English
ကညီကျိာ်
မြန်မာတၢ်ပာ်ဖျါအဖုၣ် တဘ့ၣ်အံၤ ပာ်ဖျါဝဲ တၢ်ကဲထီၣ်အသးဖဲ လၢၢ်ကဆီကီၢ်ဆၣ်, ဘျံးဒဝဲၢ်ကီၢ်ရ့ၣ် ဖဲလါယူၤလံ ၂၀၂၃နံၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲလါယူၤလံ ၉သီ, ၂၀၂၃နံၣ်န့ၣ် ထံကီၢ်တၢ်ပၢတၢ်ပြးကီၣ်ကးကရၢ (SAC) အခီၣ်ချ့သုးရ့ၣ်နီၣ်ဂံၢ် (ခမရ-၅၅၉) ဒီး (ခမရ-၅၆၀) သ့ၣ်တဖၣ် မၢန့ၢ်ဆူၣ်ဝဲပှၤသဝီဖိ အဂၤ ၁၀ဘျဲၣ်, ပၣ်ဃုာ်ဒီး ဖိသၣ် ၃နံၣ်တဂၤ ဒီးမၢဆူၣ်အဝဲသ့ၣ်ဝံပီၤတၤ ဒီးကဲ တၢ်ဒီသဒၢစုက ဝဲၤ ဖဲတၢ်ဒုးကဲထီၣ်လၢအဝဲသ့ၣ်ဒီး ကီၢ်သူလ့ၤသုးမုၢ်ဒိၣ် (KTLA), ကမျၢၢ်တၢ်ဒီသဒၢသုး (PDF) ဖဲအ---သဝီ ကပၤ, တီၤငါတၤကရူၢ်, လၢၢ်ကဆီကီၢ်ဆၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဒုးကဲထီၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ SAC သုး ဒွဲၣ်အူထီၣ်စ့ၢ်ကီးပှၤသဝီဖိတဂၤ အဟံၣ် ဒ်တၢ်မၤအၢထီဒါကၣ်က့ၤတၢ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲလါယူၤလံ ၃၀သီ, ၂၀၂၃နံၣ်န့ၣ်, တၢ်ကဲထီၣ်သးအဂၤတခါ ဘၣ်ဃးဒီး PDF သုး မၤသံပှၤသဝီဖိတဂၤ လၢအ---သဝီ ခီဖျိအပာ်ကမၣ်ဝဲလၢ အကဲန့ၢ် SAC အတၢ်မဲာ်ချံအဃိန့ၣ်လီၤ.[1]
တၢ်ဒုးကဲထီၣ်, တၢ်ဒွဲၣ်အူဟံၣ်ဃီ, တၢ်ဖီၣ်ပီၤတၤဒီး တၢ်သူကမျၢၢ်ဒ်တၢ်ဒီသဒၢစုကဝဲၤ
ဖဲလါယူၤလံ ၉သီ, ၂၀၂၃နံၣ်န့ၣ်, ထံကီၢ်တၢ်ပၢတၢ်ပြးကီၣ်ကးကရၢ (SAC) အခီၣ်ချ့သုးရ့ၣ်နီၣ်ဂံၢ် (ခမရ-၅၅၉) ဒီး (ခမရ-၅၆၀) လၢအအိၣ်ဆီလီၤသးဖဲ လ့ၤညၤဘူးပၠ့သဝီ, တီၤငါတၤကရူၢ်, လၢၢ်ကဆီကီၢ်ဆၣ်, ဘျံးဒဝဲၢ်ကီၢ်ရ့ၣ်န့ၣ်, လဲနုာ်လီၤဝဲဆူ အ--- သဝီ, တီၤငါတၤကရူၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲဂီၤခီ ၈နၣ်ရံၣ်န့ၣ်, အဝဲသ့ၣ်လဲၤကျဲဆူသဝီအခါ ဖီၣ်န့ၢ်ဝဲ ဒ---, လၢအမ့ၢ် အ---သဝီဖိန့ၣ် လီၤ. ဒ--- စံးဝဲလၢ, SAC သုးဖိတဖၣ်ဖီၣ်အီၤဝံၤ မၢအဝံတၢ်စုကဝဲၤပီးလီတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒ--- တဲအဝဲသ့ၣ်လၢ, “ယယီၢ်ဒ့ဆါ အဃိ ယဝံကျိချံတန့ၢ်ဘၣ်” ဖဲန့ၣ်ဆၢကတီၢ် SAC သုးဖိတဂၤလၢအမံၤမ့ၢ် ကိၤစါနဲၤ တဲဆၢအီၤ “နတဘၣ်ဟးတဲနါစိၤတၢ်တ ဂ့ၤ. နကဘၣ် ဝံတၢ်လၢပမၢနဝံလီၤ” . ဖဲန့ၣ်အဝဲသ့ၣ်မၢန့ၢ်ဆူၣ် ဒ---လၢကဝံဝဲ ကျိချံသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
တကးဒံးဘၣ်, SAC ဖီၣ်န့ၢ်စ့ၢ်ကီးဝဲပှၤသဝီဖိတဂၤလၢ်လၢ်လၢအထံၣ်န့ၢ်ဝဲလၢကျဲဒီး မၢဆူၣ်အဝဲသ့ၣ်ဝံပီၤတၤဒီး ကဲတၢ်ဒီသဒၢစု ကဝဲၤန့ၣ်လီၤ. ဒ--- ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ SAC သုးဖီၣ်န့ၢ်ဝဲပှၤသဝီဖိခဲလၢာ် အဂၤ ၁၀ဒီး မၢဆူၣ်အဝဲသ့ၣ်ဝံကျိချံပှာ်သၣ်တဖၣ်ဒီး မၢ အဝဲသ့ၣ် ဟးလၢတၢ်မဲာ်ညါ ဒ်သိးဒုၣ်ဒါသုတခးအဝဲသ့ၣ်တဂ့ၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤသဝီဖိလၢတၢ်ဖီၣ်န့ၢ်အီၤအကျါ ပၣ်ဃုာ်ဝဲဒီး ဖိ သၣ် (၃) နံၣ်တဂၤဒီးအမိၢ်, လၢဘၣ်တၢ်မၢဆူၣ်အီၤလၢကပိာ်ပှၤသုးဖိတဖၣ်အခံ ဒ်တၢ်ဒီသဒၢစုကဝဲၤအသိးန့ၣ်လီၤ.
ဖဲ SAC သုးလဲၤတုၤဆူပှၤသဝီဖိ ခ--- အကျီးကရၢၢ်ပူၤ, လၢဘ--- တၢ်လီၢ်, ဖဲဂီၤခီ ၉နၣ်ရံၣ်န့ၣ်, အဝဲသ့ၣ်သဂၢၢ်လိာ်သးဒီး ကီၢ်သူလ့ၤသုးမုၢ်ဒိၣ် (KTLA) ဒီး တၢ်ဒီသဒၢကမျၢၢ်သုး (PDF) တဘျီဃီ တၢ်ဒုးကဲထီၣ်ဝဲဖဲ ခ--- အဟံၣ်ဃၢၤ, လၢအဘူးဒီး အ---သဝီ, တီငါတၤကရူၢ်န့ၣ်လီၤ. KTLA ဒီး PDF သုးတဖၣ်သ့ၣ်ညါဝဲလၢ ပှၤသဝီဖိအိၣ်လၢ SAC သုးကျါအဃိ အဝဲသ့ၣ်ပတုာ်ကွံာ် တၢ်ဒုးဒီးဂုာ်လီၤက့ၤအလီၢ်ခံန့ၣ်လီၤ. ဖဲတၢ်ဒုးကဲထီၣ်အဆၢကတီၢ်, SAC သုးတဖၣ် မၢပှၤသဝီဖိလၢအဖီၣ်န့ၢ်ဝဲတဖၣ် ကျူးလီၤ ဘၣ်ဆၣ် အဝဲသ့ၣ်တဟ့ၣ်အခွဲးလၢသဝီဖိကပာ်လီၤကွံာ် ကျိချံပှာ်သၣ်သ့ၣ်တဖၣ်ဘၣ်. တၢ်ဒုးကဲထီၣ်ဆၢကတီၢ် ပှၤသဝီဖိသ့ၣ် တဖၣ်တဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဒီး ဘၣ်ဒီးကျိနီတဂၤဘၣ်. တၢ်ဒုးကဲထီၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ, SAC သုးတဲဘၣ်ပှၤသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်လၢ “သုမၤ ဂ့ၤဒိၣ်မး” ဝံၤဒီးပျၢ်ကွံာ်အဝဲသ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤသဝီဖိတဖၣ်အံၤ ဘၣ်ဟးဝဲလၢခီၣ် (၂) နၣ်ရံၣ်ကျဲ ဒ်သိးကက့ၤတုၤလၢအဟံၣ် အဂီၢ် န့ၣ်လီၤ. ဒ--- ပာ်ဖျါထီၣ်ဆူ KHRG ပှၤထၢတၢ်ကစီၣ်ဖိအအိၣ်လၢ ပှၤသဝီဖိလၢတၢ်ဖီၣ်န့ၢ်အီၤတဖၣ် တၢ်ပျၢ်ကွံာ်အီၤဝံၤလံ ဘၣ် ဆၣ် တုၤအခဲအံၤ ဘၣ်အိၣ်လၢတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးဒီး တၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘီအပူၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်ယိၣ်ဝဲလၢ တၢ်ကဖီၣ်န့ၢ်ကဒီး အီၤဒီး တၢ်ကမၤသံအီၤန့ၣ်လီၤ. သုးခိၣ် မ့မ့ထိမ့ၢ်ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါလၢအတီခိရိၢ်မဲဝဲ (ခမရ- ၅၅၉) ဒီး (ခမရ-၅၆၀) န့ၣ်လီၤ.
ပှၤသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ် SAC သုးပျၢ်ကွံာ်အီၤဝံၤအလီၢ်ခံ ဖဲဂီၤခီ ၉နၣ်ရံၣ်န့ၣ်, တၢ်ဒုးကဲထီၣ်ကဒီးလၢ SAC သုးဒီး KTLA/PDF သုး အဘၢၣ်စၢၤ ဖဲအဘူးဒီး ဘ---တၢ်လီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ခးလိာ်သးယံာ် ၃၀ မံးနံးဝံၤအလီၢ်ခံ, KTLA/PDF သုးတဖၣ်ဂုာ်က့ၤအခံန့ၣ် လီၤ. ခ--- လၢအမ့ၢ်ပှၤကျီးကရၢၢ်ကစၢ်န့ၣ် အိၣ်ခူသူၣ်ဝဲဖဲ တၢ်ဒုးကဲထီၣ်အခိၣ်ဃၢၤတတီၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲတဲဘၣ် KHRG ပှၤထၢ တၢ်ကစီၣ်ဖိလၢ, တၢ်ဒုးကဲထီၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ SAC သုးဖိတဖၣ် ဒွဲၣ်အူထီၣ်ကွံာ်အဟံၣ်ဒ်အမ့ၢ်တၢ်မၤအၢထီဒါအသိး ခီဖျိအဆိ ကမိၣ်ဝဲလၢ ပှၤတဂၤအံၤမၤစၢၤ KTLA/PDF သုးတဖၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ. ခ--- အတၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်လၢဘၣ်တၢ်မၤဟးဂီၤအီၤတဖၣ် အပှ့ၤလီၤလၢ ခဲလၢာ်အိၣ်ဝဲ စ့ပယီၤ ၃၀၀ ကလီၢ်ကၠးန့ၣ်လီၤ.
တၢ်မၤလီၤမၢ်န့ၢ်ဆူၣ် ဒီးတၢ်မၤသံလၢတဖိးသဲစး
ဖဲလါယူၤလံ ၃၀သီ, ၂၀၂၃နံၣ်, မုၢ်ဃ့ၢ်လီၤ ၁နၣ်ရံၣ်န့ၣ်, PDF သုးဖိလၢအဟဲဆူ ဘ---တၢ်လီၢ်, အ---သဝီ, လၢၢ်ကဆီကီၢ်ဆၣ်, ဘျံးဒဝဲၢ်ကီၢ်ရ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်, (ပကဖ) PDF သုးရ့ၣ်နီၣ်ဂံၢ်-၁ အပှၤသုးဖိ (၅) ဂၤက့ၤဖီၣ်န့ၢ်ဝဲ အူဖ---န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်ဟဲဆူ အူဖ--- အဟံၣ်, ကူသိးဝဲဒ် ကမျၢၢ်အသိးဒီး လၢအဝဲသ့ၣ်အကျါတဂၤ ဃ့တၢ်မၤစၢၤဒ်အံၤ “ဖါတံၢ်, လဲၤဒုးနဲၣ်ပှၤ အူဂ---အဟံၣ် တထံၣ်မီၤ. ဒီးနလဲၤပိာ်ပခံဒုးနဲၣ်ပှၤကျဲကသ့ဧါ”. ဖဲန့ၣ် အူဖ--- လဲၤပိာ်အဝဲသ့ၣ်အခံလၢကဒုးနဲၣ်အဝဲသ့ၣ် အူဂ---အဟံၣ်န့ၣ် လီၤ. ဖဲအဝဲသ့ၣ်ဟဲအဆၢကတီၢ် အူဖ--- အမါစ့ၢ်ကီး အိၣ်ဖဲဟံၣ်န့ၣ်လီၤ.[2]
အူဖ---လဲၤပိာ်အဝဲသ့ၣ်အခံတစိၢ်ဖိဝံၤအလီၢ်ခံ, တၢ်ဆိကမိၣ်ဟဲနုာ်လၢအမါခိၣ်နူာ်ပူၤလၢ ပှၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ မ့မ့ၢ်ပှၤလီၢ်ကဝီၤ ဖိဖဲအံၤန့ၣ် ကဘၣ်သ့ၣ်ညါဝဲအူဂ---အဟံၣ်, မ့ၢ်လၢပှၤလီၢ်ကဝီၤဖဲအံၤကိးဂၤသ့ၣ်ညါအဃိန့ၣ်လီၤ. တစိၢ်ဖိဝံၤအလီၢ်ခံ, အမါနၢ် ဟူဝဲ ကျိပိၢ်သီၣ်ထီၣ်န့ၣ်လီၤ.
အခီၣ်ထံးန့ၣ် ပှၤသဝီဖိအဂၤတဖၣ်ဒီး အမါနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲတနာ်လၢ အူဖ--- ဘၣ်တၢ်မၤသံအီၤလံန့ၣ်ဘၣ်. အမါဆိကမိၣ်ဝဲလၢ KTLA သုးက့ၤဖီၣ်အဝၤ, ဒီးတယာ်ဝဲ သုးလၢအက့ၤဖီၣ်တၢ်မ့ၢ် သုးမနုၤတဖုလဲၣ်န့ၣ်လီၤ. အဃိအဝဲဆဲးကျိးဝဲ KTLA သုးခိၣ်တ ဂၤ လၢလီတဲစိ ဒီးသံကွၢ်ဝဲ မ့ၢ်တၢ်ကဲထီၣ်သးဒီး အဝၤဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲအဝဲကတိၤတၢ်ဝံၤအလီၢ်ခံ, အဝဲသ့ၣ်ညါဝဲလၢ KTLA သုးတမၤအဝၤတၢ်နီတမံၤဘၣ်. ဖဲအဝဲသ့ၣ်ညါထွဲဝဲတဘျီဃီ, အဝဲစးထီၣ်ဟးလူၤဃုက့ၤအဝၤ ဖဲလါယူၤလံ ၃၀သီ, ၂၀၂၃နံၣ်, ဘၣ်ဆၣ်အဝဲတထံၣ်န့ၢ်က့ၤအီၤ နီတတီၤလၢၤဘၣ်. လၢခံတနံၤ KTLA သုးဖိတဖၣ် ဟးလူၤဃုစၢၤအီၤအဝၤစ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ. ဖဲလါ အီကူး ၁သီ, ၂၀၂၃နံၣ်န့ၣ်, အဝဲသ့ၣ် ထံၣ်န့ၢ်က့ၤ အူဖ---အစိၣ် ဖဲအဘူးဒီးထံကျိတဘိလၢ အ---သဝီန့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်ထံၣ် ဝဲအခိၣ်သၣ်ဃံဖျိတဆူ ခီဖျိတၢ်ခးအီၤလၢကျိချံအဃိန့ၣ်လီၤ. ပှၤဃုထံၣ်သ့ၣ်ညါတၢ်မ့ၢ်တၢ်တီတဘူၣ်နီတဂၤဘၣ် ဒီးပှၤဃုမၤန့ၢ်က့ၤ တၢ်တီတၢ်တြၢ်လၢ တၢ်ကဲထီၣ်သးအံၤအဖီခိၣ် တဘူၣ်နီ တဂၤဘၣ်. အူဖ--- အမါတယာ်ဝဲလၢ အဝၤဘၣ်တၢ်မၤသံအီၤခီဖျိ အဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါန့ၣ်မ့ၢ် SAC အသုးတၢ်မဲာ်ချံအဃိန့ၣ်လီၤ. အဃိ, အဝဲတယာ်ဝဲလၢ PDF သုးကဆိမိၣ်ကမၣ်လၢအဝဲမ့ၢ်အဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါဒီး မၤသံကမၣ်ဘၣ်လၢအီၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ အဝဲ လိၣ်ဘၣ်တၢ်တီတၢ်တြၢ်နီၢ်နီၢ်လၢအဝၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
Footnotes:
[1] တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢ လံာ်ပာ်ဖျါတဘ့ၣ်အံၤအပူၤန့ၣ် တၢ်ဒိးန့ၢ်ဘၣ်အီၤဖဲ လါယူၤလံ တုၤလါအီကူး ၂၀၂၃နံၣ် အပူၤန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်တၢ်ဆှၢဟ့ၣ်ထီၣ်အီၤလၢ လီၢ် ကဝီၤၦၤမၤသကိးတၢ်တဂၤ ဖဲဘျံးဒဝဲၢ်ကီၢ်ရ့ၣ်အပူၤ လၢအဘၣ်တၢ်သိၣ်လိအီၤ လၢကညီဂ့ၢ်ဝီခွဲးယာ်ကရူၢ် KHRG လၢကမၤနီၣ်မၤဃါတၢ်မၤဘၣ်ဒိ ၦၤဟီၣ် ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်အတၢ်အိၣ်သးတဖၣ်ဖဲလီၢ်ကဝီၤပူၤန့ၣ်လီၤ. ၦၤတူၢ်ဘၣ်တၢ်တဖၣ်အမံၤ, တၢ်ဂီၤဒီး အိၣ်ဆိးလီၢ်ကျဲ လီၤတံၢ်လီၤဆဲးတဖၣ်န့ၣ် တၢ်မၤလီၤဘၢအီၤ လၢအဝဲနီၢ်ကစၢ်တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢ တၢ်ကွဲးၡဲပၠးအါထီၣ်အီၤ ဖဲပနိကဝီၤအပူၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲဒၣ် KHRG အတၢ်ကွဲးၡဲထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ် ကျိၤန့ၣ်လီၤ.
[2] ကညီဂ့ၢ်ဝီခွဲးယာ်ကရူၢ်, “In the Dark - The crime of enforced disappearance and its impacts on the rural communities of Southeast Burma since the 2021 coup”, လါနိၣ်ဝ့ဘၢၣ်, ၂၀၂၃နံၣ်, လံာ်ကဘျံးပၤနီၣ်ဂံၢ် ၃၃.
Print:
