ဤအပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လူ့အခွင့်အရေးနေ့တွင် ကရင်လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့ (KHRG) မှ ဒေသတွင်းသတ်မှတ်ထား သည့် ကရင်ပြည်နယ်နှင့် မြန်မာပြည်တဝှမ်းရှိ ပြည်သူများ၏ အခြေခံလူ့အခွင့်အရေးနှင့် လူ့ဂုဏ်သိက္ခာကို ကာကွယ်ထိန်းသိမ်းရန် မဆုတ်မနစ်သော ကတိကဝတ်ကို ထပ်လောင်းအတည်ပြုလိုပါသည်။ ယခုနှစ်ဆောင်ပုဒ်သည် “နေ့စဥ်လူ့ဘဝရှင်သန်ရေး လိုအပ်တာလူ့အခွင့်အရေး” ဖြစ်ပြီး လူ့အခွင့်အရေးများသည် အယူအဆများသာမကပဲ လူတိုင်း၏နေ့စဉ်ဘဝတွင် မရှိမဖြစ်လိုအပ်သည့် အခြေခံလိုအပ်ချက်များဖြစ်ကြောင်း အဓိပ္ပာယ်ရှိပါသည်။ အပြည် ပြည်ဆိုင်ရာ လူ့အခွင့်အရေးကြေညာစာတမ်းနှင့် မြန်မာပြည်အတွင်း ဖြစ်ပွားနေသော ပဋိပက္ခများသည် ၁၉၄၈ ခုနှစ်တွင် စတင်ခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။ ထိုကာလကစ၍ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာလူ့အခွင့်ရေးကြေငြာစာတမ်း (UDHR) သည် လူသားတိုင်းအတွက် အခွင့်အရေးများကို အတည်ပြုခဲ့သော်လည်း မြန်မာစစ်တပ်သည် မြန်မာနိုင်ငံသားများ၏ အခြေခံအခွင့်အရေးများဖြစ်သည့် လုံခြုံရေး၊ အစားအစာ၊ ပညာရေးနှင့် လွတ်လပ်ခွင့်များကို စနစ်တကျ ငြင်းဆို ခြင်းများကို ဆက်လက်လုပ်ဆောင်လာခဲ့သည်။ ပဋိပက္ခသည် ၇၅ နှစ်ကျော် ကြာမြင့်လာသော်လည်း မြန်မာစစ် တပ်မှ အကြမ်းဖက်မှုများအား ဆက်လက်ကျူးလွန်နေသည့်အပြင် ပြစ်ဒဏ်ကင်းလွတ်ခွင့်ကိုလည်း ဆက်လက်ရရှိ နေပါသည်။ ထို့ကြောင့် မြန်မာပြည်ရှိ လူထုအားလုံးအတွက် အခြေခံအခွင့်အရေးများ အမှန်တကယ် ရရှိလာစေရန် အတွက် တစ်ကမ္ဘာလုံး၏ ပြတ်သားပြီး ရေရှည်တည်တံ့သော လုပ်ဆောင်မှုများကို ချက်ချင်းလိုအပ်နေပါသည်။

၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလတွင် စစ်အာဏာသိမ်းပြီနောက် မြန်မာပြည်၏ လူ့အခွင့်အရေးအခြေအနေသည် ဆက် လက်၍ တဟုန်ထိုးဆိုးရွားလာနေပါသည်။[1] မြန်မာစစ်တပ်သည် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ဥပဒေများကိုဆန့်ကျင်၍ အကြမ်းဖက်မှုများစွာကို စနစ်တကျချိုးဖောက်နေပါသည်။ ပြည်သူများသည် လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုများ၊ ဒရုန်း ဖြင့်တိုက်ခိုက်မှုများ၊ လက်နက်ကြီးပစ်ခတ်မှုများ၊ ကျေးရွာမီးရှို့ဖျက်ဆီးမှုများ၊ တရားလက်လွတ်သတ်ဖြတ်မှုများ၊ တရားလက်လွတ်ဖမ်းဆီးချုပ်နှောင်မှုများ၊ နှိပ်စက်ညှဉ်းပန်းမှုများနှင့် အဓမ္မပျောက်ဆုံးစေမှုများဖြင့် ပစ်မှတ်ထား ခံနေရပါသည်။ အမျိုးသမီးများနှင့် ကလေးများအပါအဝင် အဓမ္မအစဖျောက်ခံရသူအချို့သည် ပေါ်တာများ၊ လမ်းပြ များ၊ လူသားဒိုင်းများနှင့် မိုင်းရှင်းလင်းသူများအဖြစ် အသုံးပြုခံရပါသည်။[2] မြန်မာစစ်တပ်သည် လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ အကြမ်းဖက်မှုများကို ဖိနှိပ်မှုနည်းလမ်းတစ်ခုအဖြစ် နိုင်ငံတစ်ဝှမ်းလုံးတွင် သိသာထင်ရှားစွာ တိုးမြှင့်အသုံးပြုလာ သည်။[3] မြန်မာစစ်တပ်၏ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုများ ပိုမိုဆိုးရွားလာခြင်းကြောင့် ယိုယွင်းနေသည့် လူသားချင်း စာနာထောက်ထားမှုအခြေအနေနှင့် ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်ရမှုများကို အဆိုးရွားဆုံးအခြေအနေသို့ ရောက်ရှိစေခဲ့ပါ သည်။ နိုင်ငံအနှံ့တွင် စစ်ဘေးရှောင်အရေအတွက် ပိုမိုများပြားလာပြီး ကရင်ပြည်နယ် တစ်ခုတည်းတွင် စစ်ဘေး ရှောင်ဦးရေ (၁.၂) သန်းကျော်အထိ ရှိနေပြီဖြစ်သည်။[4] စစ်တပ်မှ သွားလာလှုပ်ရှားမှုနှင့် ကုန်သွယ်မှုအပေါ်ကန့် သတ်ပိတ်ပင်ခြင်းများကြောင့် လူထု၏အသက်မွေးဝမ်းကြောင်းကို ပြင်းထန်စွာထိခိုက်စေခဲ့ပြီး စစ်ဆေးရေးဂိတ် များတွင် အစားအသောက်နှင့် ဆေးဝါးထောက်ပံ့ပစ္စည်းများကို ဖျက်ဆီးခြင်း သို့မဟုတ် သိမ်းဆည်းခြင်းများအပြင် ငွေကြေးဖောင်းပွမှုများကြောင့် ပြည်သူများ၏ အသက်ရှင်ရပ်တည်ရေးသည် အလွန်ခက်ခဲလာခဲ့ပါသည်။[5] အထူးသ ဖြင့် ကလေးများသည် ဂုဏ်သိက္ခာပြည့်ဝသော ဘဝတစ်ခုရရှိနိုင်ရန်အတွက် လိုအပ်သည့် လူ့အခွင့်အရေးအားလုံး ကိုဆုံးရှုံးနေရပါသည်။ ဤအနာဂတ်မျိုးဆက်သည် အန္တရာယ်ကျရောက်နေပြီး ယခုနှစ်ဆောင်ပုဒ်သည် ၎င်းတို့အ တွက် အလွန်အလှမ်းဝေးသည့် အရာတစ်ခုဖြစ်နေပါသည်။ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လူ့အခွင့်အရေးကြေညာစာတမ်း (UDHR) တွင် သတ်မှတ်အတည်ပြုထားသည့် အခြေခံအခွင့်အရေးများဖြစ်သည့် ပညာရေး၊ ကျန်းမာရေး ဆိုင်ရာ စောင့်ရှောက်မှုနှင့် လုံခြုံစိတ်ချရမှု အခွင့်အရေးများသည် မြန်မာစစ်တပ်၏ အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုများကြောင့် မရရှိနိုင်ပဲရှိနေပါသည်။ ကျောင်းများနှင့် လူမှုအသိုက်အဝန်းများအား ပစ်မှတ်ထားတိုက်ခိုက်ခြင်းများ၊ သတ်ဖြတ်မှု များ၊ အသက်ရှင်နေထိုင်မှုကိုပြောင်းလဲစေသည့် ထိခိုက်ဒဏ်ရာများကြောင့် ကလေးများနှင့် ၎င်းတို့၏ လူမှုအသိုက် အဝန်းများကို ကြောက်ရွံ့မှုများ၊ ဆင်းရဲမွဲတေမှုများနှင့် လုံခြုံမှုမရှိခြင်းများ၏ သံသရာတွင်ပိတ်မိနေစေသည်။[6]

မြန်မာစစ်တပ်မှ ၂၀၂၅ ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာတွင် ပြုလုပ်ရန်စီစဉ်ထားသော ရွေးကောက်ပွဲသည် ဖြစ်ပေါ်နေပြီးသား အ ကြပ်အတည်းအခြေအနေကို ပိုမိုဆိုးရွားလာစေပါသည်။ မြန်မာစစ်တပ်သည် နိုင်ငံ၏အချို့သောဒေသများကို သာ ထိန်းချုပ်နိုင်ပြီး နိုင်ငံ၏သုံးပုံနှစ်ပုံသည် တင်းမာမှုရှိသောဒေသများ သို့မဟုတ် တော်လှန်ရေးအင်အားစုများ ထိန်း ချုပ်ထားသော ဒေသများဖြစ်သဖြင့် မြန်မာစစ်တပ်မှ ယုံကြည်ထိုက်သည့် ရွေးကောက်ပွဲတစ်ခုကို ပြုလုပ်နိုင်ရန် လုံးဝမဖြစ်နိုင်ပါ။[7] မြန်မာပြည်သူများသည် မြန်မာစစ်တပ်၏ဖိနှိပ်မှုနှင့် အကြမ်းဖက်မှုများကို ဆယ်စုနှစ် ခုနှစ်ခု ကျော် ခံစားလာခဲ့ရပါသည်။ ယနေ့အချိန်တွင်လည်း ပြည်သူများအပေါ် ဆက်လက်ကျူးလွန်နေသည့် တိုက်ခိုက်မှု များ၊ လူများစွာထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်ရမှုများ၊ တရားလက်လွတ်ဖမ်းဆီးချုပ်နှောင်မှုများနှင့် အခြေခံလွတ်လပ်ခွင့် များကို စနစ်တကျကန့်သတ်မှုများ ဆက်လက်ဖြစ်ပွားနေသဖြင့် မျှတပြီးလွတ်လပ်သည့် ရွေးကောက်ပွဲတစ်ခုပြု လုပ်ရန် မဖြစ်နိုင်ပါ။ ဤအခြေအနေများအောက်တွင် ရွေးကောက်ပွဲပြုလုပ်ခြင်းသည် မြန်မာစစ်အာဏာရှင်၏ မတ ရားသောအုပ်ချုပ်ရေးကို တရားဝင်မှုပေးရာရောက်သည့်အပြင် ပြည်သူများမှ ခက်ခက်ခဲခဲရယူခဲ့သည့် ဒီမိုကရေစီ အောင်မြင်မှုများကို ဖျက်ဆီး၍ အာဏာကိုဆက်လက်ထိန်းချုပ်ထားနိုင်ရန်အတွက် စစ်တပ်မှ ကာလကြာရှည်အ သုံးပြုလာခဲ့သည့် ဝါဒဖြန့်မှုနှင့် ဖိအားပေးမှုနည်းလမ်းများကို ဆက်လက်အသုံးပြုခြင်းသာဖြစ်သည်။[8]

၂၀၂၅ ခုနှစ်၊ အောက်တိုဘာလတွင်ပြုလုပ်ခဲ့သော အာဆီယံထိပ်သီးအစည်းအဝေးတွင် ကုလသမဂ္ဂအတွင်းရေးမှူး ချုပ် António Guterres သည် မြန်မာပြည်၌ “ပြည်သူအုပ်ချုပ်ရေးသို့ပြန်သွားနိုင်သည့် ပြေပြစ်သောလမ်းကြောင်း” တစ်ခုဖော်ဆောင်ရန် တောင်းဆိုခဲ့ပြီး ကုလသမဂ္ဂလူ့အခွင့်အရေး မဟာမင်းကြီး Volker Türk မှလည်း ဤကဲ့သို့ သော အခြေအနေများအောက်တွင် ရွေးကောက်ပွဲပြုလုပ်နိုင်ခြင်းကို “မထင်မှတ်နိုင်လောက်အောင် မဖြစ်နိုင်သည့် အရာ” ဟု ဖော်ပြခဲ့သည်။[9] စစ်တပ်ထိန်းချုပ်သည့် ရွေးကောက်ပွဲလုပ်ငန်းစဉ်များသည် စနစ်တကျ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုများဖြစ်ပေါ်နေစဥ်တွင် ဆက်လက်လုပ်ဆောင်နေခြင်း၊ ပြစ်ဒဏ်ကင်းလွတ်ခွင့် အပြည့်အဝရရှိနေ သောအခြေအနေများ၊ နိုင်ငံတကာကတိကဝတ်များကို ဗြောင်ကျကျလျစ်လျူရှုမှုများနှင့် နိုင်ငံတကာအသိုက်အ ဝန်းမှ ဆက်လက်နှုတ်ဆိပ်နေမှုများသည် မြန်မာပြည်သူလူထု၏ အခြေခံအခွင့်အရေးများကို ငြင်းပယ်သည့် ဖိနှိပ် မှုသံသရာသို့ တွန်းပို့စေပါသည်။

နိုင်ငံတကာအသိုက်အဝန်းမှ မြန်မာပြည်သူများ၏အသံများကို အာရုံပြု၍ နိုင်ငံတကာဥပဒေအောက်တွင်ရှိသော ဝတ္တရားများကို ပြည့်စုံစွာဖြည့်ဆည်းကာ လူသားများ၏အသက်သည် စီးပွားရေးနှင့် နိုင်ငံရေးအကျိုးစီးပွားများ ထက်တန်ဖိုးကြီးသည်ဟူသော ရပ်တည်ချက်ကို ဦးစားပေးမှသာ စစ်မှန်သောအပြောင်းအလဲတစ်ခုကို ပြုလုပ်နိုင် မည်ဖြစ်သည်။ မြန်မာစစ်တပ်၏ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုများကို ရပ်တန့်စေရန်နှင့် ခေါင်းဆောင်များကို တာ ဝန်ယူမှုရှိစေရန် ပြတ်သားသည့်ဆောင်ရွက်မှုများလိုအပ်သည်။ ပြတ်သားသည့်ဆောင်ရွက်မှုများမရှိပါက ပြည်သူ များ၏ နေ့စဉ်နှင့်အမျှ ဆင်းရဲဒုက္ခများ ဆက်လက်ခံစားနေရမည်ဖြစ်ပြီး တစ်ကမ္ဘာလုံးမှ ဒီဇင်ဘာလ ၁၀ ရက်နေ့ တိုင်းတွင် ထိန်းသိမ်းရန်ကတိကဝတ်ပြုထားသည့် လူ့အခွင့်အရေး၏ သဘောတရားများအပေါ်သစ္စာမဲ့ရာ ရောက် သွားမည် ဖြစ်ပါသည်။

ယနေ့ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာလူ့အခွင့်အရေးနေ့တွင် KHRG မှ ကုလသမဂ္ဂ၊ အလှူရှင်အဖွဲ့အစည်းများ၊ ASEAN အဖွဲ့ ဝင်နိုင်ငံများ၊ လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှု အကူအညီပေးရေးအဖွဲ့များ၊ တရားရေးယန္တရားများနှင့် နိုင်ငံတကာ အသိုက်အဝန်းတို့အပါအဝင် သက်ဆိုင်သူများအားလုံးကို အောက်ပါအတိုင်းအကြံပြုလိုပါသည်။

• ပြုလုပ်ရန်စီစဉ်ထားသည့် ရွေးကောက်ပွဲနှင့် စစ်ကောင်စီမှ ၎င်း၏အုပ်ချုပ်မှုကို အသိအမှတ်ပြုမှုရရှိရန် ကြိုးပမ်းနေမှုများကို ပြင်းပြင်းထန်ထန်ရှုံ့ချရန်။ ဤရွေးကောက်ပွဲသည် မြန်မာပြည်သူများ၏ ဒီမိုကရေးစီ ဆန္ဒကို လျစ်လျူရှုထားကြောင်း နားလည်ရန်။
• မြန်မာပြည်အနှံ့အပြားတွင်ဖြစ်ပွားနေသော လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုများနှင့် လူသားချင်းစာနာထောက် ထားမှု အကြပ်အတည်း၏အရင်းအမြစ်မှာ မြန်မာစစ်တပ်သာဖြစ်ကြောင်း အသိအမှတ်ပြုရန်။
• လူ့အသက်ကိုဦးစားပေးသည့် ထိတွေ့ဆောင်ရွက်မှုများအား ဦးစားပေးလုပ်ဆောင်ရန်။ စစ်တပ်၏တရား ဝင်မှုကိုဆန့်ကျင်ပြီး အကူအညီပေးရေး၊ သံတမန်ရေး၊ ကုန်သွယ်ရေးတွင် စစ်တပ်အား အထောက်အပံ့ဖြစ် စေမည့်အရာများကို ရှောင်ရှားရန်။ စစ်တပ်မှ အရပ်သားများအား တိုက်ခိုက်နိုင်စွမ်းကျဆင်းစေရန် ရည် ရွယ်သော ပစ်မှတ်ထားပိတ်ဆို့အရေးယူမှုများနှင့် လက်နက်ရောင်းချမှုပိတ်ပင်မှုများကို ပြုလုပ်ရန်။
• ဒေသခံလူမှုအဖွဲ့အစည်းများနှင့် လူထုအခြေပြုအဖွဲ့အစည်းများမှတစ်ဆင့် ကြာရှည်တည်တံ့သော၊ လို အပ်သလို ပြောင်းလွယ်ပြင်လွယ်သော၊ ပဋိပက္ခအခြေအနေကို ထည့်သွင်းစဉ်းစားသော အထောက်အပံ့ ပေးမှုများပြုလုပ်ရန်။ ထိုအဖွဲ့အစည်းများ၏ ကျွမ်းကျင်မှု၊ စွမ်းဆောင်ရည်နှင့် သက်ရောက်သည့် လူထု များထံ လွယ်ကူစွာဝင်ရောက်ကူညီနိုင်မှု၊ လူ့အခွင့်အရေးကာကွယ်မှု၊ လူ့အခွင့်အ‌ရေးချိုးဖောက်မှု မှတ် တမ်းပြုစုနိုင်မှုနှင့် တာဝန်ယူမှုတာဝန်ခံမှုများရရှိရန် စည်းရုံးလှုံ့ဆော်နိုင်မှုများကို အသိအမှတ်ပြုထားရန်။
• ဒေသခံမိတ်ဖက်အဖွဲ့အစည်းများနှင့် ပူးပေါင်း၍ ချိုးဖောက်မှုများကိုစောင့်ကြည့်၊ မှတ်တမ်းတင်၍ လူအ များသိနိုင်အောင်တင်ပြရန်။ ထိခိုက်ခံစားရသူများနှင့် လူထုအသိုက်အဝန်းများအတွက် အထောက်အပံ့ပေး နိုင်မည့် စုပေါင်းအကူအညီ‌ပေးမှုစနစ်များ တည်ဆောက်ရန်။
• ပညာရေး၊ ကျန်းမာရေး၊ အစာအဟာရ၊ ခိုလှုံရန်နေရာနှင့် စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ အကူအညီပေးမှုပေါ်လစီများ အပါအဝင် အခြေခံဝန်ဆောင်မှုများကို သက်ရောက်ခံစားရသည့် လူထုများနှင့် နေရပ်စွန့်ခွာရသူများမှ လက်လှမ်းမီနိုင်စေရေးအတွက် သေချာစွာဆောင်ရွက်ရန်။
• မြန်မာပြည်အရှေ့တောင်ပိုင်းအပါအဝင် ပြစ်မှုကျူးလွန်သူများအား ၎င်းတို့ကျူးလွန်သည့် ချိုးဖောက်မှုများ အတွက် တာဝန်ခံမှုရှိစေရန် နိုင်ငံတကာတရားရေး၊ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ တရားစီရင်ပိုင်ခွင့်နှင့် လွတ်လပ် စွာစုံစမ်းစစ်ဆေးမှုများကို အားကောင်းအောင်ထောက်ပံ့ပေးရန်။
• အန္တရာယ်ရှိသည့်နေရာသို့ ပြန်မပို့ခြင်း (non-refoulement) ကို တင်းကျပ်စွာလိုက်နာပြီး စစ်ပွဲကြောင့် ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်နေရသော အရပ်သားများအား အကာအကွယ်ပေးမှု၊ လူသားချင်းစာနာထောက်ထား မှုအကူအညီများကို လုံခြုံစွာဝင်ရောက်နိုင်မှု၊ အသိအမှတ်ပြုမှုနှင့် အခြေခံဝန်ဆောင်မှုများ ရရှိစေကြောင်း သေချာစေရန်။
• ထိရောက်မှုရှိသည့် အကူအညီပေးရန်၊ စစ်တပ်ကိုဆန့်ကျင်ရန်အတွက် မြန်မာပြည်တွင်ဖြစ်ပွားနေသည့် ပဋိပက္ခအကြောင်းအရာများကို လူအများသိအောင် မြှင့်တင်ပြောဆိုရန်၊ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုများ ရပ်တန့်ရန်၊ ပြစ်ဒဏ်ကင်းလွတ်ခွင့်အဆုံးသတ်ရန်နှင့် မြန်မာပြည်သူများကိုအကာအကွယ်ပေးရန် နိုင်ငံတ ကာအသိုက်အဝန်းမှ ပြတ်သားသည့်အရေးယူလုပ်ဆောင်မှုများအတွက် တိုက်တွန်းလှုံ့ဆော်ရန်။

ဆက်သွယ်ရန်

နော်ဖောလား - nawpawlah@khrg.org (ကရင်နှင့် အင်္ဂလိပ်ဘာသာ)
စောအဲလ်ဘတ် - albert@khrg.org (မြန်မာ)