ဖဲ လါဖ့ၣ်ဘြူၤအါရံၣ် ၁၀ သီ, ၂၀၂၄ နံၣ်န့ၣ်, ပယီၤသုးမီၤစိရိၤဘိးဘၣ်ရၤလီၤဝဲဒၣ်လၢ ကစးထီၣ်သူဝဲဒၣ် ၂၀၁၀ နံၣ် ကမျၢၢ် အတၢ်နုာ်လီၤသုး အသဲစးတၢ်ဘျၢန့ၣ်လီၤ. လၢသဲစးတၢ်ဘျၢဝဲအံၤအပူၤန့ၣ် ပိာ်ခွါလၢအသးနံၣ်အိၣ်ဝဲ ၁၈ နံၣ်တုၤလၢ ၃၅ နံၣ် ဒီးပိာ်မုၣ်လၢအသးနံၣ်အိၣ်ဝဲ ၁၈ နံၣ်တုၤလၢ ၂၇ နံၣ်န့ၣ် ကဘၣ်နုာ်လီၤကဲဝဲသုး ၂၄ လါန့ၣ်လီၤ. တၢ်ကဲသုး အဆၢက တီၢ်လၢပိာ်မုၣ်ဒီးပိာ်ခွါလၢ အအိၣ်ဒီးတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်တခီ တၢ်မၤအါထီၣ်အီၤ တုၤ ၃၆ လါ ဒီးပိာ်မုၣ်ကဲ သုးအသးနံၣ်တခီ အါထီၣ်တုၤလၢ ၃၅ နံၣ် ဒီး ပိာ်ခွါအသးနံၣ်တခီတုၤလၢ ၄၅ နံၣ်န့ၣ်လီၤ. ပယီၤသုးမီၤစိရိၤ ဘိးဘၣ်ရၤ လီၤဝဲဒၣ်လၢ ပှၤဒိၣ်တုာ်ခိၣ်ပှဲၤတဂၤလၢ်လၢ် လၢအသးနံၣ်ဒီးအတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့အကံၢ် အစီဘၣ်လိာ်ဝဲအသး  ဒီးသဲစး တၢ်ဘျၢလၢတၢ်ထုးထီၣ်အီၤန့ၣ် ကဘၣ်နုာ်လီၤကဲဝဲသုးကိးဂၤဒဲး ဒီးတနံၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ် ပှၤပိာ်မုၣ်ပိာ်ခွါခဲလၢာ်လၢ ကဘၣ် နုာ်လီၤကဲဝဲသုးအနီၣ်ဂံၢ် အိၣ်တုၤလၢ ပှၤ ၆၀၀၀၀ ဂၤန့ၣ်လီၤ. ကညီဂ့ၢ်ဝီခွဲးယာ်ကရူၢ် (KHRG) လ့ၤတက့ၤတတူၢ်လိာ်ဝဲ တၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤအဝဲအံၤဘၣ် ဒီးဃ့ထီၣ်ဝဲထံဂုၤကီၢ်ဂၤပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါသ့ၣ်တဖၣ်လၢ ကဟံထီၣ်ဖီၣ်ထီၣ်ဝဲတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤလၢ အဆိအချ့ ဒ်သိးကဒီသဒၢဝဲထံဖိကီၢ်ဖိလၢ ကီၢ်ပယီၤပူၤသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.

လၢလံာ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤအဂၤတဘ့ၣ်လၢ အဘၣ်တၢ်ထုးထီၣ်အီၤဖဲ လါဖ့ၣ်ဘြူၤအါရံၤ ၁၄ သီအပူၤန့ၣ်, ပယီၤသုးမီၤစိရိၤ ဘိးဘၣ်ရၤလီၤဝဲဒၣ်လၢ တၢ်ထၢသုးအံၤတၢ်ကစးထီၣ်အီၤလၢ တၢ်မၤလၤကပီၤဝဲနံၣ်ထီၣ်သီ ဖဲလါအ့ဖြ့ၣ် ၂၀၂၄ နံၣ် ဝံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်လီၤ. ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤဂ့ၤ တၢ်အိၣ်သးအနီၢ်ကီလၢအကဲထီၣ်အသးလၢပျီပူၤတခီ လီၤဆီဝဲန့ၣ်လီၤ. ဒူဖိသဝီဖိလၢအအိၣ် လၢ ကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးအပူၤသ့ၣ်တဖၣ် တီၣ်ဖျါထီၣ်လံဝဲတၢ်ကဲထီၣ်သး ဘၣ်ဃးဒီးပယီၤသုးအတၢ်ထၢန့ၢ်ဆူၣ် သုးန့ၣ်လီၤ. လီၢ်ကဝီၤသဝီဖိတဖၣ်ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲဒၣ်လၢ ဖဲလါဖ့ၣ်ဘြူၤအါရံၣ် ၁၄ သီ ၂၀၂၄ နံၣ် ကဘၣ်ဖဲဂီၤခီ ၇း၀၀ နၣ်ရံၣ် အဆၢကတီၢ်န့ၣ် ပယီၤသုးခီၣ်ချ့သုးရ့ၣ် (၄၀၁) အသုးဖိသ့ၣ်တဖၣ် နုာ်လီၤဝဲဆူသဝီတ ဖျၢၣ်လၢ အအိၣ်လၢလၢၢ်ကဆီကီၢ် ဆၣ်, ဘျံးဒဝဲၢ်ကီၢ်ရ့ၣ်အပူၤ ဒ်သိးကလဲၤထၢဝဲသုးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. သဝီဖိအါဂၤဃ့ၢ်ပူၤ ဖျဲးအသးချုးဘၣ်ဆၣ် သဝီဖိလၢအဃ့ၢ် တချုးဒီးအိၣ်တ့ၢ်သ့ၣ်တဖၣ်တခီ ပယီၤသုးသံကွၢ်အဝဲသ့ၣ်လၢ ပှၤလၢအမံၤအိၣ်လၢ ပယီၤသုးဟံၣ်ဒူၣ်ဃီထၢတၢ်မၤနီၣ်မၤ ဃါအစရီပူၤ ဒီးတၢ်တထံၣ်အီၤသ့ၣ်တဖၣ်လဲၤအိၣ်ဖဲလဲၣ်န့ၣ်လီၤ. ပယီၤသုးလၢအဟဲနုာ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ခးစ့ၢ်ကီးဝဲသဝီဖိ တဂၤအခီၣ်လၢကျိအဃိ သဝီဖိလၢအအိၣ်တ့ၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ခဲလၢာ်ဃ့ၢ် ထီၣ်ကွံာ်လၢသဝီပူၤန့ၣ်လီၤ. သဝီဖိတနီၤလဲၤဃ့ၢ်ဆူ ထံကျိ, တနီၤလဲၤဃ့ၢ်ဆူအစံၣ်ဒဲ ဒီးတနီၤဃ့ၢ်ထီၣ်ဝဲဆူကီၢ်ကၠီၣ်တဲာ် အထံဆၢကီၢ်ဆၢန့ၣ်လီၤ. သဝီဖိလၢအအိၣ်လၢသဝီ လၢအဘူးဖဲန့ၣ်သ့ၣ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီး ပျံၤဝဲပယီၤသုးအတၢ်မၤအၢမၤ သီအဃိ ဃ့ၢ်ထီၣ်ကွံာ်ဝဲဆူတၢ်လီၢ်လၢအဂၤန့ၣ်လီၤ. ပှၤလီၢ် ကဝီၤဖိတဂၤစံးဝဲဒၣ်လၢ “သဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်တူၢ်ဘၣ်ဝဲလၢ အတၢ်မုၢ်လၢ်လၢာ်ကွံာ် ဒီးဘၣ်တၢ်ဒုးဃာ်အီၤလၢကပိၤပူၤ လၢတအိၣ်ဒီးတၢ်သဘျ့ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.”

တချုးလၢပယီၤသုးမီၤစိရိၤဘိးဘၣ်ရၤလီၤဝဲ တၢ်ထၢသုးအသဲစးတၢ်ဘျၢအံၤ ဖဲလါဖ့ၣ်ဘြူၤအါရံၣ်ဒ်ဘၣ်ဒၣ်လဲာ်န့ၣ် သဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ် တီၣ်ဖျါထီၣ်ဝဲဘၣ်ဃးဒီး ပယီၤသုးသ့ၣ်တဖၣ်အတၢ်ထၢဆူၣ်သုးန့ၣ်လီၤ. ဖဲလါယနူၤအါရံၣ် ၂၀၂၄ နံၣ်န့ၣ် ပယီၤသုးမီၤစိရိၤအထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤဝဲၤကျိၤ ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါသ့ၣ်တဖၣ် ကိးဝဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်ဒီးဒူသဝီခိၣ်နၢ် ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါ လၢ အဃုထၢထီၣ်တ့ၢ်ဃာ်ဝဲလၢဒ့လိာ်မုၢ်နုာ်ကရူၢ်, ထီတထူၣ်ကီၢ်ဆၣ်, တီအူကီၢ်ရ့ၣ်အပူၤသ့ၣ်တဖၣ် ဒီးဟ့ၣ်လီၤဝဲတၢ်က လုၢ်လၢ ကထၢဝဲသဝီဖိလၢဟံၣ်ဒူၣ်အဒူၣ်တဆံအကျါန့ၣ်တဂၤ လၢကနုာ်လီၤကဲဝဲပယီၤသုးန့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ် ထၢန့ၢ်ဝဲသဝီဖိခဲလၢာ် ၁၂၀ ဂၤန့ၣ်လီၤ. လၢသဝီအစှၤကတၢၢ်လွံၢ်ဖျၢၣ်အပူၤန့ၣ် တၢ်ကိးဖှိၣ်ဝဲသဝီဖိခဲလၢာ်လၢ သဝီအသီခါဖၠၣ်ပူၤ ဒီးပှၤ လၢတၢ်ဘုးဘၣ်အမံၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်တီၣ်ထီၣ်အီၤလၢ ပယီၤသုးအသိလ့ၣ်ပူၤဒီး က့ၤကိးကွံာ်အီၤန့ၣ်လီၤ. ဟံၣ်ဒူၣ် လၢအအိၣ်တ့ၢ်သ့ၣ်တဖၣ်တခီ ဘၣ်ဟ့ၣ်ဝဲစ့န့ၣ်လီၤ. သဝီဖိလၢအအိၣ်လၢ သဝီအိၣ်ဘူးအိၣ်တံၢ်ဖဲန့ၣ်သ့ၣ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီး ဃ့ၢ် ထီၣ်ကွံာ်ဝဲဒ်သိးကဃ့ၢ်ပူၤဖျဲးအသးလၢ ပယီၤသုးအတၢ်ထၢဆူၣ်သုးအံၤ န့ၣ်လီၤ.

တၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤလၢအတဖိးသဲစး ဒီးလုၢ်သ့ၣ်ခါပတာ်ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဖျၢၣ်တၢ်သိၣ်တၢ်သီတၢ်ဘျၢ

တၢ်ထၢသုးန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲပှၤတဂၤစုာ်စုာ်အမူအဒါ လၢကဘၣ်နုာ်လီၤမၤတၢ်လၢအထံအကီၢ်အဂီၢ် ဒ်အမ့ၢ်တၢ်နုာ်လီၤကဲဝဲသုး ဒ် တၢ်သိၣ်တၢ်သီသဲစးတၢ်ဘျၢအိၣ်ဝဲအသိးန့ၣ်လီၤ. ဒ်တၢ်အိၣ်မူလူၤပိာ်မၤထွဲတ့ၢ်လံဝဲအသိး တၢ်တူၢ်လိာ်ဝဲထံကီၢ်တ ဘ့ၣ်အ တၢ်ထၢသုးသဲစးသနူန့ၣ် သန့ၤထီၣ်အသးလၢတၢ်လိၣ်အဖီခိၣ်, ထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢအဂီၢ်, ဒီးတၢ်ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်သးတီလၢထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ် ဒီးထံကီၢ်ပဒိၣ်ပပှၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အဘၢၣ်စၢၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤဘၣ်ထွဲလိာ်ဝဲအသးဒီး ပှၤတဖု တဒူၣ်အတၢ်ဟံးထီၣ်ဖီၣ်ထီၣ်တၢ်စုကဝဲၤ လၢတၢ်ဒီသဒၢလီၤအသးသမူ, အသူးသ့ၣ်လၤကပီၤ, အပှၤတဝၢ အတၢ်အိၣ်မူခါ ဆူမဲာ်ညါ ဒီးတၢ်လၢကဟဲမၤပျံၤမၤဖုးအထံအကီၢ်လၢ တၢ်ချၢသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ပယီၤသုးမီၤစိရိၤတဖုအံၤ တဒိးန့ၢ် ဘၣ်ထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်အတၢ်ဆီၣ်ထွဲ, တအိၣ်ဒီးတၢ်စိတၢ်ကမီၤလၢအဖိးသဲစး, ဒီးတအိၣ် ဒီးတၢ်န့ၢ်ပၢဘၣ်ဟီၣ်ကဝီၤလၢလၢ ပှဲၤပှဲၤ ဒ်သိးကန့ၢ်ပၢဘၣ်တၢ်လၢအဖိးသဲစး ဒီးထုးထီၣ်သဲးစးတၢ်ဘျၢသ့ၣ်တဖၣ်, ပာ်ဃုာ်ဒီး တၢ်စးထီၣ်သူဝဲ ၂၀၁၀ နံၣ် က မျၢၢ်တၢ်နုာ်လီၤကဲသုးအသဲစးတၢ်ဘျၢအံၤန့ၣ်ဘၣ်. လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်အပတီၢ်န့ၣ်, တၢ်ဂ့ၢ်လိာ်ဘှီလိာ်ဒီးတၢ်သံကွၢ်အိၣ်ထီၣ် ဝဲ ဘၣ်ဃးဒီးသုးမီၤစိရိၤအံၤအတၢ်စိကမီၤပှဲာ်တုာ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ထံၣ်န့ၢ်တၢ်အဒိ ဘၣ်ထွဲဒီးတၢ်အံၤသ့ခီဖျိ တၢ်ကရၢကရိဘၣ် ထွဲသ့ၣ်တဖၣ်အတၢ်ဂ့ၢ်လိာ် လၢကတူၢ်လိာ်ဝဲပယီၤသုးမီၤစိရိၤအံၤ လၢ လီၢ်ကဝီၤဒီးထံဂုၤကီၢ်ဂၤ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်သ့ၣ်တဖၣ် အပူၤမ့ၢ်ဂ့ၤ ဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ် အပှၤ ကူၣ်လိာ်တၢ်ကရၢ, တၢ်ဘံၣ်တၢ်တၢ်ဘၢအပှၤကူၣ်လိာ်တၢ်ကရၢ, ဒီး ဘျီၣ်ရိဖှိၣ်အတၢ်ထီဒါဝဲ ပယီၤသုးမီၤစိရိၤအတၢ် ဟံးန့ၢ်ဆူၣ်ထံကီၢ်တၢ်စိတၢ်ကမီၤဖဲ ၂၀၂၁ နံၣ်အပူၤမ့ၢ်ဂ့ၤန့ၣ်လီၤ.

လၢန့ၣ်အမဲာ်ညါ ဒ်ဘၣ်တၢ်ပာ်ဖျါထီၣ်အီၤလၢ KHRG အါစုအါဘျီလံ ဒီးဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်အပှၤတဝၢအါမး တတူၢ်လိာ်ဝဲဘၣ် အသိးန့ၣ် ပယီၤသုးမီၤစိရိၤအတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် လဲၤကပာ်ဝဲတၢ်ဘျၢခိၣ်သ့ၣ်ဘၣ်ထွဲ ဒီးပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိန့ဆၢၣ်သ့ၣ် တဖၣ်အဃိ မ့ၢ်ဝဲတၢ်လၢအတကြၢးတဘၣ်ဒီးတဖိးသဲစးဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ပယီၤသုးမီၤစိရိၤအတၢ်ထၢသုးအံၤ မ့ၢ်ဒ်သိးကသူဝဲ ထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ် လၢကမၤလဲၢ်ထီၣ်ဝဲအတၢ်မၤကမၣ်ကွီၢ်မ့ၣ်အသနူ ဒီးမၤန့ၢ်ဆူၣ်ဝဲပှၤလၢတၢ်ထၢ နုာ်ဆူၣ်အီၤ လၢသုးပူၤသ့ၣ်တဖၣ် လၢကမၤကမၣ်ဝဲပှၤဂ့ၢ်ဝီခွဲးယာ်ဒီးကွီၢ်မ့ၣ်အၢအၢသီသီသ့ၣ်တဖၣ် လၢအကစၢ်က လုၣ်ဒၣ်ဝဲအဖီခိၣ် န့ၣ်လီၤ. စးထီၣ်လၢတၢ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤ လၢတၢ်ကစးထီၣ်သူဝဲသဲစးတၢ်ဘျၢအဝဲအံၤန့ၣ် ပှၤသူၣ် စၢ်သးဘီၣ်လၢအကယၤက ယၤ လၢထံကီၢ်ဒီတဘ့ၣ်ညါအပူၤ, ပာ်ဃုာ်ဒီးကညီကီၢ်စဲာ်န့ၣ် ဃ့ၢ်ထီၣ်ကွံာ်ဝဲလၢအဒူသဝီ တၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးအလီၢ် ဒီးခီဃီၤဝဲ ဆူယိၤကီၢ်တကပၤ ခီဖျိအဝဲသ့ၣ်ပျံၤဝဲလၢတၢ်ကဖီၣ်အဝဲသ့ၣ်, ဒုးဃာ်အဝဲသ့ၣ် ဒီးခီဖျိအဝဲသ့ၣ် တအဲၣ်ဒိးနုာ်လီၤကဲပယီၤ သုးဘၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ. UNHCR အလံာ်နဲၣ်ကျဲအပူၤန့ၣ်ပာ်ဖျါဝဲဒၣ်လၢ ပှၤတ ဂၤစုာ်စုာ်လၢအဃ့ၢ်ဖျိးသုး မ့တမ့ၢ် ပဒ့ၣ်ပူၤဖျဲး အသးလၢတၢ်နုာ်လီၤကဲသုးန့ၣ် ဃ့ထီၣ်ဝဲတၢ်အိၣ်ကဒုအခွဲးအယာ် သ့ဝဲန့ၣ်လီၤ. ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဖျၢၣ်အပှၤတဝၢထီဒါစ့ၢ်ကီးဝဲ ဒုး ယၤဂ့ၢ်ဝီတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤလၢပှၤတဂၤတအဲၣ်ဒိးမၤဘျးစဲအသးဘၣ် ခီဖျိအတဘၣ်လိာ်ဝဲအသးဒီး ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိန့ဆၢၣ်ဂံၢ်ခီၣ် ထံးတၢ်ဘျၢဘၣ် ဒီးတၢ်ဟ့ၣ်ဝဲတၢ်စံၣ်ညီၣ်ဆူပှၤလၢအစံၣ် ဖျိးသုးဒီး ဃ့ၢ်ပူၤဖျဲးလၢတၢ်နုာ်လီၤကဲသုးန့ၣ် ဘၣ်တၢ်ပာ်ပနီၣ် အီၤဒ်တၢ်မၤအၢမၤသီတၢ်သ့ဝဲစ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤဘၣ် ထွဲဝဲဒီးတၢ်အိၣ်သးလၢကီၢ်ပယီၤန့ၣ်လီၤ.

အါန့ၢ်အန့ၣ်, တၢ်မၤဆူၣ်ဝဲပှၤတဂၤဂၤဒ်သိးကမၤသံတၢ် မ့တမ့ၢ်သူဝဲတၢ်စုဆူၣ်ခီၣ်တကးလၢအဂုၤအဂၤသ့ၣ်တဖၣ်, ဒ်သိး ကဘၣ်သဂၢၢ်ဒီးတၢ်လီၤပျံၤလီၤဘၣ်ယိာ် ဒ်အမ့ၢ်တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဒီးတၢ်သံတၢ်ပှၢ်, မ့တမ့ၢ်ဒ်သိးကနုာ်လီၤပာ်ဃုာ်ပာ်ဂီၢ် လၢတၢ်ဒုးလၢအဝဲသ့ၣ်ထီဒါဝဲအပူၤန့ၣ် ဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ခိၣ်ဖီမဲာ်ဆှး ဒီးမၤဆံးလီၤစှၤလီၤဝဲပှၤတဂၤအသူးသ့ၣ် လၤကပီၤန့ၣ်လီၤ. ပယီၤသုးမီၤစိရိၤအတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤအၢအၢသီသီ လၢပှၤလၢတၢ်ထၢနုာ်ဆူၣ်အီၤလၢသုးပူၤသ့ၣ်တ ဖၣ်ကဘၣ်မၤဝဲ, ဒီးအ ဝဲသ့ၣ်အတၢ်တဒိးန့ၢ်ဘၣ်ထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်အတၢ်ဆီၣ်ထွဲလၢလၢပှဲၤပှဲၤဘၣ်န့ၣ် ဟ့ၣ်အါထီၣ်တၢ် တူၢ်ဘၣ်လၢအတမုာ်တ လၤသ့ၣ်တဖၣ်, ဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ခိၣ်ဖီမဲာ်ဆှး, ဒုးလီၤသူးသ့ၣ်လၤကပီၤ ဒီးထီဒါလိာ်ဝဲအသးဒီး သဲစးနီၢ်ဂံၢ် ၃ (၁) ဂ လၢအ အိၣ်လၢ ၁၉၄၉ ယနံၤဘၣ်အလံာ်ဃံးဃၣ်လွံၢ်ဘ့ၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.

တၢ်ဃ့ထီၣ်ဒ်သိးထံဂုၤကီၤဂၤကဟံးထီၣ်ဖီၣ်ထီၣ်တၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤလၢအဆိအချ့ဒီးတုၤလီၤတီၤလီၤ

ပယီၤသုးမီၤစိရိၤအခိၣ်အနၢ်သ့ၣ်တဖၣ် သ့ၣ်ညါဝဲဒၣ်ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ပှၤဂ့ၢ်ဝီခွဲးယာ် ဒီးပှၤဂ့ၢ်ဝီတၢ်လိၣ်ဘၣ်သဲးစးတၢ်ဘျၢ သ့ၣ်တဖၣ်ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ မၤကမၣ်ဝဲခီဖျိမၤန့ၢ်ဆူၣ်ဝဲထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ် လၢကနုာ်လီၤသုးဒီးပာ်ဃုာ် ပာ်ဂီၢ်လၢ တၢ်မၤဘၣ်ဒိပှၤဂ့ၢ်ဝီခွဲးယာ်သ့ၣ်တဖၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်အိၣ်သးအခဲအံၤအပူၤန့ၣ် တၢ်ထၢသုးအံၤမ့ၢ်ဝဲ တၢ်ရဲၣ်ကျဲၤက တဲာ်ကတီၤသး ဒီးတၢ်မၤအိၣ်ထီၣ်ဝဲဒုးယၤကွီၢ်မ့ၣ်, ကွီၢ်မ့ၣ်ထီဒါပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိန့ဆၢၣ်, ဒီးတၢ်မၤသံလီၤ တူာ်ကလုၣ်အမိၢ်လံၣ် မိၢ်ပှၢ်န့ၣ်လီၤ. ခီဖျိထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်လၢတၢ်ထၢဆူၣ်အီၤလၢသုးဒ်သိးကမၤကမၣ်ကွီၢ်မ့ၣ်သ့ၣ်တ ဖၣ် အတၢ်သူၣ်ဒိၣ်သးဖျိး ထီၣ်ဝဲတၢ်မၤကမၣ်အသူးသ့ၣ်လၤကပီၤအဃိ ပယီၤသုးမီၤစိရိၤအတၢ်မၤဆါပယွဲ ဒီးတၢ်မၤ ပျံၤမၤဖုးသ့ၣ်တဖၣ် ကဟဲအါ ဒိၣ်ထီၣ်ဝဲန့ၣ်လီၤ. ထဲတၢ်လီၤပျံၤလီၤဘၣ်ယိာ်အဝဲအံၤန့ၣ် ကဟ့ၣ်ဝဲတၢ်အခွဲးဒ်သိး တၢ်ကလိာ်ကွီၢ်ဝဲ သုးခိၣ်ဒိၣ်စိမ့အီၣ်လဲၣ် ဒီးအပှၤလၢအဖီလာ်သ့ၣ်တဖၣ် ခီဖျိအမ့ၢ်ဝဲပှၤလၢအရဲၣ်ကျဲၤ, ကတဲာ်ကတီၤ ဒီးဒုးအိၣ်ဝဲတၢ်ထၢသုးအက့ၢ်အဂီၤ လၢအမၤ ဘၣ်ဒိဝဲယနံၣ်ဘၣ်လံာ်ဃံးဃၣ်န့ၣ်လီၤ.

ခီဖျိထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤတၢ်ဒုးတၢ်ယၤ လၢအကဲထီၣ်အသးတပယူာ်ဃီ ဒီး ၂၀၂၁ နံၣ်သုးဟံးန့ၢ်ဆူၣ်တၢ်စိတၢ်ကမီၤ လၢတဖိးသဲ စးဘၣ်အဃိ ပယီၤသုးမီၤစိရိၤအံၤတအိၣ်ဝဲဒီးစိကမီၤဖိးသဲစးလၢ ကသူဝဲထံကီၢ်တၢ်ထၢသုးသဲးစးတၢ်ဘျၢဘၣ်န့ၣ်လီၤ. KHRG အိၣ်ဒီးတၢ်ဘၣ်ယိာ်ဘၣ်ဘှီဒိၣ်မးလၢ တၢ်သဘံၣ်သဘုၣ်အံၤကနးဒိၣ်ထီၣ်န့ၢ်အလီၢ် ဒီးလ့ၤတက့ၤတတူၢ် လိာ်ဝဲပ ယီၤသုးမီၤစိရိၤအသနူအၢသီ လၢအမ့ၢ်ဝဲတၢ်ဃုထၢထီၣ်ထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အါအါဂီၢ်ဂီၢ် ဒ်သိးက နုာ်လီၤပာ်ဃုာ်ပာ် ဂီၢ်လၢ အတၢ်မၤကမၣ်ကွီၢ်မ့ၣ်တၢ်ကူၣ်ကျဲအပူၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.

ထံဂုၤကီၢ်ဂၤပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါသ့ၣ်တဖၣ် ကြၢးဟံးထီၣ်ဖီၣ်ထီၣ်ဝဲတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤလၢအတုၤလီၤတီၤလီၤ ဒ်သိးကပတုာ်ဝဲ ပယီၤသုးမီၤစိရိၤအတၢ်မၤအၢမၤသီဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်သ့ၣ်တဖၣ်, ဒီသဒၢထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်လၢကီၢ်ပယီၤပူၤသ့ၣ်တဖၣ်, လူၤပိာ်ထွဲ ပှၤဂ့ၢ်ဝီခွဲးယာ်အပတီၢ်လၢအအိၣ်ကွဲးလီၤဃာ်အသး လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်သဲစးတၢ်ဘျၢလၢအဘၣ်ထွဲသ့ၣ်တဖၣ်အပူၤ, ဒီးလူၤ ပိာ်ထွဲတၢ်ဃ့ထီၣ်ဒ်လၢလာ်အသိးတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.

• ဟးဆှဲးဝဲ တၢ်ဟ့ၣ်စိကမီၤလၢအဖိးသဲစးတမံၤဂ့ၤတမံၤဂ့ၤဆူ ပယီၤသုးမီၤစိရိၤဒီး အတၢ်သိၣ်တၢ်သီသဲစးတၢ်ဘျၢ သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်တက့ၢ်.
• ဟးဆှဲးမၤသကိးတၢ်ဒီးပယီၤသုးမီၤစိရိၤ လၢဒုးယၤဂ့ၢ်ဝီမ့ၢ်ဂ့ၤ, မုၢ်ကျိၤဝဲၤကွာ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, ဒီးလၢတၢ်ဟ့ၣ်မၤစၢၤပှၤဂ့ၢ်ဝီ တၢ်လိၣ်ဘၣ်အတၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤမ့ၢ်ဂ့ၤ လၢအမၤစၢၤဝဲပယီၤသုးမီၤစိရိၤ ဒ်သိးကဆဲးမၤပယွဲဝဲ ထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ် သ့ၣ်တဖၣ်အခွဲးအယာ်န့ၣ်တက့ၢ်.
• ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤတကီၢ်ခါတၢ်ဃိထံသ့ၣ်ညါ, ကွီၢ်ဘျီၣ်အတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤသ့ၣ်တဖၣ် ဒီးဃုထံၣ်န့ၢ်ကျိၤကျဲအသီ သ့ၣ် တဖၣ် ဒ်သိးတၢ်လိာ်ကွီၢ်ဝဲသုးမီၤစိရိၤအခိၣ်အနၢ် လၢအမၤကမၣ်ဝဲကွီၢ်မ့ၣ်အၢအၢသီသီသ့ၣ်တဖၣ် ကသ့ အဂီၢ်န့ၣ် တက့ၢ်.
• ဆီၣ်သခူထီၣ်ထံကီၢ်အိၣ်ဘူးအိၣ်တံၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ဒ်သိးအခိၣ်အနၢ်ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါသ့ၣ်တဖၣ် သုတတြီဃာ်ဝဲ ပှၤ လၢအလဲၤဃ့ၢ်အိၣ်ကဒုလၢ အကီၢ်ပူၤသ့ၣ်တဖၣ်တဂ့ၤအဂီၢ်န့ၣ်တက့ၢ်. ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါစ့ၢ်ကီးအဝဲသ့ၣ်ဒ် သိးကမၤ သကိးတၢ်ဒီးတၢ်ကရၢကရိလၢ အမၤတၢ်လၢကီၢ်ဆၢသ့ၣ်တဖၣ် ဒ်သိးကဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤဒီး တၢ်ဒီသ ဒၢအကျိၤအကျဲ လၢပှၤလၢအဃ့ၢ်အိၣ်ကဒုသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်တက့ၢ်.
• ဟ့ၣ်အါထီၣ်ကျိၣ်စ့တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤဆူ လီၢ်ကဝီၤတၢ်ကရၢကရိလၢအမၤတၢ်လၢပျီပူၤဒီးကီၢ်ဆၢသ့ၣ်တဖၣ် ဒ်သိး ကမၤစၢၤဝဲထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ် လၢအလိၣ်ဘၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်တက့ၢ်.

တၢ်ဆဲးကျိး

စီၤနၤဒၣ်ဆူ - hsue@khrg.org

နီၢ်ဖီလါ - nawpawlah@khrg.org