လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်အမုၢ်နံၤအံၤ, ကညီဂ့ၢ်ဝီခွဲးယာ်ကရူၢ် (KHRG) အၢၣ်လီၤလၢ ကဆဲးဒီသဒၢ ပှၤဟီၣ်ခိၣ် ဖိခွဲးယာ် ဒီးဒ်န့ၣ်အသိး ဆၢထၢၣ်လၢ တၢ်သးတဖျၢၣ်ဃီ ဃုာ်ဒီးပှၤလၢအဟူးဂဲၤဒီသဒၢ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ် သ့ၣ်တဖၣ်  ဒီး ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်အတၢ်ကရၢကရိ လၢအကျဲးစၢးဒီသဒၢဒီးစိာ်ကဖီထီၣ် ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ် လၢထံဖိ ကီၢ်ဖိလၢကီၢ်ပယီၤ ပူၤ သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ် လၢတၢ်သးဒူအပူၤန့ၣ်လီၤ. တကတီၢ်ဃီ, KHRG အဲၣ်ဒိးလၢ ထံဂုၤကီၢ်ဂၤ ကပာ်သူၣ်ပာ်သးအါထီၣ် ဘၣ်ဃးပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်အတၢ်အိၣ်သး လၢအဟဲနးထီၣ်လၢကီၢ် ပယီၤမုၢ်ထီၣ်က လံၤထံးအပူၤ ခီဖျိပယီၤသုးမီၤစိရိၤအ တၢ်သူ တၢ်စုဆူၣ်ခီၣ်တကးအၢအၢသီသီ ဒီးအတၢ်မၤဆါပယွဲလၢ တအိၣ်ဒီးတၢ်ဟံးထီၣ်အဝဲသ့ၣ် ဂ့ၢ်ဝီနီတမံၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်တၢ်တိာ်ထူလၢတနံၣ်ညါအံၤ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဖျၢၣ် ပှၤဟီၣ်ခိၣ် ဖိခွဲးယာ်မုၢ်နံၤစံးဝဲ “ပတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်ဒီး ပတၢ်အိၣ်မူခါဆူမဲာ်ညါ အဂီၢ် ဂဲၤဆၢထၢၣ်ဂဲၤလိာ်တဘျီဃီ” အသိး, KHRG ကိးသတြီထီၣ်ဝဲ ဆူဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်အပှၤတဝၢအအိၣ် ဒ်သိးအဝဲသ့ၣ်က ဟံးထီၣ်ဖီၣ်ထီၣ်မၤသကိး တၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤ တဲာ်တဲာ်ဖျုဖျု လၢတၢ်ကမၤကတၢၢ်ကွံာ် ပယီၤသုးမီၤစိရိၤအတၢ်မၤဘၣ်ဒိမၤပယွဲ ထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်အခွဲးအယာ် အၢအၢသီသီ ဒီးလၢတၢ်ကဒီသဒၢဝဲ ထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်လၢကီၢ်ပယီၤပူၤသ့ၣ်တဖၣ် အခွဲးအ ယာ်ဒီးအတၢ် အိၣ်မူခါဆူမဲာ်ညါအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.

ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်အတၢ်အိၣ်သးလၢ ကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးအပူၤ ဆဲးနးဒိၣ်ထီၣ်ဝဲ စးထီၣ်လၢ ပယီၤသုးမီၤစိရိၤ ဟံး န့ၢ်ဆူၣ်တၢ်စိတၢ်ကမီၤ ဒီးက့ၤစးထီၣ်သူကဒါစိကမီၤပှဲၤတုာ်သနူ လၢလါဖ့ၣ်ဘြူၤအါရံၣ် ၂၀၂၁နံၣ်လံၤလံၤန့ၣ်လီၤ. ထံကီၢ် တၢ်ပၢတၢ်ပြးကီၣ်ကးကရၢ (SAC) လၢအဘၣ်တၢ်တီခိၣ်ရိၣ်မဲအီၤလၢ သုးခိၣ်ကျၢၢ်ဒိၣ်စိမ့အီၣ်လဲၢ်န့ၣ် စးသူဝဲတၢ် စုဆူၣ်ခီၣ် တကးလၢ ထံကီၢ်ဒီတဘ့ၣ်ညါအပူၤ ဒီးသူဝဲဒုးယၤသနူလၢအလီၤဂာ်လိာ်ဝဲအသးဒီး သနူလၢအဘၣ်တၢ်သူတ့ၢ်အီၤလၢ သုးမီၤစိရိၤ လၢအပူၤကွံာ်သ့ၣ်တဖၣ်, ပာ်ဃုာ်ဝဲဒီး “တဲာ်လွံၢ်တဲာ်” သနူန့ၣ်လီၤ. စးထီၣ်လၢ သုးမီၤစိရိၤဟံးဆူၣ်တၢ်စိတၢ်က မီၤလၢ ၂၀၂၁ နံၣ်လံၤလံၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ဆဲးမၤကမၣ်ဝဲ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်တၢ်ဘျၢ ဒီးဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် ပှၤဂ့ၢ်ဝီ တၢ်လိၣ်ဘၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤသဲစး တၢ်ဘျၢသ့ၣ်တဖၣ် ခီဖျိတၢ်ထီၣ်ဒုးဝဲထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ်, တၢ်မၤသံလၢတ အိၣ်ဒီးဂ့ၢ်ဝီ, တၢ်ဖီၣ်ဆူၣ်ဒီးဒုးတံၢ်ဃာ်တၢ်, တၢ်မၤဆါပယွဲ, ဒီးတၢ်မၤလီၤမၢ်ဆူၣ် ထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤလၢ တၢ်မၤလီၤမၢ်ဆူၣ်အီၤအကျါတနီၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲပိာ်မုၣ် ပိာ်မၢၤ ဒီးဖိဒံဖိသၣ်သ့ၣ်တဖၣ်, ဒီးဘၣ်တၢ်သူစ့ၢ်ကီးအဝဲသ့ၣ်ဒ်ပှၤဝံတၢ်ဖိ, ပှၤဒုးနဲၣ်ကျဲ, ပှၤဒီသဒၢတၢ်, ဒီး တဘျီတခီၣ်န့ၣ် တၢ်သူစ့ၢ်ကီးအဝဲသ့ၣ်ဒ်ပှၤထုးထီၣ်မၤပျီကွံာ်မ့ၣ်ပိၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ပိာ် မုၣ်ပိာ်မၢၤသ့ၣ်တဖၣ် တူၢ်ဘၣ်စ့ၢ်ကီး တၢ်မၤဆါပယွဲအၢအၢသီသီသ့ၣ်တဖၣ် ပၣ်ဃုာ်ဒီးသွံၣ်ထံးမုၣ်ခွါတၢ်စုဆူၣ်ခီၣ်တကး သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ပယီၤသုးမီၤစိရိၤ သူစ့ၢ်ကီးဝဲ ကဘီယူၤတၢ်ခးလီၤတၢ်, တၢ်ခးလီၤတၢ်ဒီးကျိဖးဒိၣ်, ဒီးတၢ်သူဟီၣ်လာ် မ့ၣ်ပိၢ်အါအါဂီၢ်ဂီၢ် လၢအတၢ်ထီၣ်ဒုးဒူသဝီသ့ၣ်တဖၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. ခီဖျိပယီၤသုးမီၤစိရိၤအတၢ်ထီၣ်ဒုးမၤဆါပယွဲတၢ်သ့ၣ် တဖၣ်အဃိ, တၢ်တယးဝဲဒၣ်လၢထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤ ပှၤဘၣ်ဃ့ၢ်မှံဟးဖျိးအနီၣ်ဂံၢ်လၢ လီၢ်ကဝီၤပာ်ပနီၣ်ကညီကီၢ်စဲာ်အပူၤန့ၣ် အိၣ်လံဝဲအါန့ၢ်ဒံးပှၤအဂၤတကကွဲၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢန့ၣ်အမဲာ်ညါ ဒူဖိသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဝဲဒီးတၢ်လုၢ်အီၣ်နီၢ်ခိ သး သမူအတၢ်ဂ့ၢ်ကီ ဒီးဒ်န့ၣ်အသိး ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဝဲဒီး ပှၤဂ့ၢ်ဝီတၢ်လိၣ်ဘၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤအတၢ်ဂ့ၢ်ကီ ခီဖျိပယီၤသုး မီၤစိရိၤ မၤဃံးဒိၣ်ထီၣ်ဝဲတၢ်လဲၤထီၣ်က့ၤလီၤဒီးတၢ်ကူၣ်လဲၤမၤကၤ, မၤဟးဂီၤ ဒီးဟံးန့ၢ်ဆူၣ်ဒူဖိ သဝီဖိတၢ်အီၣ်တၢ်အီ သ့ၣ် တဖၣ် ဒီးကသံၣ်ကသီအပီးအလီသ့ၣ်တဖၣ် လၢအဝဲသ့ၣ်အတၢ်သမံသမိးအတြဲၤန့ၣ်လီၤ. ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤဂ့ၤ တၢ်ဟံးထီၣ်ဂ့ၢ် ဝီဒီးတၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ကမၣ်ဘၣ်ထွဲ တၢ်မၤကမၣ်ကွီၢ်မ့ၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ တအိၣ်နီတမံၤဒ်ဘၣ်.

ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်အပှၤတဝၢ အတၢ်လီၤတူာ်လီၤကာ်လၢ ကဟံးထီၣ်ဖီၣ်ထီၣ်မၤဝဲတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤထီဒါ ပယီၤသုးမီၤစိရိၤအံၤ ဟ့ၣ်ဝဲပယီၤသုးမီၤစိရိၤအခွဲးအယာ်လၢ ကဆဲးမၤကမၣ်အါထီၣ် ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ် လၢထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ် အဖီခိၣ် တအိၣ်ဒီးတၢ်ဒိးန့ၢ်တၢ်ကမၣ်နီတမံၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်ကဘှါရှဲလီၤဝဲပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ် ဒီးပှၤဂ့ၢ်ဝီတၢ်လိၣ် ဘၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤအတၢ်ဂ့ၢ်ကီလၢကီၢ်ပယီၤပူၤအဂီၢ် အရ့ဒိၣ်ဝဲဒၣ်လၢတၢ်ကဘၣ်ပာ်ပနီၣ်ဝဲ တၢ်လၢအဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ် ဂ့ၢ်ကီသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ အခီၣ်ထံးခီၣ်ဘိန့ၣ်လီၤ. ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်အပှၤတဝၢမ့ၢ်တဒိကနၣ်ဝဲ ထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်လၢကီၢ်ပယီၤအ ပူၤသ့ၣ်တဖၣ် အတၢ်ဃ့ထီၣ် ဒီးမ့ၢ်တဟံးထီၣ်ဖီၣ်ထီၣ်ဝဲတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤလၢအရ့ဒိၣ်ဒီးတဲာ်တဲာ် ဖျုဖျုလၢတၢ်သးတဖျၢၣ်ဃီ အပူၤ ဒ်သိးကမၤပတုာ်ဝဲပယီၤသုးမီၤစိရိၤအခိၣ်အနၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အတၢ်မၤအၢမၤသီ ဒီးဟံးထီၣ်ဖီၣ်ထီၣ်ဝဲ အရ့ခီဖျိကွီၢ်မ့ၣ် လၢ အဝဲသ့ၣ်မၤကမၣ်ဝဲသ့ၣ်တဖၣ်အဃိဘၣ်န့ၣ် ထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ကဆဲးတူၢ်ဘၣ်ဒံးတၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီ ဖျၢၣ်ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်အမုၢ်နံၤအံၤ, KHRG ဟ့ၣ်သဆၣ်ထီၣ်ဝဲ ထံဂုၤကီၢ်ဂၤတၢ်ကရၢကရိသ့ၣ်တဖၣ်, ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ပှၤ ဘၣ်မူဘၣ်ဒါသ့ၣ်တဖၣ် ဒီးထံဂုၤကီၢ်ဂၤပဒိၣ်ပပှၢ်သ့ၣ် တဖၣ်ဒ်သိးက

• ဟ့ၣ်အါထီၣ်တၢ်သ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်ဘၣ်ထွဲ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်ဒီးပှၤဂ့ၢ်ဝီတၢ်လိၣ်ဘၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤအတၢ်ဂ့ၢ်ကီ ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ် လၢကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးအပူၤ ဒီးဂဲၤလိာ်ကတိၤန့ၢ်ခဲးတၢ်ဒ်သိး တၢ်ကဟံးထီၣ်ဖီၣ် ထီၣ်မူဒါတၢ် ဖံးတၢ်မၤလၢအဆိအချ့ လၢတၢ်ကဘှါရှဲလီၤတၢ်ဂ့ၢ်ကီအံၤအဂီၢ်န့ၣ်တက့ၢ်.
• အၢၣ်လီၤတူၢ်လိာ်လၢပယီၤသုးမီၤစိရိၤအံၤ မ့ၢ်ဝဲပှၤအခိၣ်သ့ၣ် လၢအဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ် ဒီးပှၤဂ့ၢ်ဝီ တၢ်လိၣ်ဘၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤအတၢ်ဂ့ၢ်ကီသ့ၣ်တဖၣ် ဒီးမ့ၢ်စ့ၢ်ကီးပှၤလၢအဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲ တၢ်ဘၣ်ဃ့ၢ်မှံဟးဖျိး အါအါဂီၢ်ဂီၢ် လၢကီၢ်ပယီၤပူၤခဲအံၤန့ၣ်လီၤ.
• ဟးဆှဲးမၤသကိးတၢ်ဒီးပယီၤသုးမီၤစိရိၤ လၢဒုးယၤဂ့ၢ်ဝီမ့ၢ်ဂ့ၤ, မုၢ်ကျိၤဝဲၤကွာ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, ဒီးတၢ်မၤသကိး လၢအဂုၤအဂၤ တမံၤဂ့ၤတမံၤဂ့ၤမ့ၢ်ဂ့ၤ လၢအဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤဝဲ ပယီၤသုးမီၤစိရိၤအတၢ်မၤပယွဲ ထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်အခွဲးအယာ်သ့ၣ် တဖၣ်န့ၣ်တက့ၢ်.
• နုာ်လီၤပၣ်ဃုာ်ပၣ်ဂီၢ် ဒီးဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤတကီၢ်ခါတၢ်ဃိထံသ့ၣ်ညါ ဒီးကွီၢ်ဘျီၣ်အတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤသ့ၣ်တဖၣ် ဒ်သိး တၢ်ကလိာ်ကွီၢ်ဝဲ ပယီၤသုးမီၤစိရိၤအခိၣ်အနၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်တက့ၢ်. ဒ်န့ၣ်အသိး, ဃုထံၣ်န့ၢ်ကျိၤကျဲအသီ သ့ၣ်တဖၣ် ဒ်သိးတၢ်ဟံးထီၣ်ဝဲပယီၤသုးမီၤစိရိၤလၢအမၤကမၣ်ဝဲကွီၢ်မ့ၣ်အကလုာ်ကလုာ် လၢကညီကီၢ်စဲၣ်အ ပူၤလၢဆၢကတီၢ်ပူၤကွံာ်မ့ၢ်ဂ့ၤ ဒီးခဲအံၤမ့ၢ်ဂ့ၤ အရ့ကသ့အဂီၢ်န့ၣ်တက့ၢ်.
• ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ ဂံၢ်ခီၣ်ထံးပှၤတဝၢတၢ်ကရၢကရိ/လီၢ်ကဝီၤကမျၢၢ်တၢ်ကရၢကရိသ့ၣ်တဖၣ် ဒီးပှၤလၢအဟူးဂဲၤ ဒီသ ဒၢပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်သ့ၣ်တဖၣ်တဂၤစုာ်စုာ် အတၢ်ဂဲၤလိာ် ဒီးအတၢ်ဖံးတၢ်မၤဘၣ်ထွဲတၢ်ဒီသဒၢ ဒီးမၤဂ့ၤထီၣ် ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ် လၢကီၢ်ပယီၤအပူၤန့ၣ်တက့ၢ်.
• မၤဂ့ၤထီၣ်ဒီး မၤဆူၣ်ထီၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤအကျိၤအကျဲ လၢအဒိးသန့ၤထီၣ်အသးလၢ ဂံၢ်ခီၣ်ထံးပှၤတဝၢတၢ် ကရၢကရိ ဒီးကလုာ်ဒူၣ် တၢ်ကရၢကရိသ့ၣ်တဖၣ် လၢအအိၣ်ဒီးအကံၢ်အစီဒီး တၢ်ဆဲးကျိး လၢကမၤလိၣ်ထီၣ် ဖးထီၣ်ဝဲ ဂံၢ်ခီၣ်ထံးတၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤသ့ၣ်တဖၣ် န့ၣ်တက့ၢ်.
• မၤသကိးတၢ်ဒီးဂံၢ်ခီၣ်ထံး ပှၤတဝၢတၢ်ကရၢကရိသ့ၣ်တဖၣ် ဒ်သိးတၢ်ကဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲ တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤအကျိၤ အကျဲ မူၢ်မူၢ်နီၢ်နီၢ် လၢပှၤလၢအတူၢ်ဘၣ်တၢ်မၤဘၣ်ဒိ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ် လၢထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤသ့ၣ်တဖၣ် အဂီၢ်န့ၣ် တက့ၢ်.

တၢ်ဆဲးကျိး

စီၤနၤဒၣ်ဆူ - hsue@khrg.org
နီၢ်ဖီလါ - nawpawlah@khrg.org