၁. တၢ်ကတိၤလၢညါ
စးထီၣ်လၢပယီၤသုးမီၤစိရိၤဟံးန့ၢ်ဆူၣ်ထံကီၢ်တၢ်စိတၢ်ကမီၤလၢ ၂၀၂၁ နံၣ်လံၤလံၤန့ၣ်, စုကဝဲၤတၢ်သဘံၣ်သဘုၣ်လၢ ထံကီၢ်တၢ်ပၢတၢ်ပြးကီၣ်ကးကရၢ (SAC) အသုး ဒီးသုးဖီၣ်စုကဝဲၤပၢၢ်ဆၢတၢ်အသုးသ့ၣ်တဖၣ်အဘၢၣ်စၢၤ ဟဲဆူၣ်ထီၣ်ဝဲလၢ ကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးအပူၤန့ၣ်လီၤ. SAC ဖီၣ်ဆူၣ်ဝဲထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အါအါဂီၢ်ဂီၢ်လၢ ခူပူၤဝ့ၢ်ပူၤဒီးခိခိၣ်ကစၢၢ်ကျါ ဒ်သိးကနုာ်လီၤကဲအဝဲသ့ၣ်အသုးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. SAC ဘိးဘၣ်ရၤလီၤစ့ၢ်ကီးလၢ ကစးထီၣ်သူဝဲ ထံဖိကီၢ်ဖိတၢ်နုာ်လီၤကဲသုးအသဲစးတၢ်ဘျၢ ဖဲလါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၂၀၂၄ နံၣ်န့ၣ်လီၤ. SAC အတၢ်ဖီၣ်ဆူၣ်သုးဒ်အံၤန့ၣ် ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲတၢ်ဘၣ်ဃ့ၢ်အိၣ်ကမှံဒီးသုးလီၢ်သုးကျဲလၢပှၤသူၣ်စၢ်သးဘီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အကျါ ခီဖျိအဝဲသ့ၣ်ကျဲးစၢးဃ့ၢ်ပူၤဖျဲးအသး လၢတၢ်ဖီၣ်ဆူၣ်နုာ်လီၤကဲသုးန့ၣ်လီၤ. ပယီၤသုးအံၤမၤကမၣ်ဝဲ ထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်လၢကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးအပူၤသ့ၣ်တဖၣ်အခွဲးအယာ် အကလုာ်ကလုာ် အိၣ်လံအနံၣ်လၢအဆံတဖၣ်အဆံလံ ဒီးစးထီၣ်လၢအက့ၤဟံးဆူၣ်ကဒီးထံကီၢ်တၢ်စိတၢ်ကမီၤဖဲ ၂၀၂၁ နံၣ်လံၤလံၤန့ၣ် အတၢ်မၤကမၣ်ထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အခွဲးအယာ်ဟဲနးဒိၣ်ထီၣ် ဒီးဆူၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ဒူဖိသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်လၢ တၢ်ဖီၣ်ဆူၣ်အဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်ချုးန့ၣ် တၢ်ကမၢဆူၣ်အဝဲသ့ၣ်လၢ ကက့ၤမၤဆါပယွဲကဒါက့ၤအနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲအတံၤသကိး, အဟံၣ်ဖိဃီဖိ ဒီးအဒူဖိသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ် ဒ်ပယီၤသုးမီၤစိရိၤ သုးဖိသ့ၣ်တဖၣ်မၤဝဲအသိးန့ၣ်လီၤ. ဖဲ ၂၀၂၄ နံၣ်န့ၣ် SAC ပညိၣ် ဒီးထၢဆူၣ်ဝဲသုးလၢဒူဖိသဝီဖိလၢအအိၣ်လၢကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ် ကလံၤထံးအပူၤသ့ၣ်တဖၣ်အကျါ ခီဖျိသူဝဲတၢ်စုဆူၣ်ခီၣ်တကးအကျိၤအကျဲသ့ၣ်တဖၣ် ဒ်အမ့ၢ် တၢ်ဖီၣ်ဆူၣ်, တၢ်မၤပျံၤမၤဖုး, တၢ်မၤလီၤမၢ်ဆူၣ်တၢ်, ဒီးတၢ်မၤဆါပယွဲနီၢ်ခိက့ၢ်ဂီၤသ့ၣ်တဖၣ်အဃိ မၤဘၣ်ဒိဝဲဒူဖိသဝီဖိလၢအအိၣ်လၢကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ် ကလံၤထံးအပူၤသ့ၣ်တဖၣ်အတၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢ ဒီးအတၢ်လုၢ်အီၣ်နီၢ်ခိသးသမူန့ၣ်လီၤ.
လံာ်တၢ်ဒုးသ့ၣ်ညါအဝဲအံၤ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ တၢ်ကီတၢ်ခဲ ဒီးတၢ်တၤတၢ်သ့ၣ်တဖၣ် လၢဒူဖိသဝီဖိလၢအအိၣ် လၢလီၢ်ကဝီၤပာ်ပနီၣ် ကညီကီၢ်စဲၣ်ပူၤသ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်လဲၤခီဖျိကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဝဲ ခီဖျိ SAC အတၢ်ဖီၣ်ဆူၣ်သုး ဒီးအတၢ်စးထီၣ်သူဝဲတၢ်ထၢဆူၣ် သုး အသဲစးတၢ်ဘျၢ စးထီၣ်လၢလါယနူၤအါရံၤ ၂၀၂၄ နံၣ်လံၤလံၤ တုၤလၢ လါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၂၀၂၅ နံၣ်န့ၣ်လီၤ. လံာ်တၢ်ဒုးသ့ၣ်ညါအံၤအခီၣ်ထံးတဆၢဒိၣ်န့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်အတၢ်အိၣ်သးလၢကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးအပူၤ ဒီးကီၢ်ပယီၤတၢ်ထၢဆူၣ်သုးအသဲစးတၢ်ဘျၢအဂ့ၢ်ဖုၣ်ကိာ်ဖိန့ၣ်လီၤ. လံာ်တၢ်ဒုးသ့ၣ်ညါခံဆၢဒိၣ်တဆၢဒိၣ်တခီ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ တၢ်အုၣ်သးဘၣ်ထွဲ ကျိၤကျဲလၢ SAC သူဝဲဒ်သိးကထၢဆူၣ်သုးလၢဒူဖိသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်အကျါ, တၢ်ကီတၢ်ခဲလၢအဟဲအိၣ်ထီၣ်လၢလီၢ်ကဝီၤပှၤတဝၢအပူၤ, ဒီးတၢ်တၤတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်လၢဒူဖိသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဝဲပၣ်ဃုာ်ဒီး တၢ်လၢ SAC မၤဝဲဖဲလၢဒူဖိသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်ဂ့ၢ်လိာ်ဝဲအဝဲသ့ၣ်အတၢ်ကလုၢ်ဘၣ်ထွဲဒီးတၢ်နုာ်လီၤကဲသုးအခါ, ဒူဖိသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်အတၢ်ဘၣ်ဃ့ၢ်အိၣ်ကမှံဒ်သိးကဟးဆှဲးတၢ်ထၢဆူၣ်သုး, ဒီးတၢ်လၢအမၤဘၣ်ဒိဒူဖိသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်အတၢ်လုၢ်အီၣ်နီၢ်ခိသးသမူ ဒီးနီၢ်သးအတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိး လံာ်တၢ်ဒုးသ့ၣ်ညါအံၤ ပာ်ဖျါထီၣ်စ့ၢ်ကီး ဝဲတၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢ ဒီးသဲစးအတၢ်ပဲာ်ထံနီၤဖးဘၣ်ထွဲတၢ်အိၣ်သးလၢတၢ်ပာ်ဖျါထီၣ်အီၤဒီးတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးသ့ၣ်တဖၣ်လၢ လီၢ်ကဝီၤ ဒီးထံဂုၤကီၢ်ဂၤပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
၂. တၢ်အိၣ်သးအတၢ်ပဲာ်ထံနီၤဖး - တၢ်မၤဆါပယွဲလၢကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးအပူၤသ့ၣ်တဖၣ် ဒီးတၢ်ထၢဆူၣ်သုး
စံၣ်စိၤနုာ်တၢ်အိၣ်သးဘၣ်ထွဲတၢ်သဘံၣ်သဘုၣ်လၢကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးအပူၤ
စးထီၣ်လၢကီၢ်ပယီၤန့ၢ်တၢ်ဘျ့လၢ ၁၉၄၈ နံၣ်လံၤလံၤန့ၣ် ပယီၤသုးမီၤစိရိၤအသုးမၤဘၣ်ဒိဝဲဒူဖိသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်အခွဲးအယာ် ခီဖျိ မၤဆါပယွဲဒီးဆီၣ်တံၢ်မၤနၢၤဝဲထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ် လၢအအိၣ်လၢကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.[1] စးထီၣ်လၢ ၁၉၄၉ နံၣ်လံၤလံၤန့ၣ် စုကဝဲၤတၢ်သဘံၣ်သဘုၣ်ကဲထီၣ်ဝဲလၢ ပယီၤသုးမီၤစိရိၤ ဒီးကညီဒီကလုာ်တၢ်ထူၣ်ဖျဲးသုးမုၢ်ဒိၣ် (KNLA) လၢအမ့ၢ်ဝဲသုးဖီၣ်စုကဝဲၤလၢ အအိၣ်လၢ ကညီဒီကလုာ်စၢဖှိၣ်ကရၢ (KNU) အဖီလာ် ဒီးလီၢ်ကဝီၤသုးဖီၣ်စုကဝဲၤ ပၢၢ်ဆၢတၢ်ကရၢအဂၤသ့ၣ်တဖၣ် အဘၢၣ်စၢၤန့ၣ်လီၤ. ပယီၤသုးမီၤစိရိၤစးထီၣ်သူဝဲတဲာ်လွံၢ်တဲာ်သနူလၢ ၁၉၅၀ ဒီး ၁၉၆၀ နံၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အပူၤ ဒ်သိးကလုာ်ဒူၣ်သုးဖီၣ်စုကဝဲၤသ့ၣ်တဖၣ် သုတဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဒူဖိသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်အတၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤတဂ့ၤ အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ပယီၤသုးမီၤစိရိၤတဲာ်လွံၢ်တဲာ်သနူအံၤအပူၤန့ၣ် ပာ်ဃုာ်ဝဲတၢ်ဒွဲၣ်အူထီၣ်ဒူသဝီသ့ၣ်တဖၣ်, တၢ်မၤဟးဂီၤ တၢ်အီၣ်တၢ်အီ, ကသံၣ်ကသီ, ဒီးတၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်အဂၤသ့ၣ်တဖၣ်, ဒီးတၢ်မၢဆူၣ်သဝီဖိသုးလီၢ်သုးကျဲသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤမ့ၢ်ဝဲတၢ်မၤဘၣ်ဒိဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်သဲစးတၢ်ဘျၢ ဒီးဟီၣ်ခိၣ်ဒီ ဘ့ၣ်တၢ်တိစၢၤမၤစၢၤပှၤဂ့ၢ်ဝီ တၢ်လိၣ်ဘၣ်သဲစးတၢ်ဘျၢန့ၣ်လီၤ. ကျိၤကျဲသနူလၢပယီၤသုးမီၤစိရိၤသူဝဲလၢ အတၢ်ဒုးထီဒါပှၤပၢၢ်ဆၢတၢ်ဖိလၢကညီကီၢ်စဲၣ်အပူၤသ့ၣ်တဖၣ် စးထီၣ်လၢ ၁၉၇၀ နံၣ်တဝာ်တုၤလၢ ၂၀၀၀ နံၣ်တဝာ်န့ၣ် ပၣ်ဃုာ်ဝဲတၢ်ထီၣ်ဒုးထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ်, တၢ်ဖီၣ်ဆူၣ်, တၢ်မၢဆူၣ်မၤတၢ်လၢအပၣ်ဃုာ်ဝဲဒီးတၢ်မၢဆူၣ်ဒူဖိသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်လၢ ကမၤပျီထုးထီၣ်ကွံာ်မ့ၣ်ပိၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ဒီးလၢကကဲဝဲတၢ်ဒီသဒၢ, တၢ်မၢဆူၣ်သုးလီၢ်သုးကျဲ, တၢ်မၤသံလၢတဘၣ်သဲစးတၢ်ဘျၢ ဒီးတၢ်မၤဆါပယွဲသ့ၣ်တဖၣ် လၢအတုၤထီၣ်ဝဲတၢ်မၤကမၣ်ဒုးယၤကွီၢ်မ့ၣ် ဒီးကွီၢ်မ့ၣ်ထီဒါပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိန့ဆၢၣ်န့ၣ်လီၤ.[2] ဖဲ ၂၀၁၂ နံၣ်အပူၤန့ၣ် တၢ်မၤဝဲတၢ်ပတုာ်တၢ်ခးပတြီၤဒီးဖဲ ၂၀၁၅ နံၣ်န့ၣ် တၢ်မၤကဒီးအီၤအသီတဘျီန့ၣ်လီၤ. ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤဂ့ၤ ဖဲဆၢကတီၢ်တကွီၣ်ဝဲန့ၣ်အပူၤန့ၣ် ဒူဖိသဝီဖိလၢအအိၣ်လၢကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးအပူၤသ့ၣ်တဖၣ် တီၣ်ဖျါထီၣ်ဒံးဝဲတၢ်မၤဆါပယွဲသ့ၣ်တဖၣ် အကလုာ်ကလုာ်လၢအဝဲသ့ၣ်ဘၣ် ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဝဲဒ်အမ့ၢ် တၢ်မၤသံလၢတဖိးသဲစး ဒီးတၢ်မၤဆါပယွဲသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.[3]
ပယီၤသုးမီၤစိရိၤအံၤ တတူာ်လိာ်ဝဲတၢ်ဟ့ၣ်မဲလၢ တၢ်မၤအီၤဖဲ လါဒံၣ်စဲဘၢၣ် ၂၀၂၀ နံၣ် လၢအသန့ၤထီၣ်အသးလၢ ပှၤအါဂၤတၢ်ဘၣ်သးဖီခိၣ်အစၢဘၣ်ဒီး ဖဲလါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၂၀၂၁ နံၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ဟံးဆူၣ်ကဒီး ထံကီၢ်တၢ်စိတၢ်ကမီၤအသီ တဘျီ ဒီးကိးလီၤအသးလၢထံကီၢ်တၢ်ပၢတၢ်ပြးကီၣ်ကးကရၢ (နစက-SAC) န့ၣ်လီၤ. စးထီၣ်လၢ န့ၣ်လံၤလံၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်က့ၤစးထီၣ် သူကဒါဝဲတဲာ်လွံၢ်တဲာ်သနူ ခီဖျိထီၣ်ဒုးဝဲဒူဖိသဝီဖိ ဒီးအဟံၣ်အဃီတၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးအလီၢ်အကျဲသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်ဟဲခးလီၤတၢ်ဒီးကဘီယူၤ, ခးလီၤကျိဖးဒိၣ်, ဒွဲၣ်အူထီၣ်ဟံၣ်ဃီသ့ၣ်တဖၣ်, ခးသံဒီးမၤသံဝဲသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်, ဒီးဒ်န့ၣ်အသိး ဖီၣ်ဆူၣ်ဒီးမၤဆါပယွဲဝဲသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်အဃိ ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုး ဒီးတၢ်ဘၣ်ဃ့ၢ်မှံဟးဖျိးလၢလီၢ်ကဝီၤပာ်ပနီၣ် ကညီကီၢ်စဲၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.[4]
တၢ်ဖီၣ်ဆူၣ်သုး ဒီးတၢ်ထၢဆူၣ်သုးအသဲစးတၢ်ဘျၢလၢကီၢ်ပယီၤပူၤ
ကီၢ်ပယီၤတၢ်ထၢဆူၣ်သုးအသဲစးတၢ်ဘျၢအဆိကတၢၢ် လၢအမ့ၢ်ဝဲထံကီၢ်တၢ်နုာ်လီၤကဲသုးသဲစးတၢ်ဘျၢန့ၣ်, ဘၣ်တၢ်စးထီၣ် ကွဲးအီၤဖဲ ၁၉၅၅ နံၣ် ဘၣ်ဆၣ်တၢ်တဘိးဘၣ်ရၤလီၤ အီၤမူၤမူၤနီၢ်နီၢ်လၢတၢ်ကသူအီၤနီတဘျီဘၣ်.[5] ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤဂ့ၤ, တၢ်ဃိထံ သ့ၣ်ညါလၢအဘၣ်တၢ်မၤအီၤလၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ပှၤမၤတၢ်ဖိကရၢ (ILO) ဖဲ ၁၉၉၈ နံၣ်န့ၣ်ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲတၢ်အုၣ်သးသ့ၣ်တဖၣ်လၢအဘၣ်ထွဲဒီးပယီၤသုးဒီးသုးဖီၣ်စုကဝဲၤအဂၤလၢအမၤသကိးတၢ်ဒီးပယီၤသုးသ့ၣ်တဖၣ်အတၢ် ဖီၣ်ဆူၣ်သုးလၢကီၢ်ပယီၤ ဒီတဘ့ၣ်ညါအပူၤန့ၣ်လီၤ. ပှၤလၢတၢ်ဖီၣ်ဆူၣ်အီၤသ့ၣ်တဖၣ်အကျါပၣ်ဃုာ်ဝဲဒီးဖိသၣ် သ့ၣ်တဖၣ် ဒီးတၢ်မၤဝဲတၢ်ဖီၣ်ဆူၣ်သုးဒ်အံၤ တအိၣ်ဒီးတၢ်ပာ်လီၤဃာ်သဲစးတၢ်ဘျၢလီၤတံၢ်လီၤဆဲးဘၣ်ထွဲဒီးတၢ်ကဘၣ်ကဲသုးတအိၣ်နီတမံၤဘၣ်.[6] တၢ်ဖီၣ်ဆူၣ်သုးအံၤ စးထီၣ်ကဲထီၣ်အသးဖဲ တၢ်မၤဝဲတၢ်ဃ့ထီၣ် ဒံၣ်မိၣ်ကရ့ၣ်စံၣ်အတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤ ဖဲ ၁၉၈၈ နံၣ် လၢအဘၣ်တၢ်သ့ၣ်ညါစ့ၢ်ကီးအီၤဒ် ၈၈၈၈ တၢ်ပူထီၣ်န့ၣ်လီၤ.[7]
ထံဖိကီၢ်ဖိတၢ်နုာ်လီၤကဲသုးသဲစးတၢ်ဘျၢအံၤ ဘၣ်တၢ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤအီၤအဆိကတၢၢ်တဘျီလၢ ထံကီၢ်တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်ဒီးတၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီကီၣ်ကးကရၢ (နအဖ-SPDC) ဖဲ လါနိၣ်ဝ့ဘၢၣ် ၂၀၁၀ နံၣ်ဘၣ်ဆၣ်ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ်န့ၣ် တၢ်တပာ်ပနီၣ်အီၤလၢတၢ်ကစးထီၣ်သူအီၤဘၣ်. သဲစးတၢ်ဘျၢအဝဲအံၤ ပာ်ဖျါဝဲဒၣ်လၢ ပိာ်ခွါလၢအသးနံၣ်အိၣ် ၁၈ နံၣ် ဒီး ၃၅ နံၣ်အဘၢၣ်စၢၤခဲလၢာ် ဒီးပိာ်မုၣ်လၢအသးနံၣ်အိၣ် ၁၈ နံၣ် ဒီး ၂၇ နံၣ်အဘၢၣ်စၢၤခဲလၢာ်န့ၣ် ကဘၣ်နုာ်လီၤကဲသုး ၂၄ လါန့ၣ်လီၤ. သဲစးတၢ်ဘျၢအဝဲအံၤ ပာ်ဖျါစ့ၢ်ကီးဝဲဒၣ်လၢ ပှၤလၢအအိၣ်ဒီးတၢ်သ့တၢ်ဘၣ်သ့ၣ်တဖၣ် ဒ်အမ့ၢ်ကသံၣ်သရၣ် မ့တမ့ၢ် ပှၤလၢအသ့ဒီးနၢ်ပၢၢ်ဘၣ်ဃးတၢ်သူၣ်ထီၣ်ဘှီထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် တၢ်မၤအါထီၣ်အဝဲသ့ၣ်တၢ်နုာ်လီၤကဲသုး အဆၢကတီၢ် တုၤလၢ ၃၆ လါသ့ဝဲဒၣ် ဒီးသးနံၣ်တၢ်ပာ်ပနီၣ်လၢပှၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤအဂီၢ်စ့ၢ်ကီး မ့မ့ၢ်ပိာ်ခွါန့ၣ်အါထီၣ်တုၤလၢ ၄၅ နံၣ် ဒီးမ့မ့ၢ်ပိာ်မုၣ်န့ၣ်အါထီၣ်တုၤလၢ ၃၅ နံၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤလၢတၢ်ပာ်ပနီၣ်အီၤလၢတလိၣ်နုာ်လီၤကဲသုးဘၣ်အကျါသ့ၣ်တဖၣ်ပၣ်ဃုာ်ဝဲပှၤလၢအမၤတၢ် လၢတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါသ့ၣ်တဖၣ် (ဒ်အမ့ၢ် သီခါ, ဖံဝါ, ဒီးသရၣ်ဒိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်), ဟံၣ်ခိၣ်မုၣ်သ့ၣ်တဖၣ်, ပှၤက့ပှၤကွဲၣ်သ့ၣ်တဖၣ်, ဒီးပှၤလၢအဒိးန့ၢ်တၢ်ကွၢ်ကပာ်အခွဲးအယာ်လၢ ပှၤကွဲးသဲစးတၢ်ဘျၢကရၢ (Central Drafting Board) အအိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. သဲစးတၢ်ဘျၢအံၤပာ်ဖျါစ့ၢ်ကီးဝဲဒၣ်လၢ ကၠိဖိသ့ၣ်တဖၣ်, ပှၤလၢအမၤပဒိၣ်တၢ်မၤသ့ၣ်တဖၣ်, ပှၤလၢအတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့တဘၣ်လိာ်သးဒီးတၢ်ပာ်ပနီၣ်အပတီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်, ဒီးပှၤလၢကဘၣ်အံးထွဲကွၢ်ထွဲက့ၤအမိၢ်အပၢ်သးပှၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဃ့ထီၣ်ဝဲတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်ဆူ ပှၤကွဲးသဲစးတၢ်ဘျၢကရၢအအိၣ်ဒ်သိးတၢ်ကသုးယံၤထီၣ်န့ၢ်အဝဲသ့ၣ် တၢ်နုာ်လီၤကဲသုးအဆၢကတီၢ်သ့ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤလၢတၢ်မ့ၢ်ထံၣ်လၢ တလူၤပိာ်ထွဲသဲစးတၢ်ဘျၢအံၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် တၢ်ဟ့ၣ်အဝဲသ့ၣ်တၢ်စံၣ်ညီၣ်ခီဖျိတၢ်ဘၣ်နုာ်လီၤအိၣ်လၢဃိာ်ပူၤ သၢနံၣ်တုၤလၢယဲၢ်နံၣ် မ့တမ့ၢ် တၢ်ဃ့စ့အီၣ်လိး, မ့တမ့ၢ်ခံခါလၢာ်သ့ဝဲန့ၣ်လီၤ. မ့မ့ၢ်လၢစ့အီၣ်လိးတခီ, တၢ်ကဘၣ်ဟ့ၣ်ဆံးအါလဲၣ်န့ၣ်တၢ်ပာ်ဖျါဝဲအနီၣ်ဂံၢ်နီၣ်ဒွးလီၢ်တံၢ်လီၤဆဲး တအိၣ်ဘၣ်.
တၢ်ဖီၣ်ဆူၣ်သုးစးထီၣ်လၢသုးဟံဆူၣ်ထံကီၢ်တၢ်စိတၢ်ကမီၤလၢ ၂၀၂၁ နံၣ်
စးထီၣ်လၢပယီၤသုးမီၤစိရိၤဟံးဆူၣ်ထံကီၢ်တၢ်စိတၢ်ကမီၤလၢ ၂၀၂၁ နံၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်အတၢ်လီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်လီၤကွံာ်ဝဲအါမး လၢကီၢ်ပယီၤဒီတဘ့ၣ်ညါအပူၤန့ၣ်လီၤ.[8] လံာ်တၢ်ပာ်ဖျါတဘ့ၣ်လၢ အဘၣ်တၢ်ထုးထီၣ်အီၤဖဲ ၂၀၂၃ နံၣ် လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ပှၤမၤတၢ်ဖိကရၢ အတၢ်ဃိထံသ့ၣ်ညါကရူၢ်န့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲတၢ်အုၣ်သးဘၣ်ထွဲဒီး ပယီၤသုးမီၤစိရိၤ အတၢ်မၢဆူၣ်ဝဲထံဖိကီၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်လၢဒုးယၤတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤသ့ၣ်တဖၣ်အပူၤ ဒ်အမ့ၢ် တၢ်သူဝဲထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ဒ်ပှၤဝံတၢ်ဖိ ဒီးပှၤဒီသဒၢတၢ်သ့ၣ်တဖၣ် စးထီၣ်လၢသုးဟံးဆူၣ် ထံကီၢ်တၢ်စိတၢ် ကမီၤလၢ ၂၀၂၁ နံၣ်လံၤလံၤန့ၣ်လီၤ.[9] ဒ်န့ၣ်အသိး စးထီၣ်ဖဲ လါဒံၣ်စဲဘၢၣ် ၂၀၂၃ နံၣ်န့ၣ်, ကညီဂ့ၢ်ဝီခွဲးယာ်ကရူၢ် (KHRG) ဒိးန့ၢ်ဘၣ်စ့ၢ်ကီးဝဲတၢ်မၤနီၣ်မၤဃါသ့ၣ်တဖၣ်လၢ အပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲဘၣ်ဃးဒီး SAC အတၢ်ထၢဆူၣ်သုး လၢကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးအပူၤ[10] ဒီးတၢ်လၢ SAC မၤဝဲသ့ၣ်တဖၣ်အံၤမ့ၢ်ဝဲတၢ်မၤ ကမၣ်ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်သဲစးတၢ်ဘျၢန့ၣ်လီၤ.
ဖဲလါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၁၀ သီ, ၂၀၂၄ နံၣ်န့ၣ်, SAC ဘိးဘၣ်ရၤလီၤဝဲလၢကစးထီၣ်သူဝဲ ကီၢ်ပယီၤ ၂၀၁၀ နံၣ်ထံဖိကီၢ်ဖိတၢ်နုာ်လီၤ ကဲသုးသဲစးတၢ်ဘျၢန့ၣ်လီၤ. တၢ်မၤဝဲတၢ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤစှၤသီဝံၤအလီၢ်ခံန့ၣ် ထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ အတၢ်သးတလီၤပလိာ်ဘၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အါမး[11] ဒီး SAC က့ၤဘိးဘၣ်ရၤလီၤကဒီးဝဲဒၣ်လၢ သဲစးတၢ်ဘျၢအဝဲအံၤန့ၣ် တၢ်ကစးထီၣ်သူအီၤလၢ နံၣ်ထီၣ်သီအမူး လၢတၢ်ကမၤအီၤဖဲဖဲလါအ့ဖြ့ၣ် ၁၃ သီ တုၤလၢ လါအ့ဖြ့ၣ် ၁၆ သီ, ၂၀၂၄ နံၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်လီၤ. တၢ်ပာ်ဖျါအါမးပာ်ဖျါဝဲဒၣ်လၢ SAC ထၢဆူၣ်ဝဲထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ် ကအိၣ်လၢပှၤအဂၤ ၅,၀၀၀ ဂၤ လၢအဝဲသ့ၣ်သုးတၢ်မၤလိ တဝီစုာ်စုာ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. အသုးတၢ်မၤလိ ၉ ဝီတဝီန့ၣ်စးထီၣ်ဝဲဖဲ လါယနူၤအါရံၤ ၂၀၂၅ နံၣ် ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ပှၤထီၣ် တၢ်မၤလိဖိအနီၣ်ဂံၢ်နီၣ်ဒွးတခီ တၢ်မၤလီၤတံၢ်အီၤတန့ၢ်ဘၣ်.[12] ခီဖျိ SAC အံၤဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဝဲဒီး တၢ်က့ၤပၢၢ်ဆၢထီဒါက့ၤအီၤ စးထီၣ်လၢအဟံးန့ၢ်ဆူၣ်ထံကီၢ်တၢ်စိတၢ်ကမီၤလံၤလံၤ ဒီးခီဖျိလၢတဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲဘၣ်ဒီးအသုးတၢ်ဟံးန့ၢ်ပၢဘၣ်လီၢ်ကဝီၤတၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲစ့ၢ်ကီးစှၤလီၤဝဲအဃိ, ပှၤအါဂၤဃုာ်ဒီးဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ပှၤဘၣ် မူဘၣ်ဒါဘၣ်ထွဲခွဲးယာ်သ့ၣ်တဖၣ် တတူၢ်လိာ်ဝဲလၢ SAC အံၤအိၣ်ဒီးစိတၢ်ကမီၤလၢအဖိးသဲစးလၢကစးထီၣ်သူဝဲ ထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်တၢ်နုာ်လီၤကဲသုးသဲစးတၢ်ဘျၢအံၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.[13]
ဖဲလါယနူၤအါရံၤ ၂၀၂၅ နံၣ်န့ၣ် SAC ဘိးဘၣ်ရၤလီၤဝဲဒၣ်လၢကမၤဃံးထီၣ်ဝဲတၢ်သိၣ်တၢ်သီတၢ်ဘျၢ လၢပှၤလၢကဘၣ်နုာ်လီၤကဲသုးသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.[14] ပှၤလၢအမံၤပၣ်ဃုာ်လၢ တၢ်နုာ်လီၤကဲသုးအစရီပူၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် တၢ်တဟ့ၣ်လၢၤအဝဲသ့ၣ်အခွဲးလၢကဟးထီၣ်ဆူထံချၢကီၢ်ချၢဘၣ် ဒီးပှၤလၢအနုာ်လီၤကဲသုးဝံၤတ့ၢ်လံသ့ၣ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီး တၢ်က့ၤကိးကဒါက့ၤအဝဲသ့ၣ် လၢကနုာ်လီၤကဲကဒီးသုးသ့ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. တကးဒ်ဘၣ်အမဲာ်ညါ SAC စံးဝဲဒၣ်လၢ ထံဖိကီၢ်ဖိလၢအအိၣ်လၢကီၢ်အဂၤသ့ၣ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီး ကဘၣ်ဟ့ၣ်လီၤအမံၤလၢ တၢ်မၤနီၣ်မၤဃါစရီပူၤ ဒီးဘၣ်မနုၤဃိလၢအဝဲသ့ၣ်နုာ်လီၤကဲသုးတသ့ဘၣ်လဲၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ဟ့ၣ်ဝဲတၢ်အုၣ် သးမူၤမူၤနီၢ်နီၢ်မ့န့ၢ်မး တၢ်ကပျဲပူၤအီၤန့ၣ်လီၤ.[15] တၢ်ပာ်ဖျါဖဲအပူၤကွံာ်တယံာ်ဒံးဘၣ်သ့ၣ်တဖၣ် ပာ်ဖျါစ့ၢ်ကီးဝဲဒၣ်လၢ SAC အံၤမၤနီၣ်မၤဃါ ဒီးပာ်ဖှိၣ်ဃာ်ဝဲ ပိာ်မုၣ်လၢအနုာ်လီၤကဲသုးသ့သ့ၣ်တဖၣ်အစရီအဃိ ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီလၢ တယံာ်ဘၣ်န့ၣ်ပိာ်မုၣ်သ့ၣ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီး ကဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဝဲဒီးတၢ်မၤပျံၤမၤဖုး ဒ်ပိာ်ခွါ သ့ၣ်တဖၣ်အသိးန့ၣ်လီၤ.[16]
ဖဲလါယနူၤအါရံၤ ၂၀၂၅ နံၣ်န့ၣ်, သုးခိၣ်မီၣ်မီၣ်အ့ လၢအမ့ၢ်ဝဲဒၣ် SAC ကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ်ခံဂၤတဂၤ ဒီး လီၢ်ခၢၣ်သးတၢ်ထုးဖှိၣ်ပာ်ဖှိၣ်ကမျၢၢ်တၢ်နုာ်လီၤကဲသုးပှၤပၢၤလီၢ်ဆ့ၣ်နီၤန့ၣ်စံးဝဲဒၣ်လၢ SAC အံၤတမၢဆူၣ်ဝဲထံဖိကီၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်နုာ်လီၤကဲသုး ဒ်တၢ်ကစီၣ်အါမးပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲအသိးဘၣ်.[17]
၃. တၢ်ကဲထီၣ်သးနီၢ်ကီၢ်အတၢ်ကွဲးဖုၣ် - တၢ်တၤတၢ်လၢဒူဖိသဝီဖိလၢကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးအပူၤသ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဝဲခီဖျိ SAC တၢ်ဖီၣ်ဆူၣ်သုး
ဖဲလါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၂၀၂၄ နံၣ်န့ၣ် SAC ဘိးဘၣ်ရၤလီၤဝဲဒၣ်လၢကစးထီၣ်သူဝဲ တၢ်ထၢသုးအသဲစးတၢ်ဘျၢ ဒ်သိးကမၤဆူၣ်ထီၣ်ဝဲအသုးအဂံၢ်အဘါ ဒီးမၤအါထီၣ်ဝဲပှၤနီၣ်ဂံၢ်န့ၣ်လီၤ. စးထီၣ်လၢန့ၣ်လံၤလံၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်သူဝဲတၢ်စုဆူၣ်ခီၣ်တကးဒီးဖီၣ်ဆူၣ်ဝဲထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ်လၢကနုာ်လီၤကဲသုးန့ၣ်လီၤ. တၢ်စုဆူၣ်ခီၣ်တကးလၢအဝဲသ့ၣ်သူဝဲပာ်ဃုာ်တၢ်ဖီၣ်ဆူၣ်နါစိၤတၢ်, တၢ်မၤပျံၤမၤဖုးတၢ် ဒီးတၢ်မၤဆါပယွဲနီၢ်ခိက့ၢ်ဂီၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. SAC အတၢ်ဖီၣ်ဆူၣ်သုးအံၤ ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးဒီးတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီလၢလီၢ်ကဝီၤပှၤတဝၢလၢ အအိၣ်လၢကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးအပူၤသ့ၣ်တဖၣ်အဃိ ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲတၢ်ဘၣ်ဃ့ၢ်မှံဟးဖျိးအါအါဂီၢ်ဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဒူဖိသဝီဖိလၢတၢ်ထၢဆူၣ်အီၤလၢကနုာ်လီၤကဲသုးသ့ၣ်တဖၣ် တၢ်မၢဆူၣ်စ့ၢ်ကီးအဝဲသ့ၣ်လၢ ကနုာ်လီၤပၣ်ဃုာ်ပၣ်ဂီၢ်လၢ တၢ်မၤဘၣ်ဒိပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်အၢအၢသီသီအတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤသ့ၣ်တဖၣ်အပူၤအဃိ တၢ်မၤ ဆါပယွဲဒူဖိသဝီဖိ ဒီးတၢ်မၤဘၣ်ဒိအဝဲသ့ၣ်အခွဲးအယာ်သ့ၣ်တဖၣ် ကဲထီၣ်ဝဲအသးတပယူာ်ဃီန့ၣ်လီၤ.
စးထီၣ်လၢလါယနူၤအါရံၤ ၂၀၂၄ နံၣ် တုၤလၢလါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၂၀၂၅ နံၣ်န့ၣ်, KHRG ဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲတၢ်ပာ်ဖျါ ၃၇ ခါလၢအဘၣ်ထွဲဒီး တၢ်ကီတၢ်ခဲလၢအဟဲအိၣ်ထီၣ်ခီဖျိ SAC အတၢ်စးထီၣ်သူဝဲထံဖိကီၢ်ဖိတၢ်နုာ်လီၤကဲသုးသဲစးတၢ်ဘျၢဒီး SAC သုးဒီးသုးဖီၣ်စုကဝဲၤအဂၤလၢအမၤသကိးတၢ်ဒီးအီၤတဖၣ်အတၢ်ထၢဆူၣ်သုးလၢကီၢ်ရ့ၣ် ၇ ဘ့ၣ်လၢအအိၣ်လၢ ကီၢ်ပယီၤ မုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးအပူၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ပာ်ဖျါလၢတၢ်ဒိးန့ၢ်အီၤသ့ၣ်တဖၣ်ပၣ်ဃုာ်ဝဲတၢ်ကဲထီၣ်သးဘၣ်ထွဲဒီးတၢ်ဖီၣ်ဆူၣ်သုး အခါ ၃၀ ဒီးတၢ်ကဲထီၣ်သးအကျါ ၃ ခါန့ၣ်ပာ်ဖျါဝဲ SAC အတၢ်ဖီၣ်ဆူၣ်သုးလၢအကဲထီၣ်အသးတချုးဒံးလၢ တၢ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤလၢ တၢ်ကစးထီၣ်သူဝဲထံဖိကီၢ်ဖိတၢ်နုာ်လီၤကဲသုးသဲစးတၢ်ဘျၢဖဲ လါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၂၀၂၄ နံၣ်ဒံးဘၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ကဲထီၣ်သး အဂၤတခါန့ၣ်ဘၣ်ထွဲဝဲဒီး သုးခိးကီၢ်ဆၢ (BGF) လၢအမၤသကိးတၢ်ဒီး SAC အတၢ်ဖီၣ်ဆူၣ်သုး ဒီးတၢ်ကဲထီၣ်သးအဂၤခံခါတခါတခီဘၣ်ထွဲဝဲဒီးသုးဖီၣ်စုကဝဲၤအဂၤလၢအမၤသကိးတၢ်ဒီး SAC အတၢ်ဖီၣ်ဆူၣ်သုးန့ၣ်လီၤ. တၢ်ပာ်ဖျါလၢ KHRG ဒိးန့ၢ်ဘၣ်အီၤအံၤပာ်ဖျါဝဲဒၣ်လၢ သဝီဖိလၢတၢ်မၢဆူၣ်အီၤလၢကနုာ်လီၤကဲ SAC သုးလၢတအိၣ်ဒီး အနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲတၢ်ဘၣ်သးဘၣ်အိၣ်ဝဲအစှၤကတၢၢ် ၂၁၄ ဂၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ပာ်ဖျါသ့ၣ်တဖၣ် ပာ်ဖျါဝဲဒၣ်လၢ သဝီဖိလၢတၢ်ဖီၣ်ဒုးဃာ်အီၤဒီးမၢဆူၣ်အီၤလၢ ကနုာ်လီၤကဲသုးသ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်ဝဲပိာ်ခွါလၢအသးနံၣ်အိၣ်ဝဲဖဲ ၁၈ နံၣ် ဒီး ၅၀ နံၣ်အဘၢၣ်စၢၤန့ၣ်လီၤ. SAC အတၢ်ဖီၣ်ဆူၣ်သုးအံၤ ကဲထီၣ်ဝဲအသးလၢကီၢ်ရ့ၣ်နွံဘ့ၣ်လၢာ်လၢအအိၣ်လၢလီၢ် ကဝီၤပာ်ပနီၣ်ကညီကီၢ်စဲၣ်အပူၤ ဘၣ်ဆၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်လၢတၢ်ကဲထီၣ်သးအါကတၢၢ်မ့ၢ်ဝဲတီအူကီၢ်ရ့ၣ်, ဘျံးဒဝဲၢ်ကီၢ်ရ့ၣ်, ဒီးဒူပျာ်ယာ်ကီၢ်ရ့ၣ်န့ၣ်လီၤ.
လံာ်ဆၢဒိၣ်အဝဲအံၤန့ၣ်ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲတၢ်ကီတၢ်ခဲလၢအဟဲအိၣ်ထီၣ်ခီဖျိ SAC အတၢ်ဖီၣ်ဆူၣ်သုး ဒီးတၢ်တၤတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်လၢ ဒူဖိသဝီဖိလၢအအိၣ်လၢကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးအပူၤသ့ၣ်တဖၣ်ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဝဲစးထီၣ်လၢ SAC သုးအတၢ်စးထီၣ်သူဝဲတၢ်နုာ်လီၤကဲသုးသဲစးတၢ်ဘျၢန့ၣ်လီၤ. လံာ်ဆၢဒိၣ်ဝဲအံၤပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ (၃.၁.) တၢ်ဘၣ်ဃ့ၢ်မှံဟးဖျိးလၢအဟဲအိၣ်ထီၣ်ခီဖျိတၢ်ပျံၤဝဲ SAC တၢ်ထၢဆူၣ်သုး ဒီးတၢ်ဖီၣ်ဆူၣ်နါစိၤတၢ်, (၃.၂.) SAC တၢ်မၤအၢမၤဆါဒူဖိသဝီဖိလၢတလူၤပိာ်မၤထွဲ တၢ်ထၢသုးအတၢ်ကလုၢ်လၢတၢ်ဟ့ၣ်လီၤအီၤဘၣ်တဖၣ်, (၃.၃.) တၢ်ဘၣ်ဒိလၢအဟဲအိၣ်ထီၣ်လၢဒူဖိသဝီဖိတၢ်လုၢ်အီၣ် နီၢ်ခိသးသမူအဂီၢ်, ဒီး (၃.၄.) တၢ်ဘၣ်ဒိလၢအဟဲအိၣ်ထီၣ်လၢ ဒူဖိသဝီဖိနီၢ်သးတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အဂီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ကျိၤကျဲလၢဒူဖိသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်သူဝဲ ဒ်သိးကက့ၤခီၣ်ဆၢကဒါက့ၤ SAC အတၢ်ဖီၣ်ဆူၣ်သုးစ့ၢ်ကီး ဘၣ်တၢ်ပာ်ဖျါထီၣ်အီၤ လၢလံာ်တၢ်ဒုးသ့ၣ်ညါအံၤအပူၤန့ၣ်လီၤ.
၃.၁. တၢ်ဃ့ၢ်အိၣ်ကမှံဒ်သိးတၢ်ကဟးဆှဲးဝဲတၢ်ထၢဆူၣ်သုး
ဖဲတၢ်ကွဲးတၢ်ပာ်ဖျါဝဲအံၤအဆၢကတီၢ်တကွီၣ်ပူၤန့ၣ်, KHRG ဒိးန့ၢ်ဝဲ တၢ်ပာ်ဖျါအစှၤကတၢၢ် ၁၅ ခါ လၢအဘၣ်ထွဲဒီးဒူဖိသဝီဖိတၢ်ဘၣ်ဃ့ၢ်အိၣ်ကမှံလၢတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးအပူၤဒ်သိး ကဟးဆှဲးဝဲ SAC တၢ်ဖီၣ်ဆူၣ်သုး တချုးဒ်လၢအဘိးဘၣ်ရၤလီၤဝဲတၢ်ဘၣ်နုာ်လီၤကဲသုးသဲစးတၢ်ဘျၢဖဲ လါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၂၀၂၄ နံၣ်ဒံးဘၣ် ဒီးဘိးဘၣ်ရၤလီၤဝဲဝံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်လီၤ. တၢ်ပာ်ဖျါဝဲဒၣ်လၢ ဖဲလၢ SAC ဘိးဘၣ်ရၤလီၤဝဲတၢ်ဘၣ်နုာ်လီၤကဲသုးသဲစးတၢ်ဘျၢဝံၤအလီၢ်ခံန့ၣ် ထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်လၢ အအိၣ်လၢခူပူၤဝ့ၢ်ပူၤမ့ၢ်ဂ့ၤ, ခိခိၣ်ကစၢၢ်ကျါလၢကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးအပူၤမ့ၢ်ဂ့ၤန့ၣ် ဃ့ၢ်ထီၣ်ကွံာ်ဝဲလၢအတၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးအလီၢ်အါမးန့ၣ်လီၤ. ဒူဖိသဝီဖိအါမးအိၣ်ဒီးတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီလၢအဟံၣ်ဖိဃီဖိတၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢအဂီၢ်အဃိ အဝဲသ့ၣ်ဃ့ၢ်ထီၣ် ကွံာ်လၢအတၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးအလီၢ် ဃုာ်ဒီးအဖိအလံၤဒီးအမိၢ်အပၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ဒ်သိးကဟးဆှဲးဝဲ SAC တၢ်မၤအၢမၤနးအဟံၣ်ဖိဃီဖိအိၣ်တ့ၢ်လၢလီၢ်ခံသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဒူဖိသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ် ညီနုၢ်န့ၣ် တၢ်မၤပျံၤမၤဖုးအဝဲသ့ၣ်ဒီးအဟံၣ်ဖိဃီဖိ ခီဖျိတၢ်သူဝဲနီၢ်ခိက့ၢ်ဂီၤတၢ်မၤဆါပယွဲအၢအၢသီသီ, တၢ်ဖီၣ်ဆူၣ်နါစိၤ, ဒီးတၢ်ဃ့ဆူၣ်ဃ့စိးကျိၣ်စ့ ဖဲလၢအဝဲသ့ၣ် မ့ၢ်တအဲၣ်ဒိးလူၤပိာ်မၤထွဲဝဲ တၢ်ထၢသုးအတၢ်ကလုၢ်လၢတၢ်ဟ့ၣ်လီၤအီၤဘၣ်အခါန့ၣ်လီၤ.
KHRG ဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲတၢ်အုၣ်သးလၢအပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲဒူဖိသဝီဖိတၢ်ဃ့ၢ်အိၣ်ကမှံလၢဆၢကတီၢ်လီၤဆီလိာ်သးအပူၤန့ၣ်လီၤ. ဒူဖိသဝီဖိတနီၤဃ့ၢ်ထီၣ်ကွံာ်လၢအတၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးအလီၢ် ဖဲလၢအဝဲသ့ၣ်နၢ်ဟူဘၣ်ဃးဒီးသဲစးတၢ်ဘျၢဝဲန့ၣ် မ့တမ့ၢ် ဖဲလၢအသ့ၣ်ညါဘၣ်ဝဲလၢ အမံၤပၣ်ဃုာ်လၢတၢ်နုာ်လီၤကဲသုးစရီပူၤအခါန့ၣ်လီၤ. သဝီဖိအဂၤတနီၤတခီ ဃ့ၢ်ပူၤဖျဲးအသး ဖဲလၢဘၣ်တၢ်ဟ့ၣ်ပလီၢ်အီၤလၢသဝီသးပှၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ မ့တမ့ၢ်ဖဲလၢအနၢ်ဟူဝဲ SAC သုးအတၢ်ဖီၣ်ဆူၣ်သုးဝံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်လီၤ. သဝီဖိအတၢ်အုၣ်သးသ့ၣ်တဖၣ်ပာ်ဖျါဝဲဒၣ်လၢ ဒူဖိသဝီဖိလၢအ ဃ့ၢ်အိၣ်ကမှံ, လီၤဆီဒၣ်တၢ်ပှၤသူၣ်စၢ်သးဘီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် လဲၤဃ့ၢ်ဝဲဆူ KNU တၢ်ပၢဟီၣ်ကဝီၤပူၤလၢ SAC သုးလဲၤဝဲလၢခီၣ်တတုၤဘၣ် ဒီးမ့တမ့ၢ်န့ၣ် လဲၤဃ့ၢ်ဝဲဆူကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်န့ၣ်လီၤ.
က) တၢ်ဃ့ၢ်အိၣ်ကမှံခီဖျိတၢ်ပျံၤဝဲ SAC တၢ်ထၢဆူၣ်သုး
တၢ်ပာ်ဖျါလၢ KHRG ဒိးန့ၢ်အီၤပာ်ဖျါဝဲဒၣ်လၢ သဝီဖိအစှၤကတၢၢ် ၇၈ ဂၤန့ၣ်ဃ့ၢ်ထီၣ်ကွံာ်ဝဲလၢအသဝီ ခီဖျိအဝဲသ့ၣ်ပျံၤဝဲ SAC တၢ်ထၢဆူၣ်သုးအဃိန့ၣ်လီၤ. သဝီဖိလၢအဘၣ်ဃ့ၢ်အိၣ်ကမှံခဲလၢာ် အနီၣ်ဂံၢ်အါဒိၣ်န့ၢ်ဒံးနီၣ်ဂံၢ်လၢတၢ်ပာ်ဖျါထီၣ်အီၤဖဲအံၤဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ခီဖျိဒူဖိသဝီဖိတဖၣ် ဘၣ်ဃ့ၢ်ထီၣ်ကရီကဒးအဃိ, ကီခဲဝဲဒၣ်လၢတၢ်ကမၤန့ၢ်ပှၤလၢအဃ့ၢ်အိၣ်ကမှံတဖၣ်အနီၣ်ဂံၢ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲးန့ၣ်လီၤ. SAC အသုးတဖၣ် သူဝဲကျိၤကျဲအကလုာ်ကလုာ် ဒ်သိးကဃုထၢဝဲဒူဖိသဝီဖိ သ့ၣ်တဖၣ်လၢ ကနုာ်လီၤကဲသုးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ကျိၤကျဲလၢအဝဲသ့ၣ်သူဝဲအကျါပၣ်ဃုာ်ဝဲ တၢ်ဟ့ၣ်လီၤတၢ်ထၢဆူၣ်သုးအတၢ်ကလုၢ်ဆူ လီၢ်ကဝီၤခိၣ်နၢ်တဖၣ်, တၢ်ဖီၣ်ဆူၣ်နါစိၤသဝီဖိတဖၣ်, တၢ်ဘုးမဲ, ဒီးတၢ်မၤနီၣ်ဃာ်သဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်အမံၤလၢတၢ်နုာ်လီၤကဲသုးအဂီၢ်လၢတအိၣ်ဒီးတၢ်ဒုးသ့ၣ်ညါဆိနီတမံၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်မၢဆူၣ်သဝီဖိနုာ်လီၤကဲသုးအတၢ်ကလုၢ်လၢတၢ်ဟ့ၣ်လီၤအီၤလိၤလိၤဆူလီၢ်ကဝီၤပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲကျိၤကျဲလၢ SAC သူဝဲအါကတၢၢ်အကျါတဘိ လၢလီၢ်ကဝီၤလၢအအိၣ်လၢအဝဲသ့ၣ်တၢ်တီခိၣ်ရိၣ်မဲအဖီလာ် မ့တမ့ၢ် လီၢ်ကဝီၤလၢ အအိၣ်လၢတၢ်တီခိၣ်ရိၣ်မဲကျဲၣ်ကျီအဖီလာ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. KHRG ဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲတၢ်ပာ်ဖျါ ၈ ခါ လၢအပာ်ဖျါဝဲဒၣ်လၢ SAC ဟ့ၣ်လီၤဝဲတၢ်ကလုၢ်လိၤလိၤဆူ သဝီသးပှၢ်ဒီးသဝီကရူၢ်ခိၣ်နၢ် (အါတက့ၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်ဃုထၢထီၣ်ဝဲ) သ့ၣ်တဖၣ်ဒ်သိးကဃုထၢထီၣ်ဝဲသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်လၢကနုာ်လီၤကဲအဝဲသ့ၣ်အသုးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲ ဒူဖိသဝီဖိတၢ်ဃ့ၢ်အိၣ်ကမှံအါအါဂီၢ်ဂီၢ် ခီဖျိအဝဲသ့ၣ်ပျံၤဝဲဒၣ်လၢတၢ်ကမၢဆူၣ်အဝဲသ့ၣ်နုာ်လီၤကဲပယီၤသုးအဃိန့ၣ်လီၤ. အဒိဖဲလါဖ့ၤ ဘြူၤအါရံၤ ၂၀ သီ, ၂၀၂၄ နံၣ်န့ၣ် SAC ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါပၣ်ဃုာ်ဒီးလူၢ်ပျဲၢ်ကီၢ်ဆၣ်ခိၣ် ဒီး SAC ပၢၤကီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ကိးဝဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဒီး သဝီသးပှၢ် ဒီးကရူၢ်ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါသ့ၣ်တဖၣ်ဖဲ အ---သဝီ, ဘ--- ကရူၢ်, တၢ်ကြဲၢ်ကီၢ်ဆၣ်, ဖၣ်အၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်အပူၤ ဒ်သိးကတၢၣ်ပီၣ်တၢၣ်ပီသကိးဘၣ်ဃးဒီးတၢ်ထၢသုးလၢဒူဖိသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်အကျါန့ၣ်လီၤ. သဝီဖဲန့ၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်အိၣ်လၢတၢ်တီခိၣ်ရိၣ်မဲကျဲၣ်ကျီအဖီလာ်မ့ၢ်လၢ SAC, KNU, BGF, ဒီး ကညီဒီကလုာ်စၢဖှိၣ်ကရၢ-ကညီဒီကလုာ်တၢ်ထူၣ်ဖျဲးသုးမုၢ်ဒိၣ်-တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်ကရၢ (KNU/KNLA-PC) သ့ၣ်တဖၣ်ဟူးဂဲၤဝဲ ဖဲတၢ်လီၢ်ဝဲန့ၣ် ကိးဖုဒဲးအဃိန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အပူၤန့ၣ် လူၢ်ပျဲၢ်ကီၢ်ဆၣ်ခိၣ်ဟ့ၣ်လီၤဝဲတၢ်ကလုၢ်ဆူ ဒူသဝီပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါသ့ၣ်တဖၣ်အအိၣ်ဒ်သိးကဃုထၢထီၣ်ဝဲသဝီဖိလၢကနုာ်လီၤကဲ SAC သုး ဒ်တၢ်ဘၣ်နုာ်လီၤကဲသုးသဲစးတၢ်ဘျၢလၢ SAC ပာ်လီၤဃာ်ဝဲအိၣ်အသိးန့ၣ်လီၤ. လူၢ်ပျဲၢ်ကီၢ်ဆၣ်ခိၣ်အံၤတဲပျံၤစ့ၢ်ကီးဝဲဒူသဝီပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါသ့ၣ်တဖၣ်လၢ သဝီဖိလၢတၢ်ဃုထၢအီၤမ့ၢ်စံၣ်ဖျိးန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ကဘၣ်ဟ့ၣ်စ့အီၣ်လိးအါအါဂီၢ်ဂီၢ် မ့တမ့ၢ် အဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢအဂၤတဂၤဂၤကဘၣ်နုာ်လီၤကဲန့ၢ်အလီၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ, လီၢ်ကဝီၤပှၤသူၣ်စၢ်သးဘီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်, ဒူသဝီခိၣ်နၢ်, ဒီးမိၢ်ပၢ်သ့ၣ်တဖၣ်လၢအအိၣ်လၢ ဘ--- ကရူၢ်န့ၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်မၤဝဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖဲအ---သဝီတနွံဝံၤအလီၢ်ခံ, SAC အပှၤသ့ၣ်တဖၣ်ဟဲက့ၤကဒါဝဲဆူသဝီဝဲန့ၣ် ဒီးမၢဝဲလီၢ်ကဝီၤပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါသ့ၣ်တဖၣ်လၢကထၢဝဲသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်အမံၤစရီလၢတၢ်နုာ်လီၤကဲသုးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤဂ့ၤ, ဖဲလၢ SAC အပှၤဟဲအဆၢကတီၢ်န့ၣ် သဝီသးပှၢ် ဒီးကရူၢ်ခိၣ်နၢ်သ့ၣ်တဖၣ် တပာ်ဖှိၣ်ဘၣ်ဒံးပှၤမံၤစရီသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်ဒံးဘၣ်. ဖဲလါမးရှး ၁၉ သီ, ၂၀၂၄ နံၣ်န့ၣ်, သဝီပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါလၢအအိၣ်လၢ ဘ---ကရူၢ်ပူၤသ့ၣ်တဖၣ် လဲၤထံၣ်လိာ်ဝဲအသးဒီး KNU ပှၤပၢၤလီၢ်ဆ့ၣ်နီၤလၢ တၢ်ကြဲၢ်ကီၢ်ဆၣ် ဒ်သိးကလဲၤဃ့ တၢ်မၤစၢၤလၢတၢ်ဟးဆှဲး SAC အတၢ်ဟ့ၣ်လီၤတၢ်ကလုၢ် လၢတၢ်ထၢဆူၣ် သုးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်လဲၤထံၣ်လိာ်ဝဲန့ၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ KNU ဆှၢဝဲလံာ်ပရၢတဘ့ၣ်ဆူသဝီသးပှၢ်လၢအအိၣ် ဖဲလီၢ်ကဝီၤဖဲန့ၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အပူၤ ဒီးတဲဝဲအဝဲသ့ၣ်လၢတဘၣ်ထၢကျိၣ်စ့ဘၣ် ဒီးတဘၣ်ဃုထၢထီၣ်စ့ၢ်ကီးပှၤသဝီဖိလၢ ကနုာ်လီၤကဲ SAC သုးအဂီၢ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ. စးထီၣ်လၢ SAC ဘိးဘၣ်ရၤလီၤဝဲတၢ်ဘၣ်နုာ်လီၤကဲသုးသဲစးတၢ်ဘျၢန့ၣ်, ပှၤသူၣ်စၢ်သးဘီၣ်လၢအအိၣ်လၢ အ---သဝီဒီးသဝီအဂၤသ့ၣ်တဖၣ်လၢ ဘ--- ကရူၢ်အပူၤန့ၣ် ခီဃီၤဝဲဆူကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်တကပၤ ဒ်သိးကဟးဆှဲးတၢ်ထၢဆူၣ်သုးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တုၤဖဲလါယနူၤအါရံၤ ၂၀၂၅ နံၣ်အပူၤန့ၣ် တၢ်တထၢဆူၣ်ဒံးသဝီဖိလၢအအိၣ်ဖဲ ဘ---ကရူၢ်အပူၤလၢကနုာ်လီၤကဲ SAC သုးနီတဂၤဒံးဘၣ်.
လီၢ်ကဝီၤပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါလၢတီအူကီၢ်ရ့ၣ်အပူၤသ့ၣ်တဖၣ်ပာ်ဖျါထီၣ်စ့ၢ်ကီးဝဲဆူ KHRG အအိၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ်တအဲၣ်ဒိးလူၤပိာ်ထွဲ SAC အတၢ်ဟ့ၣ်လီၤတၢ်ကလုၢ်ဘၣ်ထွဲဒီးတၢ်ထၢဆူၣ်သုးဘၣ် ခီဖျိအဝဲသ့ၣ်ဘၣ်ယိာ်ဘၣ်ဘှီဝဲဒၣ်လၢ သဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ် မ့ၢ်ဘၣ်နုာ်လီၤကဲပယီၤသုးန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်အတၢ်အိၣ်မူကအိၣ်လၢတၢ်ဘၣ်ယိၣ်လီၤပျံၤအပူၤန့ၣ်လီၤ. ခိၣ်နၢ်ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါလၢအအိၣ်လၢလီၢ်ကဝီၤလၢတၢ်တီခိၣ်ရိၣ်မဲကျဲၣ်ကျီအဖီလာ်သ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်ယိၣ်စ့ၢ်ကီးဝဲဒၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်မၤထွဲတၢ်ကလုၢ်လၢ SAC ဟ့ၣ်လီၤဝဲန့ၣ် တၢ်ဒီသဒၢကမျၢၢ်အသုး (PDF) သ့ၣ်တဖၣ် ကမၤအဝဲသ့ၣ်တၢ်တမံၤမံၤန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ, အဝဲသ့ၣ်ဒုးသ့ၣ်ညါဝဲဒူဖိသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်လၢကအိၣ်ဒီးတၢ်ပလီၢ်သူၣ်ပလီၢ်သးဒ်သိးအဝဲသ့ၣ်ဟးဆှဲးဝဲ SAC တၢ်ဖီၣ်ဆူၣ်သုးကန့ၢ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. အဒိ ဖဲလါဒံၣ်စဲဘၢၣ် ၂၆ သီ, ၂၀၂၄ နံၣ်န့ၣ်, ကီၢ်ဆၣ်ခိၣ်လၢသၣ်ဒီၣ်ကၠံကီၢ် ဆၣ်တၢ်ပၢဆှၢရဲၣ်ကျဲၤဝဲၤဒၢးလၢအအိၣ်လၢသၣ်ဒီၣ်ကၠံဝ့ၢ်, ဒီၣ်ဖါခိၣ်ကီၢ်ဆၣ်, တီအူကီၢ်ရ့ၣ်န့ၣ် ကိးဝဲလီတဲစိဆူ သဝီသးပှၢ်လၢအမံၤမ့ၢ် အူအ---လၢအအိၣ်လၢ ၀---သဝီ, ပရှီလိာ်ကရူၢ်, ဒီၣ်ဖးဒိၣ်ကီၢ်ဆၣ်တဂၤအအိၣ် ဒီးမၢဝဲအလဲၤထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်လၢတၢ်ပၢဆှၢရဲၣ်ကျဲၤဝဲၤဒၢးန့ၣ်လီၤ. တၢ်ပၢဆှၢရဲၣ်ကျဲၤဝဲၤကျိၤအံၤကွၢ်ဒီးဘှါရှဲဝဲတၢ်ဂ့ၢ်ကီလၢအအိၣ်ထီၣ်လၢ သၣ်ဒီၣ်ကၠံကီၢ်ဆၣ်အပူၤသ့ၣ်တဖၣ်, ပၣ်ဃုာ်ဝဲတၢ်ဂ့ၢ်ကီဘၣ်ထွဲဒီး တၢ်စးထီၣ်သူတၢ်ဘၣ်နုာ်လီၤကဲသုးသဲစးတၢ်ဘျၢန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အပူၤန့ၣ် ကီၢ်ဆၣ်ခိၣ်အံၤဟ့ၣ်လီၤဝဲတၢ်ကလုၢ်ဆူ အူအ---ဒ်သိးကဃုထၢထီၣ်ဝဲသဝီဖိယဲၢ်ဂၤလၢပရှီလိာ်ကရူၢ် လၢကနုာ်လီၤကဲ SAC သုးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲလါဒံၣ်စဲဘၢၣ် အသီ ၃၀, ၂၀၂၄ နံၣ် ဂီၤခီအဆၢကတီၢ်န့ၣ် အူအ---ဒုးသ့ၣ်ညါဝဲလီၢ်ကဝီၤသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်ဃးဒီးတၢ်ကလုၢ်လၢကီၢ်ဆၣ်ခိၣ်ဟ့ၣ်လီၤအီၤ ဒီးတဲဝဲပှၤသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်လၢကအိၣ်ဒီးတၢ်ပလီၢ်သူၣ်ပလီၢ်သးန့ၣ်လီၤ.
သဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်ပာ်ဖျါထီၣ်စ့ၢ်ကီးဝဲဒၣ်လၢ SAC ဃုထၢထီၣ်ဆိဝဲသဝီဖိလၢအကထၢဝဲလၢသုးသ့ၣ်တဖၣ်အမံၤတအိၣ်ဒီး တၢ်ဒုးသ့ၣ်ညါဆိနီတမံၤဘၣ် ဒီးဒ်န့ၣ်အသိး တဟ့ၣ်စ့ၢ်ကီးသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ် တၢ်ဆၢကတီၢ်လၢကပတံထီၣ်တၢ်ကွၢ်ကပာ် အခွဲးအယာ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ. အဒိ, ဖဲလါမးရှး ၂၀၂၄ နံၣ်န့ၣ် SAC ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါလၢအအိၣ်လၢ တၢ်နုာ်လီၤဟးထီၣ်ထံကီၢ် ဒီးပှၤထံဖိကီၢ်ဖိနီၣ်ဂံၢ်ကိတိာ်ဝဲၤဒၢး လၢဝ့ၢ်တီအူ, တီအူကီၢ်ရ့ၣ်အပူၤန့ၣ် ဟ့ၣ်လီၤဝဲမူဒါဆူကရူၢ်တၢ်ပၢဆှၢရဲၣ်ကျဲၤဝဲၤဒၢးလၢ အအိၣ်လၢ လၢစ့ၣ်ဖူတီၣ်ကရူၢ်အပူၤ လၢကထၢဝဲသုးဖိအသီန့ၣ်လီၤ. ဖဲလါမးရှး ၁၇ သီ, ၂၀၂၄ နံၣ်န့ၣ် ဝဲၤဒၢးပှၤကွဲးလံာ်ဖိလၢ အမံၤမ့ၢ် စီၣ်မ့ထဲး လၢအအိၣ်လၢစ့ၣ်ဖူတီၣ် ကရူၢ်တၢ်ပၢဆှၢရဲၣ်ကျဲၤဝဲၤဒၢးန့ၣ် ဟ့ၣ်လီၤဝဲတၢ်ကလုၢ်ဆူသဝီသးပှၢ်တဂၤ လၢအမံၤမ့ၢ် ကိၤဘ---, အိၣ်လၢ စ---သဝီ, ဒ့လိာ်ကရူၢ်, ထီတထူၣ်ကီၢ်ဆၣ်, တီအူကီၢ်ရ့ၣ်အပူၤ လၢကဆဲးကျိးတဲဘၣ်ဝဲသဝီဖိ ၁၆ ဂၤလၢအသဝီပူၤ လၢကဘၣ်နုာ်လီၤကဲဝဲပယီၤသုးန့ၣ်လီၤ. ဖဲလၢတၢ်ဆဲးကျိးဝဲသဝီသးပှၢ်အဆၢကတီၢ်န့ၣ် ကီၢ်ဆၣ်တၢ်ပၢဆှၢရဲၣ်ကျဲၤဝဲၤဒၢး ကတီၤဃာ်လံဝဲလံာ်လၢအအိၣ်ဒီးသဝီဖိ ၁၆ ဂၤအမံၤလံန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဆဲးကျိးသဝီသးပှၢ် ကိၤဘ---ဝံၤအလီၢ်ခံ အဝဲကွၢ်ထံသမံးသမိးမၤလီၤတံၢ်ဝဲပှၤသဝီဖိ (လၢအသးနံၣ်အိၣ် ၁၈ နံၣ် ဒီး၂၂ နံၣ်အဘၢၣ်စၢၤ) ၁၆ ဂၤအမံၤဝံၤ ကွဲးကူဃာ်ဝဲန့ၣ်လီၤ. တချုးလၢလါမးရှး ၂၀၂၄ နံၣ်ဘၣ်န့ၣ် သဝီဖိအါတက့ၢ်လၢ စ---သဝီန့ၣ်ဃ့ၢ်ထီၣ်ကွံာ်ဝဲလၢအသဝီခီဖျိ စုကဝဲၤတၢ်သဘံၣ်သဘုၣ်အဃိ ကိၤဘ---ဆဲးကျိးဝဲသဝီဖိလၢအဃ့ၢ်အိၣ်လၢတၢ်လီၢ်အဂၤသ့ၣ်တဖၣ်လၢလီတဲစိ ဒီးဟ့ၣ်ပလီၢ် ဝဲလၢကအိၣ်ဒီးတၢ်ပလီၢ်သူၣ်ပလီၢ်သး ဖဲလၢအဝဲသ့ၣ်အိၣ်လၢသဝီပူၤအခါမ့ၢ်ဂ့ၤ ဟးထီၣ်က့ၤလီၤအခါမ့ၢ်ဂ့ၤန့ၣ်လီၤ. သဝီဖိလၢအမံၤပၣ်လၢကဘၣ်နုာ်လီၤကဲသုး ၁၆ ဂၤအံၤအမိအပါသ့ၣ်တဖၣ်ဘၣ်ကိၢ်ဘၣ်ဂီၤတၢ်လၢအဂီၢ်ဒိၣ်မး ဒီးဘၣ်ယိၣ်ဝဲဒၣ်လၢအဖိမ့ၢ်ဘၣ်နုာ်လီၤကဲပယီၤသုးန့ၣ် အဖိကသံလၢတၢ်ဒုးပျီပူၤ မ့တမ့ၢ်တၢ်ကမၢဆူၣ်အဖိလၢဟဲက့ၤထီၣ်ဒုးကဒါက့ၤ ပှၤကညီဒူသဝီသ့ၣ်တဖၣ် ဒ်အကဲထီၣ်အသးလၢအပူၤကွံာ်လၢ စ---သဝီ ဖဲလၢ SAC ဟဲခးလီၤတၢ်ဒီးကဘီယူၤ ဖဲလါယနူၤအါရံၤ ၄ သီ, ၂၀၂၄ နံၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ, မိၢ်ပၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဒီး ဆီၣ်သခူထီၣ်ဝဲ အဖိလၢ ကဃ့ၢ်အိၣ်ခူသူၣ်ဒီးဟးဆှဲးတၢ်ဖီၣ်ဆူၣ်သုးအံၤန့ၣ်လီၤ.
ဖဲလၢတၢ်မၤဝဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖဲ လါမးရှး ၂၀၂၄ နံၣ် ဝံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်, SAC သုးဖိသ့ၣ်တဖၣ်လဲၤဝဲဆူ စ---သဝီ ဒီးထံၣ်ဝဲသဝီဖိလၢ အအိၣ်တ့ၢ်ဒံးလၢသဝီပူၤတဖၣ် လၢအပာ်ဃုာ်ဝဲဒီးပှၤသူၣ်က့သးပှၢ်သ့ၣ်တဖၣ်, ပှၤအိၣ်ဒီးဟုးသးသ့ၣ်တဖၣ်, ဒီးပှၤလၢအက့အကွဲၣ် သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. SAC သုးတဲဝဲပှၤလၢအအိၣ်တ့ၢ်လၢသဝီပူၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤလၢ အဝဲသ့ၣ်ကဖီၣ်ဝဲသဝီဖိလၢအမံၤပာ် ၁၆ ဂၤန့ၣ်ဖဲလၢအထံၣ်ဝဲလၢတၢ်လီၢ်ဖဲလဲၣ်ဂ့ၤဖဲလဲၣ်ဂ့ၤ ဒီးဆၢကတီၢ် ဖဲလဲၣ် တဆၢကတီၢ်လဲၣ်ဂ့ၤဂ့ၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ, လီၢ်ကဝီၤသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်ပျံၤဝဲလၢကတဲပၠးဝဲ SAC သုးသ့ၣ်တဖၣ်လၢအတၢ်မ့ၢ်တၢ် ဒီးအသဝီအမံၤ ခီဖျိအဝဲသ့ၣ်ဘၣ်ယိၣ်ဝဲဒၣ်လၢ SAC ကဖီၣ်အဝဲသ့ၣ်ဒီးမၢဆူၣ်အနုာ်လီၤကဲသုးအဃိန့ၣ်လီၤ.
ခီဖျိ SAC အသုးသ့ၣ်တဖၣ်ဖီၣ်ဒီးမၢဆူၣ်သဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်နုာ်လီၤကဲသုးအဃိ, သဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်ပျံၤဝဲလၢကဟးထီၣ်ဟးလီၤ, လီၤဆီဒၣ်တၢ်ပျံၤဝဲလၢကလဲၤလၢဝ့ၢ်ပူၤ ဒီးကလဲၤခီဂာ် SAC တၢ်သမံသမိးအလီၢ် သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤအါဂၤဃ့ၢ်ထီၣ်ကွံာ်ဝဲလၢအတၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးအလီၢ်လၢဝ့ၢ်ပူၤဒ်သိးကဟးဆှဲး SAC တၢ်ထၢဆူၣ်သုးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. သဝီဖိတဂၤလၢအမံၤမ့ၢ် အူစ--- လၢအအိၣ်လၢဝ---သဝီ, တီၢ်တံးကရူၢ်, ဝီၢ်ဲရ့ၣ်ကီၢ်ဆၣ်, ဒူပျာ်ယာ်ကီၢ်ရ့ၣ်န့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲဒၣ်လၢ သဝီဖိလၢအအိၣ်လၢ KNU တၢ်ပၢဟီၣ်ကဝီၤပူၤသ့ၣ်တဖၣ် ပူၤဖျဲးဝဲလၢ SAC တၢ်ဘၣ်နုာ်လီၤကဲသုးသဲစးတၢ်ဘျၢန့ၣ်လီၤ. “ပှၤသူၣ်စၢ်သးဘီၣ်လၢ ယသဝီသ့ၣ်တဖၣ်တဘၣ်လဲၤဃ့ၢ်ဆူ [ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ တၢ်လီၢ်အဂုာ်အဂၤသ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ] နီတဂၤဘၣ်. […] လၢပသဝီန့ၣ် ပတလိၣ်ဘၣ်ကိၢ်ဘၣ်ဂီၤတၢ် ဘၣ်ဃးဒီးတၢ်ထၢဆူၣ်သုးအံၤဘၣ် ခီဖျိလၢပသဝီန့ၣ်အိၣ်ဒီး KNU ဒီးတၢ်တသူဝဲတၢ်ထၢဆူၣ် သုးသဲစးတၢ်ဘျၢအံၤဘၣ်. ထီဘိန့ၣ်အဝဲသ့ၣ် ကွၢ်န့ၢ်တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢလၢပဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. […] လၢယတၢ်ဆိကမိၣ်ဒု SAC တၢ်ဘၣ်နုာ်လီၤကဲသုးသဲစးတၢ်ဘျၢအံၤ ဟဲမၤဘၣ်ဒိတီၢ်တံးဟီၣ်ကဝီၤ [ကရူၢ်] တန့ၢ်ဘၣ်.” ဖၠၣ်စိမိၤကၠိဖိစီၤဒ---လၢအသးနံၣ်အိၣ် ၂၄ နံၣ်, အိၣ်လၢ ၀--- သဝီဒီးနုာ်လီၤပၣ်ဃုာ်ပၣ်ဂီၢ်လၢတၢ်တဒိကနၣ်ကမျၢၢ်တၢ်ဂဲၤလိာ် (CDM) အပူၤန့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲဒ်အံၤ “ပှၤသူၣ်စၢ်သးဘီၣ် လၢပဟီၣ်ကဝီၤပူၤ [တီၢ်တံးကရူၢ်] သ့ၣ်တဖၣ် ပျံၤဝဲဒၣ်လၢတၢ်ကဖီၣ်အဝဲသ့ၣ် [ဖဲလၢအဝဲသ့ၣ်ဟးထီၣ် လၢကရူၢ်အချၢအခါ]န့ၣ်လီၤ. ဖဲလၢတၢ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤ တၢ်ဘၣ်နုာ်လီၤကဲသုးသဲစးတၢ်ဘျၢဝံၤအလီၢ်ခံန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်တလဲၤဆူဝ့ၢ်ပူၤလၢၤဘၣ်. အဝဲသ့ၣ်သ့ၣ်ညါဝဲဒၣ်လၢ အမ့ၢ်လဲၤဆူဝ့ၢ်ပူၤန့ၣ် တၢ်ဖီၣ်အဝဲသ့ၣ်သ့န့ၣ်လီၤ.” အဝဲတဲအါထီၣ်ဝဲဒ်အံၤ “ဒ်ယသ့ၣ်ညါအသိးဒု တၢ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤတၢ်ဘၣ်နုာ်လီၤကဲသုးသဲစးတၢ်ဘျၢခံသီဝံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်ပထံၣ်ဝဲပှၤသးစၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ဟးထီၣ်ဟးလီၤကိးမုၢ်နံၤလၢကျဲၢ်မုၢ်ဖးဒိၣ်ခိၣ်လၢပဟီၣ်ကဝီၤပူၤန့ၣ်လီၤ. တနံၤန့ၣ် ကါလ့ၢ်ထီၣ်လ့ၢ်လိၤ ကအိၣ်လၢအစှၤကတၢၢ်အခိၣ် ၁၀ မ့တမ့ၢ် ၂၀ ဒီးကါသ့ၣ်တဖၣ်အံၤတီဝဲပှၤသးစၢ်ပှဲၤပှဲၤလီၤ. ယဆိကမိၣ်ဒုပှၤသးစၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်အဝဲသ့ၣ်လဲၤထီၣ်ဆူကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ် [ဒ်သိးကဟးဆှဲးဝဲတၢ်ထၢဆူၣ်သုး] မ့တမ့ၢ်ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်န့ၣ်အဝဲသ့ၣ်ဟဲဃ့ၢ်အိၣ်ကဒုလၢပဟီၣ်ကဝီၤပူၤ [KNU တၢ်ပၢဟီၣ်ကဝီၤပူၤ သ့ၣ်တဖၣ်] လီၤ. […] ယဆိကမိၣ်ဒုပှၤသးစၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤအါတက့ၢ်န့ၣ်အိၣ်ဟဲလၢဝ့ၢ်ပူၤ ဒ်အမ့ၢ် မီၣ်လမၠဲၣ် ဒီးမူဒိၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.”
က). တၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီလၢဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ်အဂီၢ် ဖဲလၢတၢ်ဃ့ၢ်အိၣ်ကမှံအကတီၢ်
သဝီဖိလၢအပဒ့ၣ်ဟးဆှဲးအသးလၢ SAC အတၢ်ထၢဆူၣ်သုးတဖၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်ယိၣ်ဝဲလၢ SAC သုးအံၤ ထၢသုးလၢသဝီဖိကျါမ့ၢ်တန့ၢ်ဘၣ်န့ၣ် အကပညိၣ်ဒီးမၤထီဒါဝဲအဝဲသ့ၣ်အဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲလါမးရှး ၂၀၂၄ နံၣ်န့ၣ်, စီၤဧ---, သးနံၣ် ၂၆ နံၣ် လၢအအိၣ်လၢ တီအူဝ့ၢ်, တီအူကီၢ်ရ့ၣ်ပူၤ ဒီးဘၣ်ဃ့ၢ်ထီၣ်ဝဲခီဖျိလၢ SAC တၢ်ထၢဆူၣ်သုးအဃိတဂၤ တဲဘၣ် KHRG လၢ, “ဘၣ်ဃးဒီးတၢ်ထၢဆူၣ်သုးအံၤ ယတၢ်ဘၣ်ယိၣ်အိၣ်ဝဲလီၤ. ယမ့ၢ်ဃ့ၢ်ပူၤဖျဲးထီၣ်သးလၢတၢ်ပူၤဖျဲးအလီၢ်သနာ်က့ ယဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ်အိၣ်ဒံးဝဲဒၣ်လၢဝ့ၢ်ပူၤလီၤ. ယကိၢ်တၢ်လၢ ယဟံၣ်ဖိဃီဖိလၢအအိၣ်တ့ၢ်ဖဲန့ၣ် (တီအူဝ့ၢ်ပူၤ) တဖၣ်အဂီၢ်လီၤ. မ့ၢ်လၢ SAC သုးအံၤဆီတလဲဝဲတၢ်ဘျၢသဲစး ဖဲအအဲၣ်ဒိးဝဲအသိးသ့ဝဲအဃိလီၤ. အဒိ, ပမ့ၢ်တဲဘၣ် (SAC) အံၤလၢယလဲၤဃုဖံးဃုမၤလၢထံကီၢ်အဂၤတဘ့ၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ဃ့ကွၢ်ဝဲ တၢ်အုၣ်ကီၤတဖၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်မၢပဒုးနဲၣ်ပၠးအီၤ ဒီးလံာ်လဲၢ်တဖၣ် လၢကပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်အုၣ်သးလၢ ယလဲၤမၤတၢ်လၢထံကီၢ်အဂၤတဘ့ၣ်အပူၤလီၤ. ယဘၣ်ယိၣ်လၢအဝဲသ့ၣ် (SAC) အံၤ ထၢယၤလၢသုးဖိမ့ၢ်တန့ၢ်ဘၣ်န့ၣ် ကမၤဆူးမၤဆါဝဲ ယဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ် မ့တမ့ၢ်ဘၣ်န့ၣ် ကမၢဆူၣ်ဝဲယဟံၣ်ဖိ ကဘၣ်ဟ့ၣ်ဝဲကျိၣ်စ့လီၤ.” ခီဖျိလၢ တၢ်ဘၣ်ယိၣ်အိၣ်ဝဲလၢဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ်အဂီၢ်အဃိ, သဝီဖိတနီၤ ဃ့ၢ်ထီၣ်ကွံာ်ဝဲဃုာ်ဒီး အဒံၣ်အဖိ, အမိၢ်အပၢ်တဖၣ်လီၤ. စီၤဂ---, သးနံၣ် ၆၁ နံၣ် လၢအအိၣ်လၢ အအ--- သဝီ, ဒဲၣ်အူကီၢ်ဆၣ်, ချၢၣ်လွံၢ်ထူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ် ပူၤတဂၤပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ, “ပနၢ်ဟူဘၣ်လၢ ပှၤ (SAC) ကထၢအါထီၣ်သုး ဒီးပဖိတဖၣ် အသးနံၣ်အိၣ်ဝဲဖဲတၢ်ပာ်ပနီၣ်လၢ တၢ်ထၢသုးသးနံၣ်အခိၣ်အဃၢၤအဃိ ပဃ့ၢ်ပူၤဖျဲးထီၣ်ကွံာ်ပသးလီၤ. ထဲဖိတဖၣ်မ့ၢ်ဃ့ၢ်ပူၤဖျဲးထီၣ်န့ၣ် ကကဲထီၣ်ဝဲတၢ်ကီတၢ်ခဲ လၢမိၢ်ပၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်အဃိ, ယဲယဟံၣ်ဖိဃီဖိခဲလၢာ်အိၣ်ယဲၢ်ဂၤ ဒီး ပဟဲသုးကွံာ်ပသးဖဲအံၤတပူၤဃီလီၤ.”
ဖဲ လါယနူၤအါရံၤ ၂၃ သီ, ၂၀၂၅ နံၣ်အနံၤန့ၣ်, SAC ဘိးဘၣ်ရၤလီၤဝဲဒီး မၤသီအါထီၣ်ဝဲ တၢ်နုာ်လီၤသုးသဲစးတၢ်ဘျၢအံၤလၢ ကီၢ်ပယီၤထံဖိကီၢ်ဖိတဖၣ်လၢအလဲၤအိၣ်ဆိးဒီး ဖံးတၢ်မၤတၢ်လၢတၢ်ထံချၢကီၢ်ချၢသ့ၣ်တဖၣ် ကဘၣ်ဟဲက့ၤဆူအဟံၣ်အဃီ (ဖဲကီၢ်ပယီၤပူၤ) ဒီးနုာ်လီၤကဲဝဲသုးန့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်တလူၤပိာ်မၤထွဲဘၣ်ဒီး တၢ်ကဟံးထီၣ်န့ၢ်ဂ့ၢ်ဝီဒ်အမ့ၢ်, တၢ်ကဘၣ်ဟ့ၣ်စ့အီၣ်လိး မ့တမ့ၢ် တၢ်ကဖီၣ်ထၢနုာ်ကွံာ်အဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ်ဆူဃိာ်ပူၤန့ၣ်လီၤ.[18] စီၤဟ---, သးနံၣ် ၂၇ နံၣ်တဂၤ လၢအအိၣ်လၢဝ့ၢ်တကူၣ် ဒီးဟဲထီၣ်ဃ့ၢ်ထီၣ်ဝဲဆူ ဒူပျာ်ယာ်ကီၢ်ရ့ၣ်ပူၤခီဖျိလၢအဝဲပျံၤဘၣ်ဝဲ SAC တၢ်ထၢန့ၢ်ဆူၣ် သုးတဂၤပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ,
“ဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ်လၢ အဘူးတံၢ်စွ့ၣ်မၠိအိၣ်လၢထံဂၤကီၢ်ဂၤသ့ၣ်တဖၣ်, အဝဲသ့ၣ် (SAC) ဟ့ၣ်လီၤတၢ်ကလုၢ်လၢအကဘၣ်ဟ့ၣ်ဒုးသ့ၣ်ညါဘၣ် အဟံၣ်ဖိဃီဖိလၢ ကဟဲက့ၤလီၤ. အဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်တဟဲက့ၤဘၣ်န့ၣ်, (စီၤဟ--- နာ်ဝဲလၢ) အဟံၣ်ဖိဃီဖိလၢအအိၣ်တ့ၢ်အံၤ တၢ်ကဖီၣ်အီၤ ဒီးမၤဆါမၤပယွဲအဝဲသ့ၣ်န့ၣ်လီၤ.”
ဖဲ ၂၀၂၅ နံၣ်အပူၤ, သဝီဖိတဖၣ် သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤဝဲဒၣ်လၢ SAC အံၤစးထီၣ်ထၢန့ၢ်ဆူၣ်ဝဲပှၤပိာ်မုၣ်သ့ၣ်တဖၣ်လၢကဘၣ်နုာ်လီၤကဲသုးန့ၣ်လီၤ. အဒိ, ဖဲလါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၂၀၂၅ နံၣ်အပူၤ, အဘ--- သဝီဖိလၢအသးနံၣ်အိၣ် ၅၆ နံၣ်, အိၣ်ဆိးဝဲဖဲ SAC တၢ်ပၢလီၢ်ကဝီၤဖဲ ဒ့လိာ်ကဝီၤ (ဒိသီကရူၢ်) ထီတထူၣ်ကီၢ်ဆၣ်, တီအူကီၢ်ရ့ၣ်ပူၤတဂၤစံးဝဲလၢ, “ယနၢ်ဟူလၢ (သဝီဖိအဂၤတဖၣ်အအိၣ်လၢတၢ်တဲဘၣ်အီၤလၢ ဒိသီကရူၢ်ခိၣ် လၢ SAC ပာ်ထီၣ်ဟ့ၣ်မူဟ့ၣ်ဒါတဂၤ) လၢ SAC ကထၢဝဲပှၤပိာ်မုၣ် (၁၂) ဂၤ ဖဲပသဝီပူၤအံၤလီၤ. ယဖိမုၣ်တဖၣ်အခဲအံၤအဝဲသ့ၣ်လဲၤဖံးလဲၤမၤဆူဝ့ၢ်ဘီကီး (ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်) ပူၤအဃိ ယတကိၢ်တၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့, ယဘၣ်ကိၢ်တၢ်လၢပိာ်မုၣ်သးစၢ်အဂၤတဖၣ် လၢအအိၣ်ဖဲသဝီပူၤအံၤအဂီၢ်လီၤ.)”
၃.၂. SAC အတၢ်မၤကၣ်က့ၤလၢသဝီဖိ
သဝီဖိလၢအဂ့ၢ်လိာ် ဒီးတလူၤပိာ်မၤထွဲဝဲ SAC တၢ်ကလုၢ်လၢတၢ်ကဘၣ်နုာ်လီၤကဲသုး မ့တမ့ၢ် အတၢ်ဃ့ထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ် အါတက့ၢ်အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်သဂၢၢ်က့ၤဝဲဒီး SAC တၢ်မၤကၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤပၣ်ဃုာ်ဝဲတၢ်မၤဆါပယွဲလၢနီၢ်ခိက့ၢ်ဂီၤ, တၢ်ခးတပျုၤကျိ, တၢ်မၤပျံၤလၢကဖီၣ်တၢ်ဒီးမၤသံတၢ်, တၢ်မၤပျံၤလၢတၢ်ကနီဟးထီၣ်ကွံာ်လၢအိၣ်ဆိးလီၢ် ဒီး တၢ်မၤလီၤမၢ်န့ၢ်ဆူၣ်ပှၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲတၢ်ကွဲးဝဲလံာ်ပာ်ဖျါတဘ့ၣ်အံၤအကတီၢ် (လါယနူၤအါရံၤ ၂၀၂၄ နံၣ် တုၤ လါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၂၀၂၅ နံၣ်ပူၤ) အံၤ SAC သုးဖိတဖၣ် တီၢ် ဒီး ခးဝဲသဝီဖိသၢဂၤဒီး တဲပျံၤသဝီဖိအါဂၤလၢကမၤဆါမၤပယွဲအဝဲသ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. သဝီဖိတဖၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်အတၢ်တူၢ်ဘၣ်လၢအပျံၤဘၣ်ဝဲတၢ်မၤကၣ်က့ၤလၢ SAC ဖဲလၢအဝဲသ့ၣ် မ့ၢ်ဂ့ၢ်လိာ်တၢ်ထၢန့ၢ်သုးအခါန့ၣ်လီၤ.
လၢတၢ်ကဲထီၣ်သးတခါ ဖဲလါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၁၇ သီ, ၂၀၂၄ နံၣ်အနံၤ, SAC သုးဖိတဖၣ်လၢအအိၣ်ဟဲလၢ န့ၤပၠံၤဒီၤဟီၣ်ကဝီၤပူၤတဖၣ် ကျဲးစၢးကွဲန့ၢ်လွဲန့ၢ်ဝဲ အူဧ---, လၢအအိၣ်လၢ ထံဒ့ (ပဒီၣ်ကိ) ကရူၢ်, ဒီၣ်ဖါခိၣ်ကီၢ်ဆၣ်, တီအူကီၢ်ရ့ၣ်ပူၤတဂၤဒီး ရှဲပၠးအီၤလၢ အဝဲမ့ၢ်နုာ်လီၤကဲ SAC သုးန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ကဟ့ၣ်ဝဲစ့ ၃၀၀,၀၀၀ ကၠး ဒီး ဟုသးတထၢၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်အူဧ--- ဂ့ၢ်လိာ်ဝဲဒၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ် SAC သုးဖိတဂၤတီၢ်ဝဲ အူဧ--- အခိၣ်ဒီးသ့ၣ်ကုးလီၤ. SAC သုးဖိအံၤခၠဲထီၣ်အကျိ ဒီးပညိၣ်ဝဲအူဧ--- န့ၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်အူဧ--- ဆီၣ်ဖျိးကွံာ်ဝဲကျိဒီးဃ့ၢ်ကွံာ်ဝဲဒၣ်လီၤ. SAC သုးခးထွဲဝဲ အူဧ--- ဒီးကျိ ၄ ထံၣ်န့ၣ်လီၤ. အူဧ--- တဘၣ်ဝဲဒီးကျိချံနီတထံၣ်ဘၣ်ဒီး အဝဲက့ၤတုၤဘၣ်က့ၤဆူအသဝီလၢ အအိၣ်လၢထံဒ့ကဝီၤပူၤလီၤ. တၢ်မၤအသးအံၤကဲထီၣ်ဝဲဒၣ်အသးဖဲလဲဝဲကီၢ်ဆၣ်, န့ၤပၠံၤဒီၤဟီၣ်ကဝီၤပူၤန့ၣ်လီၤ. တချုးဒံးဘၣ်လၢတၢ်ကဲထီၣ်သးဘၣ်န့ၣ် အူဧ--- အံၤမၤတၢ်ဒ် စဲးဖီကဟၣ်တၢ်မၤလီၢ်ပှၤမၤတၢ်ဖိတဂၤအသိး ဖဲလဲဝဲကီၢ်ဆၣ်ပူၤန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်ကဲထီၣ်သးဒီးအီၤဝံၤအလီၢ်ခံန့ၣ် အဝဲတလဲၤမၤက့ၤတၢ်မၤလၢၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ခီဖျိအဝဲပျံၤဝဲလၢ SAC သုးကထၢန့ၢ်ဆူၣ်အီၤလၢသုးပူၤ လၢအမ့ၢ်တၢ်တခါလၢကဒုးကဲထီၣ်ဝဲတၢ်ကီတၢ်ခဲလၢအတၢ်လုၢ်အီၣ်နီၢ်ခိသးသမူအဂီၢ်သပှၢ်ပှၢ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲရှဲးပၠး KHRG လၢ အတအဲၣ်ဒိးကဲသုးဘၣ် မ့ၢ်လၢ SAC သုးအံၤမၤသံမၤဝီဒီး ဆီၣ်တံၢ်မၤနၢၤသဝီဖိတဖၣ်, ပှၤပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်ဘၣ်သးလၢတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်ပူၤတဖၣ်, ဂုာ်ဆူၣ်ပျိဆူၣ်သဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်အတၢ်ဖိတၢ်လံၤ, ဒွဲၣ်အူဒူသဝီ, ခးကျိဖးဒိၣ် ဒီးခးလီၤတၢ်လၢကဘီယူၤပူၤ အဃိန့ၣ်လီၤ. အဝဲဘၣ်ယိၣ်ဝဲလၢအမ့ၢ်ကဲထီၣ်ဘၣ်ဖုး SAC သုးဖိန့ၣ်, SAC သုးအံၤကမၢအီၤတၢ်မၤလၢ အမၤကမၣ်ကွီၢ်မ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
လၢတၢ်ကဲထီၣ်သးအဂၤတခါ ဖဲလါယနူၤအါရံၤ ၁၈ သီ, ၂၀၂၄ နံၣ်အနံၤ, တချုးဒံးလၢ SAC ဒုးကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်ဒံးဝဲ ပှၤကမျၢၢ်တၢ်နုာ်လီၤကဲသုးဒံးဘၣ်န့ၣ်, SAC သုးဖိတဖၣ်လၢ ခီၣ်ချ့သုးရ့ၣ် (ခမရ - ၃၅၁) ဒီး ခီၣ်သုးရ့ၣ် (ခလရ - ၆၀) အံၤဖီၣ်သဝီဖိလၢအမံၤမ့ၢ် ကိၤသ---, သးနံၣ် ၃၅ နံၣ် လၢအအိၣ်လၢအင--- သဝီ, တိကၠံကရူၢ်, မူကီၢ်ဆၣ်, ချၢၣ်လွံၢ်ထူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်ပူၤတဂၤ လၢကျဲဘၢၣ်တီၤလိၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဖီၣ်အီၤလၢကဘၣ်ကဲ လီၢ်ကဝီၤကမျၢၢ်သုး လၢ ဘျးစဲလိာ်သးဒီး SAC သုးန့ၣ်လီၤ. တချုးဒံးဖဲလါယနူၤအါရံၤ ၁၈ သီ, ၂၀၂၄ နံၣ်အပူၤန့ၣ်, SAC သုးအံၤဆှၢဃီၤဝဲ လံာ်တၢ်ကလုၢ်လၢအဘၣ်ထွဲဒီးတၢ်ထၢသုး ဆူသဝီသးပှၢ်ခံဂၤလၢ အင--- သဝီ ဒီးအဒ--- သဝီ, တိကၠံကရူၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲကိၤသ--- စံၣ်ဖျိးကွံာ်ဝဲအခါန့ၣ် SAC သုးဖိတဖၣ်ခးအီၤ ဒီးဘၣ်ဒိဝဲဖဲအခီၣ်ကံၣ်ဒုၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့, ကိၤသ--- ဃ့ၢ်ပူၤဖျဲးထီၣ် န့ၢ်ဝဲဂ့ၤဂ့ၤလီၤ. လီၢ်ကဝီၤသဝီဖိတဖၣ်လဲၤဆှၢအီၤဆူတၢ်ဆါဟံၣ်လၢ တၢ်ကူဆါယါဘျါဂီၢ်ဖဲတီအူဝ့ၢ်, တီအူကီၢ်ရ့ၣ်ပူၤန့ၣ်လီၤ. ခီဖျိလၢတၢ်ကဲထီၣ်သးအံၤအဖီခိၣ်, သဝီဖိအါဂၤ ဖဲတိကၠံကရူၢ်ပူၤ လဲၤဃ့ၢ်အိၣ်ဝဲလၢအကျီးအဒဲ, ဃုးလီၢ်စံာ်လီၢ် ဒီး ဆူပှၢ်ပူၤလၢကပဒ့ၣ်ဟးဆှဲးဝဲ SAC အတၢ်ထၢန့ၢ်ဆူၣ်သုးအဃိန့ၣ်လီၤ. သဝီဖိတနီၤလဲၤဃ့ၢ်ထီၣ်ဝဲဆူ ယိၤကီၢ်န့ၣ်လီၤ.
SAC သုးမၤပျံၤဝဲသဝီဖိတဖၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်တလူၤပိာ်မၤထွဲ တၢ်ကလုၢ်လၢတၢ်ထၢသုးဘၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ကဖီၣ်ဒီးမၤသံသဝီဖိတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲလါယနူၤအါရံၤ ၂၀၂၄ နံၣ်ပူၤ, တချုးဒံးဒၣ်လဲာ် ဖဲလၢ SAC သုးဒုးကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်ဒံးဝဲ ပှၤကမျၢၢ်တၢ်နုာ်လီၤကဲသုးဒံးဘၣ်န့ၣ်, ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါလၢကီၢ်ပယီၤထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤကိတိာ်ဝဲၤလီၢ် ကိးဝဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ် ဒီးသဝီသးပှၢ်လၢ SAC ပာ်ထီၣ်လီၢ်လၤတဖၣ်ဒီး လီၢ်ကဝီၤပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါဖဲဒ့လိာ်ကဝီၤဒီး ကရူၢ်အဂၤတဖၣ် ဖဲထီတထူၣ်ကီၢ်ဆၣ်, တီအူကီၢ်ရ့ၣ်ပူၤန့ၣ်လီၤ. SAC ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဖၣ်ဟ့ၣ်လီၤတၢ်ကလုၢ်ဆူသဝီသးပှၢ်တဖၣ်လၢကဘၣ်ဃုထၢန့ၢ်ဝဲပှၤလၢ ကဘၣ်နုာ်လီၤသုးလၢသုးဖိအသီတဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲလါယနူၤအါရံၤ ၂၄ သီ, ၂၀၂၄ နံၣ်ပူၤ, SAC သုးဖိတဖၣ်စိာ်ဃုာ်ဝဲဒီးကျိ ဒီး မၢန့ၢ်ဆူၣ်ဝဲသဝီဖိတဖၣ်လၢ အဃ---, အဖ---, အဘ---, ဒီးအဂ--- သဝီဖဲ ဒ့လိာ်ကဝီၤလၢကဘၣ်ဃုထၢတၢ်ဖး ဒ်သိးကဒိးန့ၢ်ဘၣ်ပှၤတဖၣ်လၢကဘၣ်နုာ်လီၤကဲသုးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. မိၢ်ပၢ်လၢအဖိဃ့ၢ်ထီၣ်ကွံာ်တချုးဒံးဘၣ် ဖဲလါယနူၤအါရံၤ ၂၄ သီ, ၂၀၂၄ နံၣ်ပူၤ, ခီဖျိလၢအဝဲသ့ၣ်နၢ်ဟူဆိဝဲ တၢ်ဂ့ၢ်ဘၣ်ထွဲဒီး SAC သုးတၢ်ထၢသုးဖဲ လါယနူၤအါရံၤပူၤတဖၣ်, တၢ်မၢဆူၣ်အဝဲသ့ၣ်လၢကဘၣ်ဘုးန့ၢ်မဲလၢအဖိသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်ဘုးမဲလၢတၢ်ထၢသုးဝံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်, တၢ်မၢအဝဲသ့ၣ်လၢကဘၣ်လဲၤဆ့ၣ်နီၤအိၣ်လၢ SAC သုးသိလ့ၣ် (ကါ) ပူၤလၢအအိၣ်ဘူးဖဲတၢ်ဃုထၢအလီၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်အံၤအဃိ ပှၤအဂၤတစှၤန့ၢ် ၄၆ ဂၤ ဖဲဒ့လိာ်ကဝီၤပူၤ ဘၣ်တၢ်ထၢန့ၢ်ဆူၣ်အီၤဆူသုးပူၤဖဲ လါယနူၤအါရံၤ ဒီး လါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၂၀၂၄ နံၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.
မဲလၢအတဖျိလၢတၢ်ထၢသုးသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ပာ်ဖျါဝဲလၢတၢ်ဘၣ်ဟ့ၣ်စ့ ၁ လါ ၅၀,၀၀၀ ကၠးန့ၣ်လီၤ. သဝီဖိအါဂၤ ပျံၤဝဲတၢ်အဃိ ဖဲ လါယနူၤအါရံၤ ဒီး လါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၂၀၂၄ နံၣ်အပူၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်သ့ၣ်တဖၣ်ဃ့ၢ်ထီၣ်ဝဲဆူသဝီလၢ အဂၤတဖၣ် မ့တမ့ၢ် ဆူပှၢ်ကျါဖဲတီအူကီၢ်ရ့ၣ်ပူၤန့ၣ်လီၤ. တနီၤန့ၣ်ဃ့ၢ်ထီၣ်ကွံာ်ဝဲဆူကီၢ်ရ့ၣ်အဂၤအပူၤန့ၣ်လီၤ. လီၢ်ကဝီၤသဝီဖိ ဖဲဒ့လိာ်ကဝီၤပူၤတဂၤပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ, ဖဲလါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၂၀၂၄ နံၣ်အပူၤန့ၣ် SAC သုးဖိသ့ၣ်တဖၣ်တဲပျံၤသဝီဖိတနီၤ လၢတၢ်ကတိၤလၢ, “သုမ့တဟ့ၣ်ပှၤသဝီဖိလၢကနုာ်လီၤကဲသုးဘၣ်န့ၣ် ပကဖီၣ်သဝီဖိတဖၣ်လီၤ. ပဖီၣ်အဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်တန့ၢ် ဘၣ်န့ၤ ပကခးအဝဲသ့ၣ်လီၤ.” [19] ဖဲလါယနူၤအါရံၤ ၂၀၂၄ နံၣ်အပူၤ SAC သုးအံၤခးဝဲကျိဖးဒိၣ် ဒီးဒွဲၣ်အူထီၣ်ဝဲသဝီဖိဟံၣ်တဖၣ်လၢသဝီယဲၢ်ဖျၢၣ်အပူၤဖဲဒ့လိာ်ကဝီၤအဃိ, သဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်ဘၣ်ဃ့ၢ်ထီၣ်ကွံာ်ဝဲလၢအသဝီပူၤ ဒီးဘၣ်ပျံၤဘၣ်ဝဲ SAC သုးအတၢ်မၤထီဒါအဝဲသ့ၣ်တဖၣ်လီၤ.
SAC သုးတဖၣ်တဲပျံၤတဲဖုးစ့ၢ်ကီးသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်လၢသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်ဂ့ၢ်လိာ်တၢ်ထၢသုးအံၤန့ၣ်, အဝဲသ့ၣ်ကနီ ဟးထီၣ်ကွံာ်သဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်လၢသဝီပူၤန့ၣ်လီၤ. အဒိ, စးထီၣ်ဖဲ လါဒံၣ်စဲဘၢၣ် ၂၀၂၃ နံၣ်န့ၣ်, SAC သုးသ့ၣ်တဖၣ်ဒီး ကမျၢၢ်သုးလၢအမၤသကိးတၢ်ဒီး SAC သုးဖဲ အသ--- သဝီ, မနိရိကရူၢ်, လၢၢ်ကဆီကီၢ်ဆၣ်, ဘျံးဒဝဲၢ်ကီၢ်ရ့ၣ် ပူၤတဖၣ် ထၢန့ၢ်ဆူၣ် အသ--- သဝီဖိတနွံ ၇ ဂၤန့ၣ်လီၤ. သဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်ဘၣ်တၢ်တဲပျံၤတဲဖုးအဝဲသ့ၣ်လၢအမ့ၢ်တနုာ်လီၤကဲ သုးဘၣ်န့ၣ် တၢ်ကနီဟးထီၣ်ကွံာ်အီၤလၢသဝီပူၤန့ၣ်လီၤ. လၢန့ၣ်အမဲာ်ညါ, SAC ပယီၤသုး ဒီး သဝီတဖျၢၣ်အံၤအကမျၢၢ်သုးသ့ၣ်တဖၣ် မၢန့ၢ်ဆူၣ်သဝီဖိတနွံ ၇ ဂၤလၢကအိၣ်ခိးန့ၣ် SAC ပယီၤသုးအသုးကလၢၤဖဲ အသ--- သဝီန့ၣ်လီၤ. တၢ်အိၣ်သးအံၤဒုးကဲထီၣ် တၢ်ပူၤဖျဲးအတၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ် ဒီး တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢအတၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်လၢသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ် အါမးအဃိသဝီဖိအါဒံအါဂၤ ဃ့ၢ်ကွံာ်န့ၣ်လီၤ.
SAC သုးသ့ၣ်တဖၣ်အံၤဖီၣ်န့ၢ်ဆူၣ်ဒီး မၤလီၤမၢ်န့ၢ်ဆူၣ်ကွံာ်စ့ၢ်ကီးသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. သဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်နာ်စ့ၢ်ကီးဝဲလၢသဝီဖိလၢတၢ်ဖီၣ်အီၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်ဘၣ်တၢ်မၢန့ၢ်ဆူၣ်အကဲ SAC သုးန့ၣ်လီၤ. သဝီဖိလၢအမံၤမ့ၢ် က--- လၢအအိၣ်ဖဲ အနီၣ်မၠိၣ်ဝ့ၢ်, လၢၢ်ကဆီကီၢ်ဆၣ်, ဘျံးဒဝဲၢ်ကီၢ်ရ့ၣ်, လၢအဃ့ၢ်ကွံာ်ဆူ ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ် ခီဖျိအပျံၤ SAC သုးအတၢ်ထၢန့ၢ်ဆူၣ် သုးအဃိတဂၤစံးဘၣ် KHRG လၢ “အဝဲသ့ၣ် (SAC သုး) ဖီၣ်ဝဲပှၤလၢအဟးထီၣ်လၢမုၢ်နၤခီသ့ၣ်တဖၣ်ဒီး မၢန့ၢ်ဆူၣ်အဝဲသ့ၣ်ကဲသုးလီၤ. ပှၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်အသးနံၣ်အိၣ် (၄၅) နံၣ် ဒီး (၅၀) နံၣ်ကပိၤကပၤန့ၣ်လီၤ. (စးထီၣ်လၢတၢ်ဖီၣ်အဝဲသ့ၣ်ဝံၤန့ၣ်) ပတနၢ်ဟူဘၣ်အဝဲသ့ၣ်ဂ့ၢ်ကျိၤနီတမံၤဘၣ် ဘၣ်ဆၣ်အဝဲသ့ၣ် (SAC သုး) ပျၢ်ကွံာ်ပှၤထဲတဂၤဧိၤလီၤ. အဝဲအိၣ်က ဝီၤဒ့တဒ့ဃီဒီးယၤလီၤ. အဝဲသ့ၣ် (SAC သုး) ဖီၣ်အီၤခီဖျိအဟးထီၣ်လၢမုၢ်နၤခီအဃိလီၤ. အဝဲဘၣ်တၢ်ဖီၣ်အီၤခံသီသၢသီ လီၤ. ဖဲန့ၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံအဝဲသ့ၣ်ပျၢ်ကွံာ်အီၤလီၤ. ဖဲအဘၣ်တၢ်ဖီၣ်အီၤဆၢကတီၢ် တၢ်ဒိအီၤတီၢ်အီၤ ဒီး မၤအၢမၤနးအီၤလီၤ. အလိၤဘၣ်ဒိဒီတဂၤညါလီၤ. အလိၤဒီတဂၤန့ၣ်အိၣ်ထဲတၢ်ပူၤလီၢ်ပူၤတ့ၤ ဒီး ထီၣ်လုးထီၣ်လါမးလၢပှၤမၤအၢမၤနးအီၤအဃိလီၤ.” က--- နာ်ဝဲလၢပှၤတဂၤအံၤဘၣ်တၢ်ပျၢ်ကွံာ်အီၤမ့ၢ်လၢအနီၢ်ဃဲၤတလၢ ဒီး လီၤဂာ်လၢအဂံၢ်စၢ်ဒိၣ်မးလၢကကဲသုးအဂီၢ်အဃိန့ၣ်လီၤ. ဟီၣ်ကဝီၤသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်တီၣ်ဖျါထီၣ်စ့ၢ်ကီးဝဲလၢ, တၢ်မ့ၢ်ပျၢ်လီၤကွံာ်သဝီဖိတဂၤလံဘၣ်ဆၣ် သဝီဖိ အဂၤ လၢဘၣ်တၢ်ဖီၣ်အီၤသ့ၣ်တဖၣ် တၢ်လဲၤကိးအီၤဆူသုးတၢ်မၤလိလီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိး, စီၤလ--- , ပှၤတဝၢဖိလၢ ထီတထူၣ်ကီၢ်ဆၣ်, တီအူကီၢ်ရ့ၣ် ပူၤတဂၤပာ်ဖျါထီၣ်စ့ၢ်ကီးတၢ်အိၣ်သးလၢအဟီၣ်ကဝီၤပူၤဒ်အံၤ,
“ပှၤတနီၤနီၤလၢ SAC သုးဖီၣ်အီၤသ့ၣ်တဖၣ်, အဝဲသ့ၣ်လီၤမၢ်ကွံာ်ဖဲတၢ်ဖီၣ်အီၤဝံၤအလီၢ်ခံဒီး တၢ်ကဲထီၣ်အသးဒီးအဝဲသ့ၣ်ဒ်လဲၣ်န့ၣ်မတဂၤမး တသ့ၣ်ညါထွဲဘၣ်.”
၃.၃ ခီဖျိလၢ SAC သုးတၢ်မၢဆူၣ်လၢတၢ်ကဘၣ်နုာ်လီၤကဲသုးအံၤအဃိ တၢ်ကီတၢ်ခဲအိၣ်ထီၣ်လၢတၢ်လုၢ်အီၣ်နီၢ်ခိသးသမူဂီၢ်
SAC တၢ်မၤဆူၣ်လၢတၢ်ကဘၣ်နုာ်လီၤကဲသုးအံၤဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲ တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးလၢ သဝီဖိတဖၣ်အတၢ်လုၢ်အီၣ် နီၢ်ခိသးသမူအပူၤလီၤ. ဖဲတၢ်ကွဲးလံာ်ပာ်ဖျါအံၤအဆၢကတီၢ် KHRG ဒိးန့ၢ်ဘၣ် လံာ်ပာ်ဖျါတဖၣ်လၢ လၢတၢ်မၤကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်ဝဲ SAC သုးတၢ်ထၢဆူၣ်သုးတၢ်ဘျၢသဲစးအံၤ ဒုးကဲထီၣ်ဝဲတၢ်ဘၣ်ဒိလၢ သဝီဖိတဖၣ်ကလဲၤတၢ်က့ၤတၢ်လၢတၢ်သဘျ့အပူၤ, ဖဲလၢအဝဲသ့ၣ်ကဘၣ်လဲၤထီၣ်က့ၤလီၤလၢအတၢ်ဖံးတၢ်မၤလီၢ်အခါန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်ကဲထီၣ်သးတနီၤအပူၤ, သဝီဖိတဖၣ် ဟ့ၣ်ဝဲကျိၣ်စ့ဆူ SAC ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဖၣ်အအိၣ် လၢကပူၤဖျဲးထီၣ်ဝဲလၢ တၢ်ထၢဆူၣ်သုးအဂီၢ်အခါ, တၢ်အံၤဒုးအိၣ်ထီၣ်စ့ၢ်ကီးဝဲ တၢ်ကီတၢ်ခဲလၢတၢ်လုၢ်အီၣ်နီၢ်ခိသးသမူအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
က). တၢ်လဲၤတၢ်က့ၤဃံးထီၣ်လၢတၢ်ကဘၣ်ပဒ့ၣ်ဟးဆှဲးဝဲ SAC သုးဖိတဖၣ်
သဝီဖိတဖၣ်ဘၣ်သဂၢၢ်ဝဲဒၣ်ဒီး တၢ်မၤတံာ်တာ်လၢတၢ်လဲၤထီၣ်က့ၤလီၤအပူၤ ခီဖျိလၢအဝဲသ့ၣ်ဘၣ်ပျံၤဘၣ်ဝဲ SAC သုးတၢ်မၤဆူၣ်လၢ တၢ်ကဘၣ်နုာ်လီၤကဲသုးအံၤန့ၣ်လီၤ. လီၤလီၤဆီဆီ, ဖဲတၢ်လီၢ်ဒ်အမ့ၢ်တၢ်သမံသမိးတြဲၤအလီၢ်တဖၣ်န့ၣ် ဒုးကဲထီၣ်တၢ်ဘၣ် တံာ်တာ်လၢအဝဲသ့ၣ်ကလဲၤဝဲဆူအတၢ်ဖံးတၢ်မၤလီၢ်လီၤ. ဖဲတၢ်ကွဲးလံာ်တၢ်ပာ်ဖျါအံၤအကတီၢ်, KHRG ဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲ လံာ်ပာ်ဖျါ ၁၂ ဘ့ၣ် လၢအပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲဒၣ် SAC ဖီၣ်န့ၢ်ဆူၣ်သဝီဖိတဖၣ်ဝံၤဒီး မၤန့ၢ်ဆူၣ်အဝဲသ့ၣ်လၢကဘၣ်ကဲသုးန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂ့ၢ်အံၤလီၤလီၤဆီဆီ ကဲထီၣ်ဝဲဒၣ်အသးဖဲလၢ သဝီဖိတဖၣ်လဲၤထီၣ်က့ၤလီၤဆူခူပူၤဝ့ၢ်ပူၤအခါန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ, တၢ်အံၤဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲ တၢ်ကီတၢ်ခဲလၢတၢ်လုၢ်အီၣ်နီၢ်ခိသးသမူအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲလါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၂၀ သီ, ၂၀၂၅ နံၣ်အနံၤ ဖဲလၢ SAC ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဖၣ် ဟ့ၣ်လီၤဝဲတၢ်ကလုၢ်ဆူ ဒူသဝီခိၣ်နၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ဖဲ ပဲကၠီၤကရူၢ်, တၢ်ကြဲၢ်ကီၢ်ဆၣ်ပူၤ အအိၣ်လၢကဘၣ်ထၢဝဲဒၣ်သဝီဖိ တဖၣ်လၢကဘၣ်နုာ်လီၤကဲဝဲ SAC သုးဖိဝံၤအလီၢ်ခံ, စီၤမ--- လၢအမ့ၢ်ဝဲဒၣ် လီၢ်ကဝီၤပှၤတဝၢဖိလၢ တၢ်ကြဲၢ်ကီၢ်ဆၣ်, ဖၣ်အၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်ပူၤတဂၤ တဲရှဲဘၣ် KHRG လၢ, “သဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်ခဲအံၤအဝဲသ့ၣ်ပျံၤတၢ်လၢကလဲၤထီၣ်က့ၤလီၤ ခီဖျိလၢအဝဲသ့ၣ်ပျံၤဝဲလၢ SAC သုးကဖီၣ် အဝဲသ့ၣ်ဒီး မၤန့ၢ်ဆူၣ်အဝဲသ့ၣ်လၢကဘၣ်နုာ်လီၤကဲသုးအဃိလီၤ. တၢ်အံၤမ့ၢ်လၢ အဝဲသ့ၣ်နၢ်ဟူဘၣ်ဝဲလၢ သဝီဖိအဂၤတနီၤန့ၣ်ဘၣ်တၢ်ဖီၣ်န့ၢ်အီၤ ဒီး တၢ်ထၢနုာ်န့ၢ်ဆူၣ်အဝဲသ့ၣ်လၢ ကဘၣ်ကဲဝဲ SAC သုးဖိအဃိလီၤ. အဝဲသ့ၣ်တူၢ်ဘၣ်ဝဲလၢ ကလဲၤထီၣ်က့ၤလီၤလၢဟီၣ်ကဝီၤပူၤအံၤတၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢတအိၣ်လၢအဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်လၢၤဘၣ်. အဝဲသ့ၣ်တူၢ်ဘၣ်စ့ၢ်ကီးဝဲဒၣ်လၢ အအိၣ်ဆိးလၢဒူသဝီပူၤဒၣ်လဲာ် တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢတအိၣ်ဘၣ်. ခီဖျိလၢ တၢ်မၤတံာ်တာ်လၢတၢ်လဲၤထီၣ်က့ၤ လီၤဒ်အံၤသ့ၣ်တဖၣ်အဃိ, သဝီဖိတဖၣ်ဘၣ်သဂၢၢ်ဝဲဒၣ်ဒီး တၢ်ကီတၢ်ခဲလၢတၢ်လုၢ်အီၣ်နီၢ်ခိသးသမူအဂီၢ် မ့ၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်တလဲၤထီၣ်က့ၤလီၤဘၣ်လၢတၢ်သဘျ့ပူၤလၢကဖံးကမၤဘၣ်တၢ်အဂီၢ်ဘၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ. လီၤဆီဒၣ်တၢ် အဝဲသ့ၣ်သ့ၣ်တဖၣ် ပျံၤတၢ်လၢကလဲၤထီၣ်က့ၤလီၤဆူ ဖၣ်အၣ်ဝ့ၢ်ပူၤလီၤ.”
ခ) တၢ်ဖံးတၢ်မၤဒီး တၢ်ဟဲနုာ်တအိၣ်
သဝီဖိအါဂၤပျံၤဝဲ SAC ပယီၤသုးတၢ်ထၢဆူၣ်သုးအဃိ ပတုာ်အတၢ်ဖံးတၢ်မၤလၢဝ့ၢ်ပူၤဒီး အတၢ်ဖံးတၢ်မၤတအိၣ်လၢၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲသဝီဖိလၢဘၣ်တၢ်ဖီၣ်အီၤတဂၤ မ့မ့ၢ်ပှၤလၢအလုၢ်ဒုးအီၣ်အဟံၣ်ဖိဃီဖိန့ၣ် ဟံၣ်ဖိဃီဖိတနီၤတူၢ်ဘၣ်ဝဲတၢ် ကီခဲဒိၣ်မးန့ၣ်လီၤ.
ဖဲလါအ့ဖြ့ၣ် ၂၁ သီ, ၂၀၂၄ နံၣ်န့ၣ်, သဝီဖိသးနံၣ်အိၣ် ၂၀ နံၣ်တဂၤလၢ အမံၤမ့ၢ် မီၤန--- လဲၤလၢဖၠူဝ့ၢ် ပှၤတံာ်ခိၣ်ဆူၣ်ကျး အဆၢကတီၢ် SAC သုးဖိတဖၣ်ဖီၣ်အီၤဖဲ ကျဲမုၢ်ခိၣ်အိၣ်လၢ ဖၠူဝ့ၢ်, မူကီၢ်ဆၣ်, ချၢၣ်လွံၢ်ထူၣ် ကီၢ်ရ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. မီၤန--- န့ၣ် အိၣ် လၢ အက--- သဝီ, မံၤတဲတီကရူၢ်, မူကီၢ်ဆၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲလါအ့ဖြ့ၣ် ၂၂ သီ, ၂၀၂၄ နံၣ်န့ၣ် SAC သုးဖိတဖၣ် ဆှၢအီၤလၢ လီၢ်ကဝီၤ SAC တၢ်ထၢသုးတၢ်လီၢ်တခါလၢ အအိၣ်ဖဲ တီအူဝ့ၢ်, တီအူကီၢ်ရ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲလါအ့ဖြ့ၣ် ၂၃ သီ, ၂၀၂၄ နံၣ်န့ၣ် မီၤန--- အမိလၢ သးနံၣ်အိၣ် (၄၄ နံၣ်) အမံၤမ့ၢ် မၣ်ဝ--- လဲၤထံၣ်လိာ်သးဒီးအဖိဖဲ တၢ်ထၢသုးတၢ်လီၢ် ဖဲသဝီဖိအဂၤတဖၣ် တဲဘၣ်အီၤအဖိခွါအိၣ်တၢ်လီၢ်ဝံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် အဝဲသ့ၣ်ဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ပျဲလၢ ကထံၣ်လီၤသးတဂၤဒီးတဂၤထဲဒၣ် ၁၀ မံးနံးဧိၤန့ၣ်လီၤ. မီၤန--- အမိတဲဝဲလၢ SAC ဟ့ၣ်အဖိခွါသုးတၢ်မၤလိဖဲတၢ်ထၢသုးတၢ်လီၢ်န့ၣ်လီၤ. စးထီၣ်ဖဲန့ၣ် အမိဆဲးကျိးဒီးအဖိခွါတန့ၢ်ဘၣ်ဒီး တထံၣ်အီၤနီတဘျီလၢၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. မဝ--- ပာ်ဖျါထီၣ်လၢ “တမ့ၢ်ထဲအီၤ (ယဖိခွါ) တဂၤဘၣ်. ပှၤလၢအဂုၤအဂၤစ့ၢ်ကီးအိၣ်ဒီဒူၣ်. ယနၢ်ဟူလၢ အဝဲသ့ၣ်ဖီၣ် ‘ကီၤလၤ’ ဃုာ်ဒီးပှၤအဂၤ တဂၤဂ့ၤတဂၤဂ့ၤလၢ အဝဲသ့ၣ်ထံၣ်တဖၣ်လၢ အပၣ်ဃုာ်ဒီးပှၤပိာ်မုၣ်ပိာ်မၢၤ. ယဖိခွါလဲၤလၢဝ့ၢ်ပူၤဖဲတၢ်တနံၤန့ၣ် အတၢ်ဘူၣ်တဂ့ၤဘၣ်. […] ယသးအုးဒိၣ်မးဒီး ယတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့စ့ၢ်ကီးတဂ့ၤဘၣ်. ပဂုာ်ကျဲးစၢးမၤတၢ်ဆဲးကျိးဒီးအီၤလၢ လီတဲစိ [မုၢ်နံၤတဖၣ်လၢပထံၣ်အီၤဝံၤအလီၢ်ခံ] ဘၣ်ဆၣ် ပမၤတၢ်ဆဲးကျိးတန့ၢ်လၢၤဘၣ်.”
မ့ၢ်လၢ မီၤန--- ကဲပှၤလုၢ်ဒုးအီၣ်အဟံၣ်ဖိဃီဖိအဃိ ပှၤဖီၣ်အီၤလၢ ကဘၣ်ကဲသုးအဂီၢ်ဝံၤအလီၢ်ခံ အဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ် ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဘၣ်ဒီးတၢ်လုၢ်အီၣ်နီၢ်ခိသးသမူတၢ်ကီတၢ်ခဲတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. မၣ်ဝ--- ဃ့လိၣ်စ့လၢကဆှၢအဖိခွါဆူဘီကီး လၢကမၤတၢ်အဂီၢ် ဒီးပီၢ်လီၤဝဲအဟီၣ်ခိၣ်လီၢ် ဒ်သိးကဒိးန့ၣ်ဘၣ်ဝဲစ့ ၂၀,၀၀၀,၀၀၀ ကၠးလၢ ကဟ့ၣ်လီၤပှၤဆှၢတၢ်ဖိလၢ ကလဲၤဆှၢအဖိခွါဆူကီၢ်ဆၢအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တချုးလၢ မီၤန--- ဘၣ်တၢ်ဖီၣ်အီၤဒံးဘၣ်န့ၣ် ပှၤဆှၢတၢ်ဖိရဲၣ်ကျဲတၢ်လဲၤတၢ်က့ၤဂီၢ် ဝံၤလံအဃိအတဒိးန့ၢ်ဘၣ်က့ၤအစ့လၢၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဂ) လၢတၢ်ထၢသုးအလီၢ် တၢ်ထၢန့ၢ်ဆူၣ်စ့ဒီး တၢ်ဘၣ်ဟ့ၣ်စ့
SAC မၤဆူၣ်လီၢ်ကဝီၤကမျၢၢ်လၢကဟ့ၣ်စ့ မ့တမ့ၢ် ကဘၣ်ဟ့ၣ်တၢ်လဲလိာ်လၢ တၢ်ထၢသုးအဂီၢ်အဃိ ကဲထီၣ်တၢ်ကီတၢ်ခဲလၢ သဝီဖိတဖၣ်အတၢ်လုၢ်အီၣ်နီၢ်ခိအသးသမူပူၤန့ၣ်လီၤ. KHRG ဒိးန့ၢ်ဘၣ်လံာ်ပာ်ဖျါ ဃိးဘ့ၣ်လၢ SAC သုးဃ့စ့နီၣ်ဂံၢ်လီၤဆီလိာ်သးလၢ သဝီဖိတဖၣ်အအိၣ် အစှၤကတၢၢ်စးထီၣ်လၢ ၅၀,၀၀၀ ကၠး တုၤ ၇,၀၀၀,၀၀၀ ကၠးန့ၣ်လီၤ. ဒူဖိသဝီဖိလၢ အအိၣ်ဖဲကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံပူၤတဖၣ် သူၣ်အီၣ်ဖျးအီၣ်တၢ်ဒီး မၤစံာ်လၢ ကဆီၣ်ထွဲအဝဲသ့ၣ်တၢ်လုၢ်အီၣ်နီၢ်ခိသးသမူအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. အဃိ, စ့လၢ SAC သုးဃ့န့ၣ် အါန့ၢ်ဒံး သဝီဖိတဖၣ် အတၢ်ဟဲနုာ်န့ၣ်လီၤ. သဝီဖိတနီၤနီၤ ဘၣ်သူဝဲအဝဲသ့ၣ်အတၢ်ဟဲနုာ်လၢဒီတနံၣ်ကျၢၤအဂီၢ်ဒ်သိး ကဟ့ၣ်စ့လၢ SAC ဃ့ထီၣ်ဒ်သိး တၢ်လဲလိာ်လၢတၢ်ထၢသုးအလီၢ်န့ၣ်လီၤ. သဝီဖိတဖၣ်ဟ့ၣ် SAC သုးစ့ဝံၤအလီၢ်ခံ ဘၣ်ဂုာ်ကျဲးစၢးသပှၢ်ကတၢၢ်လၢ အဝဲသ့ၣ်အတၢ်လိၣ်ဘၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲလါအီကူးဒီး လါစဲးပထ့ဘၢၣ် ၂၀၂၄ နံၣ် (တသ့ၣ်ညါမုၢ်နံၤလီၤတံၢ်) န့ၣ် SAC သုးဖိတဖၣ်ဒီး ပၢၤကီၢ်ဖီၣ်သဝီဖိသးနံၣ်အိၣ် (၃၂) နံၣ်တဂၤ လၢအမံၤမ့ၢ် စီၤပ--- ဖဲ SAC တၢ်သမံသမိးအတြဲၤအိၣ်ဖဲ ပယၤခၠဲယ့ၤသဝီလၢ အဘူးလီၤသးဒီး ခီၣ်သုးရ့ၣ်နီၣ်ဂံၢ် (၃၉) သုးကလၢၤလၢအအိၣ်ဖဲ သၤတီၤကၠံကျဲ, ဒ့လိာ်ကရူၢ်, ထီတထူၣ်ကီၢ်ဆၣ်, တီအူကီၢ်ရ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲစီၤပ--- လဲၤလၢ အယ--- သဝီ, ဒ့လိာ်ကရူၢ်, တီအူကီၢ်ရ့ၣ် ဒ်သိးကပှ့ၤပှၤမၤစံာ်တၢ်ပီးတၢ်လီ အဆၢကတီၢ် ဘၣ်တၢ်ဖီၣ်အီၤန့ၣ်လီၤ. SAC တဲအီၤလၢ အသိလ့ၣ်ယီၣ်လံာ်အုၣ်သးတအိၣ်ဘၣ်ဒီး တဖျီၣ်သိလ့ၣ်ယီၣ်ခိၣ်ဖျီၣ်ဘၣ်အဃိ တၢ်ဖီၣ်အီၤန့ၣ်လီၤ. ပှၤဖီၣ်အီၤဝံၤအလီၢ်ခံ ဘၣ်တၢ်ဆှၢအီၤဆူ SAC ပၢၤကီၢ်ရူနီၣ်ဂံၢ် (၃) အိၣ်ဖဲတီအူဝ့န့ၣ်လီၤ. သဝီဖိတဖၣ်လၢ အထံၣ်တၢ်ကဲထီၣ်သးန့ၣ် တဲဘၣ်စီၤပ--- အပါ ဘၣ်ဃးတၢ်ကဲထီၣ်သးအဂ့ၢ်အဃိ အပါလဲၤလၢ ပၢၤကီၢ်ရူန့ၣ်လီၤ. SAC ပၢၤကီၢ်တဲဘၣ် စီၤခ--- လၢအကဘၣ်ဟ့ၣ်စ့ဒ်သိးအဖိခွါတၢ်ကပျၢ်အီၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. မ့တမ့ၢ်ဘၣ်န့ၣ် ပှၤကဆှၢအဖိခွါလၢ န့ၤပၠံၤတီၤလၢကကဲ SAC သုးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဝံၤအလီၢ်ခံ SAC ပၢၤကီၢ်လိာ်ဘၢလိာ်ကွီၢ် စီၤပ--- လၢကွီၢ်မ့ၣ်တခါ (တသ့ၣ်ညါ) ဒီးဆှၢထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်ဆူကွီၢ်ဘျီၣ်တဖျၢၣ်လၢ အိၣ်ဖဲတီအူဝ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. ဝံၤအလီၢ်ခံ အဝဲသ့ၣ်ဆှၢ စီၤပ--- လၢတီအူဃိာ်န့ၣ်လီၤ. စီၤခ--- ဘၣ်ဟ့ၣ် SAC ပၢၤကီၢ်စ့, ဒီးဘၣ်ဟ့ၣ်စ့ၢ်ကီးဝဲ ကွီၢ်ဘျီၣ်ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဖၣ်ဒီး တီအူဃိာ်ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဖၣ်ဒ်သိး စီၤပ--- ကဘၣ်တၢ်ပျၢ်လီၤကွံာ်အီၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. အဘၣ်ဟ့ၣ်ဝဲ SAC ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဖၣ်စ့ခဲလၢာ်န့ၣ်အိၣ်ဝဲ ၇,၀၀၀,၀၀၀ ကၠးန့ၣ်လီၤ. စီၤခ--- ဘၣ်ဆါလီၤဝဲအဟု ၁၀၀ နာ်ဒ်သိးကဟ့ၣ်လီၤ SAC စ့လၢ စီၤပ--- ကဘၣ်တၢ်ပျၢ်လီၤကွံာ်အီၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်လၢအဘၣ်ဟ့ၣ်လီၤန့ၣ် ထဲသိးဒီးတနံၣ်ဂီၢ်တၢ်ဟဲနုာ်န့ၣ်လီၤ.
သဝီဖိအဂုၤအဂၤလၢ အဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဘၣ် တၢ်အိၣ်သးဒ်သိး စီၤပ--- ဒီး အဟံၣ်ဖိဃီဖိအိၣ်ဝဲအါမးစ့ၢ်ကီး လၢတီအူကီၢ်ရ့ၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. KHRG ဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢ သဝီဖိအစှၤကတၢၢ် ၈ ဂၤလၢတီအူကီၢ်ရ့ၣ်အပူၤ ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဒီး တၢ်အိၣ်သးလၢ အလီၤဂာ်လိာ်သးန့ၣ်လီၤ. SAC ဖီၣ်သဝီဖိတဖၣ်လၢ တၢ်ဂ့ၢ်အါမံၤအဖီခိၣ် (အပၣ်ဃုာ်ဒီး တၢ်နီသိၣ်လ့ၣ် ယီၢ်အလံာ်အုၣ်သးတအိၣ်ဘၣ် မ့တမ့ၢ် သိလ့ၣ်ယီၢ်အခိၣ်ဖျီၣ်တအိၣ်ဘၣ်) အဃိန့ၣ်လီၤ. ဝံၤအလီၢ်ခံ SAC တဲဘၣ်အဝဲသ့ၣ်လၢ ဒ်သိးအကဟးထီၣ်ဘၣ်အဂီၢ်ဒီး တကဲဘၣ်သုးတဂ့ၤအဂီၢ် ကဘၣ်ဟ့ၣ်လီၤစ့န့ၣ်လီၤ.
စီၤလ--- လၢအမ့ၢ် သဝီဖိတဂၤလၢ အအိၣ်ဖဲ ထီတထူၣ်ကီၢ်ဆၣ်, တီအူကီၢ်ရ့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်အဟီၣ်ကဝီၤတၢ်အိၣ်သးလၢ “ယနၢ်ဟူလၢ SAC သုးဖိတဖၣ်ဂုာ်ကျဲးစၢးဖီၣ်န့ၢ် သဝီဖိပိာ်ခွါသးစၢ်တဖၣ်လၢ ကထၢသုးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်အဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ်ဘၣ်ဟ့ၣ်လီၤ SAC စ့လၢကပျၢ်လီၤဝဲသဝီဖိလၢဘၣ်တၢ်ဖီၣ်အီၤတဖၣ်အဂီၢ်လီၤ. တနီၤန့ၣ်ဘၣ်ဟ့ၣ်ဝဲ ၁၀၀,၀၀၀ ကၠး ဒီး ၂၀၀,၀၀၀ ကၠးလီၤ. တနီၤန့ၣ် ဘၣ်ဟ့ၣ်ဝဲ ၁,၀၀၀,၀၀၀ ကၠး, ၁,၅၀၀,၀၀၀ ကၠး မ့တမ့ၢ် ၂,၀၀၀,၀၀၀ ကၠးလီၤ. ဘၣ်တနီၤ နီၤန့ၣ် ဘၣ်ဟ့ၣ်ဒုးဝဲ ၇,၀၀၀,၀၀၀ ကၠးလီၤ.”
၃.၄ သးတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ - သဝီဖိတဖၣ် အတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးဒီး အတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီတဖၣ်
SAC တၢ်ထၢဆူၣ်သုးအဃိ သဝီဖိတဖၣ်ဘၣ်အိၣ်လၢတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးအပူၤန့ၣ်လီၤ. တနီၤန့ၣ် တၢ်ဖံးတၢ်မၤဒီး တၢ်မၤလိမၤဒိး တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လီၤမၢ်ကွံာ်ဝဲန့ၣ်လီၤ. တနီၤန့ၣ်, အဟံၣ်ဖိဃီဖိဘၣ်တၢ်ဖီၣ်အီၤဝံၤအလီၢ်ခံ ဘၣ်တၢ်မၤလီၤမၢ်ဆူၣ်အီၤအဃိ တသ့ၣ်ညါလၢၤအဝဲသ့ၣ်အတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. အဃိ, တၢ်အံၤမၤဘၣ်ဒိအဝဲသ့ၣ်သးတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်န့ၣ်လီၤ. သဝီဖိအါဂၤဘၣ်ယိၣ်ဝဲလၢ SAC မ့ၢ်ထၢဆူၣ်အဝဲသ့ၣ်သုးန့ၣ် တၢ်ကမၢဆူၣ်အဝဲသ့ၣ်လၢ ကမၤအၢမၤသီတၢ်ဒ်သိး SAC သုးဖိတဖၣ်လၢ အထီဒါမၤအၢမၤသီအနီၢ်ကစၢ်သဝီဖိတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. သဝီဖိအဂၤဘၣ်ယိၣ်ဝဲလၢ အကသံဖဲအဒုးတၢ်လၢ SAC သုးအကျါအဆၢကတီၢ် မ့တမ့ၢ် SAC သုးဖိတဖၣ် ကမၤပယွဲအဝဲသ့ၣ် ဖဲတၢ်ဖီၣ်ဒုးဃာ်အဝဲသ့ၣ်အဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ.
က) တၢ်ပျံၤတၢ်ဖုး - သးသမူအတၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ် ဒီး တၢ်မၤအၢမၤသီလၢ ပယီၤသုးစုပူၤ
သဝီဖိလွံၢ်ဂၤပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ အဝဲသ့ၣ်တအဲၣ်ဒိးကဲ SAC သုးဖိတဖၣ်ဘၣ်အဃိ တူၢ်ဘၣ်ဝဲတၢ်သူၣ်အုးသးအုးန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ပျံၤလၢ ပှၤကဆှၢအီၤလၢတၢ်မဲာ်ညါဒ်သိးကတူၢ်သံသးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. သီခါလီၤလံၤတဂၤလၢအမ့ၢ် က--- လၢသးနံၣ်အိၣ် ၃၁ နံၣ် အိၣ်ဖဲဘျံးဒဝဲၢ်ကီၢ်ရ့ၣ်တဂၤ ဒီး ပျံၤဝဲ SAC သုးတၢ်ထၢဆူၣ်သုးအဃိ လဲၤဃ့ၢ်အိၣ်လၢ ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်စ့ၢ်ကီးဝဲလၢ “ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤတၢ်ဒုးန့ၣ်ကဲထီၣ်လၢပထံပကီၢ်ပူၤ. တၢ်ဒုးတၢ်ယၤမ့ၢ်ကဲထီၣ်လၢ ထံကီၢ်တဘ့ၣ်ဒီးတဘ့ၣ်အဘၢၣ်စၢၤပှၤမ့ၢ်ဃုထၢယၤဒီး ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်ယကနုာ်လီၤလၢသုးပူၤ. ခဲအံၤ, တၢ်ဒုးကဲထီၣ်လၢပထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤ. လီၤဂာ်ဒ်သိးအဝဲသ့ၣ် [SAC] အဲၣ်ဒိးလၢပလဲၤဒိးသံလီၤသးလၢ အဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်လၢတၢ်ဒုးပျီပူၤ. […] မတဂၤမၣ် တအဲၣ်ဒိးကဲသုးလၢ [SAC] အဂီၢ်ဘၣ်. အဝဲသ့ၣ် [SAC] မၢဆူၣ်ပှၤတဖၣ်လၢကကဲအဝဲသ့ၣ်သုးဖိတဖၣ်. အဃိန့ၣ်, ပှၤတဖၣ်န့ၣ် တအဲၣ်ဒိးကဲအဝဲသ့ၣ်သုးဖိသနာ်က့ ဘၣ်ကဲဝဲဒၣ်လီၤ. ပမ့ၢ်ကဲဘၣ်အဝဲသ့ၣ် သုးလံန့ၣ် ပဘၣ်ပာ်လီၤပသးဒ်ပှၤသံအသိးလီၤ. အဃိ, ယတအဲၣ်ဒိးကဲ [SAC] သုးဘၣ်.”
သဝီဖိတနီၤ ပာ်ဖျါထီၣ်ဆူ KHRG လၢ ပှၤဆှၢသုးဖိသီသီလၢ တထီၣ်ဘၣ်တၢ်မၤလိ မ့တမ့ၢ် ထီၣ်တၢ်မၤလိထဲဒၣ်တၢ်ဆၢကတီၢ် ဖုၣ်ကိာ်တဖၣ်လၢ တၢ်မဲာ်ညါန့ၣ်လီၤ. သဝီဖိ စီၤရ--- လၢအအိၣ်လၢ အ့ၤယၤဝတံၤကီၢ်ခီဒီး လဲၤဃ့ၢ်အိၣ်လၢ ဒူပျာ်ယာ်ကီၢ်ရ့ၣ်ဒ်သိးကဟးဆှဲး SAC တၢ်ထၢဆူၣ်သုးန့ၣ် တဲဘၣ် KHRG လၢ
“ယဆိမိၣ် အဝဲသ့ၣ် [SAC] အသုးဖိလၢာ်လံ. ယဆိမိၣ် အဝဲသ့ၣ်အသုးဖိအိၣ်တကၠဲးဒီး ခဲအံၤအဝဲသ့ၣ် ဘၣ်သဂၢၢ်ဒုးလိာ်သးဒီးတၢ်ပၢၢ်ဆၢအဖုအါဖုအဃိ အဝဲသ့ၣ်သုးဖိ တယၢဘၣ်. ယနၢ်ဟူလၢ ပှၤလၢဘၣ်တၢ်ဃုထၢအီၤလၢ ကကဲ SAC သုးန့ၣ် ပှၤဟ့ၣ်အီၤတၢ်မၤလိထဲသၢသီဒီး ပျဲလဲၤအဝဲသ့ၣ်လၢတၢ်မဲာ်ညါလီၤ.”
လံာ်တၢ်ပာ်ဖျါတဘ့ၣ်အပူၤ ဖဲလါယနူၤအါရံၤ ၂၀၂၄ နံၣ်န့ၣ် သဝီဖိတဂၤလၢအအိၣ်လၢ အဘ--- သဝီ, ဒိသီ (ဒ့လိၣ်) ကရူၢ်, ထီတထူၣ်ကီၢ်ဆၣ်, တီအူကီၢ်ရ့ၣ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်ထၢဆူၣ်အီၤ ဒ်သိးကကဲ SAC သုးဖိတဂၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲပှၤဆှၢအီၤလၢ တၢ်မဲာ်ညါဝံၤအလီၢ်ခံအသံလၢတၢ်ဒုးပျီန့ၣ်လီၤ. အဒိးန့ၢ်ဘၣ် ဂံၢ်ခီၣ်ထံးသုးတၢ်မၤလိ ထဲဒၣ်တၢ်ဆၢကတီၢ်ဖုးကိး (၁ လါ တုၤ ၃ လါဃၣ်ဃၣ်) ဒီးပှၤဆှၢအီၤလၢတၢ်မဲာ်ညါဝံၤအလီၢ်ခံ သံလၢတၢ်ဒုးပျီပူၤန့ၣ်လီၤ.
တမ့ၢ်ထဲလၢ သဝီဖိပိာ်ခွါတဖၣ်ဘၣ်, ပိာ်မုၣ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီးပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲအတၢ်ပျံၤ SAC သုးဖိတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်အတၢ်ပျံၤ SAC သုးအတၢ်ထၢဆူၣ်သုးန့ၣ် ဘၣ်ထွဲလိာ်သးဒီး တၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီဘၣ်ဃး သွံၣ်ထံးမုၣ်ခွါအတၢ်မၤပယွဲလၢ ပယီၤသုးမၤဝဲန့ၣ်လီၤ. ဖဲလါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၂၀ သီ, ၂၀၂၅ နံၣ်န့ၣ် သးစၢ်မုၣ်ဖိတဂၤလၢ အအိၣ်ဖဲကီးတရံးဝ့ၢ်, ကီးတရံးကီၢ်ဆၣ်, ဒူပျာ်ယာ်ကီၢ်ရ့ၣ်န့ၣ် အပျံၤ SAC တၢ်ထၢဆူၣ်သုးအဃိ အလဲၤဃ့ၢ်အိၣ်လၢ ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်န့ၣ်လီၤ. အတဲဘၣ် KHRG လၢ “အခီၣ်ထံးခါန့ၣ် အဝဲသ့ၣ် [SAC] တဲဝဲလၢ ကဃုထၢထဲဒၣ်ပိာ်ခွါလီၤ. အဃိန့ၣ် ယတဘၣ်ယိၣ်တၢ်ဒိၣ်ဒိၣ်ဘၣ်. လၢခံ [လါယနူၤအါရံၤ ၂၀၂၅ နံၣ်] န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ဃုထၢပိာ်မုၣ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီး. အဃိ ယတူၢ်ဘၣ်လၢ တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢတအိၣ်နီတစဲးလၢၤဘၣ်. […] ဖဲယနၢ်ဟူကါသီၣ်လၢဝ့ၢ်ပူၤ ဖဲယမံၤမုၢ်နၤခီအဆၢကတီၢ်န့ၣ် ယပျံၤတၢ်. ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်န့ၣ် ယဘၣ်ယိၣ်ဒီးပျံၤလၢအဝဲသ့ၣ် [SAC] ကဟဲလၢယဟံၣ်ဒီးက့ၤကိးယၤလၢ ကကဲသုးအဂီၢ်လီၤ. ယမံတန့ၢ်ဘၣ် တဘျုးနၤညါ. အဃိ, လီၢ်ခံကတၢၢ် ယဆၢတဲာ်လီၤယသးလၢ ကဟဲလၢယိၤကီၢ် ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်န့ၣ် ယပျံၤလၢ ပှၤကထၢယၤသုးအဃိ. […] ယမ့ၢ်နုာ်လီၤလၢ SAC အကျါန့ၣ် ယကဘၣ်ဒိကနၣ် တၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်တဲယၤခဲလၢာ်. တၢ်ဘျၢန့ၣ်အိၣ်လၢအဝဲသ့ၣ်အစုပူၤလီၤ. အဒိ အဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်မၢ ယလဲၤလၢ တၢ်ဒုးပျီပူၤန့ၣ် ယတအဲၣ်ဒိးလဲၤဘၣ်သနာ်က့ ယကဘၣ်လဲၤ. ယမ့ၢ်ဘၣ်လဲၤလၢ တၢ်ဒုးပျီပူၤဒု ယကသံ. […] ယဘၣ်ယိၣ်လၢ ယကတူၢ်ဘၣ် သွံၣ်ထံးမုၣ်ခွါတၢ်စုဆူၣ်ခီၣ်တကးလၢ သုးကျါ. ယပျံၤလၢအဝဲသ့ၣ် [SAC] ကဖီၣ်ဆူၣ်ယၤလီၤ. […]”
ခ) တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ ခါဆူညါအဂီၢ်လီၤမၢ်ကွံာ်ဝဲ
သဝီဖိအါဂၤပျံၤဝဲဒၣ် SAC တၢ်ထၢဆူၣ်သုးအဃိ ဘၣ်ပာ်ပတုာ်ကွံာ်အတၢ်ဖံးတၢ်မၤဒီး တၢ်မၤလိမၤဒိးလၢဝ့ၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤ ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး အဝဲသ့ၣ်အတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်ဒီး တၢ်မုၢ်လၢ်ခါဆူညါအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖၠၣ်စိမိၤကၠိဖိ သးနံၣ်အိၣ် ၂၄ နံၣ်လၢအမံၤ မ့ၢ် စီၤဒ--- အိၣ်ဟဲခီၣ်ထံးခီၣ်ဘိ လၢ ယ--- သဝီ, တီၤတံၤကရူၢ်, ဝီၢ်ရ့ၣ်ကီၢ်ဆၣ်, ဒူပျာ်ယာ်ကီၢ်ရ့ၣ်ဒီး ပျံၤ SAC သုးတၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်ထၢဆူၣ်သုးတၢ်ဘျၢအဃိ က့ၤဃ့ၢ်လၢအသဝီန့ၣ်လီၤ. အဝဲပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ “သဝီဖိလၢအမၤတၢ်ဒီး မၤလိတၢ်လၢ ဝ့ၢ်ပူၤတဖၣ်န့ၣ် တၢ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤ တၢ်ထၢသုးတၢ်ဘျၢဝံၤအလီၢ်ခံ အဝဲသ့ၣ်ဟဲက့ၤအိၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ်သဝီပူၤလီၤ.” အူဆ--- လၢအမ့ၢ်လီၢ်ကဝီၤဆူၣ်ချ့ပှၤမၤစၢၤတၢ်လၢ အအိၣ်စ့ၢ်ကီးဖဲ ယ--- သဝီတဲဘၣ် KHRG လၢ “မိပါလၢအဆှၢအဝဲသ့ၣ်အဖိလၢ ကၠိအိၣ်ဖဲဖၣ်အၣ်, မီၤလမၠဲၣ်ဒီး မူၣ်ဒိၤဝ့ၢ်တဖၣ် ဘၣ်ယိၣ်တၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်အဖိအဂီၢ်ဒိၣ်မး. […] မိပါတဖၣ်န့ၣ် ဘၣ်ယိၣ်န့ၢ်တၢ်လၢအဖိတဖၣ်လၢလဲၤထီၣ်ကၠိလၢဝ့ၢ်ပူၤအဂီၢ်လီၤ. ခီလ့းကၠိဖိတဖၣ်အဂီၢ်ဒု အဝဲသ့ၣ်မိပါတဖၣ် ဘၣ်ယိၣ်တၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်ဒိၣ်မးလီၤ.”
သဝီဖိသူၣ်ဘီၣ်သးစၢ်တဖၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ ခီဖျိလၢတၢ်သဘံၣ်သဘုဒီး တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ဘျၢအံၤအဃိ တူၢ်ဘၣ်ဝဲလၢ အဝဲသ့ၣ် ခါဆူညါလီၤမၢ်ကွံာ်ဝဲန့ၣ်လီၤ. သဝီဖိသးနံၣ်အိၣ် ၃၂ နံၣ်တဂၤလၢတၢ်ကြဲၣ်ကီၢ်ဆၣ်, ဖၣ်အၣ်ကီၢ်ရ့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ “ထံဂ့ၢ်ကီၢ်ဂ့ၢ် တၢ်ဂ့ၢ်ကီအဃိ ပတအိၣ်ဒီးတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်အါအါလၢ ပကဆဲးမၤလိတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ဘၣ်. တၢ်မ့ၢ်မၢဆူၣ်ပှၤလၢ ကကဲ SAC သုးဒု တၢ်အံၤကနးဒိၣ်ထီၣ်. ယတူၢ်ဘၣ်လၢ ပခါဆူညါကလီၤမၢ်ကွံာ်ဝဲလီၤ.” သဝီဖိသးနံၣ်အိၣ် ၂၃ နံၣ်တဂၤအိၣ်လၢကီးတရံးကီၢ်ဆၣ်, ဒူပျာ်ယာ်ကီၢ်ရ့ၣ်ဒီး လဲၤမၤတၢ်လၢကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ “ယမ့ၢ်ကဲထီၣ်အဝဲသ့ၣ် [SAC] သုးဖိဒု ယလဲၤမၤတၢ်လၢဘီကီး ဒ်သိးယကဆီၣ်ထွဲယဟံၣ်ဖိဃီဖိအိၣ်လၢယသဝီတသ့လၢၤဘၣ်. ယသ့ၣ်ညါလၢ ယမ့ၢ်ကဲပယီၤသုးဒု ယတၢ်အိၣ်မူကကတၢၢ်ဖဲန့ၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်, ခါဆူညါလၢယဂီၢ်တအိၣ်ဘၣ်.”
ဂ) သဝီဖိတဖၣ် အတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီ
သဝီဖိတဖၣ်ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ အဝဲသ့ၣ်တအဲၣ်ဒိးနုာ်လီၤကဲ ပယီၤသုးဘၣ်အဃိ တူၢ်ဘၣ်ဝဲတၢ်သူၣ်အုးသးအုးဘၣ်ဃးဒီး SAC တၢ်ထၢဆူၣ်သုးန့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်နၢ်ပၢၢ်ဝဲဒၣ်လၢ SAC ထီဒါမၤအၢမၤသီ ဒူဖိသဝီဖိကမျၢၢ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖၠၣ်စိမိၤကၠိဖိလၢအမ့ၢ် စီၤဃ--- အိၣ်လၢ တီအူဝ့ၢ်, တီအူကီၢ်ရ့ၣ်ဒီး နုာ်လီၤလၢ CDM န့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ “ယတူၢ်ဘၣ်လၢ SAC သုးဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်ထၢသုးသဲစးတၢ်ဘျၢဒ်အံၤ တဂ့ၤလၢပဂီၢ်နီတမံၤဘၣ်. ယသ့ၣ်ညါလၢ ထံကီၢ်အဂၤတဖၣ်ထၢသုးစ့ၢ်ကီးလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ယဆိမိၣ်လၢ တၢ်အံၤမ့ၢ်ဒ်သိးကဒီသဒၢလီၤပပှၤကလုာ် ဒီးပထံကီၢ်လီၤ. သနာ်က့ လၢပထံပကီၢ်ဒု ပမ့ၢ်နုာ်လီၤကဲသုးန့ၣ် ပှၤကမၢပှၤလၢ ပကမၤဆူးမၤဆါ ပပှၤကလုာ်လီၤ. အဃိန့ၣ်, ပှၤသးစၢ်အါဒံအါဂၤဒီး ယၤစ့ၢ်ကီး ပတအဲၣ်ဒိးတူၢ်လိာ်တၢ်အိၣ်သးဝဲအံၤဘၣ်. […] ယမ့ၢ်နုာ်လီၤလၢအကျါဒု တၢ်ကဟ့ၣ်ယၤတၢ်ကလုၢ်ဒ်သိး SAC သုးဖိအဂၤတဖၣ်မၤဝဲလီၤ. အဒိ အဝဲသ့ၣ် မၤအၢမၤနးပှၤကညီ. အဝဲသ့ၣ်မၤဆူးမၤဆါပှၤကညီလၢကျဲအါဘိလီၤ. […] ယပျံၤလၢ ယကကဲဘၣ် SAC သုးဖိတဂၤလီၤ. တကးဒံးဘၣ် ပမ့ၢ်ကဲထီၣ်အဝဲသ့ၣ်သုးဖိဒု ပသးသမူတၢ်အုၣ်ကီၤလၢ တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢအဂီၢ်စ့ၢ်ကီး အတအိၣ်ဘၣ်. တၢ်မၤသံပှၤသ့ကိးဆၢကတီၢ်ဒဲးဒီး ပဟံၣ်ဖိဃီဖိကဘၣ်ကီဘၣ်ခဲလီၤ.”
ဒ်န့ၣ်အသိး သဝီဖိတဂၤလၢအမ့ၢ် စီၤစ--- အိၣ်လၢ ဒီၣ်ဖါခိၣ်ကီၢ်ဆၣ်, တီအူကီၢ်ရ့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ “ပှၤသးစၢ်အိၣ်လၢကီၢ်ပယီၤပူၤတဖၣ်န့ၣ် တအဲၣ်ဒိးကဲ SAC အသုးဘၣ်. ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်န့ၣ်, SAC သုးဟံးန့ၢ်ဆူၣ်ထံကီၢ်တၢ်စိတၢ်ကမီၤအဃိလီၤ. အဝဲသ့ၣ်မၤအၢမၤနးဒီး မၤသံပှၤကညီ. SAC သုးဖိတဖၣ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်မၢန့ၢ်ဆူၣ်အီၤလၢကသူကသံၣ်မူၤဘှီး ဒ်သိးကလဲၤလၢတၢ်ဒုးပျီအဂီၢ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ် [SAC သုးဖိတဖၣ်] ဃုၣ်သဝီဖိတၢ်ဖိတၢ်လံၤဒီး ဒွဲၣ်အူထီၣ်ပှၤဟံၣ်တဖၣ်လီၤ. ပှၤသးစၢ်တဖၣ်န့ၣ် ပာ်ပနီၣ် SAC သုးလၢအအၢ ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်န့ၣ်, အဝဲသ့ၣ်မၤတၢ်ဒ်သိးဒီး ပှၤမၤအၢမၤသီတၢ်တဖုအသိးလီၤ. လၢတၢ်အံၤအဃိ ပှၤသးစၢ်တဖၣ်လဲၤကၠံၣ်အိၣ်လၢထံကီၢ်အဂၤလီၤ. တနီၤနီၤန့ၣ် ကၠံၣ်ပူၤဖျဲးအသးလၢတၢ်လီၢ်အဂၤလၢကဃုတၢ်မၤအဂီၢ်လီၤ. တနီၤန့ၣ်နုာ်လီၤလၢ တၢ်ပၢၢ်ဆၢကရူၢ်လီၤ.”
သဝီဖိတဂၤလၢ အမ့ၢ် နီၢ်တ--- အိၣ်လၢ အဖ--- သဝီ, အဘူးဒီး ပသံၣ်ဝ့ၢ်, အ့ၤယၤဝတံၤကီၢ်ခီဒီး လဲၤဃ့ၢ်အိၣ်လၢ ဒူပျာ်ယာ်ကီၢ်ရ့ၣ်ဃုာ်ဒီးအဝၤန့ၣ်ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ
“ပယီၤသုးတဲဝဲလၢ အဝဲသ့ၣ်ကထၢသုးလၢ ပှၤပိာ်ခွါသးနံၣ်အိၣ် ၁၆ ဒီး ၆၀ အဘၢၣ်စၢၤကိးဂၤဒဲးလီၤ. အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်သးထၢအါထီၣ်သုး ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်သုးဖိတအိၣ်အါအါလၢၤဘၣ်. […] သဝီဖိတတဖၣ်န့ၣ်တအဲၣ်ဒိးကဲ ပယီၤသုးဘၣ်. ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်န့ၣ် ပယီၤသုးတဖၣ်မၢအဝဲသ့ၣ် တၢ်လၢအတအဲၣ်ဒိးမၤအဃိလီၤ. မ့ၢ်လၢ ပယီၤသုးတဖၣ် မၤသံပပှၤကလုာ် မၤအၢမၤနးပပှၤကလုာ်ဒီး အဝဲသ့ၣ်မၤနးပပှၤကလုာ်လီၤ.”
လၢတၢ်ဂ့ၢ်ဒ်အံၤတဖၣ်အဃိ နီၢ်တ--- ဒီးအဝၤဃ့ၢ်အိၣ် ဒ်သိးကဟးဆှဲး SAC တၢ်ထၢဆူၣ်သုးန့ၣ်လီၤ.
၄. တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢ ဒီး သဲစးတၢ်ပဲာ်ထံနီၤဖး - SAC တၢ်ထၢသုးလၢကီၢ်ပယီၤပူၤ
SAC သူတၢ်စုဆူၣ်ခီၣ်တကးဒီး ကမျၢၢ်တၢ်ကဲသုးတၢ်ဘျၢ ဒ်သိးဒီးအနီၣ်ဂံၢ်ကအါထီၣ်အဂီၢ်ဒီး ကပၢဆှၢဝဲသဝီဖိအိၣ်လၢကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးပူၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ထၢဆူၣ်သုးအံၤ တမ့ၢ်သဝီဖိတဖၣ်အတၢ်ဘၣ်သးဘၣ်အဃိ ဒုးအိၣ်ထီၣ် အဝဲသ့ၣ် နီၢ်ခိနီၢ်သးတၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးန့ၣ်လီၤ. စးထီၣ် လါယနူၤအါရံၤ ၂၀၂၄ နံၣ် တုၤလၢ လါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၂၀၂၅ နံၣ်န့ၣ် KHRG ဒိးန့ၢ်ဘၣ် လံာ်ပာ်ဖျါ (၃၇) ဘ့ၣ်ဘၣ်ဃး SAC တၢ်ထၢဆူၣ်သုးအတၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး လၢကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးဒီး သဝီဖိအစှၤကတၢၢ် (၂၁၄) ဂၤန့ၣ် ဘၣ်တၢ်ထၢဆူၣ်အဝဲသ့ၣ်လၢ ကကဲ SAC သုးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. သဝီဖိအါဂၤလၢ ဘၣ်တၢ်ထၢဆူၣ်သုးတဖၣ် အတၢ်အိၣ်သး ဒီးအိၣ်တၢ်လီၢ်တဖၣ်န့ၣ် တၢ်တသ့ၣ်ညါအီၤဘၣ်အဃိ ကဲထီၣ်တၢ်သူၣ်အုးသးအုးလၢ အဝဲသ့ၣ်ဟံၣ်ဖိဃီဖိအဂီၢ် ထီဘိတပယူာ် ဃီန့ၣ်လီၤ. သဝီဖိလၢအအိၣ်ကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးအပူၤတဖၣ် တအဲၣ်ဒိးကဲ SAC သုးဘၣ်ဒီး ပာ်ဖျါထီၣ်စ့ၢ်ကီးဝဲအတၢ်ထံၣ်လၢ SAC သုးမ့ၢ်သုးတဖုလၢ မၤဘၣ်ဒိထီဒါကမျၢၢ်ဖိဆှုၣ်မဲာ်ကဲးမဲာ်အဃိန့ၣ်လီၤ. သဝီသးပှၢ်တဖၣ်လၢ တၢ်ပၢကျဲၣ်ကျီဟီၣ်ကဝီၤတဖၣ် အါစုအါဘျီန့ၣ်ဂ့ၢ်လိာ်ဝဲလၢ ကလူၤထွဲ SAC သုးတၢ်ကလုၢ်ဘၣ်ဃးတၢ်ထၢသုးန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဃ့ၢ်အိၣ်ကမှံန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲကျိၤကျဲညီနုၢ်တခါလၢ သဝီဖိတဖၣ်သူအီၤ ဒ်သိးကဟးဆှဲး SAC သုးတၢ်ထၢဆူၣ်သုးန့ၣ်လီၤ. သဝီဖိအါဂၤဃ့ၢ်အိၣ်လၢ KNU တၢ်ပၢဖီလာ်သဝီတဖၣ် မ့တမ့ၢ် ဃ့ၢ်အိၣ်ဆူကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်န့ၣ်လီၤ. လီၢ်ကဝီၤသဝီဖိတဖၣ် ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဘၣ်ဝဲ တၢ်လုၢ်အီၣ်နီၢ်ခိသးသမူ တၢ်တၤတၢ်တဖၣ် မ့ၢ်လၢတၢ်ပျံၤ SAC တၢ်ထၢဆူၣ်သုးအံၤ ကဲထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်ကီလၢ ကဟးထီၣ်ဟးလီၤ, ကမၤလိမၤဒိး ဒီးကဖံးတၢ်မၤတၢ်အဃိန့ၣ်လီၤ. သဝီဖိတနီၤန့ၣ် ဒ်သိးအသုတပၣ်ဃုာ်လၢ တၢ်ထၢသုးတဂ့ၤအဂီၢ် တၢ်ဃ့န့ၢ်ဆူၣ်အဝဲသ့ၣ်စ့အါအါဂီၢ်ဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ပိာ်ခွါတဖၣ်, လီၤဆီဒၣ်တၢ် သူၣ်ဘီၣ်သးစၢ်တဖၣ်န့ၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဒိၣ်မးလၢ SAC သုးအတၢ်ထၢန့ၢ်ဆူၣ်သုးအံၤအဃိ သဝီဖိသူၣ်ဘီၣ်သးစၢ်တဖၣ်န့ၣ် ဘၣ်ဟးထီၣ်လၢအဟံၣ်အဃီတုၤဒၣ်လဲာ် အထံအကီၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ထၢသုးန့ၣ် တၢ်ထံၣ်အီၤဒ်အမ့ၢ်တၢ်အရ့ဒိၣ်တခါလၢ ကဒီသဒၢထံကီၢ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. သနာ်က့, တယံာ်တမီၢ်ဒံးဘၣ်န့ၣ် ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်တၢ်ဘျၢသဲစး တၢ်တဲသကိးအပူၤ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ တၢ်ထၢသုးန့ၣ် တၢ်လၢအမၤကမၣ်ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်န့ၣ်လီၤ. ဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်ကမံးတံာ် ဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးလၢ International Covenant on Civil and Political Rights (ICCPR) အဆၢဖိ (၁၈) လၢအဟ့ၣ်ပှၤကညီ “တၢ်ဆိကမိၣ်ဆိကမး, တၢ်စူၢ်တၢ်နာ်ဒီး တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါသဘျ့” န့ၣ်, ဘၣ်တၢ်နၢ်ပၢၢ်အီၤသ့လၢ ဟ့ၣ်လီၤပှၤကညီတဖၣ်အတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ် ဒ်ပှၤဂ့ၢ်လိာ်တၢ်လၢအိၣ်ဒီးတၢ်သ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်န့ၣ်လီၤ. သဝီဖိအိၣ်လၢ ကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးပူၤတဖၣ်န့ၣ် တဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်သဘျ့လၢ ကဂ့ၢ်လိာ်အဝဲသ့ၣ်တၢ်ထၢဆူၣ်သုးလၢတၢ်သ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်ဒၣ်ဝဲန့ၣ်ဘၣ်အဃိ ပှၤအါဂၤန့ၣ် SAC သုးထၢဆူၣ်အဝဲသ့ၣ်လၢကကဲသုးအဂီၢ်ဒီး က့ၤကိးအီၤန့ၣ်လီၤ. သဝီဖိတဖၣ်န့ၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်သးဒ့ဒီလၢ SAC သုးအတၢ်ပညိၣ်ဒီး တၢ်ပာ်ပနီၣ်အီၤ ဘၣ်ဃးတၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ထၢသုးတၢ်ဘျၢဒီး သမၢဝဲတၢ်ထံၣ်ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဒီသဒၢထံကီၢ်န့ၣ်လီၤ.
SAC သုးအတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤအံၤအပူၤ ပၣ်ဃုာ်ဝဲတၢ်မၤဘၣ်ဒိပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်လၢ ထံဂုၤကီၢ်ဂၤပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတ ဖၣ်ပာ်ရၢၢ်ပာ်စၢၢ်ဝဲန့ၣ်လီၤ. တၢ်မၢဆူၣ်သဝီဖိလၢ ကမၤအၢမၤသီတၢ် ဒီး ပၣ်ဃုာ်ပၣ်ဂီၢ်လၢတၢ်ဒုးပူၤလၢ အဝဲသ့ၣ်ထီဒါဝဲန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ် “တၢ်သူၣ်ဒိၣ်သးဖျိးလၢနီၢ်ကစၢ်သူးသ့ၣ်လၤကပီၤအဂီၢ်ဒီး လီၤဆီဒၣ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်မဲာ်ဆှးဒီး တၢ်ရ့လိာ်လၢတအိၣ်ဒီးတၢ်လၤကပီၤဘၣ်” န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤထီဒါစ့ၢ်ကီး ၁၉၄၉ Geneva လံာ်ဃံာ်ဃာ် ၄ ဘ့ၣ်လၢအမ့ၢ် အဆၢခိၣ်သ့ၣ် ၃ (၁) (ဂ) န့ၣ်လီၤ.
ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ပှၤမၤတၢ်တၢ်ကရၢကရိ (ILO) တၢ်မၢဆူၣ်လံာ်တၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤ (၁၉၃၀) အပူၤ တၢ်ထုးထီၣ် ဘၣ်ဃးတၢ်ကဘၣ်ကဲသုးတၢ်ဘျၢသဲစးလၢ ‘တၢ်မၢဆူၣ်’ အခီပညီပူၤန့ၣ်လီၤ. သနာ်က့ တၢ်အုၣ်အသးအိၣ်ဝဲလၢ တချုးတၢ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤ ဒီး ဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်ကဲသုးတၢ်ဘျၢသဲစးဖဲ လါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၂၀၂၄ နံၣ် ဒီး လါအ့ဖြ့ၣ် ၂၀၂၄ နံၣ်ဒံးဘၣ်န့ၣ် SAC သုးထၢဆူၣ်သုး အိၣ်ဝဲတဘျုးလါလံန့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်လၢသဝီဖိတဖၣ် တူၢ်ဘၣ်နီၢ်ခိတၢ်မၤအၢမၤသီတၢ်မၤပျံၤဒ် တၢ်မၤဆူၣ်တခါအသိးအဃိ ဖဲ SAC သုးဖိတဖၣ် ဟ့ၣ်အဝဲသ့ၣ်တၢ်ကလုၢ်လၢ ကဘၣ်ကဲသုးန့ၣ်သဝီဖိတဖၣ်န့ၣ်အါဒၣ်တက့ၢ် အတၢ်ဃုထၢတအိၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢန့ၣ်အမဲာ်ညါ ILO တၢ်ဃိထံသမံသမိးခီမ့ရှၢၣ် ၂၀၂၃ နံၣ်အလံာ်ပာ်ဖျါအပူၤပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ “တၢ်သဘံၣ်သဘုၣ်အတီၢ်ပူၤ ပယီၤ သုးဆဲးသူဝဲ တၢ်မၢဆူၣ်အက့ၢ်အဂီၤအကလုာ်ကလုာ်” ဒ်သိးတၢ်မၢယိာ်န့ၢ်ဆူၣ်တၢ် ဒီး တၢ်သူပှၤကညီဒ်ကတီၤဒီသဒၢအသိးန့ၣ်လီၤ.
SAC တလူၤပိာ်မၤပိာ်ထွဲ တၢ်သိၣ်တၢ်သီအိၣ်လၢ ကမျၢၢ်တၢ်ကဲသုးတၢ်ဘျၢပူၤန့ၣ်ဘၣ်. တၢ်ဘျၢအကူာ် (၂) (ခ) န့ၣ်ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲပှၤလၢအတုၤထီၣ်ထီၣ်ဘးလၢကဘၣ်ကဲသုးတဖၣ်န့ၣ် “ကဘၣ်မ့ၢ်ဝဲ ထံဖိကီၢ်ဖိပိာ်ခွါလၢသးနံၣ်အိၣ် ၁၈ နံၣ်ဒီး ၃၅ နံၣ်အဘၢၣ်စၢၤ မ့တမ့ၢ် ထံဖိကီၢ်ဖိပိာ်ခွါလၢ အအိၣ်ဒီးတၢ်သ့တၢ်ဘၣ်လီၤဆီလၢ အသးနံၣ်အိၣ် ၁၈ နံၣ်ဒီး ၄၅ နံၣ်အဘၢၣ်စၢၤန့ၣ်လီၤ.” သနာ်က့, ဒ်လံာ်တၢ်ပာ်ဖျါတဘ့ၣ်အံၤအပူၤ KHRG ဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်အုၣ်သးလၢအမ့ၢ် ကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးအပူၤ SAC ထၢန့ၢ်ဆူၣ်သဝီဖိသးနံၣ် အိၣ်အါန့ၢ်ဒံး ၄၅ နံၣ်လၢ အတအိၣ်ဒီး “တၢ်သ့တၢ်ဘၣ်လီၤဆီ” ဘၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢန့ၢ်အမဲာ်ညါ SAC တသူဝဲတၢ်ပှဲၢ်ထံ က့ၤကွၢ်က့ၤ အဝဲသ့ၣ်တၢ်ထၢသုးအကျိအကျဲလၢဘၣ်တၢ်ပာ်ဖျါထီၣ်န့ၢ်အီၤလၢ ကမျၢၢ်တၢ်ကဲသုးတၢ်ဘျၢအပူၤန့ၣ်ဘၣ်လီၤ. သဝီဖိတဖၣ်ဘုး SAC သုးတၢ်ထၢသုးတၢ်ဖးလၢဝံၤတဘျီဃီန့ၣ် လီၢ်ခၢၣ်သးတၢ်ကွဲးလီၤပာ်လီၤကရၢ တၢ်ကွၢ်ထံကွၢ်ဆး မ့တမ့ၢ် ပတံဃ့ကညးတအိၣ်ဘၣ်ဒီး ဘၣ်တၢ်ဃုထၢထီၣ်အဝဲသ့ၣ်လၢ ကကဲသုးတဘျီဃီန့ၣ်လီၤ. တကးဒံးဘၣ်အမဲာ်ညါ တၢ်အုၣ်သးလၢ KHRG ဒိးန့ၢ်ဘၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ SAC သုးဖိတဖၣ် မၤအၢမၤနးဒီး ခးသံသဝီဖိလၢ အဂ့ၢ်လိာ်လၢ ကလူၤပိာ်ထွဲအဝဲသ့ၣ်တၢ်ထၢသုးတၢ်ကလုၢ်တဖၣ်လၢ အမၤဘၣ်ဒိပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲယာ်ခိၣ်သ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. သဝီဖိအါဂၤ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ SAC သုးဖိတဖၣ် မၤအၢမၤသီအဝဲသ့ၣ် ဒီး ရ့အဝဲသ့ၣ်လၢအတလီၤကူလီၤပှၤကညီ ဖဲတၢ်ထၢသုးအဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ.
UNHCR အလံာ်စိာ်စုအပူၤပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ “သုးတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤလၢ ပှၤတဂၤတအဲၣ်ဒိးမၤဘၣ်ထွဲလိာ်အသးဘၣ်, ထီဒါဝဲဒၣ် ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတၢ်ဖံးတၢ်မၤ တၢ်ဘျၢခိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်လၢ ထံဂုၤကီၢ်ဂၤပာ်ရၢၢ်ပာ်စၢၢ်အီၤ, တၢ်ဃ့ၢ်ကဲသုး မ့တမ့ၢ် တၢ်ဃ့ၢ်ပူၤဖျဲးသးအဂီၢ် တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ကမၣ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်ပာ်ပနီၣ်အီၤ ဒ်အမ့ၢ် တၢ်မၤအၢမၤနးန့ၣ်လီၤ.” အဃိ, ပှၤတဂၤမ့ၢ်ဃ့ၢ်ဖျိး မ့တမ့ၢ် ဃ့ၢ်ပူၤဖျဲးသးဝံၤအလီၢ်ခံ ဃ့ထီၣ်လၢကကဲထီၣ်ပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲအဂီၢ် သ့ဝဲန့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤဘၣ်ထွဲလိာ်သးဒီး ကီၢ်ပယီၤန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးတဖၣ်
ဆူထံဂုၤကီၢ်ဂၤ ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါ, ကရၢသဘျ့ (NGOs) ဒီး လီၢ်ကဝီၤပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါ, ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤဒီး ထံဂုၤကီၢ်ဂၤပဒိၣ်ပပှၢ်တဖၣ်အအိၣ် -
- သမၢကွံာ် SAC အတၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ် ၂၀၁၀ နံၣ်ကမျၢၢ်တၢ်ထၢသုးတၢ်ဘျၢဒီး လီၣ်ဖျါထီၣ် အဝဲသ့ၣ်တၢ်ထၢဆူၣ်သုးအါအါဂီၢ်ဂီၢ် ဖဲကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးအပူၤန့ၣ်တက့ၢ်.
- သ့ၣ်ညါပာ်ပနီၣ် SAC လၢ အမ့ၢ်ပှၤမၤကမၣ်တၢ်ခိၣ်သ့ၣ် လၢအဒုးအိၣ်ထီၣ် တကီၢ်ခါပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ် တၢ်ဂ့ၢ်ကီလၢ ကီၢ်ပယီၤအပူၤဒီး ပတုာ်ကွံာ်တၢ်တူၢ်လိာ်ပာ်ပနီၣ်အီၤဒ် အမ့ၢ်ပှၤတဖုလၢအဖိးမံဒီးသဲစးတၢ်ဘျၢန့ၣ်တက့ၢ်.
- ဟးဆှဲး တၢ်ပာ်ဖှိၣ်မၤသကိးလၢ သုး, မုၢ်ကျိၤဝဲၤကွာ် မ့တမ့ၢ် တၢ်တိစၢၤမၤစၢၤပှၤဂ့ၢ်ဝီတခါလၢ်လၢ်လၢ အကဲထီၣ်တၢ်မၤစၢၤလၢ ကဆဲးဒုးအိၣ်ထီၣ်အဝဲသ့ၣ်တၢ်မၤဘၣ်ဒိပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ် ဆှုၣ်မဲာ်ကဲာ်မဲာ်လၢကမျၢၢ်တဖၣ်အဖီခိၣ်န့ၣ်တက့ၢ်.
- ဟ့ၣ်သဆၣ်ထီၣ် ထံကီၢ်အအိၣ်ဘူးတဖၣ်လၢ ကမၤလီၤတံၢ်ဒ်သိး အဝဲသ့ၣ်အပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဖၣ် အသုတတြီပှၤလၢအဟဲခီကီၢ်ဆၢနုာ်လီၤဃ့ၢ်အိၣ်ကဒုတဂ့ၤအဂီၢ်ဒီး ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါအဝဲသ့ၣ်လၢကမၤသကိးတၢ်ဒီး ကီၢ်ဆၢတၢ်ကရၢကရိလၢ ကမၤဂ့ၤထီၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤဒီး တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဒီသဒၢလၢ ပှၤဃုတၢ်အိၣ်ကဒုတဖၣ်ဂီၢ်န့ၣ်တက့ၢ်.
- မၤအါထီၣ် တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤဆူ ပှၤလၢအပျံၤ SAC တၢ်ထၢဆူၣ်သုးအဃိ ဃုတၢ်ဒီသဒၢဒီး တၢ်အိၣ်ကဒုလၢ KNU ဟီၣ်ကဝီၤတဖၣ်တက့ၢ်.
လံာ်ကုခိၣ်တၢ်ဂီၤတၢ်ကွဲးနီၣ်
တၢ်ဂီၤလၢဘၣ်တၢ်ခဲၣ်အီၤဖဲလံာ်ကုခိၣ်တဘ့ၣ်အံၤန့ၣ်ဘၣ်ထွဲလိာ်အသးဒီးတၢ်ဂီၤတဘ့ၣ်လၢ KHRG ပှၤဃုဃိထံသ့ၣ်ညါတၢ်ဖိဒိဝဲဖဲ လါမးရှး ၂၀၂၄ နံၣ်ဖဲ ရှ--- သဝီ, စတ့ၤကရူၢ်, လၢၢ်ကဆီကီၢ်ဆၣ်, ဘျံးဒဝဲၢ်ကီၢ်ရ့ၣ် ပူၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲ SAC ဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါလီၤအတၢ်သိၣ်တၢ်သီဘၣ်ဃး ကမျၢၢ်တၢ်ဘၣ်နုာ်လီၤကဲသုးတၢ်ဘျၢ ဖဲလါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၂၀၂၄ နံၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်, သူၣ်ဘီၣ်သးစၢ်အါဒံအါဂၤလၢ အအိၣ်လၢသဝီအါဖျၢၣ်အပူၤလၢ စတ့ၤကရူၢ် ပူၤသ့ၣ်တဖၣ်ပျံၤဘၣ်တၢ်ထၢန့ၢ်ဆူၣ်သုးအဃိ, ဃ့ၢ်အိၣ်က့ၤဆူဟီၣ်ကဝီၤအဂၤ, ဒီး တနီၤခီဃီၤကီၢ်ဆၢဒီးဃ့ၢ်ကွံာ်ဆူ ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ် န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂီၤလၢတၢ်ခဲၣ်အီၤတဘ့ၣ်အံၤ, ပာ်ဖျါထီၣ် သဝီဖိပှၤသးစၢ်တဖုဘၣ်တၢ်သမံသမိးအဝဲသ့ၣ်လၢလီၢ်ကဝီၤတၢ်ပၢၢ်ဆၢသုးဖီၣ်စုကဝဲၤကရူၢ်သုးဖိတဖၣ်ဖဲအဝဲသ့ၣ်ကလဲၤဆူ ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ် လၢတၢ်ဃ့ၢ်ပူၤဖျဲးအသးလၢ တၢ်ထၢန့ၢ်ဆူၣ်သုးအဂီၢ်အဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. (တၢ်ဂီၤ- ပှၤခဲၣ်တၢ်ဂီၤဖိလၢတၢ်တပာ်ဖျါအမံၤတဂၤ)
Footnotes:
[1] KHRG, Undeniable: War crimes, crimes against humanity and 30 years of villagers’ testimonies in rural Southeast Burma, December 2022.
[2] KHRG, Undeniable., above. Also: International Human Rights Clinic at Harvard Law School, “Crimes in Burma,” Cambridge, MA: International Human Rights Clinic at Harvard Law School, 2009.
[3] KHRG, Foundation of Fear: 25 years of villagers’ voices from southeast Myanmar, October 2017.
[4] KHRG, ကဘီယူၤဟဲလံ Aircraft coming! : Impacts of air strikes on local communities and villagers’ protection strategies in Southeast Burma since the 2021 coup. November 2024.
[5] Ye Myo Hein, “Myanmar’s Fateful Conscription Law”, United States Institute of Peace, February 2024.
[6] 389, International Labour Organisation, “Report of the Commission of Inquiry appointed under article 26 of the Consistution of the International Labour Organisation”, July 1998.
[7] United States Institute of Peace, “Myanmar’s Fateful Conscription Law”, February 2024.
[8] Special Advisory Council: Myanmar, “SAC-M: Myanmar Military no Longer in Effective Control of the Country”, May 2023. Also: Free Burma Rangers, “Situation Maps: The Burma Army’s Authority Deteriorates as it Struggles to Maintain Control within the Country”, April 2023.
[9] International Labour Organization, Towards Freedom and Dignity in Myanmar, October 2023. See also, KHRG, Shadow of Death: Use of civilians as human shields by the State Administration Council (SAC) in Southeast Burma since the coup, July 2023.
[10] KHRG, “Mergui-Tavoy District Short Update: Forced recruitment of villagers by an SAC-affiliated militia causing displacement in Ler K’Saw Township (December 2023 to March 2024)” April 2024.
[11] The Irrawaddy, “Military Conscription Sparks Furious Backlash in Myanmar”, February 2024.
[12] Progressive Voice, “Myanmar’s Youth at Risk”, January 2025.
[13] UN Human Rights Council, “Illegal and Illegitimate: Examining the Myanmar military’s claim as the Government of Myanmar and the international response”, March 2023; APHR, “APHR Denounces Myanmar’s Forced Conscription of Youth, Calls for Urgent International Action”, December 2023.
[14] Democratic Voice of Burma, “Naypyidaw issues stricter military conscription regulations nearly one year after law enacted”, January 2025.
[15] Democratic Voice of Burma, “Naypyidaw issues stricter military conscription regulations”.
[16] Democratic Voice of Burma, “Myanmar refugee dies in Thailand after US clinic closed; Military denies reports it’s now conscripting women”, February 2025.
[17] SAC Ministry of Information, “People’s Military Servants Summoning Central Body holds 2025 inaugural meeting”, January 2025.
[18] Mizzima News, “Myanmar junta enforces military conscription law, restricts travel for summoned individuals”, January 2025.
[19] KHRG, “Taw Oo District Short Update: SAC forced recruitment and extortion of villagers, and resultant displacement in Htaw Ta Htoo Township (January to February 2024)”, March 2024
Print:Print:
