ဖဲ လါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၅သီ, ၂၀၂၄နံၣ် မုၢ်ဆၣ်အနံၤန့ၣ် ထံကီၢ်တၢ်ပၢတၢ်ပြးကီၣ်ကးကရၢ (SAC) ပယီၤသုး ကဘီယူၤတဖၣ် ဟဲကွံာ်လီၤမ့ၣ်ပိၢ် (၁၀)ဖျၢၣ် ဒီး ခးလီၤစ့ၢ်ကီးဝဲကျိဖးဒိၣ် (၆)ဖျၢၣ် ဆူသဝီ (၂)ဖျၢၣ်အပူၤ ဖဲ ဒံၤမီစိၤကီၢ်ဆၣ်, ကရ့ၣ်နံၣ်ကီၢ် စဲၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. ပယီၤသုး ကဘီယူၤဟဲကွံာ်လီၤမ့ၣ်ပိၢ် ဒီးခးလီၤကျိဖးဒိၣ်တဘျီအံၤ ကမျၢၢ်ဖိသံဝဲဒၣ် (၇)ဂၤ ဒီး ပှၤဘၣ်ဒိ အစှၤကတၢၢ် (၂၀)ဂၤအကျါ အါဒၣ်တက့ၢ်အဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်ဝဲဖိသၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ထီၣ်ဒုးကမျၢၢ်အံၤ လၢတနၣ်ရံၣ်အတီၢ်ပူၤ န့ၣ် ကၠိ (၂)ဖျၢၣ်, သရိာ် (၁)ဖျၢၣ် ဒီး ကမျၢၢ်ဟံၣ် (၆)ဖျၢၣ် ဟးဂီၤကွံာ်ဝဲနးနးကလဲာ်န့ၣ်လီၤ. ကညီဂ့ၢ်ဝီခွဲးယာ်ကရူၢ် (KHRG) ထီဒါဝဲပယီၤသုးမီၤစိရိၤ အတၢ်ထီၣ်ဒုးပညိၣ်ဝဲကမျၢၢ်လိၤလိၤတဖၣ်အံၤ ဒီးဃ့ထီၣ်ထံဂုာ်ကီၢ်ဂၤ လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီ ဖျၢၣ် ကဟံးထီၣ်န့ၢ်ဂ့ၢ်ဝီ ဒီးစံၣ်ညီၣ်ဆၢတဲာ်တၢ်တဘျီဃီ ဒ်သိးကဒီသဒၢ ခါဆူညါတၢ်မၤအၢမၤနး ဒီးတၢ်တူၢ်ဘၣ်ခီၣ်ဘၣ် တဖၣ်အဂီၢ် န့ၣ်လီၤ.

ဒ်ကရ့ၣ်နံၣ်ပှၤဂ့ၢ်ဝီခွဲးယာ်ကရူၢ် (KnHRG) ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲအသိး ဖဲလါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၅ သီ, ဂီၤခီ ၁၀း၁၅နၣ်ရံၣ်အဆၢကတီၢ် န့ၣ် ပယီၤသုးကဘီယူၤ ပညိၣ်ကွံာ်လီၤဝဲမ့ၣ်ပိၢ်လိၤလိၤဆူကၠိခံဖျၢၣ်အိၣ်တၢ်လီၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ဒီၣ်စံၣ်အံၣ်ကၠိဖိ ဖိသၣ်လၢအသးနံၣ်အိၣ်ဖဲ (၁၂)နံၣ် ဒီး (၁၄)နံၣ် အဘၢၣ်စၢၤ သံဝဲ (၄)ဂၤ ဒီးဖိသၣ်ဘၣ်ဒိဝဲတစှၤန့ၣ် (၁၅)ဂၤဘၣ် ဒီး ဖိသၣ် သးနံၣ် (၃)နံၣ်ဆူဖီလာ်တဖၣ် ပၣ်ဃုာ်ဝဲစ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ. ပယီၤသုးပညိၣ်ကွံာ်လီၤမ့ၣ်ပိၢ်ခံတီၤတတီၤဖဲ လွဲနၣ်ဖၣ်ကၠိ ဒီး ဘၣ်သံဝဲ ပှၤသးပှၢ် (၁)ဂၤ ဒီး ကၠိသရၣ်(၂)ဂၤ, ဒီးကမျၢၢ်ဖိဘၣ်ဒိဝဲ (၅)ဂၤန့ၣ်လီၤ. တကးဒံးဘၣ်အမဲာ်ညါဘၣ်ဟးဂီၤဝဲ တၢ်ဘါယွၤသရိာ် (၁)ဖျၢၣ် ဒီးလီၢ်ကဝီၤသဝီဖိ ဒီးပှၤလီၢ်အိၣ်ကမှံဖိတဖၣ်အဟံၣ်ဃီ (၆)ဖျၢၣ်န့ၣ်လီၤ.

စးထီၣ်လၢ ၂၀၂၁နံၣ်သုးဟံးန့ၢ်ဆူၣ်ထံကီၢ်တၢ်စိတၢ်ကမီၤဝံၤအလီၢ်ခံ SAC ပယီၤသုးကဘီယူၤတၢ်ဟဲကွံာ်လီၤမ့ၣ်ပိၢ် ဒီး တၢ်ခးလီၤကျိဖးဒိၣ်ဆူဒူသဝီပူၤ လၢကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ဟီၣ်ကဝီၤ ဒီး ကလုာ်ဒူၣ်ဟီၣ်ကဝီၤအဂၤလၢ တၢ်ဒုးကဲထီၣ်သးအလီၢ် သ့ၣ်တဖၣ်အံၤန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်ထီၣ်ဒုးလၢအကဲထီၣ်သး အါအါဂီၢ်ဂီၢ် အိၣ်ဒီးအကျိၤအကျဲလီၤတံၢ်လီၤဆဲးန့ၣ်လီၤ.SAC ပယီၤသုး တၢ်ထီၣ်ဒုးသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ တပညိၣ်ခးထဲ ကမျၢၢ်တၢ်သုးလီၢ်သုးကျဲလီၢ်, တၢ်သူၣ်ထီၣ်ဆီလီၤအလီၢ် ဒီးတၢ်လီၢ်လၢ ပှၤဃ့ၢ်မှံ ဟးဖျိးအနီၣ်ဂံၢ်လၢအကထိသ့ၣ်တဖၣ်ဃ့ၢ်အိၣ်ကဒုးအလီၢ်တဖၣ်ဘၣ်အမဲာ်ညါအတၢ်ထီၣ်ဒုးသ့ၣ်တဖၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်စ့ၢ်ကီး တၢ်ပညိၣ်ခး တၢ်ဖံးလိမၤဒိးလီၢ်တၢ်သူၣ်ထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖိသၣ်သ့ၣ်တဖၣ် မ့ၢ်ပှၤလၢအဂံၢ်ဆံးဘါစၢ်ဒီးလိၣ်ဘၣ် တၢ်မၤစၢၤလီၤလီၤဆီဆီအဃိ အဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်ပှၤသ့ၣ်တဖၣ်လၢအဒိးန့ၢ်ဘၣ် ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်တိစၢၤမၤစၢၤပှၤဂ့ၢ်ဝီတၢ်လိၣ် ဘၣ် သဲစးတၢ်ဘျၢ (IHL)တၢ်ဒီသဒၢလီၤဆီန့ၣ်လီၤ. တၢ်ပညိၣ်ထီၣ်ဒုး တၢ်ဖံးလိမၤဒိးလီၢ်တၢ်သူၣ်ထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢ အဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်လီၤလီၤဆီဆီလၢဖိသၣ်တဖၣ်အဂီၢ် ဒီးဒုးကဲထီၣ်ဖိသၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤဂံၢ်ဆံး ဘါစၢ်ဒိၣ်ထီၣ်န့ၣ်လီၤ. ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်တိစၢၤမၤစၢၤပှၤဂ့ၢ်ဝီတၢ်လိၣ်ဘၣ်သဲစးတၢ်ဘျၢ ပာ်လီၤတၢ်ပဲာ်ထံနီၤဖးတၢ်ပညိၣ် ခးပနီၣ်လၢ ကမျၢၢ် ဒီး သုးကလုာ်အဘၢၣ်စၢၤန့ၣ်လီၤ. SACပယီၤသုးတၢ်ထီၣ်ဒုးအံၤ မ့ၢ်တၢ်လၢအပညိၣ်ကမျၢၢ် လီၤဆီဒၣ် တၢ် တၢ်ဖံးလိ မၤဒိးဒီးတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါတၢ်သူၣ်ထီၣ်လီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အဃိ မ့ၢ်တၢ်လၢအမၤကမၣ် စုးကဝဲၤတၢ်သဘံၣ်သဘုၣ် သဲစးတၢ်ဘျၢ ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်န့ၣ်လီၤ. အါန့ၢ်အန့ၣ် တၢ်ပညိၣ်ထီၣ်ဒုးကမျၢၢ်တၢ်သူၣ်ထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ မ့ၢ်တၢ်ကဲထီၣ်သး အပတီၢ်လၢအမၤပယွဲ တၢ်ဒုးတၢ်ယၤကွီၢ်မ့ၣ် မ့တမ့ၢ် ကွီၢ်မ့ၣ်ထီဒါပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိန့ၣ်ဆၢၣ်တဖၣ် လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ကွီၢ်မ့ၣ် သဲးစးကွီၢ်ဘျီၣ် (ICC) ရိမ့ၤလၢၢ်ထူၣ် (Rome Statue)လံာ်ဃံးဃာ်အဖီလာ်န့ၣ်လီၤ.

ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ကွီၢ်မ့ၣ်သဲစးတၢ်ဘျၢအံၤ ဟံးထီၣ်ဂ့ၢ်ဝီပှၤနီၢ်တဂၤဂၤလၢအဟ့ၣ်လီၤတၢ်ကလုၢ်လၢ အမၤကမၣ်ကွီၢ်မ့ၣ်တဖၣ် မ့တမ့ၢ် တဒီသဒၢ မ့တမ့ၢ် တဟံးထီၣ်ဂ့ၢ်ဝီစံၣ်ညီၣ်ပှၤမၤကမၣ်တၢ်လၢအဖီလာ်သ့ၣ်တဖၣ်ဘၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. SAC ပယီၤ သုး ခိၣ်နၢ်သ့ၣ်တဖၣ် အိၣ်ဒီးမူဒါလၢကဘၣ်ဟ့ၣ်လီၤတၢ်ကလုၢ်ဆူအကဘီယူၤဒုးသုးဖိတဖၣ်မၤတၢ်ကပၢအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.  ခီဖျိ အတၢ်ဟ့ၣ်လီၤတၢ်ကလုၢ်ဒ်အံၤအဃိ တၢ်ကဘၣ်ဟံးထီၣ်ဂ့ၢ်ဝီအဝဲသ့ၣ်လၢအမၤကမၣ်ကွီၢ်မ့ၣ်အၢသီတူာ်ကွီာ်ဒ်အံၤ သ့ၣ်တတဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ပှၤတဝၢ ကဘၣ်ဟံးထီၣ်ဂ့ၢ်ဝီလီၤတံၢ်လီၤဆဲးဒီးလၢအဆိအချ့တဘျီဃီ ဒ်သိး တၢ်မၤ ပယွဲသ့ၣ်တဖၣ်ကကတၢၢ်ကွံာ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ပှၤတဝၢသ့ၣ်တဖၣ် ကဘၣ်-

• ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤတၢ်ပတုာ်ဆါန့ၢ်ပယီၤသုးမီၤစိရိၤ ကျိချံမျိာ်သၣ်, ကဘီယူၤသိ, ကျိၣ်စ့အတၢ်ဟဲနုာ်ခီဖျိသိဒီးဂာ် သဝံသ့ၣ်တဖၣ် ဒီးဖီၣ်ဃံးပယီၤသုးမီၤစိရိၤအခိၣ်အနၢ်သ့ၣ်တဖၣ်တက့ၢ်.
• ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤတကီၢ်ခါတၢ်ဃိထံသ့ၣ်ညါ, ကွီၢ်ဘျီၣ်အတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤသ့ၣ်တဖၣ် ဒီးဃုထံၣ်န့ၢ်ကျိၤကျဲအသီသ့ၣ် တဖၣ် ဒ်သိးတၢ်ကလိာ်ကွီၢ်ဝဲ ပယီၤသုးမီၤစိရိၤအခိၣ်အနၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်တက့ၢ်.
• မၤဂ့ၤထီၣ်မၤဆူၣ်ထီၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤအကျိၤအကျဲ လၢဂံၢ်ခီၣ်ထံးတၢ်ကရၢကရိ ဒီးကလုာ်ဒူၣ်တၢ်ကရၢကရိ သ့ၣ်တဖၣ်မၤတ့ၢ်ဝဲ ဒ်သိးအတၢ်ကမၤလိၣ်ထီၣ်ဖးထီၣ်ဝဲ ဂံၢ်ခီၣ်ထံၤတၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအဂီၢ်န့ၣ် လီၤ.

တၢ်ဆဲၤကျိး

စီၤနၤဒၣ်ဆူ, တၢ်ကတိၤန့ၢ်ခဲးတၢ်ကရူၢ်မူဒါခိၣ်- hsue@khrg.org

စီၤအဲလ်ဘၢၣ်,  KHRG ပျီပူၤပှၤနဲၣ်တၢ်- albert@khrg.org