English
ကညီကျိာ်
မြန်မာ
Print:
တၢ်ကတိၤလၢညါ
ပှၤသဝီဖိလၢ ကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးတဖၣ် ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်တ့ၢ်လံဝဲ တၢ်သဘံၣ်သဘုၣ်လၢ ကတီၢ်ဖးယံာ်အတီၢ်ပူၤ စးထီၣ်အဝဲသ့ၣ်တိၢ်နီၣ်တိၢ်ဃါတၢ်သ့န့ၣ်လီၤ. စၢၤသွဲၣ်သ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်ဒိၣ်ထီၣ်ဝဲလၢ တၢ်ဒုးတၢ်ယၤအကျါ, ဒီးဘၣ်အိၣ်မူဝဲ ဒီတကတီၢ်ညါလၢ တၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးတၢ်ဒုးတၢ်ယၤအကျါန့ၣ်လီၤ. သုးဟံးန့ၢ်ဆူၣ်ထံကီၢ်တၢ်စိတၢ်ကမီၤန့ၣ် မၤဆူၣ်ထီၣ်ကဒီး ကီၢ်ပယီၤသုးမုၢ်ဒိၣ် အတၢ်မၤဆူၣ်မၤစိး ဖျိဖျိဖျါဖျါ, ဒ်ထံကီၢ်တၢ်ပၢတၢ်ပြးကီၣ်ကးကရၢ (SAC) အတၢ်ကလုၢ်အသိး, လၢ လီၢ်ကဝီၤဖိတၢ်ပာ်ပနီၣ် ကညီကီၢ်စဲၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. ထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်ဒီး ပှၤတဝၢသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ဘၣ်တၢ်ပညိၣ်အီၤလိၤလိၤ လၢတၢ်ထီၣ်ဒုးအဂီၢ် ဒ်အမ့ၢ် တၢ်ခးလီၤတပျီၤနါစိၤကျိဖးဒိၣ်ဆူသဝီပူၤဒီး တၢ်သူၣ်တၢ်ဖျးလီၢ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. စးထီၣ်လၢ လါ ယနူၤအါရံၤတုၤ လါအီးကထိဘၢၣ် ၂၀၂၃န့ၣ်, KHRG မၤနီၣ်မၤဃါတ့ၢ်လံဝဲ SAC သုး တၢ်ခးလီၤနါစိၤကျိဖးဒိၣ်ကဲထီၣ် အသးအိၣ်ဝဲ အါန့ၢ်ဒံး (၁၉၂) ဘျီ, ဒီး ပှၤသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်ဘၣ်သံ, ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဝဲ တကးဒံးဘၣ် မၤဟးဂီၤစ့ၢ်ကီးဝဲ ဟံၣ် ဃီ, တၢ်သူၣ်ထီၣ်တဖၣ်, တၢ်သူၣ်တၢ်ဖျးကျီးကရၢၢ်တဖၣ်, မၤဘၣ်ဒိတၢ်လုၢ်အီၣ်နီၢ်ခိသးသမူဒီး ဒုးအိၣ်ထီၣ်စ့ၢ်ကီးဝဲ တၢ် ဃ့ၢ်မှံဟးဖျိးန့ၣ်လီၤ.
လံာ်တၢ်ဒုးသ့ၣ်ညါတဘ့ၣ်အံၤ ဃိထံသ့ၣ်ညါဝဲ SAC တၢ်ခးလီၤကျိဖးဒိၣ်လၢကမျၢၢ်ဟီၣ်ကဝီၤပူၤတဖၣ် အတၢ်ဘၣ်ဒိပိာ် ထွဲဒီး အတၢ်မၤဘၣ်ဒိက့ၤ ခိခိၣ်ဒူသဝီဖိလၢ ကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးတဖၣ် အတၢ်အိၣ်မူဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. လံာ်အ ဆၢဖိ (၁) ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ ပယီၤသုးမုၢ်ဒိၣ် အတၢ်မၤဆူၣ်မၤစိးဒီး တၢ်ဆီၣ်တံၢ်မၤနၢၤလၢလီၢ်ကဝီၤပူၤတဖၣ် အတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ တကွီၢ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. လံာ်အဆၢဖိ (၂) ပာ်ဖျါဝဲ တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးပိာ်ထွဲ သတူၢ်ကလာ်ခီဖျိတၢ်ခးလီၤကျိဖးဒိၣ်ဆူသဝီဖိအ ကျါ, ပၣ်ဃုာ်ဒီး တၢ်သံတၢ်ပှၢ်, တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဒီး တၢ်မၤဟးဂီၤတၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်, ဒီးတၢ်မၤဘၣ်ဒိ တၢ်လုၢ်အီၣ်နီၢ်ခိသးသ မူအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. အဆၢဖိ (၃) ပာ်ဖျါဝဲ တၢ်ဘၣ်ဒိပိာ်ထွဲထီရီၤသ့ၣ်တဖၣ်ဒ်အမ့ၢ် တၢ်ဃ့ၢ်မှံဟးဖျိး, တၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးတဘိယူၢ်ဃီ လၢ ဒူဖိသဝီဖိဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဝဲ, တၢ်တြီမၤတံာ်လၢ တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ခွဲးယာ်တကပၤ, ဒီးတၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်အါထီၣ် ဘၣ်ဃး စုကဝဲၤလၢတပိၢ်ဖးထီၣ်ဒံးတဖၣ်အိၣ်အါထီၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ. လၢခံကတၢၢ်ပာ်ဖျါထီၣ်စ့ၢ်ကီးဝဲ တၢ်ပဲာ်ထံနီၤဖး ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢ, တၢ်လဲၤကပာ်တၢ်ဘျၢသဲစးအဂ့ၢ် လၢတၢ်အိၣ်သးအံၤအဖီခိၣ်, ဃုာ်ဒီး တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးဆူ ပှၤဘၣ်ထွဲဘၣ်ဃးတဖၣ်အအိၣ်န့ၣ်လီၤ.
၁. လီၢ်ကဝီၤတၢ်အိၣ်သးအဂ့ၢ်ဖုၣ်ကိာ်
စးထီၣ်လၢကီၢ်ပယီၤန့ၢ်တၢ်သဘျ့ဖဲ ၁၉၄၈နံၣ်လံၤလံၤန့ၣ် ကညီကီၢ်စဲၣ်ဟီၣ်ကဝီၤလၢလီၢ်ကဝီၤဖိပာ်ပနီၣ်ဝဲန့ၣ် အိၣ်ဝဲဒီး ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤတၢ်သဘံၣ်သဘုၣ်လၢအကတၢၢ်တန့ၢ်ကတာ်တသ့န့ၣ်လီၤ. စးထီၣ်လၢန့ၣ်လံၤလံၤ ပှၤကညီဖိသ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်တၢ်ပညိၣ်ထီဒါအီၤလၢ ပယီၤသုးမုၢ်ဒိၣ်, လၢအမၤသံမၤဝီဒီး ဆီၣ်တံၢ်မၤနၢၤဝဲ ကလုာ်ဒူၣ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်လၢထံကီၢ်ဒီတ ဘ့ၣ်ညါ ဒီးကျဲးစၢးဆီၣ်ထွဲထီၣ်ဝဲ သုးမီၤစိရိၤသနူန့ၣ်လီၤ. ၁၉၈၈နံၣ် ကမျၢၢ်တၢ်ထီၣ်ဒါသုးပဒိၣ်လၢထံကီၢ်ဒီတဘ့ၣ်ညါ ဝံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်, စုကဝဲၤတၢ်သဘံၣ်သဘုၣ်ဟဲနးဒိၣ်ထီၣ်ဝဲစးထီၣ်ဖဲ ၁၉၉၀ နံၣ် ဖဲလၢပယီၤသုးမုၢ်ဒိၣ် ထီၣ်ဒုးဒီးမၤလီၤပှီၢ် ကွံာ်ဝဲ မၤနၢၤပျီဝ့ၢ် လၢအမ့ၢ်ကညီဒီကလုာ်စၢဖှိၣ်ကရၢ (KNU) ဒီး ကညီဒီကလုာ်တၢ်ထူၣ်ဖျဲးသုးမုၢ်ဒိၣ် (KNLA) အလီၢ် ဆ့ၣ်နီၤန့ၣ်လီၤ. ၂၀၁၅နံၣ် တၢ်ပတုာ်တၢ်ခးတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤ ဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်မုၢ်လၢ်ဘၣ်ဃး တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်ဘၣ်ဆၣ် ပယီၤသုးမုၢ်ဒိၣ် အတၢ်မၤဆူၣ်မၤစိးတဖၣ် အိၣ်ဒံးဝဲအဃိ ခိခိၣ်ဒူသဝီဖိလၢ ကညီကီၢ်စဲၣ်ပူၤတဖၣ် ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဒံးဝဲ တၢ်ဆီၣ်တံၢ်မၤနၢၤ, တၢ်အီၣ်တူၢ်အီၣ်ကလီၤဒီး တၢ်မၤသံအဝဲသ့ၣ်တၢ်ဆဲးတၢ်လၤန့ၣ်လီၤ.[1] တၢ်မုၢ်လၢ်ဘၣ်ဃး တၢ်ပတုာ် တၢ်ခးအံၤ ဘၣ်လီၤပှီၢ်ကွံာ်ဝဲဖဲလၢ ကီၢ်ပယီၤသုးမုၢ်ဒိၣ် ဟံးန့ၢ်ဆူၣ်ထံကီၢ်တၢ်စိတၢ်ကမီၤလၢ ထံဖိကီၢ်ဖိဃုထၢထီၣ်တ့ၢ်ပဒိၣ် တဖၣ်အဖီခိၣ် ဖဲလါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၂၀၂၁နံၣ်န့ၣ်လီၤ. စးထီၣ်ဖဲန့ၣ်လံၤလံၤ ကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုကဝဲၤဒီး တၢ်ဒီသဒၢကမျၢၢ်သုး (PDFs) တဖၣ် ဒုးထီဒါဝဲ SAC သုး ဒီးသုးအဂၤလၢအဘၣ်ထွဲဒီးအီၤတဖၣ်အဃိ ကမျၢၢ်ထံဖိကီၢ်ဖိလၢအအိၣ်ဖဲ ကညီ ကီၢ်စဲၣ်ပူၤတဖၣ် ဘၣ်အိၣ်မူဒံးဝဲလၢ သုးဂ့ၢ်ဝီတၢ်သဘံၣ်သဘုၣ်အဖီလာ်န့ၣ်လီၤ.
လၢစုကဝဲၤတၢ်သဘံၣ်သဘုၣ်ဒီကတီၢ်ညါအပူၤ ကီၢ်ပယီၤသုးမုၢ်ဒိၣ် ခးလီၤနါစိၤဝဲတၢ်စုကဝဲၤဆူ ကမျၢၢ်ဟီၣ်ကဝီၤ ဒီးပ ညိၣ်ထီဒါဝဲသဝီဖိတဖၣ်လၢ “တဲာ်လွံၢ်တဲာ်” သနူအပူၤ ဒ်သိးအဝဲသ့ၣ် ကဒီၣ်တဲာ်ကွံာ်ဝဲ ကလုာ်ဒူၣ်သုးဖီၣ်စုကဝဲၤတဖၣ် အတၢ်အီၣ်တၢ်အီ, ကျိၣ်စ့ဂံၢ်ခီၣ်ထံး, တၢ်ကိးသုးဖိအသီ ဒီးအတၢ်ဃုသ့ၣ်ညါ ကျိၤကျဲသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ပညိၣ်ထီဒါ ကမျၢၢ်ထံဖိကီၢ်ဖိန့ၣ် တဘျီဘျီဘၣ်တၢ်ဆီၣ်သခူထီၣ်အီၤခီဖျိ တၢ်ပညိၣ်မၤဟးဂီၤတၢ်ပၢၢ်ဆၢသုးသ့ၣ်တဖၣ်ဒီး တၢ်စံၣ်ညီၣ် ကမျၢၢ်ခီဖျိ အဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤတၢ်ပၢၢ်ဆၢသုးအဃိန့ၣ်လီၤ.[2] တၢ်ပညိၣ်ထီဒါ နါစိၤစ့ၢ်ကီး ဒူသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ် လၢတၢ်မၤပယွဲ အပူၤ, လၢတအိၣ်ဒီးကျိၤကျဲဖျိဖျိဖျါဖျါဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ကီၢ်ပယီၤသုးမုၢ်ဒိၣ် အတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤခိၣ်သ့ၣ်ခဲလၢာ်န့ၣ် အိၣ်ဃုာ်ဝဲဒီး တၢ်မၤသံလၢတဖိးသဲးစး, တၢ်မၤဆါပယွဲ, တၢ်ဖီၣ်နါစိၤပှၤ, တၢ်နီဃ့ၢ်မှံဟးဖျိး, တၢ်ဂုာ်ဆူၣ်ဖျိဆူၣ်, တၢ်ဃ့ဆူၣ်ဃ့စိး, တၢ် မၤပယွဲသွံၣ်ထံး, တၢ်မၢဆူၣ်မၤတၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ဒီး စးထီၣ်ဖဲ ၂၀၂၁နံၣ်န့ၣ်အိၣ်ထီၣ်စ့ၢ်ကီးဒီး သုးကဘီယူၤခးလီၤတၢ်န့ၣ် လီၤ. ဒ်တၢ်မၤပယွဲသ့ၣ်တဖၣ်အပတီၢ်ဟဲထီၣ်ဝဲကွ့ၢ်ကွ့ၢ်ဒီး သုးဖီၣ်စုကဝဲၤတဖၣ်ပၣ်ဃုာ်ပၣ်ဂီၢ်အါထီၣ်ဝဲအသိး, တၢ်လုၢ် သ့ၣ်ခါပတာ် ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်လုလၢ်ထူသနူပှၤဂ့ၢ်ဝီသဲစး လၢထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤသုးဖီၣ်စုကဝဲၤအကျါအိၣ်ထီၣ်အဃိ တၢ်ပာ်ပ နီၣ်အီၤလၢအမ့ၢ်တၢ်မၤကမၣ်ဝဲ တၢ်ဒုးတၢ်ယာ်ကွီၢ်မ့ၣ်န့ၣ်လီၤ.
တကးဒံးဘၣ်, တၢ်ထီၣ်ဒုးမၤအၢ ကမျၢၢ်ထံဖိကီၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ် လၢအိၣ်ဒီးကျိၤကျဲၤသနူလီၤတံၢ်လီၤဆဲးတဖၣ် ကဲထီၣ်ဝဲသ ကုၤဆးဒးအဃိ ကီၢ်ပယီၤသုးမုၢ်ဒိၣ်အတၢ်မၤပယွဲအံၤ တုၤထီၣ်ထီၣ်ဘးဝဲဒ် ကွီၢ်မ့ၣ်ထီဒါပှၤကူပှၤကညီတၢ်အိၣ်မူ လၢတၢ် ပာ်ပနီၣ်အီၤဖဲ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်လုလၢ်ထူသနူကွီၢ်မ့ၣ်သဲစး, ဒီးမ့ၢ်စ့ၢ်ကီး တၢ်မၤပယွဲပှၤဂ့ၢ်ဝီခွဲးယာ်န့ၣ်လီၤ.[3]
၂. တၢ်ကဲထီၣ်သးအဂ့ၢ်ဖုၣ်ကိာ် - တၢ်ခးတပျီၤစုကဝဲၤ ဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးတဖၣ် လၢကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံး
လံာ်အဆၢဒိၣ်အံၤ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ SAC တၢ်ခးလီၤစုကဝဲၤထီဒါကမျၢၢ်ထံဖိကီၢ်ဖိ စးထီၣ်လၢ လါယနူၤအါရံၤတုၤ လါအီးကထိဘၢၣ် ၂၀၂၃ နံၣ်, လၢ KHRG မၤနီၣ်မၤဃါဝဲဖဲ အဟူးဂဲၤဟီၣ်ကဝီၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂ့ၢ်လၢတၢ်ပာ်ဖျါအီၤတဖၣ်မ့ၢ်ဝဲ တၢ်ဘၣ်ဒိပိာ်ထွဲလၢအကဲ ထီၣ်သးသတူၢ်ကလာ် ခီဖျိတၢ်ဒုးထီဒါတဖၣ် လၢအမ့ၢ် တၢ်သံတၢ်ပှၢ်, တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး, တၢ်မၤဟးဂီၤတၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်, ဒီးတၢ် မၤဘၣ်ဒိတၢ်လုၢ်အီၣ်နီၢ်ခိသးသမူအကျဲတဖၣ် ဒ်လီၢ်ကဝီၤသဝီဖိပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲအသိးန့ၣ်လီၤ. တၢ်ပဲာ်ထံနီၤဖးစ့ၢ်ကီး ဘၣ်ဃးတၢ် ဘၣ်ဒိပိာ်ထွဲထီရီၤတဖၣ်အဂ့ၢ်တဖၣ် ဒ်အမ့ၢ် တၢ်ဃ့ၢ်မှံဟးဖျိး, တၢ်မၤဘၣ်ဒိနီၢ်သးတၢ်တူၢ်ဘၣ်, ဒီးတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုး, တၢ်တြီမၤတံာ် တာ်လၢတၢ်ကူဘၣ်ကူၣ်သ့ခွဲးယာ်တကပၤ, ဒီးတၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဃး စုကဝဲၤလၢတပိၢ်ဖးထီၣ်ဒံးတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
၁) တၢ်ခးလီၤတပျီၤနါစိၤစုကဝဲၤ လၢအမၤသံ, မၤဘၣ်ဒိ ကမျၢၢ်ထံဖိကီၢ်ဖိ
“အဝဲသ့ၣ် (SAC သုးတဖၣ်) တဲဘၣ်ပှၤလၢ ကမျၢၢ်နါက့ ကဲသုးဖိလီၤ. အဝဲသ့ၣ်တဲဝဲလၢ ပှၤဖိသၣ်ပိာ်ခွါဖိခဲလၢာ်န့ၣ် ခါဆူကညါ ကကဲထီၣ်ဒၣ် ပှၤသုးဖိဒၣ်တၢ်လီၤ. အဃိအဝဲသ့ၣ် ခးလီၤဆိကျိ (လၢကမၤသံပှၤသဝီဖိအဂီၢ်) န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်တဲလၢ ကခး လီၤကျိဖးဒိၣ်မၤသံသဝီဖိ ဒ်သိးပှၤသဝီဖိနီၣ်ဂံၢ်ကလီၤစှၤဒီး ပှၤသုးဖိ (တၢ်ပၢၢ်ဆၢသုး) သုတဟဲအါထီၣ်တဂ့ၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢ တၢ်န့ၣ်အဃိ အဝဲသ့ၣ်ခးလီၤနါစိၤတၢ်န့ၣ်လီၤ.”
တၢ်အုၣ်သးလၢ စီၤက---, သဝီဖိလၢ ကၠီၣ်စယ့ၣ်ကရူၢ်, လၢၢ်ဒိၣ်ကီၢ်ဆၣ်, ချၢၣ်လွံၢ်ထူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်, လၢအဖိခွါသးနံၣ် ၁၆နံၣ်တဂၤ ဘၣ်သံခီဖျိ SAC သုးတၢ်ခးလီၤကျိဖးဒိၣ်အဃိ
တၢ်သံတၢ်ပှၢ်ဒီး တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး ကဲထီၣ်သးအါကတၢၢ်ဖဲလၢ SAC သုးခးလီၤနါစိၤတၢ် မ့ၢ်ဂ့ၤ ပညိၣ်ခးလီၤတၢ်လိၤလိၤဆူပှၤတ ဝၢဟီၣ်ကဝီၤအခါမ့ၢ်ဂ့ၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ခးလီၤကျိအံၤညီနုၢ်လီၤတဲာ်ဒီး ပိၢ်ဖးထီၣ်ဆူ သဝီကပိာ်ကပၤ, စံာ်လီၢ်ပှဲာ်လီၢ်ဒီး ကျီးကရၢၢ် သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲသုးတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤအိၣ်အကတီၢ် ဒ်အမ့ၢ် တၢ်ဒုးတၢ်ယၤကဲထီၣ်ဒီး သုးတၢ်ပၢၢ်ဆၢတဖၣ်, မ့တမ့ၢ်ဖဲ အဝဲသ့ၣ် ဆှၢထီၣ်သုးကျိၤအသီတဖၣ်, ဃုာ်ဒီးတၢ်စုကဝဲၤ, တၢ်အီၣ်တၢ်အီဆူ တၢ်မဲာ်ညါသုးကလၢၤတဖၣ် အခါန့ၣ် ပယီၤသုးမုၢ်ဒိၣ်ခးလီၤ ဝဲကျိဖးဒိၣ်ထီဘိဆူ ဒူသဝီတဖၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. တဘျီတခီၣ် တၢ်ခးလီၤဝဲကျိဖးဒိၣ်တဲာ်နံၤတဲာ်နၤလၢတၢ်လီၢ်အါပူၤအါတီၤ လၢ လီၢ်ကဝီၤပာ်ပနီၣ်ကညီကီၢ်စဲၣ် အကီၢ်ရ့ၣ်နွံဘ့ၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. SAC သုးမၤပျံၤမၤဖုးဝဲပှၤသဝီဖိအတၢ်အိၣ်မူလၢတနံၤဘၣ်တနံၤ, ဖဲလၢဖိသၣ်တဖၣ်မၤလိတၢ်လၢကၠိ (မ့) လိာ်ခိၣ်လိာ်ကွဲအကတီၢ်, ဖဲပှၤသဝီဖိတဖၣ်ဟးဃုအီၣ်ဃးအီၣ် ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိလၢပှၢ်ကျါ ဒ် သိးကအီၣ်ဝဲအဂီၢ်, ဖဲအဃုသ့ၣ်မုၣ်ဝၣ်ဘိ, ဖဲအမၤတၢ်လၢစံာ်ပူၤ, ကျီးပူၤ, မ့တမ့ၢ် ဖဲအအိၣ်လၢအဟံၣ်ပူၤအခါန့ၣ်လီၤ. တၢ်ခးလီၤ ကျိဖးဒိၣ်အံၤ ဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်မၤဘၣ်ဒိသတူၢ်ကလာ်ဒီး တၢ်ဘၣ်ဒိထီရီၤ လၢသဝီဖိတၢ်အိၣ်မူအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
က) တၢ်ခးလီၤစုကဝဲၤအဃိ ဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်သံတၢ်ပှၢ်
ကမျၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်သံဝဲအါမးခီဖျိလၢ SAC သုးခးလီၤတၢ်စုကဝဲၤဆူ ကညီကီၢ်စဲၣ်ပူၤအဃိန့ၣ်လီၤ. ထဲလၢတနံၣ်ညါအံၤ စး ထီၣ်ဖဲ လါယနူၤအါရံၤတုၤ လါအီးကထိဘၢၣ်, ၂၀၂၃နံၣ်န့ၣ်, KHRG ဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤအကျါ ပှၤလၢ်အသံခီဖျိ SAC သုး တၢ်ခးလီၤကျိအဃိ အိၣ်ဝဲ (၅၈) ဂၤ, ဒီးလၢအကျါ (၁၇) ဂၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲဖိသၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲလါယနူၤအါရံၤ ၁၄သီ, ၂၀၂၃ နံၣ် ဖဲဖးဖီမုၢ် ၁း၁၅ မံးနံးန့ၣ်, SAC သုးလၢခီၣ်ချ့သုးရ့ၣ်နီၣ်ဂံၢ် (ခမရ-၄၀၇) လၢအအိၣ်ဆီလီၤအသးဖဲ မးထီသုးကလၢၤတဖု န့ၣ် ခးလီၤဝဲကျိဖးဒိၣ် (၈၁ မမ) ဆူသဝီပူၤပှၤကမျၢၢ်ကျါန့ၣ်လီၤ. ကျိဖးဒိၣ်ချံအကျါတဖျၢၣ်လီၤတဲာ်လၢ စံာ်ပျီတဘ့ၣ်အပူၤ, ဖဲ ဂက---သဝီ, မဲာ်ကျီကရူၢ်, ဒွဲၣ်လိကီၢ်ဆၣ်, မုၢ်တြီၢ်ကီၢ်ရ့ၣ်, အဆၢကတီၢ်ဖဲလၢ စံာ်ကစၢ် စီၤအီၤ (၃၈နံၣ်) ဆ့ၣ်နီၤကွၢ်ဝဲအပနၢ် သ့ၣ်တဖၣ်ဖဲအစံာ်ဒဲပူၤန့ၣ်လီၤ. ကျိဖးဒိၣ်ချံပိၢ်ဖး အက့အခီ ဘၣ်ဝဲအဘိးပၤအစ့ၣ်တကပၤ, အကိာ်ဘိ, အကံၣ်ဒုၣ်အဃိ အဝဲသံ ဝဲတဘျီဃီန့ၣ်လီၤ. ခမရ-၄၀၇ အသုးရ့ၣ်န့ၣ် အိၣ်လၢ သုးခိၣ် သၣ်ပ့ၤကၠီၤအတၢ်ပၢဆှၢဖီလာ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ကဲထီၣ်သးအဂၤတခါ မ့ၢ်ဝဲဖဲ လါမးရှး ၆သီ, ၂၀၂၃နံၣ် ဖဲဖးဖီမုၢ် ၁၂နၣ်ရံၣ်န့ၣ်, ခမရ-၄၀၈ လၢအအိၣ်ဆီလီၤသးဖဲ ဃီသူပှၢ်သုးကလၢၤ, မးထီသဝီန့ၣ် ခးလီၤစ့ၢ်ကီး ကျိဖးဒိၣ် (၈၀ မမ) ဆူကမျၢၢ်အိၣ်ဆိးလီၢ်န့ၣ်လီၤ. ကျိဖးဒိၣ်ချံအကျါတဖျၢၣ်လီၤတဲာ်ဝဲဘူးဒီး ပှၤသဝီဖိစီၤကခ---, သးနံၣ် ၃၇နံၣ် အဟံၣ်, လၢအအိၣ်ဖဲ ဂခ---သဝီ, မးထီကရူၢ်, ဒွဲၣ်လိကီၢ်ဆၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲကျိဖးဒိၣ်ချံဟဲဘၣ်အီၤ အဆၢကတီၢ်န့ၣ် အဝဲအိၣ်ခူသူၣ်လံလၢအဟံၣ်ဖီလာ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤသဝီဖိကျဲးစၢးလဲၤဆှၢအီၤဆူ ဂဂ---တၢ်ဆါဟံၣ်ဒ်သိးကန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ကူစါယါဘျါ အဂီၢ်ဘၣ်ဆၣ် အဝဲသံကွံာ်လၢကျဲ ခီဖျိလၢ အတၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးန့ၣ်ဒိၣ်မးဒီး တၢ်လဲၤကျဲယံၤမးစ့ၢ်ကီးအဃိန့ၣ်လီၤ. စီၤအခ--- အဟံၣ်ဖိဃီဖိ လွံၢ်ဂၤဘၣ်အိၣ်လီၤတဲာ်ဝဲလၢအမ့ၢ် အဖိဆံးသ့ၣ်တဖၣ် ဒီးအမါလၢအဒိးသန့ၤထီၣ်အသးလၢအီၤ ဘၣ်ဃးတၢ်လုၢ် အီၣ်နီၢ်ခိသးသမူခဲလၢာ်ဒီး အဝဲသ့ၣ်တဒိးန့ၢ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤလၢကျါအဂၤနီတမံၤဘၣ်. SAC သုး ခမရ-၄၀၈ လၢအခးလီၤကျိ ဖးဒိၣ်အံၤ ဘၣ်တၢ်တီခိၣ်ရိၤမဲအီၤလၢ သုးရ့ၣ်ခိၣ် စီၤမ့ထဲၣ်, လၢအအိၣ်လၢ သုးဝဲၤလီၢ်ခိၣ်သ့ၣ် (စကခ-၈) အဖီလာ်န့ၣ်လီၤ.
SAC သုးဖိသ့ၣ်တဖၣ် ညီနုၢ်ခးလီၤကျိဖးဒိၣ်ဖဲ တၢ်ဒုးကဲထီၣ်ဒီး တၢ်ပၢၢ်ဆၢသုးတဖၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်လီၤ. ဖဲလါယူၤ ၁၇သီ, ၂၀၂၃ နံၣ်န့ၣ်, SAC သုးလၢအအိၣ်ဘူးဒီး ဂစ---သဝီ, စပကၠံကရူၢ်, ဒီၣ်ဖးခိၣ်ကီၢ်ဆၣ်, တီအူကီၢ်ရ့ၣ်တဖု ခးလီၤဝဲကျိဖးဒိၣ် (၆၀ မမ) ဆူ သဝီလၢအအိၣ်ဝးတရံး သုးကလၢၤသ့ၣ်တဖၣ်အပူၤ ဖဲ KNLA သုးထီၣ်ဒုးအဝဲသ့ၣ်သုးကလၢၤဝံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်လီၤ. ကျိဖးဒိၣ်ချံအ ကျါတဖျၢၣ်လီၤတဲာ်ဝဲဆူ စီၤကစ---အဟံၣ်ဃၢၤ လၢအအိၣ်ဖဲ ဂစ---သဝီန့ၣ်လီၤ. ကျိဖးဒိၣ်ချံပိၢ်ဖးဒီး ဘၣ်ဝဲအမံၤပှၢ်ပိာ်မုၣ်အခိၣ် သၣ်ဃံဒီး အသးနါပှၢ်အဃိသံဝဲန့ၣ်လီၤ. အနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲစ့ၢ်ကီး ဘၣ်ဒိလၢအနီၢ်ခိဒီတဂၤညါန့ၣ်လီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိး, ဖဲလါယူၤ ၂၉သီ, ၂၀၂၃နံၣ်, ဟါခီ ၆နၣ်ရံၣ်န့ၣ်, SAC ခီၣ်သုးရ့ၣ် (ခလရ-၂၈၃) လၢအအိၣ်ဆီလီၤသးဘူးဒီး သၢတၢၣ်သဝီတဖုန့ၣ် ခးလီၤဝဲကျိဖးဒိၣ် ဖဲဂဆ---သဝီ, နိၣ်တကီကရူၢ်, နိၣ်တကီကီၢ်ဆၣ်, ဒူပျာ်ယာ်ကီၢ်ရ့ၣ်, ဖဲ KNLA သုးရ့ၣ် (၁၇), သုးဒ့ (၂) ဒီး ကမျၢၢ်တၢ်ဒီသဒၢသုး (PDF) ထီၣ်ဒုးအဝဲသ့ၣ်လၢ ဒြိဝံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်လီၤ. လၢခံတနံၤ ဖဲလါယူၤလံ ၃၀သီ, ၂၀၂၃နံၣ်န့ၣ်, SAC သုး (ခလရ-၂၈၃) ခးလီၤ ဝဲကျိဖးဒိၣ်တဘျီကဒီး, ဘၣ်ဝဲပှၤသဝီဖိ စီၤကဆ---, သးနံၣ် ၄၄နံၣ် ဖဲအခိၣ်သၣ်ဃံဒီး အစုန့ၣ်လီၤ. လၢကဒီးတနံၤမုၢ်ဂီၤခီ ဖဲပှၤ သဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်က့ၤဆူသဝီပူၤဆၢကတီၢ် ထံၣ်န့ၢ်အီၤလၢ အသးသမူ ဟးထီၣ်လံန့ၣ်လီၤ.
အါစုအါဘျီ, SAC သုးခးလီၤနါစိၤတၢ်ဆူ ကမျၢၢ်ထံဖိကီၢ်ဖိဟီၣ်ကဝီၤ လၢတအိၣ်ဒီးတၢ်ပညိၣ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲးဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲလါအီ ကူး ၁၃သီ, ၂၀၂၃နံၣ် ဂီၤခီ ၅နၣ်ရံၣ်န့ၣ်, SAC (ခမရ-၂၆၄) လၢအအိၣ်ဖဲ ပ့စလိသုးကလၢၤန့ၣ် ခးလီၤဝဲကျိဖးဒိၣ်တဖၣ်ဆူ ပှၤသဝီ ဖိတဂၤအကျီးပူၤ လၢအအိၣ်ဘူးဒီးဟံၣ်တဖၣ်, ဖဲဂရှ---သဝီ, ကၠီၣ်စယ့ၣ်ကရူၢ်, လၢၢ်ဒိၣ်ကီၢ်ဆၣ်, ချၢၣ်လွံၢ်ထူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢ တၢ်န့ၣ်အဃိ ကျိဖးဒိၣ်ချံအက့အခီ ဘၣ်သံဝဲပှၤဖိသၣ်ခံဂၤ- လၢအမ့ၢ် ဖိသၣ်ပိာ်ခွါစီၤကရှ---, သးနံၣ် ၁၆နံၣ် လၢအဘၣ်ဒိဖဲအခိၣ် သၣ်ဃံ ဘူးဒီးအနၢ်ကု, ဒီးဖိသၣ်ပိာ်ခွါ စီၤကည---, သးနံၣ် ၁၂နံၣ်န့ၣ်လီၤ. ကျိဖးဒိၣ်ချံအက့ဘၣ်ဘၣ်ဒိစ့ၢ်ကီးဝဲ ဖိသၣ်ပိာ်မုၣ် (၂) ဂၤ, လၢအမ့ၢ် ကတ---, သးနံၣ် ၁၄နံၣ်ဒီး နီၢ်ကထ---, သးနံၣ် ၁၀နံၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤသဝီဖိလဲၤဆှၢအဝဲသ့ၣ်ဖဲ လီၢ်ကဝီၤတၢ်ဟ့ၣ်က သံၣ်ဒၢးတဖျၢၣ်လၢကကူစါသးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. စီၤကဒ---, လၢအမ့ၢ်ပှၤတူၢ်ဘၣ်တၢ်အကျါတဂၤအပၢ်န့ၣ် တဲဝဲဒ်အံၤ, “တၢ်သီၣ်ထီၣ်ဝဲ ဖးဒိၣ်လၢမူဖးဖီန့ၣ် ဝံၤလီၤတဲာ်ဝဲဖဲအံၤန့ၣ် (အဟံၣ်ဃၢၤ). ပထံၣ်ဝဲတၢ်ခုၣ်ထီၣ်ဒီး ပနၢ်ဟူပှၤသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ် ကိးပသူဃ့ၢ်ဝ့ၤဝီၤလၢ အံၤလၢဘး, ဒီးပထံၣ်ဝဲပဖိဘၣ်ဒိန့ၣ်. (...) ပိာ်ခွါဖိခံဂၤလၢဘၣ်ဒိန့ၣ်, လၢအကျါတဂၤသံတထံၣ်ဃီလီၤ. အဂၤတဂၤန့ၣ်အိၣ်မူဒံး တခီနၣ်ရံၣ်ဃၣ်ဃၣ် တချုးလၢအသံဘၤ.” တၢ်ကဲထီၣ်သးဝံၤအလီၢ်ခံ, လီၢ်ကဝီၤခိၣ်နၢ်တဂၤ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲအတၢ်တူၢ်ဘၣ်ဆူ စီၤက ဒ--- အအိၣ်ဒ်အံၤ
“အုၤ... မ့ၢ်အဝဲသ့ၣ် (SAC သုး) မၤပှၤဒ်အံၤသ့ဒ်လဲၣ်. အဟဲဖဲလဲၣ်ဖဲလဲၣ်န့ၣ်ပတသ့ၣ်ညါဘၣ်. ပနၢ်ဟူထဲအသီၣ် လၢမူဖးဖီန့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်အမ့ၢ်မတၤလဲၣ်န့ၣ် ပတသ့ၣ်ညါလီၤတံၢ်ဘၣ်.”
ခ) တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးခီဖျိ SAC သုးခးလီၤတၢ်
ကျိဖးဒိၣ်ချံပိၢ်ဖးထီၣ်အခါန့ၣ် အက့အခီ, ကမူၣ်ပြံပြံသ့ၣ်တဖၣ် ဖျိးဝဲသကုၤဆးဒးဒီး မၤဘၣ်ဒိဝဲပှၤသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. KHRG တၢ်မၤနီၣ်မၤဃါအပူၤ ပာ်ဖျါဝဲလၢ SAC သုးခးလီၤတၢ်စးထီၣ်ဖဲ လါယနူၤအါရံၤ တုၤလါအီးကထိ ဘၢၣ် ၂၀၂၃နံၣ်အတီၢ်ပူၤ န့ၣ် မၤဘၣ်ဒိပှၤသဝီဖိအိၣ်ဝဲ (၂၄၂) ဂၤ, ဒီးလၢအကျါ (၅၇) န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲဖိသၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲလါယနူၤအါရံၤ တုၤလါမးရှး ၂၀၂၃ နံၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ်, SAC သုးလၢ ဆီထံးဟီၣ်ကဝီၤခးလီၤဝဲကျိဖးဒိၣ်အိၣ်လံ ၃၀၀ ဘျဲၣ်လံ လၢအဝဲသ့ၣ်ဟူးဂဲၤဟီၣ်ကဝီၤပူၤ, ဒီးဘၣ်ဒိ ဝဲပှၤသဝီဖိ (၅), သံ (၂) ဂၤန့ၣ်လီၤ. တချုးဒံးလၢ ၂၀၂၃နံၣ်န့ၣ် SAC သုးကျိၤလၢအဟူးဂၤဖဲ ကီၢ်ဆၣ်အံၤအပူၤ အိၣ်ဝဲ (၅) ဖု, မ့ၢ်ဝဲ ခလရ-၅၇, ခမရ-၅၈၉, ခမရ-၅၉၈, ခမရ-၅၃၀, ဒီး ခမရ-၃၄၉ သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. စးထီၣ်လၢ လါယနူၤအါရံၤ ၂၀၂၃နံၣ်ဒီးဆူအ မဲာ်ညါန့ၣ်, SAC သုးမၤဆူၣ်ထီၣ်ဝဲအသုးတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤ ခီဖျိတၢ်ဆှၢအါထီၣ်သုးကျိၤတဖၣ်, လၢအမ့ၢ် ခမရ- ၂၆၄, ခမရ- ၂၀, ခလရ- ၉၁, သုးတြိၤနီၣ်ဂံၢ် -၇၇, ၈၈, ဒီး ၃၃ သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. SAC သုးဆီလီၤအါထီၣ်စ့ၢ်ကီး တၢ်ခးစုကဝဲၤဒိၣ်အလီၢ်တဖၣ်လၢ တၢ်လီၢ် အါပူၤအါတီၤ ဒ်သိးအဝဲသ့ၣ်ခးကျိဖးဒိၣ်ဆူလီၢ်ကဝီၤလၢအအိၣ်ဘူးဒီးအသုးကလၢၤတဖၣ် ကသ့ဝဲညီညီအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲလါမးရှး ၂၅သီ, ၂၀၂၃နံၣ်န့ၣ်, တၢ်ဒုးကဲထီၣ်ဝဲလၢ KNLA, PDF သုးပာ်ဖှိၣ် ဒီး SAC အဘၢၣ်စၢၤ ဖဲ SAC သုးပၢၤကီၢ်ဝဲၤဒၢး လၢအအိၣ်ဖဲ ကၠိၤဒိဝ့ၢ်, ကြုၢ်တုကီၢ်ဆၣ်, ဒူပျာ်ယာ်ကီၢ်ရ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲမုၢ်ဂီၤခီ ၇း၃၀ မံးနံးန့ၣ် လၢတၢ်မၤထီဒါအဂီၢ်, SAC သုး ခမရ- ၅၄၆ လၢအအိၣ်လၢ စကခ-၁၂ အဖီလာ်, လၢအဆီလီၤသးဖဲ ကၠိၤကလ့သုးကလၢၤန့ၣ် ခးလီၤနါစိၤဝဲကျိဖးဒိၣ် (၁၂၀ မမ) ဆူလီၢ်ကဝီၤလၢအဘူးဒီး သုးကလၢၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ကျိဖးဒိၣ်ချံတနီၤလီၤတဲာ်ဝဲဆူ ဂတ---သဝီ, ကီးဝါလၢၢ်ကရူၢ်, ကြုၢ်တု ကီၢ်ဆၣ်, ဒူပျာ်ယာ်ကီၢ်ရ့ၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. ကျိဖးဒိၣ်ချံအက့ဖျိးဘၣ်ဝဲ ဖိသၣ်ပိာ်ခွါဖိ စီၤကဖ---, သးနံၣ် ၁၅နံၣ်, ဖဲအကိာ်ဘိအဃိ အဝဲသံတဘျီဃီန့ၣ်လီၤ. လၢခံတနံၤ ဖဲလါမးရှး ၂၆သီ, ၂၀၂၃နံၣ် ဂီၤခီ ၁၀နၣ်ရံၣ်န့ၣ်, SAC သုးကျိၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ခးလီၤဝဲကျိ ဖးဒိၣ်ဆူကၠိၤဒိဝ့ၢ်ကဒီးန့ၣ်လီၤ. ကျိဖးဒိၣ်ချံဘၣ်ဒိဝဲ ပှၤသဝီဖိ ၁၆ဂၤ, ဘၣ်ဟးဂီၤဝဲ ဟံၣ် ၃၉ဖျၢၣ်လၢ ကၠိၤဒိဝ့ၢ်ပူၤ, ပှၤဘၣ်ဒိအကျါ ပၣ်ဃုာ်ဒီး ပိာ်မုၣ်သးပှၢ် ဒီၤကဘ---, သးနံၣ် ၆၇နံၣ်တဂၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ကဲထီၣ်သးဝံၤအလီၢ်ခံ, ပှၤသဝီဖိတဖၣ်မၤစၢၤဒီး ဆှၢအီၤ ဆူ ကၠိၤဒိတၢ်ဆါဟံၣ် လၢကဒိးန့ၢ်တၢ်ကူစါယါဘျါအဂီၢ် ဘၣ်ဆၣ်အဝဲသးသမူဟးထီၣ်ကွံာ်ခီဖျိတၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး နးဒိၣ်မး ဒီး အဝဲအိၣ်စ့ၢ်ကီးဒီးသးတၢ်ဆါအဃိန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးခီဖျိတၢ်ခးလီၤနါစိၤကျိဖးဒိၣ်အံၤ မ့ၢ်ဝဲတၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်ဒိၣ်မးလၢသးသမူအဂီၢ် တကးဒံးဘၣ် မၤဘၣ်ဒိ ပှၤတူၢ်ဘၣ်တၢ်အဟံၣ်ဖိဒိၣ်မးန့ၣ်လီၤ. ဖဲလါမးရှး ၂၀၂၃နံၣ်န့ၣ်, SAC သုးဖိလၢ ခလရ-၂၈၅ လၢအအိၣ်ဆီလီၤသးဖဲ ပလီကိ သုးကလၢၤ, အီပူၣ်ဟီၣ်ကဝီၤ, လၢၢ်မုၢ်လါကီၢ်ဆၣ်, ဘျံးဒဝဲၢ်ကီၢ်ရ့ၣ်န့ၣ်, ခးလီၤဝဲကျိဖးဒိၣ်ဆူ ဂထ---သဝီပူၤန့ၣ်လီၤ. ကျိဖး ဒိၣ်လီၤတဲာ်ဝဲဘူးဒီးပှၤသဝီဖိလၢအလိာ်ကွဲ ဖျၢၣ်ပှီၢ်တဖၣ်ဒီး မၤဘၣ်ဒိဝဲပှၤလွံၢ်ဂၤန့ၣ်လီၤ. ပှၤသဝီဖိလွံၢ်ဂၤအံၤ မ့ၢ်ဝဲ စီၤကမ---, စီၤကယ---, စီၤကရ---, ဒီးစီၤကလ---သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. စီၤကလ--- ဘၣ်ဒိဝဲနးဒိၣ်မး ဖဲအဟၢဖၢ ဒီးအစုလိၤ အဃိ ပှၤသဝီဖိအဂၤတဖၣ် လဲၤဆှၢအီၤဆူတၢ်ဆါဟံၣ်လၢ ဂဒ--- သဝီ, ပလီဟီၣ်ကဝီၤ, လၢၢ်မုၢ်လါကီၢ်ဆၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢခံတနံၤ တၢ်ဆါဟံၣ် ဆှၢကဒီးအီၤတဆီဆူ ဂထ---ဝ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. အဟံၣ်ဖိဃီဖိ ဟ့ၣ်လီၤဝဲစ့ ၃,၀၀၀,၀၀၀ ကၠး လၢတၢ်ကူစါယါဘျါအ ဂီၢ် ဘၣ်ဆၣ်တၢ်ကူစါအပှ့ၤလၢၤအါန့ၢ်ဒံး စ့နီၣ်ဂံၢ်အံၤအဃိ, အဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ် ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဝဲဒီး ကျိၣ်စ့တၢ်ကီတၢ်ခဲဒိၣ် ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲအဝဲဘၣ်ကူစါအသးလၢတၢ်ဆါဟံၣ်အခါ အမါအိၣ်လီၤတဲာ်လၢခံ ဒီးအံးထွဲကွၢ်ထွဲဝဲ အဖိ (၇) ဂၤန့ၣ်လီၤ. ပှၤသဝီဖိလၢအဂၤ (၃) ဂၤန့ၣ် ဘၣ်ဒိတနးအါအါဘၣ်အဃိ အဝဲသ့ၣ်ကူစါအသးဖဲ သဝီပူၤတၢ်ဟ့ၣ်ကသံၣ်ဒၢးန့ၣ်လီၤ. ဒ်န့ၣ် အသိး ဖဲလါယူၤ ၁၅သီ, ၂၀၂၃နံၣ် မုၢ်နၤခီ ၁၁နၣ်ရံၣ်န့ၣ်, SAC သုးလၢ ရှါစ့ၣ်ဘိၤသုးကလၢၤ ခးလီၤဝဲကျိဖးဒိၣ်ဆူ ဂပ---သဝီ ကၠိကရၢၢ်ပူၤ, ဂဖ---ဟီၣ်ကဝီၤ, ထီတထူၣ်ကီၢ်ဆၣ်, တီအူကီၢ်ရ့ၣ် ဖဲတၢ်ဒုးတၢ်ယၤတကဲထီၣ်နီတမံၤဒီး သုးတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤတ အိၣ်နီတမံၤအခါဒၣ်လဲာ်န့ၣ်လီၤ. ကျိဖးဒိၣ်ချံ အကျါတဖျၢၣ် လီၤတဲာ်ဝဲဆူ ကၠိဖိဟံၣ်ဒွဲ အတၢ်ဖီမ့ၤလီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ် မၤဘၣ်ဒိဝဲ ပှၤကၠိဖိမုၣ် (၃) ဂၤ ဒီးဘၣ်တၢ်ဆှၢအဝဲသ့ၣ်ဆူ ကၠိတၢ်ဟ့ၣ်ကသံၣ်ဒၢး လၢတၢ်ကူစါအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ကၠိဖိလၢအကျါတဂၤ ဘၣ်ဒိဝဲ နးဒိၣ်မး ဘၣ်ဆၣ် တၢ်ကူစါပီးလီဒီးကသံၣ်ကသီဖဲ လီၢ်ကဝီၤတၢ်ဟ့ၣ်ကသံၣ်ဒၢးအပူၤတအိၣ်ဘၣ်အဃိ ဆူၣ်ချ့ဘၣ်မူဘၣ်ဒါတ ဖၣ်ဘၣ်လဲၤပှ့ၤဝဲကသံၣ်ကသီလၢ တီအူဝ့ၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲလါယူၤ ၁၆သီ, ၂၀၂၃နံၣ်န့ၣ် SAC သုးတဖၣ်လၢအအိၣ်ဖဲ သ့စယၣ်ဝ့ၢ်ပၢၤကီၢ်ဝဲၤလီၢ်န့ၣ် ခးထီၣ်ဝဲ ကျိဖးဒိၣ် (၆၀ မမ) ဆူ ကျဲ မုၢ်ခိၣ် နီၢ်ဂံၢ်-၈, ကဝီၤဒ့ ဂဘ---, ဂမ--- ဝ့ၢ်, ကၠဲးထိၣ်ကီၢ်ဆၣ်, ဒူသထူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. ကျိဖးဒိၣ်ချံလီၤတဲာ်ဘၣ်ဝဲဘူးဒီး အူကဝ ---အဟံၣ်, ဒီးအူကသ---အဟံၣ်န့ၣ်လီၤ. ကျိဖးဒိၣ်ချံအက့အခီ မၤဘၣ်ဒိဝဲ ဟံၣ်ဖိဃီသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. အကဝ--- (၃၄နံၣ်) ဘၣ် ဒိဝဲဖဲအစု, ဒီးအဖိမုၣ်သးနံၣ် ၅နံၣ်တဂၤ ဘၣ်ဒိဖဲအမဲာ်သၣ်န့ၣ်လီၤ. မ့မ့ၢ်အမါနီၢ်ကဟ--- (၃၈နံၣ်) ဘၣ်ဒိဒီးကျိဖးဒိၣ်ချံဒီး သံဝဲန့ၣ်လီၤ. ကျိဖးဒိၣ်ချံအက့ဘၣ်စ့ၢ်ကီး အကသ--- (၃၅နံၣ်) ဒီးအမါ ဒီးကအ--- (၃၆နံၣ်) ဘၣ်ဒိဝဲဖဲအစုတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲ သ့ၣ်ဒိးတၢ်ကူစါယါဘျါဖဲ တၢ်ဟ့ၣ်ကသံၣ်ဒၢးလၢအဘူးတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ကျိဖးဒိၣ်ချံလီၤတဲာ်ခဲလၢာ် (၅) ဖျၢၣ် ဒီးလၢအကျါန့ၣ် တ ပိၢ်ဖးဒံးဘၣ် အိၣ်ဝဲတဖျၢၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲလါယူၤ ၁၇သီယ ၂၀၂၃နံၣ်န့ၣ်, SAC စုကဝဲၤဒိၣ်သုးနီၣ်ဂံၢ်-၃၁၀, လၢအအိၣ်လၢ (တမ-၄၄) အဖီလာ်တဖုန့ၣ် ဟဲနုာ်လီၤဆူသဝီပူၤ လၢကထၢက့ၤအကျိဖးဒိၣ်ချံလၢတပိၢ်ဖးထီၣ်ဒံးဘၣ်တဖျၢၣ် ဒီးတဲဝဲလၢ ပှၤလၢအခး လီၤကျိဖးဒိၣ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲတၢ်ပၢဆၢသုးသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲလါယူၤလံ ၇သီ, ၂၀၂၃နံၣ် ဂီၤခီ ၁၁း၀၅ မံးနံးန့ၣ်, SAC သုး (ခမရ-၃၁၄) လၢအအိၣ်ဆီလီၤသးဖဲ ကၠီၤတရီသုးကလၢၤ, ကၠီၤတရီသဝီ, ရွ့ၤယီၤပၠၣ်ကရူၢ်, ဘံလ့ကီၢ်ဆၣ် ခးလီၤဝဲကျိဖးဒိၣ်ဆူ ဂယ---သဝီပူၤန့ၣ်လီၤ. ကျိဖးဒိၣ်ချံဘၣ်ဝဲ ပှၤသဝီဖိ (၆) ဂၤ, မ့ၢ်ဝဲ ပိာ်ခွါတဂၤ (စီၤကဧ---, ၂၅နံၣ်), ဖိသၣ်ခံဂၤ (စီၤခမ---, ၅နံၣ်, စီၤခပ---, ၉နံၣ်), ဖိသၣ်မုၣ်လိၣ်ဘိတဂၤ နီၢ်ခဖ---, ၁၈နံၣ်, ဒီးပိာ်မုၣ်ခံဂၤ (နီၢ်ခထ---, ၅၈နံၣ်, ဒီးနီၢ်ခဒ---, ၅၇နံၣ်) သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ် မၤစၢၤသကိးအဝဲသ့ၣ် လၢဂ့ၢ်ဂီၢ်အူတၢ်လိၣ်ဘၣ်ဒီး တၢ်ဝံစိာ်တီဆှၢဆူ လီၢ်ကဝီၤတၢ်ဟ့ၣ်ကသံၣ်ဒၢးအပူၤ, ဒ်သိးပှၤတူၢ်ဘၣ်တၢ်ကဒိးန့ၢ်တၢ်ကူစါဖဲ ဂရ--- တၢ်ဟ့ၣ်ကသံၣ်ဒၢး လၢအအိၣ်ဖဲ KNU တၢ်ပၢဟီၣ်ကဝီၤန့ၣ်လီၤ.
|
ပှၤဒီသဒၢပှၤဂ့ၢ်ဝီခွဲးယာ် အတၢ်အိၣ်မူပှဲၤတၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်
တၢ်ဒုးကဲထီၣ်ဖဲ SAC သုး KNLA သုး အဘၢၣ်စၢၤတလီၢ်လီၢ်ဖဲလါအီးကထိဘၢၣ်ဒီး လါနိၣ်ဝ့ဘၢၣ် ၂၀၂၃နံၣ် ဖဲ ဂလ---ကရူၢ်, ကီးတရံးကီၢ်ဆၣ်, ဒူပျာ်ယာ်ကီၢ်ရ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲလါနိၣ်ဝ့ဘၢၣ် ၁၂သီ, ၂၀၂၃နံၣ်န့ၣ်, လီၢ်ကဝီၤကရူၢ်ခိၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲဒၣ်လၢ ပှၤဒီသဒၢပှၤဂ့ၢ်ဝီခွဲးယာ် စီၤကဧ---, သးနံၣ် ၂၈နံၣ်တဂၤ လဲၤဝဲဆူ ကနဲလ့သဝီ, မီခံကရူၢ် လၢကမၤနီၣ်မၤဃါ ပှၤဂ့ၢ်ဝီခွဲးယာ် တၢ်အိၣ်သးအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲဂီၤခီ ၉း၃၀န့ၣ်, SAC သုး (ခလရ-၃၂) လၢ သုးဒ့ခိၣ် ကၠီၤစ့ၤအူတီခိၣ်ရိၤမဲအီၤတဖု ခးလီၤဝဲကျိဖး ဒိၣ်လၢသဝီအပူၤကဒီးန့ၣ်လီၤ. လီၢ်ကဝီၤပှၤတဝၢတဂၤ တဲဖျါဝဲဒ်အံၤ “အဝဲသ့ၣ် (SAC) သုး ခးလီၤဝဲကျိဖးဒိၣ်ဟဲလီၤဒ်သိးမူ ခိၣ်စူၤန့ၣ်လီၤ.” စီၤကဧ--- ဘၣ်ဒိဝဲဖဲအမဲာ်ချံအထွဲတကပၤ ဖဲကျိဖးဒိၣ်ချံပိၢ်ဖးထီၣ်အခါန့ၣ်လီၤ. ကျိဖးဒိၣ်ချံအက့ဖျိးနုာ်လီၤ ဆူအမဲာ်ချံအထွဲတကပၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲတနံၤဃီန့ၣ်, တၢ်ဆှၢအီၤဆူ ဂဝ---တၢ်ဆါဟံၣ်, လၢကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်ဝံၤ တၢ်ဆါဟံၣ်ဆှၢကဒီးအီၤဆူတၢ်ဆါဟံၣ်အဂၤသ့ၣ်တဖၣ်လၢ ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်အပူၤ, လၢခံကတၢၢ်အဝဲဘၣ်ကွဲးထုးထီၣ်ကွံာ်အမဲာ် ချံအထွဲတကပၤန့ၣ်လီၤ.
စီၤကဧ---အဟံၣ်ဖိဃီဖိသးဘၣ်ဒိဒိၣ်မးမ့ၢ်လၢ တၢ်ကဲထီၣ်သးဒီးအီၤ ဒ်အံၤအဃိန့ၣ်လီၤ. အဒီပုၢ်ဝဲမုၣ် တဲဝဲလၢ, “တၢ်ကဲထီၣ် သးဒီး ယဝဲၢ်ခွါဒ်အံၤယသးဘၣ် ဒိဒိၣ်မး ဘၣ်ဆၣ်ပမၤစၢၤအီၤတသ့နီတမံၤဘၣ်. (...) အမဲာ်ချံဘၣ်ဟးဂီၤကွံာ်တကပၤအဃိ, အဝဲကဘၣ်သဂၢၢ်တၢ်ကီတၢ်ခဲလၢတၢ်အိၣ်မူခါဆူညါအဂီၢ်လီၤ. အဒိန့ၣ်, အဝဲကွၢ်တၢ်တဖျါရှဲဒ်သိးလၢညါလၢၤဘၣ်. (...) ပ သးတမုာ်နီတစဲးဘၣ် ဘၣ်ဆၣ်ပဘၣ်တူၢ်လိာ်တၢ်ကဲထီၣ်သးဒ်အံၤလီၤ. ယဆိကမိၣ်ဒု ခါဆူညါ အဝဲကမၤတၢ်လၢအဆၢမၤ ဝဲတဖၣ် တသ့တညီလၢၤဘၣ်”
|
၂) တၢ်ဟးဂူာ်ဟးဂီၤ ခီဖျိ တၢ်ခးလီၤကျိဖးဒိၣ်
စးထီၣ်လၢ ၂၀၂၁နံၣ် တၢ်ဟံးန့ၢ်ဆူၣ်ထံကီၢ်တၢ်စိကမီၤဝံၤအလီၢ်ခံ SAC သုးခးလီၤဝဲကျိတလီၢ်လီၢ်ဒီးအိၣ်ဒီးအတၢ်ပညိၣ်လီၤ တံၢ်လီၤဆဲးလၢ ကခးလီၤဝဲဆူကမျၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ဟီၣ်ကဝီၤ လၢကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးအပူၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲ တၢ်ဟးဂူာ်ဟးဂီၤ အါအါဂီၢ်ဂီၢ် ဒီးတၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးလၢ ကမျၢၢ်ထံဖိကီၢ်ဖိတဖၣ် အဟံၣ်ဃီ, တၢ်သူၣ်ထီၣ်ဘှီထီၣ်, တၢ်စုလီၢ်ခီၣ် ခိၣ်, တၢ်အိၣ်ယၢၤပီးလီသ့ၣ်တဖၣ် ဒ်အမ့ၢ် တၢ်ထူစံာ်မၤဝဲၤအပီးလီ, ဒီးတၢ်ထူၣ်တၢ်ဘိတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. စးထီၣ်ဖဲ လါယနူၤအါရံၤ တုၤ လါအီးကထိဘၢၣ် ၂၀၂၃နံၣ်န့ၣ်, KHRG မၤနီၣ်မၤဃါဝဲတၢ်ဂ့ၢ်အကျါ ဟံၣ်ဃီဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးအိၣ်ဝဲ တစှၤန့ၢ်ဘၣ် (၁၆၆) ဖျၢၣ်, ဒီး ဟံၣ်လၢအဟးဂီၤလၢာ်စီဖ့ကလ့ၤန့ၣ် အိၣ်ဝဲတစှၤန့ၢ်ဘၣ် ၆၄ဖျၢၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲ တၢ်လုၢ်အီၣ်နီၢ်ခိ သးသမူတၢ်ကီတၢ်ခဲ, ဒီးသးသမူတၢ်ဂ့ၢ်ကီအါမံၤလၢ ကတီၢ်ယံၤခါဆူညါအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ပာ်ဖျါ (၁၉၂) ခါအကျါ (၂၅) ခါန့ၣ် တဲဖျါဝဲဘၣ်ဃး ကျီးကရၢၢ်တၢ်သူၣ်တၢ်ဖျးဘၣ်ဟးဂီၤ, ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးခီဖျိတၢ်ခးလီၤကျိဖးဒိၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ. တၢ်လုၢ်အီၣ်နီၢ်ခိသး သမူအဂံၢ်ထံးအဂၤ ဒ်အမ့ၢ် တၢ်ဘုၣ်တၢ်ဖီၣ်ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိတဖၣ်စ့ၢ်ကီး ဘၣ်သံဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး, အစှၤကတၢၢ်ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိသံဝဲ ၃၆ ဒု, ဒီးဘၣ်ဒိဝဲ ၂၆ဒုန့ၣ်လီၤ.
က) တၢ်မၤဟးဂီၤကမျၢၢ်အတၢ်သူၣ်ထီၣ်ဒီး တၢ်လုၢ်အီၣ်သးသမူကျိၤကျဲတဖၣ်
တၢ်ခးလီၤကျိတဘျီစုာ်စုာ်အဖီခိၣ်န့ၣ် တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဒီးတၢ်ဟးဂူာ်ဟးဂီၤလၢလီၢ်ကဝီၤဒူသဝီတဖၣ်အပူၤ တဒ်သိးလိာ်အ သးဘၣ်. တဘျီဘျီတၢ်သူၣ်ထီၣ်တဖၣ်ဘၣ်ဒိဟးဂီၤအါအါဂီၢ်ဂီၢ်ဒီး ပှၤကညီဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး ဘၣ်သံဘၣ်ပှၢ်အိၣ်စ့ၢ်ကီးဝဲ ဘၣ်ဆၣ် တဘျီဘျီတၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးတအိၣ်နီတမံၤဘၣ်. တၢ်အံၤမ့ၢ်လၢ တၢ်ခးတပျီၤနါစိၤကျိဖးဒိၣ်သကုၤဆးဒးလၢ ဒီးပညိၣ်ဝဲကမျၢၢ် လိၤလိၤအဃိန့ၣ်လီၤ. တၢ်ကဲထီၣ်သးတခါလၢ အမၤဘၣ်ဒိဟးဂီၤဟံၣ်ဃီအါအါဂီၢ်ဂီၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲဖဲ လါမးရှး ၁၃သီ, ၂၀၂၃နံၣ်ဖဲ အီ ပလၣ် ဒီးညီၤပ့ၤကၠံကရူၢ်, လၢၢ်ဒိၣ်ကီၢ်ဆၣ်, ဖဲ SAC သုးလၢအအိၣ်ဆီလီၤအသးဖဲ မံလီၤကိဒီး ပၠ့ယ့သဝီအမုၢ်နုာ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ခးလီၤဝဲတၢ်စုကဝဲၤအခါန့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်ခးလီၤဝဲ ကျိဖးဒိၣ် ၂၅ဖျၢၣ်ဆူ ပၠ့ယ့သဝီမုၢ်ထီၣ်, ညီၤပ့ၤကၠံယွၤသ့ၣ်, အီပလၣ်သဝီ, အခါ မၤဘၣ်ဒိဝဲဟံၣ်အါအါဂီၢ်ဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဟံၣ်ဟးဂီၤကွံာ်ဝဲ (၆) ဖျၢၣ်, ဘုဖီဟးဂီၤ (၂) ဖျၢၣ်, စဲးထဲၢ်တၢ်(၁) ဖျၢၣ်ဒီး ကျီၢ်သံစ့ၢ်ကီး (၁) ဒုဖဲ အီပလၣ်သဝီ, အီပလၣ်ကရူၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်ကဲထီၣ်သးတခါအံၤအဃိ, ပှၤသဝီဖိ ၄,၃၂၇ ဂၤလၢ သဝီ (၆) ဖျၢၣ်အပူၤ ဘၣ်ဃ့ၢ်ကွံာ်ဝဲဒီး ဟးအိၣ်ကဒုလၢ သဝီအဂၤတဖၣ် ဖဲလၢၢ်ဒိၣ်ကီၢ်ဆၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲလါမးရှး ၂၅သီ, ၂၀၂၃နံၣ်န့ၣ်, ပှၤသဝီဖိ တနီၤဟဲက့ၤဆူအသဝီလံ ဘၣ်ဆၣ်တနီၤဟဲက့ၤတဘူၣ်ဒံးဘၣ်.
ခိခိၣ်ဒူသဝီသ့ၣ်တဖၣ်လၢ ကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးန့ၣ် လုၢ်အီၣ်အသးသမူလၢ တၢ်သူၣ်တၢ်ဖျးဒီး တၢ်ထူစံာ်မၤဝဲၤ, ညီနုၢ် ဘူး ဒီးအသဝီလၢအိၣ်ဆိးဝဲန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ဖဲတၢ်ခးလီၤကျိဖးဒိၣ်ဆူသဝီပူၤတဘျီလၢ်လၢ်န့ၣ် မၤဘၣ်ဒိဟးဂီၤဝဲ တၢ်ထူၣ် တၢ်ဘိတဖၣ်, တၢ်လုၢ်အီၣ်နီၢ်ခိသးသမူ အပီးလီသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤမ့ၢ်တၢ်ကီတၢ်ခဲလၢ ပှၤသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ် ကလုၢ်အီၣ် က့ၤအသးသမူအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ခးလီၤကျိဖးဒိၣ်တဘျီဖဲ ညီၤပ့ၤကၠံယွၤသ့ၣ်သဝီ, ပၠ့ယ့ကရူၢ်, ဆီထံးကီၢ်ဆၣ်, ချၢၣ်လွံၢ်ထူၣ်ကီၢ် ရ့ၣ်, ဖဲလါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၂၃သီ, ၂၀၂၃နံၣ်အခါန့ၣ် ဟံၣ်အူအီၣ်ထီၣ်ကွံာ်ဝဲတဖျၢၣ်ဒီး စဲးဂံာ်ဘုဟးဂီၤကွံာ်ဝဲတဖျၢၣ်စ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ. ဖဲလါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၂သီ, ၂၀၂၃နံၣ် ဟါခီ ၈နၣ်ရံၣ်န့ၣ်, SAC သုးဖိလၢအအိၣ်ဆီလီၤသးဖဲ ကစၢၢ်သၢဖျၢၣ်သုးကလၢၤန့ၣ် ခးလီၤဝဲ ကျိဖးဒိၣ် (၁၂၀ မမ) နွံဘျီဆူ ထံလီၤသံးထၣ်သဝီဟီၣ်ကဝီၤ, ထံသဘျုၣ်ထၣ်ကရူၢ်, ဒွဲၣ်လိကီၢ်ဆၣ်, မုၢ်တြီၢ်ကီၢ်ရ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤမၤဟးဂီၤဝဲ ပှၤသဝီဖိ စီၤခက--- တဂၤ အဘုစံာ်ပျီတဖၣ် ဒီးသဲးကျီးသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်ကဲထီၣ်သးတခါအံၤအဃိ ပှၤသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်ပျံၤဘၣ်ဖုးတၢ်လၢကမၤတၢ်လၢ အစံာ်ပူၤ, ကျီးပူၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲလါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၂၀၂၃နံၣ်န့ၣ်, SAC သုး (ခမရ-၄၀၉, ၄၀၆, ၄၀၅) သ့ၣ်တဖၣ် မၤဆူၣ်ထီၣ်ဝဲတၢ်ထီၣ်ဒုးမၤဟးဂီၤကမျၢၢ်ဒီး အတၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ် ခီဖျိ တၢ်ခးတပျီၤနါစိၤတၢ်, တၢ်ဂုာ်ဆူၣ်ဖျိဆူ, တၢ်မၤဟးဂီၤ, တၢ်ဒွဲၣ်အူထီၣ်တၢ်လၢသဝီအါဖျၢၣ် ဖဲမဲာ်ဝ့ၤကရူၢ်, ဒွဲၣ်လိကီၢ်ဆၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဟးဂူာ်ဟးဂီၤခီဖျိတၢ်ခးလီၤကျိသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ထဲချိၣ်ခံသဝီတဖျၢၣ်အပူၤန့ၣ် ဟံၣ်ဟးဂီၤအစှၤကတၢၢ် (၃) ဖျၢၣ်, ဘု (၁၁၀) နာ်, ဟုသး (၁၇) နာ်, စဲးဖီၣ်မ့ၣ်အူဂံၢ် (၁) ဖျၢၣ်, ထံစဲး (၁) ဖျၢၣ်, သိလ့ၣ် (၁) ခိၣ်, သိလ့ၣ်ယီၢ် (၁) ခိၣ်, စိၤလၤ (၁) ဘ့ၣ်, ဘဲၤထရံၤ (၁) ဖျၢၣ်, တၢ်မၤဒိၣ်တၢ်ကလုၢ် (၂) ဖျၢၣ်, လီခီ (၁၂၀) ဘ့ၣ်, သပၢၤ (၁၄) ဖျၢၣ်, ယၣ် (၁၆) ဘ့ၣ်ဒီး သ့ၣ်တၣ်ထး (၃) ဖျၢၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ မ့ၢ်ဝဲပှၤသဝီဖိ (၃) ဂၤလၢ ချိၣ်ခံသဝီပူၤ အတၢ်ပီးတၢ်လီန့ၣ်လီၤ. တၢ်ကဲထီၣ် သးအဂၤတခါ ဖဲလါယူၤလံ ၂၇သီ, ၂၀၂၃နံၣ်, ဂီၤခီ ၄း၅၅ မံးနံးန့ၣ်, တၢ်ဒုးကဲထီၣ်ဝဲလၢ SAC သုး KNLA သုး အဘၢၣ်စၢၤဖဲ ဝီၢ် ရီဟီၣ်ကဝီၤ, သထူၣ်ကီၢ်ဆၣ်, ဒူသထူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤဝံၤအလီၢ်ခံ, SAC သုး (ခလရ-၉) ခးလီၤတပျီၤဝဲ ကျိဖးဒိၣ်ချံအ ဘျီတဖၣ်အဘျီ စးထီၣ်လၢ ဂီၤခီ ၅နၣ်ရံၣ် တုၤ ၁၀း၃၀ အတီၢ်ပူၤ လၢဟီၣ်ကဝီၤသဝီတဖၣ်အပူၤအဃိ မၤဟးဂူာ်ဟးဂီၤတၢ်ဒီး တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး, တၢ်သံတၢ်ပှၢ်အိၣ်ဝဲအါမးန့ၣ်လီၤ. ကျိဖးဒိၣ်ချံ (၉)ဖျၢၣ် လီၤတဲာ်ဝဲလၢ ထိၣ်ကီးသဝီ, ဒီးမၤဘၣ်ဒိဝဲ ပှၤသဝီဖိ (၄) ဂၤန့ၣ်လီၤ. ကျိဖးဒိၣ်ချံ အဂၤ (၉) ဖျၢၣ်လီၤတဲာ်စ့ၢ်ကီးဖဲတၢ်လီၢ်လၢ ထံတၢၢ်ဒ့ဒီး ဝီၢ်ရီသဝီအဘၢၣ်စၢၤ, အဂၤ (၅) ဖျၢၣ် လီၤ တဲာ်ဝဲဖဲ ညၣ်ထံကၠိတၢ်လီၢ်, အဂၤ (၄) ဖျၢၣ်လီၤတဲာ်ဖဲ မံၣ်ခၠီကိတၢ်လီၢ်န့ၣ်လီၤ. ကျိဖးဒိၣ်ချံ (၅) ဖျၢၣ်လီၤတဲာ်လၢ တရွဲကျိနံၤတၢ် လီၢ်, ဒီးအဂၤ (၁၄) ဖျၢၣ်လီၤတဲာ်ဝဲဖဲ ဝီၢ်ရီသဝီ, မၤဟးဂီၤ သဝီဖိဟံၣ်ဃီဒီး ပှၤတဝၢတၢ်သူၣ်ထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ် ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ခးလီၤကျိအံၤ မၤဟးဂီၤလီၤပှီၢ်ဝဲ ဟံၣ် (၄) ဖျၢၣ်, ဒီးမၤဘၣ်ဒိဝဲ ဟံၣ်အဂၤ (၉) ဖျၢၣ်, သိလ့ၣ် (၂) ခိၣ်, မၤသံကျီၢ်တဒုဒီး ဘၣ်ဒိ ကျီၢ် (၅) ဒုန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဘုၣ်ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိဒီး ကျီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လုၢ်အီၣ်နီၢ်ခိသးသမူအကျိၤကျဲဖးဒိၣ်တခါ လၢခိခိၣ်ဒူသဝီတဖၣ်အ ဂီၢ်န့ၣ် လီၤ. ပှၤသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ် ဘုၣ်ဝဲကျီၢ်ဒီး ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ် လၢအကရၢၢ်ပူၤဒီး အစံာ်ကျီးပူၤ, ဒီးဘုၣ်စ့ၢ်ကီးဝဲ ပနၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, ဆီသ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲတၢ်ခးလီၤကျိဖးဒိၣ်မၤဘၣ်ဒိဒီး မၤဟးဂီၤဟံၣ်ဃီအဆၢကတီၢ် ညီနုၢ်ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်စ့ၢ် ကီးဘၣ်သံ (မ့) ဘၣ်ဒိဝဲန့ၣ်လီၤ. ဒ်တၢ်ပာ်ဖျါထီၣ်ဆူ KHRG အိၣ်အသိးန့ၣ်, SAC သုးခးလီၤတပျီၤနါစိၤကျိဖးဒိၣ်ဆူသဝီပူၤ ဖဲတၢ်ဒုးကဲထီၣ်လၢ ဂဆ---သဝီဟီၣ်ကဝီၤ, ဂဆ---ကရူၢ်, နိၣ်တကီကီၢ်ဆၣ်, ဒူပျာ်ယာ်ကီၢ်ရ့ၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ ဖဲလါယနူၤ အါရံၤ ၄သီ, ၂၀၂၃နံၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤမၤသံဝဲပှၤသဝီဖိတဂၤ အကျီၢ်တဒုဒီး မၤဘၣ်ဒိဝဲအဟံၣ်ဃီတၢ်ပီးတၢ်လီ သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ် ခးလီၤကျိဝံၤတစိၢ်ဖိန့ၣ် SAC သုးဖိတနီၤဟဲနုာ်ဆူသဝီပူၤ လၢဟံၣ်ကစၢ်တဂၤန့ၣ်အအိၣ်ဒီးမၤဒၢၣ်မၤလိာ်အီၤ, မၤပျံၤမၤဖုးအီၤလၢ အတဘၣ်ပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်အံၤဆူပှၤအိၣ်နီတဂၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂ့ၢ်ကဲထီၣ်သးအဂၤတခါဖဲ လါယူၤလံ ၂၇သီ, ၂၀၂၃နံၣ်, ဖဲ SAC သုး (ခလရ-၉) ခးလီၤတၢ်ဆူ ဝီၢ်ရီသဝီ, ဝီၢ်ရီကရူၢ်, သထူၣ်ကီၢ်ဆၣ်အခါ မၤဟးဂီၤဝဲသဝီဖိအဟံၣ်ဃီဒီး တၢ်ပီးတၢ်လီတ ဖၣ်, တကးဒံးဘၣ် မၤသံစ့ၢ်ကီးဝဲ ကျီၢ်တဒု, ဘၣ်ဒိ ကျီၢ် (၅) ဒုန့ၣ်လီၤ. ဖဲနကၠၣ်အထ့သဝီ, ဟီၣ်ကဝီၤလီၤဆီ, ဒီၣ်ဖးခိၣ်ကီၢ်ဆၣ်, တီအူကီၢ်ရ့ၣ်န့ၣ် SAC သုး (ခမရ-၃၀၄) ခးလီၤဝဲတၢ်ဆူသဝီပူၤ အဃိ မၤဘၣ်ဒိဝဲပှၤသဝီဖိ အကျီၢ်တနီၤ ဖဲလါအီကူး ၂၆သီ, ၂၀၂၃နံၣ်န့ၣ်လီၤ.
သးသမူတၢ်လီၤဘၣ်အိၣ်ဝဲအခါဒၣ်လဲာ်, သဝီဖိတနီၤကျဲးစၢးဒီသဒၢအတၢ်ပီးတၢ်လီဖဲ SAC ခးလီၤကျိဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲလါ မ့ၤ ၁၄သီ, ၂၀၂၃နံၣ်ဟါခီ ၇နၣ်ရံၣ်န့ၣ်, SAC သုးဖိလၢအအိၣ်ဆီလီၤသးဖဲ လဲၤဝၣ်သုးကလၢၤသီ, အသုးရ့ၣ်နီၣ်ဂံၢ် (ခလရ-၉၇) တဖု ခးလီၤတပျီၤနါစိၤဝဲ ကျိဖးဒိၣ် (၆၀ မမ) ဆူ နီၤတလၤသဝီ, ပးကၠါကရူၢ်, ကြုၢ်တုကီၢ်ဆၣ်, ဒူပျာ်ယာ်ကီၢ်ရ့ၣ် အခါမၤဘၣ် ဒိဝဲ ပှၤသဝီဖိ အူလါလူၤအဟံၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲလါမ့ၤ ၁၅သီ, ၂၀၂၃နံၣ် ဟါခီ ၄နၣ်ရံၣ်န့ၣ်, SAC သုးတဖုဃီအံၤ ခးလီၤတပျီၤကဒီး ကျိဖးဒိၣ်အဃိ မၤဟးဂီၤဒီး အူအီၣ်ထီၣ်ကွံာ်ဝဲ အူအသီအဟံၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤသဝီဖိလၢအအိၣ်ဘူးတဖၣ် ကျဲးစၢးမၤလီၤပံာ်ကွံာ်မ့ၣ် အူဘၣ်ဆၣ် ဟံၣ်န့ၣ်အူအီၣ်ထီၣ်ကွံာ်ဝဲ တဝာ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤဟံၣ်ကစၢ်တဘၣ်ဒိလၢတၢ်ခးလီၤကျိအဃိနီတဂၤဘၣ် မ့ၢ်လၢပှၤသဝီ ဖိတၣ်ဃ့ၢ်ထီၣ်ဆိကွံာ်ဆူ ကီၢ်ဆၣ်အဂၤ ဖဲတၢ်ခးလီၤကျိဖးဒိၣ်လၢအပူၤကွံာ်တဘျီကဲထီၣ်သးအခါ ဖဲ ၂၀၂၃နံၣ်နုာ်လီၤသီ ဆၢက တီၢ်, ဒီးအဝဲသ့ၣ်တဟဲက့ၤဒံးဆူအသဝီဒံးဘၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ.
ခ) ပှၤတဝၢတၢ်သူၣ်ထီၣ်တဖၣ် ဟးဂီၤကွံာ်
ပှၤတဝၢတၢ်သူၣ်ထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်ဒ်အမ့ၢ် ကၠိ, တၢ်ဟ့ၣ်ကသံၣ်ဒၢး, သီခါဖၠၣ်ဒီး သရိာ်သ့ၣ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီး ဘၣ်တၢ်ပညိၣ်မၤဟးဂီၤအီၤ လၢ SAC သုးသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ခးလီၤကျိ မၤဘၣ်ဒိဝဲပှၤတဝၢတၢ်သူၣ်ထီၣ်လၢ ခိခိၣ်ဒူသဝီတဖၣ်အပူၤအဃိ မ့ၢ်တၢ်မၤပယွဲ ဝဲ ဒူသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်အခွဲးယာ်လၢ တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့, တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ဒီး တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် လီၤ. ဖဲတၢ်ကဲထီၣ်သးလၢ လါယူၤလံ ၂၈သီ, ၂၀၂၃နံၣ်, ဟါခီ ၈နၣ်ရံၣ်ဆၢကတီၢ်, SAC သုး (ခမရ-၅၉၀) ခးလီၤတပျီၤဝဲ ကျိဖး ဒိၣ်လၢ ထံတိာ်လိာ်သဝီ, ပီၤပံၢ်ဒၢကရူၢ်, မူကီၢ်ဆၣ်, ချၢၣ်လွံၢ်ထူၣ်အခါန့ၣ် မၤဘၣ်ဒိဝဲ တၢ်သူၣ်ထီၣ်လၢ ထံတိာ်လိာ်သဝီ, ဃုာ်ဒီး တၢ်ကွၢ်ထွဲဒုးဒိၣ်ထီၣ်ဖိသၣ် (ECCD) ကတီၤဆိကၠိတဖျၢၣ်န့ၣ်လီၤ. SAC သုးခးလီၤကျိဖးဒိၣ်ဖဲ လါယူၤလံ ၂၇သီ, ၂၀၂၃နံၣ် လၢ ဝီၢ်ရီဟီၣ်ကဝီၤ, သထူၣ်ကီၢ်ဆၣ်, ဒူသထူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်အခါ မၤဘၣ်ဒိစ့ၢ်ကီး ပှၤတဝၢတၢ်သူၣ်ထီၣ်လၢအမ့ၢ် သီခါဖၠၣ်တၢ်သူၣ်ထီၣ်ခံ ဖျၢၣ်ဒီး အကရၢၢ်ကျဲနုာ်လီၤတြဲာ်, ဒီးတၢ်ဟ့ၣ်ကသံၣ်ဒၢးတဖျၢၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲလါမ့ၤ ၂၇သီ, ၂၀၂၃နံၣ်န့ၣ်, သီခါဖၠၣ်လၢ ကွံချၢၣ်သဝီ, ထီဝာ်လီၤကရူၢ်, ကီးတရံးကီၢ်ဆၣ်, ဒူပျာ်ယာ်ကီၢ်ရ့ၣ် ဘၣ်ဟးဂီၤဝဲခီဖျိ SAC သုး (ခလရ-၅၅၈) လၢအအိၣ်ဖဲ ဖိးဆံၣ်မုၢ်သုးက လၢၤတဖု ခးလီၤတပျီၤတၢ်အဃိန့ၣ်လီၤ.
၃) SAC ပယီၤသုးခးလီၤကျိဖးဒိၣ်အဃိ ဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးတဖၣ်လၢအယံာ်ထၢ
က) တၢ်ဃ့ၢ်မှံဟးဖျိး
“ပပျံၤကျိဖးဒိၣ်ဒီးကျိဖိတဖၣ်ဒိၣ်မးအဃိ ဖဲပနၢ်ဟူကျိဖးဒိၣ်လီၤသီၣ်အခါ ပလဲၤဃ့ၢ်ဃီၤဆူကဟီထံထူၣ်ကျါ. ပဘၣ်ကိာ်လီၤပ သးလၢထံကျါ ဒ်သိးသုးသ့ၣ်တဖၣ်သုတထံၣ်ပှၤတဂ့ၤအဂီၢ်. တၢ်အံၤ လီၤသူၣ်အုးသးအုးဒိၣ်မး. ပထံၣ်ဘၣ် ပှၤဘၣ်ဃ့ၢ်မှံဟး ဖျိးလၢ ဖ့ၣ်စ်ဘူၣ်ပူၤ ဘၣ်ဆၣ် ပတဆိကမိၣ်လၢကဟဲတုၤအိၣ်ပှၤလၢပနီၢ်ကစၢ်ဒ်အံၤနီတဘျီဘၣ်. ပဘၣ်အိၣ်မူတၢ်အံၤ လီၤပျံၤ လီၤဖုးဒိၣ်မး.” သဝီဖိလၢအဘၣ်ဃ့ၢ်မှံဟးဖျိးတဂၤ ဖဲကျဲမုၢ်ထံးဟီၣ်ကဝီၤ, ကစၢၢ်ဒိၣ်ကီၢ်ဆၣ်, ဘျံးဒဝဲၢ်ကီၢ်ရ့ၣ်
SAC ပယီၤသုးခးလီၤနါစိၤကျိဖးဒိၣ်အဃိ ဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်ကီလၢအပိာ်ထွဲထီၣ်ခံအအါကတၢၢ်မ့ၢ် တၢ်ဃ့ၢ်မှံဟးဖျိး ဒီးသဝီဖိ သ့ၣ်တဖၣ်သူဝဲအတၢ်သ့တၢ်ဘၣ်လၢအမ့ၢ်တၢ်ဃ့ၢ်မှံဟးဖျိးကျိၤကျဲတခါအံၤဒ်သိးကဟးဆှဲးဝဲတၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဒီးတၢ်သံတၢ်ပှၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. KHRG အတၢ်မၤနီၣ်မၤဃါပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ စးထီၣ်လၢ လါယနူၤအါရံၤ တုၤလီၤလၢ လါအီးကထိဘၢၣ် ၂၀၂၃နံၣ် အတီၢ်ပူၤန့ၣ် သဝီဖိဘၣ်ဃ့ၢ်မှံဟးဖျိးလၢ SAC ပယီၤသုးခးလီၤနါစိၤကျိဖးဒိၣ်အဃိ အိၣ်အစှၤကတၢၢ်အဂၤ ခံက လးဘျဲၣ် (၂၂,၅၅၉)န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်ဃ့ၢ်မှံဟးဖျိးဆူတၢ်ဃ့ၢ်အိၣ်ကဒုအလီၢ် လၢမံၤခိၣ်ပှၢ်လၢ်ကျါ လၢအနီၢ်ကစၢ်တၢ်ဘံၣ် တၢ်ဘၢအဂီၢ် ဒီး ဘၣ်ပာ်တ့ၢ်ကွံာ်ဟံၣ်ဃီ, တၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ် ဒီးဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. သဝီဖိတနီၤ ဘၣ်ဃ့ၢ်မှံဟးဖျိး တသီခံသီဝံၤအလီၢ်ခံ က့ၤဆူအဟံၣ်န့ၢ်ဘၣ်ဆၣ် တၢ်အိၣ်သးတနီၤန့ၣ် တၢ်ခးလီၤနါစိၤကျိဖးဒိၣ်အံၤကဲထီၣ်ဒံးအသးဆူညါကွ့ၢ် ကွ့ၢ်လၢဆၢကတီၢ်ဖးယံၤဒံးညါအဃိ အဝဲသ့ၣ်က့ၤဆူဒူသဝီပူၤတဘူၣ်နီတဘျီလၢၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. သဝီဖိတနီၤ သုးလီၢ်သုးကျဲဒီး လဲၤအိၣ်က့ၤဆူတၢ်လီၢ်လၢအဘူးဒီး ကီၢ်ပယီၤယိၤကီၢ်ထံဆၢကီၢ်ဆၢ ဒီးတနီၤခီဃီၤဆူယိၤကီၢ်တစိၢ်တလီၢ် ဒ်သိးကဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ပူၤဖျဲးလီၢ်အဂီၢ် ဖဲစုကဝဲၤတၢ်သဘံၣ်သဘုၣ်ကဲထီၣ်သးအဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲတၢ်ခးလီၤနါစိၤကျိဖးဒိၣ်ကဲထီၣ်သးလၢသဝီတဖျၢၣ်ပူၤအခါအန့ၣ် သဝီဖိအဂၤလၢအအိၣ်လၢသဝီဘူးဒီး တၢ်ကဲထီၣ်သးအ လီၢ်ဝးဝးသ့ၣ်တဖၣ် နၢ်ဟူကျိဖးဒိၣ်လီၤတဲာ်သီၣ်ဘူးဒီးအဝဲသ့ၣ်အဃိ တၢ်အံၤမ့ၢ်တၢ်လၢအဒုးအိၣ်ထီၣ်စ့ၢ်ကီး တၢ်ဘံၣ်တၢ် ဘၢတၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်လၢပှၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ကဲထီၣ်သးဒ်အံၤန့ၣ် ညီနုၢ်သဝီဖိအါန့ၢ်ဒံးသဝီ (၁)ဖျၢၣ် ဘၣ်ဃ့ၢ်မှံ ဟးဖျိးဝဲ ဒီးတဘျီတခီၣ်န့ၣ် သဝီဖိလၢကရူၢ်ဒီတဘ့ၣ်အပူၤ ဘၣ်ဃ့ၢ်မှံဟးဖျိးကွံာ်ဝဲဒၣ်အိၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲလါအ့ဖြ့ၣ် ၉သီ, ၂၀၂၃ နံၣ် စးထီၣ်လၢ ဂီၤခီ ၉း၂၀နၣ်ရံၣ် တုၤ ဟါလီၤခီ ၄း၁၀နၣ်ရံၣ် အဆၢကတီၢ်န့ၣ် SAC ပယီၤသုးလၢအအိၣ်ဖဲ ပနွဲၢ်ကျါသုးကလၢၤ ပူၤသ့ၣ်တဖၣ် ကွံာ်လီၤကျိဖးဒိၣ် (၆)ဖျၢၣ် ဆူသဝီတဘျုးဖျၢၣ်အပူၤလၢအအိၣ်ဘူးဒီးသုးကလၢၤတဖၣ် ဖဲမီၢ်လ့ကရူၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ. ကျိဖးဒိၣ်လီၤတဲာ်လၢ နိၣ်သ့ၣ်ခိၣ်တၢ်လီၢ်လၢအဘူးဒီး ကိဒီနံၤသဝီ, မီၢ်လ့ကရူၢ်, သထိၣ်ကီၢ်ဆၣ်, ဒူသထူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်ပူၤန့ၣ်လီၤ. ကျိဖးဒိၣ်ဘၣ်ဒိဖိသၣ် (၁)ဂၤအခီၣ်စ့ၣ် ဒီးဖိသၣ်တဂၤအံၤအမံၤမ့ၢ်ဝဲ စီၤ ခခ--- အိၣ်လၢ ဂသ---သဝီန့ၣ်လီၤ. ကျိဖးဒိၣ်လီၤတဲာ် လၢနိၣ်ထိၣ်ဒ့ၣ်သဝီပူၤအဃိ ဘၣ်ဒိဟံၣ် (၄)ဖျၢၣ် ဒီးဘၣ်ဒိသဝီဖိ နီၢ် ခဂ--- (၃၈နံၣ်) တဂၤအံၤအကံၣ်ဒုၣ် ဒီးအခီၣ်လၢအထွဲ တကပၤသ့ၣ်ဖးကွံာ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ခီဖျိလၢ တၢ်ကဲထီၣ်သးဒ်အံၤအဃိ မီၢ်လ့ကရူၢ်သဝီဖိအါဂၤ အိၣ်က့ၤလၢသဝီပူၤတဘူၣ် လၢၤဒီးဘၣ်ဃ့ၢ်ထီၣ်ကွံာ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. သဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ် လဲၤဃ့ၢ်အိၣ်ဆူပှၢ်လၢ်ကျါဝံၤအလီၢ်ခံ SAC ပယီၤသုးဖိတဖၣ် ခးလီၤကျိ ဖးဒိၣ်ကွ့ၢ်ကွ့ၢ်ဒံးအဃိ သဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ က့ၤဆူအဒူသဝီတသ့လၢၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ကဲထီၣ်သးတနီၤန့ၣ် SAC ပယီၤသုးကျိၤအါဖုပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်သးဒီး ထီၣ်ဒုးသကိးဝဲသဝီတဘျုးဖျၢၣ်န့ၣ်လီၤ. ခီဖျိလၢတၢ် ကဲထီၣ်သး ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်ဒ်အံၤအဃိ ဒူဖိသဝီဖိကမျၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်ဃ့ၢ်မှံဟးဖျိးအါအါဂီၢ်ဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ကဲထီၣ်အသး အဒိ တခါ ဖဲလါမးရှး ၉သီ, ၂၀၂၃နံၣ်အပူၤန့ၣ် သဝီဖိလၢဆီထံးကီၢ်ဆၣ်, ချၢၣ်လွံၢ်ထူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်အဂၤလၢအကလး ဘၣ်ဃ့ၢ် မှံဟးဖျိး မ့ၢ်လၢတၢ်ခးလီၤနါစိၤကျိဖးဒိၣ် ဒီးသုးတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤသ့ၣ်တဖၣ်ဟဲအါထီၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ. ဖဲလါမးရှး ၁၂သီ, ၂၀၂၃နံၣ် ဂီၤခီ ၃း၄၅နၣ်ရံၣ်အဆၢကတီၢ်န့ၣ် SAC ပယီၤသုးခီၣ်ချ့သုးရ့ၣ် (ခမရ) နီၣ်ဂံၢ် (၂၀) သုးကျိၤလၢအမ့ၢ် သုးတြိၤ နီၣ်ဂံၢ် (၇၇), (၈၈), (၄၄), (၃၃), ခီၣ်သုးရ့ၣ် (ခလရ) နီၣ်ဂံၢ် (၅၇) ဒီး ခီၣ်ချ့သုးရ့ၣ်နီၣ်ဂံၢ် (၃၅၀) ဒီး (၂၆၄) သုးဖိတဖၣ် ခးနါစိာ်ကျိလၢ စဲၣ်စူၣ် ဒီး သဲၣ်ကဲၤကိသဝီပူၤန့ၣ်လီၤ. တနံၤဃီဃီ စးထီၣ်လၢဂီၤခီ ၁း၀၀ နၣ်ရံၣ် တုၤ ၁၁း၀၀နၣ်ရံၣ်အဆၢကတီၢ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ် ခးလီၤစ့ၢ်ကီးကျိဖးဒိၣ် (၂၀၀)ဖျၢၣ်ဆူ စၣ်စူၣ်, သဲၣ်ကဲၤကိ, ညီၤပ့ၤကၠံယွၤသ့ၣ်, သဲၣ်တူကိ, ဝဲကၠိ ဒီး ပၠ့ယ့သဝီတဖၣ်အပူၤ ဖဲသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ် အိၣ်လၢသဝီပူၤအဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ သဝီ (၆)ဖျၢၣ်အံၤ သဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်လဲၤဃ့ၢ် အိၣ်ကဒုက့ၤဆူ အ့ကၣ်နံၤကၠီၣ်တၣ်, ရွ့ၤကၠ့, မၣ်ဒီၣ် ဒီး ညီၤလ့ပ့ၤဝ့ၢ်တၢ်လီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤန့ၤလီၤ. SAC ပယီၤသုးတဖၣ် နုာ်လီၤလၢသဝီၤတနီၤအပူၤ ဒီးအီၣ်ဟုၣ်မၤဟးဂီၤ ဒူဖိသဝီဖိတၢ်ဖိတၢ်လံၤသ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်န့ၣ်လီၤ. စးထီၣ်လၢ လါမးရှး ၂၀၂၃ နံၣ်န့ၣ် သဝီဖိလၢဆီထံးကီၢ်ဆၣ်, ချၢၣ်လွံၢ်ထူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ် ပှၤနီၣ်ဂံၢ်စှၤကတၢၢ်အဂၤ တကလးဘျဲၣ် (၁၁,၆၄၆)ဘၣ်ဃ့ၢ်မှံ ဟးဖျိးန့ၣ်လီၤ. အါဒၣ်တၢ်တက့ၢ် ပှၤဘၣ်ဃ့ၢ်မှံဟးဖျိးလၢဆီထံးကီၢ်ဆၣ်ပူၤသ့ၣ်တဖၣ် က့ၤဆူဟံၣ်တဘူၣ်ဘၣ် ဒီးဟံၣ်ဖိဃီဖိ ထဲစှၤဖျၢၣ် က့ၤကွၢ်ထွဲအဟံၣ်အဃီသ့ဒၣ်ထဲတစိၢ်တလီၢ်ဧိၤအဃိ တၢ်ဃ့ၢ်မှံဟးဖျိးအံၤ မၤဘၣ်ဒိဒူသဝီဖိအတၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢ, တၢ်အီၣ်တၢ်အီ ဒီးတၢ်လုၢ်အီၣ်နီၢ်ခိသးသမူသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. စးထီၣ်လၢ SAC ပယီၤသုးတဖၣ် ဟဲအိၣ်လၢကီာ်လိာ်ကျိ ဟီၣ်ကဝီၤအပူၤအံၤန့ၣ် လီၢ်ကဝီၤသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်ယိၣ်ဝဲလၢစုကဝဲၤတၢ်သဘံၣ်သဘုၣ်ကဟဲဆူၣ်ထီၣ်ဘၣ်ဖုးန့ၣ်လီၤ.
ခ) တၢ်လုၢ်အီၣ်နီၢ်ခိသးသမူဘၣ်ဒိယံာ်ထၢ
စုကဝဲၤတၢ်သဘံၣ်သဘုၣ်ဒီး SAC ပယီၤသုးတၢ်ထီၣ်ဒုးတဖၣ်အဃိ ဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်လၢ သဝီဖိအတၢ်လုၢ်အီၣ် နီၢ်ခိသးမူ ဒီးတၢ်အိၣ်မူအိၣ်ဂဲၤတဖၣ် မ့ၢ်လၢသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ် ကလဲၤဖံးလဲၤမၤတၢ်လၢအတၢ်ဖံးအီၣ်မၤအီၣ်လီၢ်ကျိးသ့ၣ်တဖၣ် တဘူၣ်လၢၤဘၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ. တၢ်ကဲထီၣ်သးအဒိလၢ မူကီၢ်ဆၣ်, ချၢၣ်လွံၢ်ထူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်ဟီၣ်ကဝီၤအပူၤန့ၣ် သဝီဖိအတၢ်ဖံးအီၣ် မၤအီၣ်လီၢ်ကျိးတနီၤ အိၣ်ဘူးဒီး SAC ပယီၤသုးကလၢၤအိၣ်န့ၣ်လီၤ. SAC ပယီၤသုး ခီၣ်ချ့သုးရ့ၣ် (ခမရ)နီၣ်ဂံၢ် (၆၀), (၃၅၁), (၅၉၉) ဒီး (၅၉၀) အသုးကလၢၤလၢအအိၣ်ဘူးဒီး ပှၤတူစံာ်ဖိတၢ်ဖံးအီၣ်မၤအီၣ်လီၢ်ကျိးသ့ၣ်တဖၣ်အံၤမ့ၢ် ထံတိၣ်လိၣ်, မိတိ, အိပၠၣ်တိ, သ့ၣ်ခၠၣ်စ့ၣ် ဒီး သၤဘိၤသုးကလၢၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲ SAC ပယီၤသုးတဖၣ် ထံၣ်သဝီဖိဖံးတၢ်မၤတၢ်လၢအစံာ် ပျီပူၤအခါ အဝဲသ့ၣ်ခးလီၤကျိဖးဒိၣ် ဒီးကျိဖိသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤ မ့ၢ်တၢ်လၢအမၤပျံၤမၤဖုးသဝီဖိ ကလဲၤဖံးအီၣ်မၤအီၣ် က့ၤတၢ်လၢ အစံာ်ပှဲၤတၢ်ဖံးအီၣ်မၤအီၣ်လီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ကဲထီၣ်သးတနီၤ ကျိဖးဒိၣ်လီၤတဲာ်ဒီး ဘၣ်သံကွံာ်ဟံၣ်ဖိဃီဖိအဟံၣ်ခိၣ် ပှၤလၢအဖံးအီၣ်မၤအီၣ်တၢ်လၢအဟံၣ်ဖိဃီဖိတၢ်လုၢ်အီၣ်နီၢ်ခိသးသမူဂီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အဃိ ဟံၣ်ဖိဃီဖိလၢအအိၣ်လီၤတဲာ်သ့ၣ် တဖၣ် ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဘၣ်ဝဲ တၢ်လုၢ်အီၣ်နီၢ်ခိသးသမူတၢ်ကီတၢ်ခဲသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲလါယူၤလံ ၂၅သီ, ၂၀၂၃နံၣ်န့ၣ် SAC ပယီၤသုး ခီၣ်ချ့သုးရ့ၣ်နီၣ်ဂံၢ် (၂၈၅) ခးလီၤကျိဖးဒိၣ်အဃိ ဘၣ်သံကွံာ် သဝီဖိပိာ်ခွါတဂၤ လၢ ဂစ--- သဝီ, ပလီဟီၣ်ကဝီၤ, လၢၢ်မုၢ်လါကီၢ်ဆၣ်, ဘျံးဒဝဲၢ်ကီၢ်ရ့ၣ်ပူၤ ဒီး သဝီဖိတဂၤအံၤအဟံၣ်ဘၣ်ဒိစ့ၢ်ကီးဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. သဝီဖိတဂၤအံၤ အမါ ဒီးအဖိခွါ ဒိးသန့ၤထီၣ်သးလၢအီၤအဃိ အဝဲသံဝံၤအလီၢ်ခံ အမါနီၢ် ခင--- ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဘၣ်တၢ်လုၢ်အီၣ်နီၢ်ခိသးသမူတၢ်ဂ့ၢ်ကီ ဒီးဘၣ်လဲၤ အိၣ်က့ၤလၢအဟံၣ်ဖိဃီဖိသ့ၣ်တဖၣ်အသိးအကျါန့ၣ်လီၤ.[4]
ဂ) နီၢ်သးတၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး
မ့ၢ်လၢ တၢ်ခးလီၤနါစိၤကျိဖးဒိၣ် ဘၣ်ဒိ ဒီးဘၣ်သံသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ် ကဲထီၣ်သးအိၣ်တပယူာ်ဃီအဃိ သဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ် အိၣ်မူ ဘၣ်ဝဲပှဲၤဒီးတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးန့ၣ်လီၤ. ပှၤလၢအုၣ်အသးဒီးပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်တူၢ်ဘၣ်လၢလံာ်တၢ်ပာ်ဖျါဖုၣ်တဘ့ၣ်အံၤအပူၤသ့ၣ်တဖၣ် အကျါအါန့ၢ်တဝာ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢအဝဲသ့ၣ်အိၣ်ဘၣ်လၢတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးအပူၤ ခီဖျိလၢတၢ်ခးလီၤနါစိၤကျိဖးဒိၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ. အဒိ သဝီဖိတဂၤ လၢအအိၣ်ဖဲ ဃဆ---သဝီ, ဃဆ---ကရူၢ်, နိၣ်တကီကီၢ်ဆၣ်, ဒူပျာ်ယာ်ကီၢ်ရ့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲဒ်အံၤ
“တၢ်ကဲ ထီၣ်သးဒ်အံၤတကလုာ်န့ၣ် မၤဘၣ်ဒိသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ် အနီၢ်ခိဒီးနီၢ်သးခံကပၤလၢာ်လီၤ. ပဘၣ်ဆိကမိၣ်ထီဘိလီၤ မ့ၢ်တၢ်က ခးလီၤကျိဖးဒိၣ်ဆံးယံာ်လဲၣ်. ပတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးသ့ၣ်တဖၣ် အါထီၣ်ဝဲကွ့ၢ်ကွ့ၢ်လီၤ. […] သဝီဖိတနီၤ လဲၤဃ့ၢ်အိၣ်ဆူတၢ်လီၢ်အဂၤ လံ. ပထံၣ်မှံတယာ်ဆိတၢ်အိၣ်သးတသ့ဘၣ်အဃိ ပဘၣ်အိၣ်လၢသဝီပူၤ အိၣ်ခိးကွၢ်တၢ်လၢကဟဲကဲထီၣ်သးသ့ၣ်တဖၣ်လီၤ. ပဘၣ်အိၣ်လၢတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးအပူၤ ဒီး ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဘၣ်ဒီးတၢ်ကီတၢ်ခဲသ့ၣ်တဖၣ်. ပကသုးလီၢ်သုးကျဲဆူတၢ်လီၢ်ဂၤအဂီၢ် ကီခဲ လၢပဂီၢ် မ့ၢ်လၢတၢ်ဒ့ၣ်စၢၤယံာ် ဒီးတၢ်လဲၤတၢ်က့ၤကီခဲအဃိ. […] ဒ်ကမျၢၢ်တဂၤအသိး ပဘၣ်သးလဲၤထီၣ်က့ၤလီၤ, ဖံးအီၣ် မၤအီၣ် ဒီးအိၣ်မူလၢတၢ်သဘျ့အပူၤ. ပဘၣ်သးအိၣ်မူတၢ်အိၣ်မူလၢအတအိၣ်ဒီးတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးဘၣ်. ပဘၣ်သးလၢ ပှၤဟီၣ်ခိၣ် ဖိခွဲးယာ်တၢ်ကရၢကရိ ဒီးဟီၣ်ခိၣ်ဒီဖျၢၣ်ပှၤခိၣ်ပှၤနၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ကရဲၣ်ကျဲၤ ဒီးပာ်သူၣ်ပာ်သးကွၢ်န့ၢ်တၢ်လၢပဂီၢ်.” အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဃ) တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ဘၣ်ဒိ
တၢ်ခးလီၤကျိဖးဒိၣ်အံၤ ဒုးအိၣ်ထီၣ်စ့ၢ်ကီးတၢ်တြီမၤတံာ်တာ် တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့တၢ်ဖံးလိမၤဒိးသ့ၣ်တဖၣ် မ့ၢ်လၢသဝီဖိ သ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်ဃ့ၢ်မှံဟးဖျိးတလီၢ်လီၢ်အဃိန့ၣ်လီၤ. သဝီဖိတနီၤ လၢတၢ်ပဒ့ၣ်ဟးဆှဲးတၢ်ခးကျိဖးဒိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ် အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်လဲၤဃ့ၢ်အိၣ်ကဒုက့ၤဆူ အစံာ်ကျိးဒဲဖိတဖၣ် မ့တမ့ၢ် ဆူပှၢ်လၢ်ကျါန့ၣ်လီၤ. ဖဲတၢ်ကဲထီၣ်သးဒ်အံၤအခါ ဖိသၣ် သ့ၣ်တဖၣ် လဲၤထီၣ်ကၠိတသ့ဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤတဝၢတနီၤ ကရၢကရိထီၣ်ဝဲ တၢ်ဖးသကိးလံာ်ကရူၢ်လၢဖိသၣ်တဖၣ် ကဟဲ ပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်သး ကမၤလိသကိးဘၣ်တၢ်လၢတဂၤဒီးတဂၤအအိၣ် ဒီးမၤလိတၢ်လၢအနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. သဝီဖိတနီၤ ကညီကူၣ်သ့ဆဲးလၤဝဲၤကျိၤကၠိ (KECD)အိၣ်ဒံးဝဲန့ၣ်လီၤ. ဖဲကၠိထီၣ်အဆၢကတီၢ် ကၠိဖိမိၢ်ပၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ပျံၤတၢ်ိဒၣ်မးဒီး သးတဆူၣ်လၢအဖိသ့ၣ်တဖၣ်ကလဲၤထီၣ်ကၠိဘၣ် မ့ၢ်လၢတၢ်ခးလီၤကျိဖးဒိၣ်အံၤ ကကဲထီၣ်သးအဆၢကတီၢ်ဖဲလဲၣ်န့ၣ် တၢ်တယာ်ထံၣ်ကမှံဆိအီၤတသ့ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
င) ကျိချံမျိာ်သၣ်လီၢ်လံၤလၢတပိၢ်ဖးထီၣ်ဒံးဘၣ်သ့ၣ်တဖၣ် (UXOs)
တၢ်အိၣ်သးတနီၤန့ၣ် SAC ပယီၤသုးတဖၣ် ခးလီၤကျိဖးဒိၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ ကျိဖးဒိၣ် မ့တမ့ၢ် ကျိဖိချံလီၤတဲာ်လၢသဝီပူၤသ့ၣ် တဖၣ် တပိၢ်ဖးထီၣ်ဘၣ်အိၣ်န့ၣ်လီၤ. ကျိဖးဒိၣ်ချံလၢတပိၢ်ဖးထီၣ်ဒံးဘၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤတနီၤန့ၣ် ပှၤတထံၣ်အီၤညီညီဘၣ် ဒီး ကျိဖးဒိၣ်ချံဒ်အံၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ပိၢ်ဖးထီၣ်လၢတၢ်ဆၢကတီၢ်တကတီၢ်ဂ့ၤတကတီၢ်ဂ့ၤသ့အဃိ မ့ၢ်တၢ်လၢအကဲထီၣ် သးသမူ ဒီးတၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢတၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်လၢသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲလါမးရှး ၂၅သီ, ၂၀၂၃နံၣ်န့ၣ် SAC ပယီၤသုး ခီၣ်ချ့သုးရ့ၣ်နီၣ်ဂံၢ် (၂၇၅) ဒီးခီၣ်သုးရ့ၣ်နီၣ်ဂံၢ် (၃၅၅) ခးလီၤနါစိၤကျိဖးဒိၣ်ဆူ သ့ၣ်ကၢ်လီၤတီၢ် (သဃန်ညီနောင်) ဒီးမဲၢ်ကနဲသဝီတဖၣ် ဖဲနိၣ်ဖိကရူၢ်, ကီးတရံးကီၢ်ဆၣ်, ဒူပျာ်ယာ်ကီၢ်ရ့ၣ်ပူၤအဃိ ဘၣ်ဒိ ဘၣ်ထံးဟံၣ်ဃီသ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်န့ၣ်လီၤ. ကျိဖးဒိၣ်ချံလၢ SAC ပယီၤသုးခးလီၤဝဲသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ တနီၤတပိၢ်ဖးထီၣ်ဘၣ်အိၣ် အဃိ ကဲထီၣ်တၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်လၢသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ကဲထီၣ်သးအဒိတခါဖဲ လါယူၤလံ ၂သီ, ၂၀၂၃ နံၣ် ကဘၣ်ဖဲ ဂီၤခီ ၁၀း၀၀နၣ်ရံၣ်အဆၢကတီၢ်န့ၣ် SAC ပယီၤသုး ခီၣ်ချ့သုးရ့ၣ် နီၣ်ဂံၢ် (၄၀၇)လၢအအိၣ်ဖဲ မးထီသဝီ, မးထီ ကရူၢ်, ဒွဲၣ်လိကီၢ်ဆၣ်, မုၢ်တြီၢ်ကီၢ်ရ့ၣ်ပူၤသ့ၣ်တဖၣ် ခးလီၤနါစိၤ ၁၂၀မမ ကျိဖးဒိၣ်တဖၣ်ဆူ မဲာ်ခူၣ်ထၣ်သဝီ, မဲာ်ခုၣ် ထၣ်ကရူၢ်, ဘုသိၣ်ကီၢ်ဆၣ်, မုၢ်တြီၢ်ကီၢ်ရ့ၣ်ပူၤန့ၣ်လီၤ. အဃိကျိဖးဒိၣ်လီၤတဲာ်ပိၢ်ဖးထီၣ်ဘၣ်ဝဲ နီၢ် ခစ--- (၄၅နံၣ်)အဟံၣ် ဒီး နီၢ် ခဆ---အဟံၣ် ခိၣ်ဒုးသ့ၣ်တဖၣ် ဟးဂီၤကွံာ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. SAC ပယီၤသုးခးလီၤကျိဖးဒိၣ်သ့ၣ်တဖၣ် ပိၢ်ဖးထီၣ်ဒၣ်ထဲ (၂)ဖျၢၣ် ဒီးအဂၤ သ့ၣ်တဖၣ်တပိၢ်ဖးထီၣ်ဘၣ် ဘၣ်ဆၣ် သဝီဖိဃုကျိဖးဒိၣ်ချံလၢတပိၢ်ဖးထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်တဘၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ. အဃိ သဝီဖိ (၃၀၀)ဂၤဃၣ်ဃၣ်လၢသဝီၤပူၤ ဘၣ်အိၣ်မူလၢတၢ်ပျံၤဘၣ်ဖုးဘၣ်ဝဲ SAC ပယီၤသုးတၢ်ခးလီၤနါစိၤကျိဖးဒိၣ် ဒီးကျိချံမျိာ်သၣ် လီၢ်လံၤအိၣ်တီၢ်လၢတပိၢ်ဖးထီၣ်ဒံးဘၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
လီၢ်ကဝီၤသဝီဖိလၢဒူသဝီဟီၣ်ကဝီၤတနီၤအပူၤ တသ့ၣ်ညါဘၣ်ဃး ကျိချံမျိာ်သၣ်လီၢ်လံၤလၢတပိၢ်ဖးထီၣ်ဒံးသ့ၣ်တဖၣ် (UXOs) အတၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်ဂ့ၤဂ့ၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. လီၤဆီဒၣ်တၢ်ဖိသၣ်သ့ၣ်တဖၣ် အိၣ်လၢတၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်အဒိၣ်က တၢၢ်န့ၣ်လီၤ. အဒိ ဖဲသၤယၤကိသဝီ, မီမၣ်ကရူၢ်, ကီးတရံးကီၢ်ဆၣ်, ဒူပျာ်ယာ်ကီၢ်ရ့ၣ်ပူၤန့ၣ် စးထီၣ်လၢ ၂၀၂၁နံၣ် သုးဟံးန့ၢ် ဆူၣ်ထံကီၢ်တၢ်စိတၢ်ကမီၤဝံၤအလီၢ်ခံ သဝီအံၤမ့ၢ်ဟီၣ်ကဝီၤလၢ တၢ်ခးလီၤကျိဖးဒိၣ် ဒီးတၢ်ဒုးတၢ်ယၤကဲထီၣ်သးလီၢ်တလီၢ်လီၢ် န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ဖဲလါယနူၤအါရံၤ ၂၆သီ, ၂၀၂၃နံၣ်န့ၣ် ဖိသၣ် (၂)ဂၤလၢအမံၤမ့ၢ် စီၤ ခရှ--- ဒီး စီၤ ခည---အံၤ ထံၣ်န့ၢ် ဝဲကျိဖးဒိၣ်ချံလၢတပိၢ်ဖးထီၣ်ဒံးဘၣ် (၁)ဖျၢၣ်လၢသၤယၤကိသဝီပူၤန့ၣ်လီၤ. အဆိကတၢၢ်န့ၣ် ဖိသၣ် (၂)ဂၤအံၤ ဆိကမိၣ်ဝဲလၢ ကျိဖးဒိၣ်ချံတဖျၢၣ်အံၤလီၤတဲာ်ဖဲကဘီယူၤဟဲခးလီၤတၢ်အဆၢကတီၢ်အဃိ အဝဲသ့ၣ်က့ၤစိာ်ကျိဖးဒိၣ်ချံတဖျၢၣ်အံၤဆူသဝီပူၤ ဒ်သိးကဒုးနဲၣ်ပှၤလၢအသ့ၣ်ညါဘၣ်ဃးကျိဖးဒိၣ်ချံတဂၤဂၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. စီၤ ခရှ---ပာ်လီၤဝဲကျိဖးဒိၣ်ချံတဖျၢၣ်အံၤလၢအထၢၣ် ပူၤ ဒီးဒုးနဲၣ်ဝဲသဝီဖိတဂၤလၢအမံၤမ့ၢ် စီၤ ခတ---န့ၣ်လီၤ. ဖဲစီၤ ခတ--- ထံၣ်ဝဲကျိဖးဒိၣ်ချံအံၤအခါ အဝဲသ့ၣ်ညါဝဲတဘျီဃီလၢ ကျိဖးဒိၣ်ချံအံၤမ့ၢ် ၄၀မ (M40), ထူအလွဲၢ် ဒီး တပိၢ်ဖးထီၣ်ဒံးဘၣ်န့ၣ်လီၤ. အဃိ အဝဲမၢ စီၤခရှ---လၢက့ၤပာ်က့ၤကျိဖးဒိၣ်ချံ အံၤ လၢအထၢန့ၢ်ဝဲအလီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်အခါ စီၤ ခတ--- အမုၢ်ဂၢ်ထံၣ်ဝဲဖိသၣ်စိာ်ကျိဖးဒိၣ်ချံအံၤတဘျီဃီ အဝဲကိးဃါထီၣ် ဖးဒိၣ် “နလဲၤထၢန့ၢ်အီၤဖဲလဲၣ်”. အဃိ ဖိသၣ် စီၤ ခရှ---အံၤ ဖုးဘၣ်အသးတဘျီဃီ ကျိဖးဒိၣ်ချံအံၤလီၤတဲာ်လၢဟီၣ်ခိၣ်လိၤ ဒီးပိၢ်ဖးထီၣ်တဘျီဃီန့ၣ်လီၤ.
ကျိဖးဒိၣ်ချံအံၤ ပိၢ်ဖးထီၣ်အဃိ စီၤ ခည--- ဒီး စီၤ ခရှ--- လီၤဃံၢ်လၢဟီၣ်ခိၣ်လိၤ ဒီးဘၣ်ဒိဝဲဒၣ်ဒီးကျိဖးဒိၣ်က့န့ၣ်လီၤ. စီၤ ခတ--- တခီ အခီၣ်ခံခီလၢာ်ဘၣ်ဒိ ဒီးအမုၢ်ဂၢ်စ့ၢ်ကီး အမဲာ်သၣ်ဘၣ်ဒိန့ၣ်လီၤ. စီၤ ခတ---ဒီးအမုၢ်ဂၢ် ဘၣ်ဒိစှၤတဆဲး မ့ၢ်လၢ အဝဲသ့ၣ်ဆၢထၢၣ်ယံာ်ဒီးဖိသၣ်စိာ်ကျိဖးဒိၣ်ချံတဆဲးဖိအဃိန့ၣ်လီၤ. မ့မ့ၢ် စီၤ ခရှ---တခီ တၢ်ကဲထီၣ်သးဒီးအီၤတစိၢ်ဖိဝံၤအလီၢ် ခံ အသးသမူကတၢၢ်ကွံာ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤဘၣ်ဒိအဂၤ (၃)ဂၤတခီ သဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ် လဲၤဆှၢအဝဲသ့ၣ်ဆူ ဃိၣ်သၢဖျၢၣ်သဝီ, ဃိၣ်သၢဖျၢၣ်ကရူၢ် လၢကဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ကူဆါယါဘျါအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
၃. တၢ်ပဲာ်ထံနီၤဖး- သဲစးတၢ်ပာ်ဖျါဘၣ်ဃး SAC ပယီၤသုးမၤကမၣ်သဲစးတၢ်ဘျၢခီဖျိခးလီၤနါစိၤကျိဖးဒိၣ် လၢအအိၣ်ဒီး တၢ်ပညိၣ်ကျိၤကျဲလီၤတံၢ်လီၤဆဲး ဒီးလၢတၢ်လီၢ်အါအါဂီၢ်ဂီၢ်အပူၤအဃိ
စးထီၣ်လၢ ၂၀၂၁ နံၣ် သုးဟံးန့ၢ်ဆူၣ်ထံကီၢ်တၢ်စိတၢ်ကမီၤဝံၤအလီၢ်ခံ SAC ပယီၤသုးဒုးထီဒါကမျၢၢ်အကျိၤအကျဲအါကတၢၢ် တဘိမ့ၢ် တၢ်ခးလီၤနါစိၤကျိဖးဒိၣ်ဆူပှၤတဝၢပူၤန့ၣ်လီၤ. စးထီၣ်ဖဲ လါယနူၤအါရံၤ တုၤလီၤလၢ လါအီးကထိဘၢၣ် ၂၀၂၃နံၣ်အ တီၢ်ပူၤန့ၣ် KHRG မၤနီၣ်မၤဃါန့ၢ် SAC ပယီၤသုးခးလီၤနါစိၤကျိဖးဒိၣ်အိၣ်ခဲလၢာ် (၁၉၂)ဘျီ ဒီးကျိဖးဒိၣ်ချံလီၤတဲာ် (၈၁၂)ဖျၢၣ် ဖဲ KHRG ဟူးဂဲၤဟီၣ်ကဝီၤပူၤန့ၣ်လီၤ. ညီနုၢ်န့ၣ် SAC ပယီၤသုးတဖၣ် ခးလီၤနါစိၤကျိဖးဒိၣ်လၢကမျၢၢ်အိၣ်ဟီၣ်ကဝီၤပူၤ ဖဲ တၢ်ဒုးကဲထီၣ်သးဒီးလီၢ်ကဝီၤသုးဖီၣ်စုကဝဲၤဝံၤအလီၢ်ခံ, ဖဲ SAC ပယီၤသုးတဖၣ် သ့ၣ်ညါလၢ လီၢ်ကဝီၤသုးဖီၣ်စုကဝဲၤကရူၢ် တဖၣ်ဟူးဂဲၤလၢဟီၣ်ကဝီၤပူၤအဆၢကတီၢ်, မ့တမ့ၢ် ဖဲတချုးလၢ အဝဲသ့ၣ်ဟူးဂဲၤဖံးမၤတပယူၢ်ဃီသုးတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤဒ်အမ့ၢ် တၢ်ဆှၢထီၣ်သုးတၢ်အီၣ်တၢ်အီ, သုးဖိသံၣ်ဖိ ဒီးစုကဝဲၤပီးလီကျိချံမျိာ်သၣ်သ့ၣ်တဖၣ် လၢသုးကလၢၤတဖျၢၣ်ဘၣ်တဖျၢၣ် အဘၢၣ်စၢၤအခါန့ၣ်လီၤ. တၢ်ကဲထီၣ်သးအဂၤလၢ SAC ပယီၤသုးတဖၣ်ခးလီၤနါစိၤကျိဖးဒိၣ်လၢသဝီပူၤ ဒီးဒူဖိသဝီဖိတၢ်ဖံးအီၣ် မၤအီၣ်လီၢ်အဃိ ကဲထီၣ်တၢ်မၤပျံၤမၤဖုးလီၢ်ကဝီၤကမျၢၢ်ထံဖိကီၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိး တၢ်ခးလီၤကျိဖးဒိၣ်အံၤကဲ ထီၣ်သးတၢ်ဂ့ၢ်အဂၤတခါလၢအမ့ၢ် SAC ပယီၤသုးတဖၣ် ပညိၣ်ခးထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်လၢကညီကီၢ်စဲၣ်ပူၤသ့ၣ်တဖၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ခးလီၤကျိဖးဒိၣ်အံၤ မ့ၢ်တၢ်လၢအမၤပျံၤမၤဖုး ကမျၢၢ်တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢ ဒီးအသးသမူတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. KHRG မၤနီၣ်မၤဃါန့ၢ်ဝဲ ပှၤသံလၢတၢ်ခးလီၤကျိဖးဒိၣ်အဃိအိၣ် (၅၈)ဂၤအကျါ ဖိသၣ် (၁၇)ဂၤ ဒီး ဘၣ်ဒိ (၂၄၂)ဂၤအကျါ ဖိသၣ်ပၣ် (၅၇)ဂၤန့ၣ်လီၤ. သဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ဘၣ်ဒီးကျိဖးဒိၣ်က့ ဖဲလၢအဝဲသ့ၣ် မံ, အိၣ်ခူသူၣ် မ့တမ့ၢ် အိၣ်လၢဟံၣ်အဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. သဝီဖိ အဂၤတနီၤ ဘၣ်ဒီးကျိဖးဒိၣ်က့ ဖဲအဝဲသ့ၣ်လဲၤဖံးလဲၤမၤတၢ်လၢအတၢ်ဖံးအီၣ်မၤအီၣ်လီၢ် စံာ်ပှဲာ်ကျိးခုးသံၣ်ပူၤအခါ ဒီးဖဲအဝဲ သ့ၣ်ဟးထီၣ်က့ၤလီၤလၢသဝီတဖျၢၣ်ဘၣ်တဖျၢၣ်အဘၢၣ်စၢၤအခါန့ၣ်လီၤ. အါဒၣ်တၢ်တက့ၢ် ပှၤဘၣ်ဒိသ့ၣ်တဖၣ် တဒိးန့ၢ်ဘၣ် ဂ့ၢ်ဂီၢ်အူတၢ်ကူဆါယါဘျါတဘျီဃီဘၣ်အဃိ အသးသမူကတၢၢ်ကွံာ်အိၣ်န့ၣ်လီၤ. သဝီဖိတနီၤ ကျိဖးဒိၣ်က့ဘၣ်အီၤဒီး အသး သမူဟးထီၣ်ကွံာ်တဘျီဃီန့ၣ်လီၤ. တၢ်ခးလီၤနါစိၤကျိဖးဒိၣ်အံၤ မၤဘၣ်ဒိ ဒီး မၤဟးဂီၤစ့ၢ်ကီး ဒူဖိသဝီဖိဟံၣ်ဃီ, ပှၤတဝၢတၢ်သူၣ်ထီၣ်, တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါတၢ်သူၣ်ထီၣ် ဒီး တၢ်ဖံးအီၣ်မၤအီၣ်လီၢ်ကျဲကျိးသ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဃ့ၢ်မှံၤဟးဖျိး အံၤန့ၣ် မ့ၢ်ကျိၤကျဲအအါကတၢၢ်တဘိလၢ သဝီဖိတဖၣ်သူဝဲလၢအသးသမူကပူာ်ဖျဲးဒီးတၢ်ခးလီၤနါစိၤကျိဖးဒိၣ်တဖၣ်အံၤအဂီၢ် န့ၣ်လီၤ. ခီဖျိလၢ တၢ်ခးလီၤနါစိၤကျိဖးဒိၣ် ဒီးဒူဖိသဝီဖိတဖၣ် ဘၣ်ဃ့ၢ်မှံဟးဖျိးအဃိ သဝီဖိလၢပှၤတဝၢပူၤဒီတဖု လဲၤဖံးအီၣ် မၤအီၣ်တၢ်လၢအတၢ်သူၣ်တၢ်ဖျးလီၢ်တသ့ ဒီးလဲၤကွၢ်ကတဲာ်ကတီၤက့ၤအတၢ်သူၣ်တၢ်ဖျး တၢ်ထူၣ်တၢ်ဘိသ့ၣ်တဖၣ် လၢအ ဟံၣ်ဖိဃီဖိတၢ်လုၢ်အီၣ်နီၢ်ခိသးသမူဂီၢ်တသ့လၢၤဘၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂ့ၢ်ဒ်အံၤအဃိ ဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်အီၣ်တကူအီတလၢ လၢလီၢ်ကဝီၤသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤကဲထီၣ်စ့ၢ်ကီး သးသမူတၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ် ဖဲလၢသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ် က့ၤဟံအီၣ်ခူသူၣ်က့ၤတၢ်အီၣ်တၢ်အီ ဒီးဟံၣ်ဃီတၢ်ဖိတၢ်လံၤလၢသဝီပူၤ ဖဲတၢ်ဒုးကဲထီၣ်ဝံၤအခါန့ၣ်လီၤ. ဒူသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ် ဖဲလၢအဝဲသ့ၣ်ဘၣ်ဒိဒီးကျိဖးဒိၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ ဖံးအီၣ်မၤအီၣ်က့ၤတၢ်တသ့တန့ၢ်ဒ်လၢအပူၤကွံာ်ဘၣ်အဃိ ကဲထီၣ်စ့ၢ်ကီးတၢ်ဘၣ် ဒိဘၣ်ထံးလၢအတၢ်လုၢ်အီၣ်နီၢ်ခိသးသမူဒိၣ်မးန့ၣ်လီၤ. သဝီဖိလၢအလဲၤခီဖျိဘၣ်ဝဲ တၢ်ခးလီၤနါစိၤကျိဖးဒိၣ်တလီၢ်လီၢ်သ့ၣ် တဖၣ် အဝဲသ့ၣ်မ့အိၣ်လၢ သဝီပူၤမ့ၢ်ဂ့ၤ မ့တမ့ၢ် တၢ်ဃ့ၢ်အိၣ်ကဒုလီၢ်ဂ့ၤဂ့ၤန့ၣ် ဘၣ်အိၣ်ဝဲလၢတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးပူၤ ဒီး ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ် ဘၣ်ဝဲသးသမူတၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ကျိဖးဒိၣ်တနီၤ လီၤတဲာ်လၢသဝီပူၤ, တၢ်ဖံးအီၣ်မၤအီၣ်လီၢ် ဒီးလၢပှၤတဝၢ ဟီၣ်ကဝီၤသ့ၣ်တဖၣ်အပူၤဝးဝးဝံၤန့ၣ် တပိၢ်ဖးထီၣ်ဒံးဘၣ်အိၣ်န့ၣ်လီၤ. ခီဖျိလၢ ကျိဖးဒိၣ်ချံလၢတပိၢ်ဖးထီၣ်ဒံးဘၣ်သ့ၣ်တဖၣ် (UXOs)အံၤအဃိ ဖိသၣ်တဖၣ် အါဒၣ်တၢ်တက့ၢ်အိၣ်လၢ သးသမူ မ့တမ့ၢ် တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးတၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်အပူၤ မ့ၢ်လၢ အဝဲသ့ၣ်တသ့ၣ်ညါဝဲလၢ တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤလီၤဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ.
တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤခဲလၢာ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအမၤကမၣ် ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဖျၢၣ်တၢ်ဘျၢသဲစးန့ၣ်လီၤ. ဂံၢ်ခီၣ်ထံးတၢ်ဘျၢသဲစးတၢ်ဒိၣ်စိ အကျါတခါလၢအဘၣ်ဃးဒီးစုကဝဲၤတၢ်သဘံၣ်သဘုၣ်န့ၣ် ဘၣ်ဃးဒီးပှၤလၢအမၤတၢ်လၢသုးမုၢ်ဒိၣ်အနီၢ်ကစၢ်တဂၤစုာ်စုာ် ဒီးအတၢ်ပညိၣ်ဖီတၢၣ်သ့ၣ်တဖၣ် ကဘၣ်သ့ၣ်ညါနီၤဖးဝဲ ကမျၢၢ် ဒီးတၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်ကနုာ်လီၤမၤဝဲသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤ မ့ၢ်တၢ်လၢအဂ့ၤလီၤဆီ မ့ၢ်လၢသုးသ့ၣ်တဖၣ် ထီၣ်ဒုးတၢ်လီၢ်သ့ဒၣ်ထဲသုးတၢ်ပညိၣ်လီၢ်ဧိၤ ဒီးကဘၣ်ဒီသဒၢဝဲ ကမျၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ် န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၢ်အဃိ လၢသုးတၢ်မၤသကိးတၢ်အပူၤ သုးမုၣ်သံၣ်ဘိသ့ၣ်တဖၣ် ဖဲအဝဲသ့ၣ်သူစုကဝဲၤအခါ ကဘၣ်မၤဆှဲ အတၢ်ခးပနီၣ်တုၤထီၣ်ထီၣ်ဘးလီၤတံၢ် ဒီး ကဘၣ်မၤလီၤတံၢ်အဝဲသ့ၣ်တၢ်ထီၣ်ဒုးခးပညိၣ်သ့ၣ်တဖၣ် သုတမ့ၢ်တၢ်ထီၣ်ဒုး နါစိၤတၢ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ. အါဒၣ်တၢ်တက့ၢ် တၢ်ကဲထီၣ်သးသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် SAC ပယီၤသုးတဖၣ် တပာ်ကဲလူၤပိာ်မၤထွဲသဲစးတၢ် ဘျၢဘၣ်အမဲာ်ညါ အဝဲသ့ၣ်သ့ၣ်ညါလီၤတံၢ် ဒီးအိၣ်ဒီးတၢ်ပညိၣ်လၢကမၤပယွဲဝဲ ဂံၢ်ခီၣ်ထံးသဲစးတၢ်ဘျၢသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ခီဖျိ တၢ်ပညိၣ်ထီၣ်ဒုးကမျၢၢ်, ကမျၢၢ်တၢ်သုးလီၢ်သုးကျဲ, တၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်, ဒူသဝီ, တၢ်ဖံးအီၣ်မၤအီၣ်လီၢ်ကျဲကျိး ဒီးစံာ်ပျီသ့ၣ်တဖၣ် န့ၣ်လီၤ. တၢ်မၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ သုးမုၢ်သံၣ်ဘိတဖၣ် သ့ၣ်ညါဝဲလီၤတံၢ်လၢ ပှၤလၢအတူၢ်ဘၣ်တၢ်ကမ့ၢ် ကမျၢၢ် ဘၣ်ဆၣ် တလူၤ ပိာ်မၤထွဲ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်ဘျၢသဲစးတီၤပတီၢ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သးဒ်အံၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအမၤကမၣ်တၢ်ဒုး တၢ်ယၤကွီၢ်မ့ၣ်န့ၣ်လီၤ.
လၢန့ၣ်အမဲာ်ညါ တၢ်ခးလီၤကျိဖးဒိၣ်အံၤ ဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်ကီလၢအပိာ်ထွဲထီၣ်ခံလၢသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်အနီၣ်ဂံၢ်နီၣ်ဒွးအိၣ် အါမးန့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်လၢသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ် အါဒၣ်တၢ်တက့ၢ်တၢ်မၢဆူၣ်အဝဲသ့ၣ်သုးလီၢ်သုးကျဲအဃိ တၢ်ခးလီၤကျိဖးဒိၣ်ထီဒါသဝီ ဖိလၢအအိၣ်ဒီး တၢ်ပညိၣ်လိၤလိၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ မ့ၢ်တၢ်လၢအမၤကမၣ် ကွီၢ်မ့ၣ်ထီဒါပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိန့ဆၢၣ်လၢအမ့ၢ် တၢ်မၢဆူၣ် ထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်ဃ့ၢ်ထီၣ်ကွံာ်လၢဟီၣ်ကဝီၤပူၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂ့ၢ်ကီလၢအပိာ်ထီၣ်အခံအဂၤလၢသဝီဖိအဂီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်ဝဲ သဝီ ဖိသ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်ဂုာ်ကျဲးစၢးလၢ အတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့, တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ ဒီးတၢ်လုၢ်အီၣ်နီၢ်ခိသးသမူဂီၢ်သပှၢ်ပှၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ မ့ၢ်တၢ်လၢအမၤပယွဲ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်လုလၢ်ထူသနူတၢ်ဘျၢတီၤပတီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်ဒုးထီဒါ တၢ်ပျၢ်ပူၤတၢ်ကမၣ်, ဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်သ့ဟံးမူဒါ ဒီး မၤလၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်က့ၤတၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဒုးတၢ်ယၤစ့အီၣ်လိး လၢပှၤနီၢ်တဂၤ စုာ်စုာ် ဒီးပှၤတဝၢအတၢ်လဲၤခီဖျိကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဘၣ်ဝဲ တၢ်မၤပယွဲကွီၢ်မ့ၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤအဂီၢ် တၢ်ကဘၣ်လိာ်ဘၢလိာ်ကွီၢ် SAC ပယီၤသုးတဖၣ်အံၤလၢအမၤပယွဲတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤအဃိန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးတဖၣ်
ဆူဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ပှၤဘၣ်ထွဲဘၣ်ဃး, ကရၢသဘျ့တဖၣ်, ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤဒီး ထံဂုၤကီၢ်ဂၤပဒိၣ်ပပှၢ်တဖၣ်အအိၣ်
- သ့ၣ်ညါပာ်ပနီၣ်သုးမီၤစိရိၤအတၢ်မၤထီဒါကွီၢ်မ့ၣ်အၢအၢသီသီတဖၣ်အံၤ, ဒီးပတုာ်ကွံာ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤအဝဲသ့ၣ်မ့ၢ် ဂ့ၤ တၢ်ဟ့ၣ်ခွဲး အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်ဃးတၢ်ဖိးမံဒီးသဲစးအဂ့ၢ်တဖၣ်, ဒ်အမ့ၢ်တၢ်ဆဲးလီၤဃုာ်စုမုၢ်ကျၢၢ်လၢ တၢ်သးလီၤပလိာ် အဂီၢ်, တၢ်ပာ်ပနီၣ်အတၢ်မ့ၢ်တၢ်, ဒီးကွဲမုာ်အခိၣ်နၢ်သ့ၣ်တဖၣ်လၢကထီၣ် ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်ကတိၤသကိးမ့ၢ်ဂ့ၤ တၢ် ဟူးဂဲၤဖံးမၤသကိး အဂီၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤန့ၣ်တက့ၢ်.
- ဃုထံၣ်န့ၢ် တၢ်တီတၢ်တြၢ်ဒီး ဖီၣ်ဃာ် SAC လၢကတူၢ်မူတူၢ်ဒါလၢအတၢ်မၤဘၣ်ဃး တၢ်ခးလီၤနါစိၤစုကဝဲၤဆူ ကမျၢၢ် ဟီၣ်ကဝီၤအပူၤ, ခီဖျိတၢ်သမံသမိး SAC ခိၣ်နၢ်တဖၣ် လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ကွီၢ်ဘျီၣ်အပူၤ, ဒ်အမ့ၢ် ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ကွီၢ်ဘျီၣ် (ICC), ဒ်ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်တီတၢ်တြၢ်သဲစးအိၣ်ဝဲအသိးန့ၣ်လီၤ.
- မၤလဲၢ်ထီၣ်တၢ်မၤသကွီၣ်ဘၣ်ဃး ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်ဃိထံသ့ၣ်ညါဂ့ၢ်ဝီအကရူၢ်တဖၣ် အတၢ်တူၢ်မူတူၢ်ဒါလၢ ကဒုး ပၣ်ဃုာ်ဝဲ ပှၤကညီကလုာ်ဒူၣ်အတၢ်တူၢ်ဘၣ် တၢ်မၤပယွဲပှၤဂ့ၢ်ဝီခွဲးယာ်, လီၤဆီဒၣ်တၢ် ဘၣ်ဃးဒီးတၢ်သူၣ်က့ၣ်သး ကါပညိၣ်ထီဒါကမျၢၢ်လၢ တၢ်ခးလီၤနါစိၤစုကဝဲၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
- ဆီၣ်ထွဲလီၢ်က၀ီၤပှၤတဝၢတဖၣ်, ဂံၢ်ခီၣ်ထံးတၢ်ကရၢကရိတဖၣ်, ဒီးကရၢလၢအမၤစၢၤကလုာ်ဒူၣ်ဖိ လၢအမၤစၢၤပှၤ တူၢ်ဘၣ်တၢ်ဒီး အဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ် ဒ်သိးကအိၣ်မုာ်ထီၣ်က့ၤ ဒီးကကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဝဲ တၢ်ဂ့ၢ်ကီလၢပိာ်ထွဲထီၣ်ခီဖျိ တၢ်တူၢ် ဘၣ် SAC အတၢ်မၤတရီတပါခီဖျိ တၢ်ခးလီၤစုကဝဲၤ, ဒီးဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤက့ၤ ဒူသဝီဖိလၢအဘၣ်ဃ့ၢ်မှံဟးဖျိး တ့ၢ်သ့ၣ်တ ဖၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, ဘၣ်ဃ့ၢ်မှံအဖၢမုၢ်သ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤန့ၣ်တက့ၢ်.
- မၤကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်ကျိၤကျဲဘၣ်ဃး တၢ်ပတုာ်ကွံာ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲ SAC ဒီး သုးမီၤစိရိၤခိၣ်နၢ်တဖၣ် ဒ်သိးအကျိၣ်စ့အဂံၢ် ဘါ ကစၢ်လီၤကွံာ် လၢကဟူးဂဲၤဒီး ဒုးထီဒါကမျၢၢ်အဂီၢ်န့ၣ်တက့ၢ်.
Footnotes:
[1] KHRG, “ပျံၤစိးခံလၢအစၢၤယံၤ - လီၢ်ကဝီၤကမျၢၢ်ဖဲ ကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးတဖၣ် အတၢ်ထံၣ်တၢ်ပာ်သးလၢ တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်, တၢ်တီတၢ်တြၢ်ဒီး တၢ်သ့ဟံးမူဒါအဖီခိၣ်”, လါစဲးပထ့ဘၢၣ် ၂၀၁၉ နံၣ်.
[2] KHRG, ““Why would they target us?”: Exploring patterns of the Burma Army’s retaliatory abuses against villagers across Southeast Burma”, လါယူၤ ၂၀၂၃ နံၣ်.
[3] KHRG, “သမၢတန့ၢ် - တၢ်ဒုးတၢ်ယၤကွီၢ်မ့ၣ်, ကွီၢ်မ့ၣ်ထီဒါပှၤကူပှၤကညီ ဒီးခိခိၣ်ဒူသဝီဖိလၢကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးတဖၣ် အတၢ်အုၣ်သး အဂ့ၢ်လၢနံၣ် ၃၀ အတီၢ်ပူၤ”, လါဒံၣ်စ့ဘၢၣ် ၂၀၂၂ နံၣ်.
[4] KHRG, “ဘျံးဒဝဲၢ်ကီၢ်ရ့ၣ် တၢ်ကဲထီၣ်သးတၢ်ပာ်ဖျါ- သဝီဖိ သံ၂ ဂၤဒီး ဘၣ်ဒိ ၂ ဂၤ ခီဖျိ ပယီၤသုးခးလီၤကျိဖးဒိၣ်ဖဲလၢၢ်မုၢ်လါကီၢ်ဆၣ်, လါယူၤလံ ၂၀၂၃နံၣ်”, လါနိၣ်ဝ့ဘၢၣ် ၂၀၂၃ နံၣ်.
