Wed, 24 Apr 2024
ဒူပျာ်ယာ်ကီၢ်ရ့ၣ် တၢ်ကဲထီၣ်သးတၢ်ပာ်ဖျါ- သဝီဖိသးနံၣ်အိၣ် (၂၁) နံၣ် တဂၤယီၢ်ဘၣ် ဟီၣ်လာ်မ့ၣ်ပိၢ်ဖဲ ကီးတရံးကီၢ်ဆၣ်, (လါဒံၣ်စဲဘၢၣ် ၂၀၂၃ နံၣ်)

တၢ်ကဲထီၣ်သးတၢ်ပာ်ဖျါတဘ့ၣ်အံၤပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ ဟီၣ်လာ်မ့ၣ်ပိၢ်တၢ်ကဲထီၣ်သးတခါဖဲ ကီးတရံးကီၢ်ဆၣ်, ဒူပျာ်ယာ်ကီၢ်ရ့ၣ် ပူၤန့ၣ်လီၤ. စးထီၣ်လၢ လါနိၣ်ဝ့ဘၢၣ် ၂၀၂၃ နံၣ်န့ၣ်, သဝီဖိလၢ ကီးတရံးဝ့ၢ်, ကီးတရံးကီၢ်ဆၣ် တဖၣ်ဘၣ်ဟးအိၣ်ကမှံ ခီ ဖျိ SAC ခီၣ်သုးရ့ၣ် (ခလရ-၅၅၈) ခးလီၤနါစိၤကျိဖးဒိၣ်ဆူ ကီးတရံးဝ့ၢ်ပူၤအဃိန့ၣ်လီၤ.  ဖဲ လါဒံၣ်စဲဘၢၣ် ၇သီ, ၂၀၂၃ နံၣ် န့ၣ်, သဝီဖိ သးနံၣ် (၂၁) နံၣ် လၢအမံၤမ့ၢ် မီၤတ--- တဂၤလဲၤဝဲဆူကျဲတဘိလၢအလဲၤဃီၤဆူ  ခီၣ်သုးရ့ၣ် (ခလရ-၅၅၈) အ သုးကလၢၤ လၢအဘူးဒီးဝ့ၢ်တဖျၢၣ် ဖဲ (ခလရ---၅၅၈) အသုးတဖၣ်မၤနီၣ်ဒူၣ်ပာ်ဝဲဒီးဝၣ်က့ ဒ်သိးပှၤသဝီဖိတဖၣ်ကဟးဆှဲး ဝဲတၢ်သူကျဲတဘိအံၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. မီၤတ---က့ၤဃီၤဆူ ကၠဲးဒိဝ့ၢ် လၢကက့ၤဆှၣ်ကွၢ်အဟံၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲအဝဲက့ၤတုၤလၢ ဝ့ၢ် ပူၤန့ၣ်တဘျီဃီ အဝဲယီၢ်ဘၣ်ဝဲဟီၣ်လာ်မ့ၣ်ပိၢ်လၢ ဘၣ်တၢ်ဒိးလီၤပာ်အီၤလၢကျဲမုၢ်ပူၤ ဖဲအဘူးဒီးပှၤသဝီဖိအဟံၣ်န့ၣ်လီၤ. ခီဖျိလၢမ့ၣ်ပိၢ်ပိၢ်ဖးထီၣ်အဃိ အခီၣ်လၢအစ့ၣ်တပၤဘၣ်ဒိ ဒီး အခီၣ်ထွဲတပၤန့ၣ်ဘၣ်ဒီၣ်တူာ်ကွံာ်ဝဲဖဲတၢ်ဆါဟံၣ်န့ၣ်လီၤ. သဝီဖိဒီး လီၢ်ကဝီၤခိၣ်နၢ်လၢ ကၠဲၣ်ဒိ ဝ့ၢ်ပူၤတဖၣ်နာ်ဝဲလၢ ခီၣ်သုးရ့ၣ် (ခလရ-၅၅၈) အသုးအံၤမ့ၢ်ပှၤဒိးလီၤဟီၣ် လာ်မ့ၣ်ပိၢ် အံၤလီၤ, ခီဖျိအဝဲသ့ၣ် မ့ၢ်သုးထဲတဖုဧိၤ လၢအဟးဆှၣ်သုးကျိၤဖဲဟီၣ်ကဝီၤဝဲအံၤအဃိန့ၣ်လီၤ.[1]

 

 

(၁) တပတီၢ်- တၢ်ကဲထီၣ်သးအဂ့ၢ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲး

တၢ်ကဲထီၣ်သးအကလုာ်

ဟီၣ်လာ်မ့ၣ်ပိၢ် ပိၢ်ဖးထီၣ်

တၢ်ကဲထီၣ်သးမုၢ်နံၤမုၢ်သီ

လါဒံၣ်စဲဘၢၣ် ၇သီ, ၂၀၂၃ နံၣ်

တၢ်ကဲထီၣ်သးတၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲ (သဝီ, ကရူၢ်, ကီၢ်ဆၣ်, ကီၢ်ရ့ၣ်)

ကၠဲးဒိဝ့ၢ် (ကဝီၤဒ့ ၁), ကီးတရံးကီၢ်ဆၣ်, ဒူပျာ်ယာ်ကီၢ်ရ့ၣ်

ၦၤလၢအတူၢ်ဘၣ်တၢ်တဂၤအဂ့ၢ်အကျိၤ

မံၤ

မီၤ---

သးနံၣ်

(၂၁) နံၣ်

မုၣ်/ ခွါ

ခွါ

ကလုာ်

တလၢၤ

ထီၣ်ပှၢ် / သဘျ့  

သဘျ့

တၢ်ဖံးတၢ်မၤ

ပှၤမၤအီၣ်မုၢ်ဆ့ၣ်မုၢ်ဂီၤဖိ

တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ

ဘါသီခါ

တၢ်ဟံးမူဒါ/ လီၢ်လၤ

သဝီဖိ

အိၣ်ဆိးဒူသဝီ

ကၠဲးဒိဝ့ၢ်

ၦၤလၢအမၤအၢပယွဲတၢ်တဂၤအဂ့ၢ်အကျိၤ

မံၤ                    

လီၢ်လၤ

သုးကျိၤ/ သုးရ့ၣ် / သုးတြိၤ

အိၣ်သူၣ်လီၤသးလီၢ်ကျဲ /သုးကလၢၤ

အခိၣ်အမံၤဒီးလီၢ်လၤ

တသ့ၣ်ညါ

တသ့ၣ်ညါ

ခီၣ်သုးရ့ၣ် (ခလရ-၅၅၈)

ဘူးဒီးကၠဲးဒိဝ့ၢ်

တသ့ၣ်ညါ

 

 (၂) တပတီၢ်- တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤအကံၢ်အစီ

၁. ၡဲပၠးၦၤနဟံးန့ၢ်တၢ်ကဲထီၣ်သးတခါအံၤ တဆီဘၣ်တဆီတက့ၢ်.

KHRG ပျီပူၤပှၤမၤတၢ်ဖိတဂၤ မၤဝဲတၢ်ထံၣ်လိာ်သံဒိးသံကွၢ်ဒီးပှၤတူၢ်ဘၣ်တၢ်အမိၢ်လၢမဲာ်သကိးမဲာ်ဖဲ ဘ---သဝီ, ထီးဝၣ် လီၤကရူၢ်, ကီးတရံးကီၢ်ဆၣ်, ဒူပျာ်ယာ်ကီၢ်ရ့ၣ် [ဖဲဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ်လဲၤဃ့ၢ်အိၣ်ကမှံအလီၢ်န့ၣ်လီၤ].

၂. ကွဲးနီၣ်ၦၤလၢဟ့ၣ်တၢ်ဂ့ၢ်အံၤတဂၤစုာ်စုာ်သ့ၣ်ညါ တၢ်ဂ့ၢ်အံၤအမ့ၢ်အတီလၢကျဲဒ်လဲၣ်.

ပှၤတူၢ်ဘၣ်တၢ်အမိၢ် ဟ့ၣ်လီၤတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤတဖၣ်အံၤ န့ၣ်လီၤ.

 

 (၃) တပတီၢ်- ပာ်ဖျါတၢ်ကဲထီၣ်သးအဂ့ၢ်အကျိၤလၢလၢပှဲၤပှဲၤတက့ၢ်

ပာ်ဖျါတၢ်ကဲထီၣ်သးအဂ့ၢ်အကျိၤလၢလၢပှဲၤပှဲၤတက့ၢ်.

 

စးထီၣ်လၢ လါနိၤဝ့ဘၢၣ် ၂၀၂၃ နံၣ်လံၤလံၤန့ၣ်, ပှၤသဝီဖိအါဒံအါဂၤလၢ ကၠဲးဒိဝ့ၢ်, ကီးတရံးကီၢ်ဆၣ် ဒူပျာ်ယာ်ကီၢ်ရ့ၣ်ပူၤတ ဖၣ်, ဘၣ်ဟးအိၣ်ကမှံဝဲ မ့ၢ်လၢ SAC ခီၣ်သုးရ့ၣ် (ခလရ-၅၅၈) လၢအအိၣ်ဆီလီၤအသးဘူးဒီး ကၠဲးဒိဝ့ၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ခးလီၤနါ စိၤကျိဖးဒိၣ်ဆူ ကၠဲးဒိဝ့ၢ်ပူၤအဃိန့ၣ်လီၤ. သဝီဖိ [တနီၤဃ့ၢ်ဆူဝ့ၢ်ခိၣ်ဝ့ၢ်ဃၢၤ, တနီၤဆူပှၤပာ်ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤပှၤဃ့ၢ်အိၣ်ကမှံအလီၢ် (IDPs), ဒီး တနီၤဆူအဘူးအတံၢ်အိၣ်တၢ်လီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ]. ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤဒ်လဲၣ်ဂ့ၤန့ၣ်, တဘျီတခီၣ် သဝီဖိတနီၤနီၤဟဲက့ၤ ဆူဝ့ၢ် လၢကဟဲက့ၤဆှၣ်ကွၢ်အတၢ်ဖိတၢ်လံၤတၢ်ဘုၣ်ဒၢ, ဒ်အမ့ၢ် ဆီ ဒီး ထိး သ့ၣ်တဖၣ် အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.

 

ဖဲလါဒံၣ်စဲဘၢၣ် ၇သီ, ၂၀၂၃ နံၣ်န့ၣ်, မီၤ---, လၢအမ့ၢ် ကၠဲးဒိဝ့ၢ် သဝီဖိတဂၤ ဒီး အတံၤသကိးတဂၤ   အိၣ်လၢတၢ်အိၣ်ကမှံအလီၢ်ဖဲဟီၣ်ကဝီၤလၢတယံာ်တဘူးဒီး ဟဲက့ၤဃီၤလၢဝ့ၢ် ပူၤလၢကက့ၤဆှၣ်ကွၢ် အဟံၣ်ဃီအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲအဝဲသ့ၣ်က့ၤတုၤလၢ ကၠဲးဒိဝ့ၢ် အခါ, အဝဲသ့ၣ်က့ၤဝဲကျဲလၢ SAC (ခလရ-၅၅၈) သုးတဖၣ်ပာ်ပနီၣ် ပာ်ဝဲဒီး ဝၣ်[ကရၢၢ်] လၢသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်ကဟးဆှဲးသူ ကျဲဝဲအံၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. [ဖဲဟးလၢကျဲပူၤအဆၢကတီၢ်,] မီၤ--- ယီၢ်ဘၣ်ဝဲဟီၣ်လာ်မ့ၣ်ပိၢ် လၢဘၣ် တၢ်ဒိးလီၤပာ်အီၤဖဲကျဲပူၤလၢအဘူးဒီးသဝီဖိတဖၣ်အဟံၣ်န့ၣ်လီၤ.

 

ကျဲန့ၣ်ဘၣ်တၢ်တြီတံာ်ပာ်အီၤဒီးဝၣ်လၢကပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲတၢ်ပနီၣ်လၢ တဘၣ်လဲၤခီဂာ်ကျဲဝဲအံၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ဟီၣ်ကဝီၤသဝီဖိ တဖၣ်ထံၣ်ဝဲလၢ SAC [လၢအအိၣ်လၢ ခလရ-၅၅၈] တဖၣ်ပာ်လီၤဝဲဝၣ်လၢကတြီတံာ်ကျဲအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ကျဲတဘိအံၤအိၣ်ဝဲ ဖဲဝ့ၢ်ပူၤ ဒီး ကျဲတဘိအံၤလဲၤတုၤဝဲဒၣ်ဆူ SAC (ခလရ-၅၅၈) အသုးကလၢၤ လၢအအိၣ်သူၣ်လီၤအသးဘူးဒီးဝ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်လဲၣ် ဂ့ၤဒ်လဲၣ်ဂ့ၤန့ၣ်, [သဝီဖိတဖၣ် တသ့ၣ်ညါဝဲလၢ ဘၣ်မနုၤဃိ SAC တြီတံာ်ပာ်ကျဲလၢဝၣ်န့ၣ်ဘၣ်ဒီး] SAC တဟ့ၣ်ပလီၢ်ပှၤ သဝီဖိတဖၣ်ဘၣ်ဃးတၢ်ဒိးလီၤမ့ၣ်ပိၢ်လၢကျဲပူၤအံၤဘၣ် န့ၣ်လီၤ.

 

မီၤ--- အခီၣ်စ့ၣ်တပၤဘၣ်ဒိ ဒီး အခီၣ်ထွဲတပၤန့ၣ်ဘၣ်ဒီၣ်တူာ်ကွံာ်ဝဲစးထီၣ်လၢခီၣ်လၣ်တုၤခီၣ်ဒုၣ်သၣ်ဖဲတၢ်ဆါဟံၣ် ခီဖျိ ဟီၣ်လာ်မ့ၣ်ပိၢ်ပိၢ်ဖးထီၣ်ဘၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ. အဆိန့ၣ် လီၢ်ကဝီၤပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါ[KNU] လဲၤဆှၢ မီၤ--- ဆူ တၢ်ဟ့ၣ်ကသံၣ် ဒၢးတဖျၢၣ်လၢအအိၣ် ဖဲ င---သဝီ, ထီးဝၣ်လီၤကရူၢ်, ကီးတရံးကီၢ်ဆၣ်, ဒီး [ဝံၤအလီၢ်ခံ] တၢ်ဟ့ၣ်ကသံၣ်ဒၢးဆှၢက့ၤပှၤ ဆါတဂၤအံၤဆူ ဒ---တၢ်ဆါဟံၣ် လၢအအိၣ်သူၣ်လီၤအသးဖဲ ယိၤကီၢ်ဆၢန့ၣ်လီၤ. [ဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ်တလိၣ်ဟ့ၣ်ကသံၣ်ပှ့ၤ ဘၣ်မ့ၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်ဒိးန့ၢ်ဘၣ်ပှၤဂ့ၢ်ဝီတၢ်လိၣ်ဘၣ်တၢ်တိစၢၤမၤစၢၤ အဃိန့ၣ်လီၤ.] [ဒ်န့ၣ်အသိးဖဲ လါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၂၀၂၄ နံၣ်န့ၣ်,] မ့ၢ်လၢ မီၤ--- အခီၣ်လၢ ဘၣ်တၢ်ဒီၣ်တူာ်အီၤတခီန့ၣ် အတၢ်ပူၤလီၢ်တဘျါဂ့ၤဂ့ၤဒံးဘၣ်အဃိဘၣ်လဲၤ ဒုးနဲၣ်အသးဒံး [လၢတၢ်သမံသမိးကွၢ်က့ၤတၢ်ဆါအဂီၢ်] ဖဲ ဒ---တၢ်ဆါဟံၣ် [န့ၣ်လီၤ. ဒ---တၢ်ဆါဟံၣ် အပှၤမၤတၢ်ဖိ တဂၤ ဒုးသ့ၣ်ညါဝဲ မီၤ--- အမိၢ်လၢ အခီၣ်တူးန့ၣ်တၢ်ကဟ့ၣ်လီၤအီၤခီလီ [တဘၣ်ဟ့ၣ်အပှ့ၤဘၣ်] ဖဲအခီၣ်ပူၤလီၢ်မ့ၢ်ဘျါက့ၤ မူၤမူၤနီၢ်နီၢ်ဆၢကတီၢ် န့ၣ်လီၤ. [ ထံဂုၤကီၢ်ဂၤကမံးတံာ်ဘၣ်ဃးဆီခီၣ်ဂီၤ (ICRC) ကဟ့ၣ်လီၤန့ၢ်အီၤတၢ်လၢာ်ဘူၣ်လၢာ်စ့ၤ လၢခီၣ်တူးပှ့ၤအဂီၢ် န့ၣ်လီၤ.]

 

ဟီၣ်လာ်မ့ၣ်ပိၢ်တၢ်ကဲထီၣ်သးအံၤဝံၤအလီၢ်ခံ, မီၤ--- ဒီး အဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ်လဲၤအိၣ်က့ၤဆူ င---သဝီ လၢအအိၣ်ဖဲ ထီးဝၣ် လီၤကရူၢ် လၢအအိၣ်သူၣ်လီၤအသးဖဲ ယိၤကီၢ်ဆၢ [ဒီး ဖဲအဝဲသ့ၣ်လဲၤအိၣ်ကမှံဟီၣ်ကဝီၤအပူၤလၢအဘူးဒီး ကၠဲးဒိဝ့ၢ်န့ၣ်လီၤ].

 

မ့ၢ်လၢ (ခလရ-၅၅၈) မ့ၢ်သုးဖီၣ်စုကဝဲၤ [သုးရ့ၣ်] ထဲတဖုဧိၤလၢအအိၣ်ဆီ လီၤအသုးကလၢၤဘူးဒီး ကၠဲးဒိဝ့ၢ် အဃိလီၢ်ကဝီၤ ခိၣ်နၢ်ဒီး သဝီဖိအိၣ်လၢ ကၠဲးဒိဝ့ၢ် တဖၣ်နာ်ဝဲလၢ SAC (ခလရ-၅၅၈) ဒိးလီၤ ဟီၣ်လာ်မ့ၣ်ပိၢ်အံၤ ဖဲသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်ယံာ်ဒီး အဟံၣ်အဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢန့ၣ်အမဲာ်ညါ (ခလရ-၅၅၈) အံၤမ့ၢ်သုးထဲတဖုဧိၤလၢ အဟးဆှၣ်သုးကျိၤဖဲ ဟီၣ်ကဝီၤအံၤ အပူၤန့ၣ်လီၤ.

 

(၄) တပတီၢ်- တၢ်ဃ့န့ၢ်အခွဲး

မ့ၢ်ၦၤလၢအတူၢ်ဘၣ်တၢ်တဖၣ် ဟ့ၣ်ၦၤတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢပကသူတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤတခါအံၤဧါ, ဟ့ၣ်ၦၤတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢပကသူ တၢ်ဂ့ၢ်အံၤလၢကျဲဒ်လဲၣ်.

ပှၤတူၢ်ဘၣ်တၢ်ဒီးအဟံၣ်ဖိဃီဖိဟ့ၣ်အခွဲးလၢ ပကသူတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤတခါအံၤန့ၣ်လီၤ.

Wed, 24 Apr 2024

Footnotes: 

[1] တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢ လံာ်ပာ်ဖျါတဘ့ၣ်အံၤအပူၤန့ၣ် တၢ်ဒိးန့ၢ်ဘၣ်အီၤဖဲ လါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၂၀၂၄ နံၣ် အပူၤန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်တၢ်ဆှၢဟ့ၣ်ထီၣ်အီၤလၢ လီၢ်ကဝီၤ ၦၤမၤသကိးတၢ်တဂၤ ဖဲ ဒူပျာ်ယာ်ကီၢ်ရ့ၣ်အပူၤ လၢအဘၣ်တၢ်သိၣ်လိအီၤ လၢကညီဂ့ၢ်ဝီခွဲးယာ်ကရူၢ် KHRG လၢကမၤနီၣ်မၤဃါတၢ်မၤဘၣ်ဒိၦၤဟီၣ် ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်အတၢ်အိၣ်သးတဖၣ်ဖဲလီၢ်ကဝီၤပူၤန့ၣ်လီၤ. ၦၤတူၢ်ဘၣ်တၢ်တဖၣ်အမံၤ, တၢ်ဂီၤဒီး အိၣ်ဆိးလီၢ်ကျဲ လီၤတံၢ်လီၤဆဲးတဖၣ်န့ၣ် တၢ်မၤလီၤဘၢ အီၤလၢအဝဲနီၢ်ကစၢ်တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢ တၢ်ကွဲးၡဲပၠးအါထီၣ်အီၤ ဖဲပနိကဝီၤအပူၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲဒၣ် KHRG အတၢ်ကွဲးၡဲထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ် တၢ်ကျိၤန့ၣ်လီၤ.

ဟံးန့ၢ်ဘၣ်ဖဲအံၤ

ဖးအါထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်ဘၣ်ထွဲတဖၣ်