လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဖျၢၣ် ပှၤထူလံၤဖိမုၢ်နံၤဝဲအံၤ ကညီဂ့ၢ်ဝီခွဲးယာ်ကရူၢ် (KHRG) မၤလၤကပီၤဝဲပှၤထူလံၤဖိလၢကီၢ်ပယီၤပူၤ ခဲလၢာ်အတၢ်သးစွံကတုၤ ဒီးအတၢ်သူၣ်ဒူသးဒူ လၢတၢ်ကျဲးစၢၤပၢၤဃာ်ဝဲအဝဲသ့ၣ်အလုလၢ်ထူသနူတၢ်ဆဲးတၢ်လၤ ဒီးအ တၢ်န့ၢ်သါန့ၣ်လီၤ. တကတီၢ်ဃီ, KHRG ထီဒါဝဲထံကီၢ်တၢ်ပၢတၢ်ပြးကီၣ်ကးကရၢ (SAC) အတၢ်ထီၣ်ဒုး မၤဆါပယွဲဝဲပှၤထူ လံၤဖိသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. မုၢ်နံၤဝဲအံၤဘၣ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤလၢ ဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢ ဘျီၣ်ဒိၣ်စၢဖှိၣ် ဒ်သိးတၢ်ကသ့ၣ်နီၣ်မၤ လၤကပီၤဝဲမုၢ်နံၤလၢ ဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢကရူၢ်မၤတၢ်ဘၣ်ထွဲပှၤထူလံၤဖိ အတၢ်မၤဝဲတၢ်အိၣ် ဖှိၣ်အခီၣ်ထံးကတၢၢ်တဘျီ ဖဲ ၁၉၈၂ နံၣ်န့ၣ်လီၤ. ကညီကလုာ် ဒီးကလုာ်ဒူၣ်ဖိအဂၤလၢကီၢ်ပယီၤပူၤသ့ၣ်တဖၣ် မ့ၢ်ဘၣ်လဲၤခီဖျိတူၢ်ဘၣ်ဝဲ ပယီၤသုးမီၤစိ ရိၤအတၢ်မၤဆါယွဲဒီးတၢ်မၤဆူၣ်မၤစိးသ့ၣ်တဖၣ် အနံၣ်လၢအဆံတဖၣ် အဆံလံဘၣ်ဆၣ် အဝဲသ့ၣ်ဆဲးကျဲးစၢၤပၢၤဃာ်အ တၢ်ဆဲးတၢ်လၤ, လုၢ်လၢ်ထူသနူ ဒီးဆဲးဂဲၤလိာ်လၢအခွဲးအယာ်ဒီး အနီၢ်ကစၢ်တၢ်န့ၢ်ပၢလီၤသးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.

စုကဝဲၤတၢ်ဒုးထီဒါထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ်, တၢ်သူပယီၤကလုာ်ဒိၣ်စိသနူလၢကလုာ်ဒူၣ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်အဖီခိၣ် ဒီးတၢ် ထံၣ်ဆံးကွၢ်တလီၤအဝဲသ့ၣ်လၢထံရူၢ်ကီၢ်သဲး, တၢ်ဆဲးတၢ်လၤ, ဒီးမုၢ်ကျိၤဝဲၤကွာ်တကွီၣ်ပူၤန့ၣ် မၤဘၣ်ဒိဝဲ ပှၤထူ လံၤဖိသ့ၣ် တဖၣ်အပှၤတဝၢ လၢထံကီၢ်န့ၢ် တၢ်သဘျ့လံၤလံၤလံဒီးလၢကမျၢၢ်ပဒိၣ်ပၢတၢ်ဒီတကတီၢ်ညါအဆၢ ကတီၢ် စ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ. ဖဲပယီၤသုးမီၤစိရိၤဟံးန့ၢ်ဆူၣ်တၢ်စိတၢ်ကမီၤဖဲ ၂၀၂၁ နံၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံန့ၣ် အတၢ်ဆီၣ်တံၢ်မၤ နၢၤဒီး အတၢ်မၤဘၣ်ဒိ ပှၤထူလံၤ ဖိသ့ၣ်တဖၣ်အခွဲးအယာ် ဟဲအါထီၣ်ဝဲန့ၣ်လီၤ. တၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်မၤဝဲအကျါပာ်ဃုာ် တၢ်မၤအါထီၣ် အသုးမုၢ်သံၣ်ဘိလၢ က လုၣ်ဒူၣ်ဖိဟီၣ်ကဝီၤပူၤ, ဒီးတၢ်ထီၣ်ဒုးထီဒါကလုာ် ဒူၣ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ် သကုၤဆးဒး ပၣ်ဃုာ်ဒီး တၢ်ခးလီၤကျိဖးဒိၣ် ဒီးတၢ်ဟဲ တ့ၢ်လီၤ ကဘီယူၤမ့ၣ်ပိၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.

လၢကီၢ်ပယီၤပူၤန့ၣ်, သဲစးက့ၢ်ဂီၤဘၣ်ထွဲ ကလုာ်ဒူၣ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် တအိၣ်ဖျိဖျိဖျါဖျါဘၣ် ဒီးဒုးကဲထီၣ်ဝဲ တၢ်ကီတၢ်ခဲလၢ ကလုာ်ဒူၣ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ် ကန့ၢ်ကဲထီၣ်ဘၣ်ထံဖိကီၢ်ဖိ ဒီးဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်တထဲသိးတုၤသိး လၢပှၤထူ လံၤဖိသ့ၣ်တဖၣ် ကန့ၢ် ဘၣ်အခွဲးအယာ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. အဒိ, သဲစးသနူ ဒ်အမ့ၢ် ၁၉၈၂ နံၣ် ထံဖိကီၢ်ဖိသဲးစးတၢ်ဘျၢ ဒီး ၂၀၁၄ နံၣ် တၢ်ထၢထံဖိကီၢ် ဖိနီၣ်ဂံၢ်စရီန့ၣ် ပာ်ပနီၣ်ဆိဝဲကမျၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ် လၢအကရူၢ်ဒၣ်ဝဲအဃိ တၢ်အံၤဒုးကဲထီၣ် ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးဒီးပှၤတဝၢအတၢ်ဂ့ၢ် ကီ လၢပှၤတဂၤစုာ်စုာ်ဒၣ်ဝဲအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်အလံာ်မၤနီၣ်မၤဃါ ဒီးထံဖိကီၢ်ဖိ ခိၣ်ဂီၤအပူၤန့ၣ် တၢ်သူဝဲပ ယီၤကလုာ်ဒိၣ်စိသနူလၢအိၣ်ဒီး အကျိၤအကျဲလီၤတံၢ်လီၤဆဲး ခီဖျိတၢ်ဟ့ၣ်ဝဲ ကလုၣ်ဒူၣ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ် အမံၤလၢပယီၤကျိၣ် ဒီးတၢ်အံၤမၤလီၤမၢ်ကွံာ်ဝဲ တၢ်လၢအရ့ဒိၣ်လၢကလုာ်ဒူၣ်ဖိ သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤထူလံၤဖိသ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ် မဲာ်စ့ၢ်ကီးဒီး တၢ်တြီမၤတံာ်တာ် လၢကမၤလၤကပီၤဝဲ မုၢ်နံၤဒိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်, လၢကတ့ထီၣ်အဝဲသ့ၣ်အခိၣ်အနၢ် တၢ်ဂီၤစိးပျၤ လၢ တၢ်ယူးယီၣ်မၤလၤကပီၤအဂီၢ်, ဒီးလၢကပာ်ဖျါထီၣ် အဝဲသ့ၣ် အကလုာ်ဒူၣ်နီၣ်တယၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တကးဒ်ဘၣ် အမဲာ်ညါ, လၢကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ် ကလံၤထံးအပူၤန့ၣ် တၢ်ဆီတလဲကွံာ်စ့ၢ်ကီး တၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲအမံၤသ့ၣ်တဖၣ် ဆူပယီၤကျိာ် လၢအဖျါလီၤဂာ်စ့ၢ်ကီး ဒ်တၢ်ကမၤလီၤမၢ်ကွံာ် ကလုာ်ဒူၣ်အတၢ်ဘၣ်ထွဲတၢ်လီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဆီၣ်တံၢ်ဝဲ ကလုာ် ဒူၣ်အတၢ်ကူၣ် ဘၣ်ကူၣ်သ့ အကျိၤအကျဲသ့ၣ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီး မၤလီၤစၢ်ဝဲ တၢ်ကၢၤဃာ်ပၢၤဃာ် ပှၤထူလံၤဖိသ့ၣ်တဖၣ်အကျိာ် ဒီးအတၢ်ဆဲးတၢ်လၤ အဂံၢ်အဘါန့ၣ်လီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိး, ပယီၤပဒိၣ်ကၠိအလံာ်ညိၣ်သိၣ်ဒိန့ၣ် တပာ်ပနီၣ်ဝဲ ကလုာ်ဒူၣ်ဖိသ့ၣ် တဖၣ် အကျိာ်ဘၣ် ဒီးမၤလီၤမုၢ်လီၤဖးဝဲ ကလုာ်ဒူၣ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ် အိၣ်လံအနံၣ်လၢအဆံတဖၣ် အဆံလံန့ၣ်လီၤ. ဖဲလၢဒူဖိ သဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်ဃ့ၢ်မှံဟးဖျိးအခါန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်စ့ၢ်ကီးဝဲဒီး တၢ်ကီတၢ်ခဲအကလုာ်ကလုာ် လၢဖိဒံဖိ သၣ်သ့ၣ်တဖၣ် ကန့ၢ်မၤလိဘၣ်တၢ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.

ဖဲလၢစုကဝဲၤတၢ်သဘံၣ်သဘုၣ် လီၤစၢ်အဆၢကတီၢ်ဒၣ်လဲာ်န့ၣ် ပယီၤပဒိၣ်အံၤသူဝဲ တၢ်မၤတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်အလံာ်ဃံး ဃာ် သ့ၣ်တဖၣ် ဒ်သိးကအီၣ်တုာ်အီၣ်ကလီၤဝဲ ကညီဖိသ့ၣ်တဖၣ်အဟီၣ်ခိၣ်ကပံာ် လၢကမၤဝဲတၢ်တိာ်ကျဲၤဖးဒိၣ် လၢအဝဲသ့ၣ် စံးဝဲလၢတၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီအဂီၢ် သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်မၤဝဲတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ တအိၣ်ဒီးတၢ်ဟံး န့ၢ်ဆိသဝီဖိသ့ၣ် တဖၣ် အတၢ်သးလီၤပလိာ်ဘၣ် ဒီးအဝဲသ့ၣ်မၤဘၣ်ဒိဝဲကညီဖိလုၢ်လၢ်ထူသနူ တၢ်သိၣ်တၢ်သီတၢ်ဘျၢ လၢအဘၣ်ထွဲဒီး တၢ်န့ၢ်ပၢဘၣ်ဟီၣ်ခိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲလၢတၢ်မၤဝဲထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်ပတုာ်တၢ်ခး ဖဲ ၂၀၁၅ နံၣ်ဝံၤ အလီၢ်ခံန့ၣ် မုၢ်ကျိၤ ဝဲၤကွာ်အဖုကရၢသ့ၣ်တဖၣ် ဒီးခီပနံၣ်လၢတမ့ၢ်ပဒိၣ်အတၢ်ဘၣ်သ့ၣ်တဖၣ် မၤဝဲတၢ်တိာ် ကျဲၤဖးဒိၣ် သ့ၣ်တဖၣ် တအိၣ်ဒီး တၢ်ဆိကမိၣ်န့ၢ်တၢ်လၢ လီၢ်ကဝီၤပှၤတဝၢဖိသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ် ဒ်အမ့ၢ်ပှၤတဝၢဒီး ခိၣ်ဃၢၤန့ဆၢၣ် တၢ်ကီတၢ်ခဲ လၢကဟဲကဲ ထီၣ်အသးလၢ ကတီၢ်ယံာ်အပူၤန့ၣ်ဘၣ်. တၢ်ဟံးန့ၢ်ဆူၣ်ဟီၣ်ခိၣ်ကပံာ်ဒီး တၢ်မၤဝဲ တၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီ အတၢ်တိာ်ကျဲၤဖး ဒိၣ်သ့ၣ်တဖၣ် ဒ်အမ့ၢ်တၢ်တ့ထီၣ် ထံတမၢၢ်ဒီးတၢ်ခူၣ်လၢၢ်ခူၣ်လ့န့ၣ် ဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ကီတၢ်ခဲ ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်လၢ ပှၤထူလံၤဖိ သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်, ဒုးကဲထီၣ်တၢ်ဘၣ်ဃ့ၢ်မှံဟးဖျိး, ဒီးမၤဘၣ် ဒိစ့ၢ်ကီးဝဲခိၣ်ဃၢၤန့ဆၢၣ်, ဒူဖိသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ် အတၢ်လုၢ် အီၣ်နီၢ်ခိသးမူ, ဒီးအလုၢ်လၢ်ထူသနူတၢ်ဆဲးတၢ်လၤအကံၢ် အစီန့ၣ်လီၤ. တၢ်မၤဘၣ်ဒိပှၤဂ့ၢ်ဝီခွဲးယာ်သ့ၣ်တဖၣ်လၢ အပၣ် ဃုာ်ဝဲဒီး တၢ်မၢဆူၣ်သဝီဖိ, တၢ်သူသွံၣ်ထံးမုၣ်ခွါ တၢ်စုဆူၣ်ခီၣ်တကး, ဒီးတၢ်မၢဆူၣ်သဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ် သုးလီၢ်သုးကျဲန့ၣ် ညီနုၢ်ဘျးစဲလိာ်ဝဲအသးဒီး တၢ်မၤတၢ်တိာ်ကျဲၤ ဖးဒိၣ်သ့ၣ်တဖၣ် အံၤန့ၣ်လီၤ. မုၢ်ကျိၤဝဲၤကွာ်ကရူၢ်ကရၢသ့ၣ်တဖၣ် တချုး လၢအဟံးန့ၢ်ဟီၣ်ခိၣ်ဘၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ် တဃ့န့ၢ်ဆိ တၢ်သးလီၤပလိာ်လၢ လီၢ်ကဝီၤသ၀ီဖိသ့ၣ်တဖၣ်အအိၣ်ဘၣ်. လၢတၢ် န့ၣ်အဃိ, တၢ်အံၤထီဒါလိာ် ဝဲအသးဒီးသဲစး တၢ်ဘျၢခိၣ်သ့ၣ်လၢအအိၣ်လၢ  ဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢ အလံာ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤ ဘၣ် ထွဲပှၤထူလံၤဖိခွဲး ယာ်အပူၤ ဒီးဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢ တၢ်သိၣ်တၢ်သီဘၣ်ထွဲမုၢ်ကျိၤဝဲၤကွာ်ဒီး ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်အလံာ်နဲၣ်ကျဲ အပူၤန့ၣ်လီၤ. ဒူဖိသဝီဖိလၢအအိၣ်လၢကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးအပူၤသ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်ဂဲၤပျုၢ်ဂဲၤဆှးဝဲ ဒ်သိးကဒိးန့ၢ်ဘၣ် ဟီၣ်ခိၣ် ကပံာ်အခွဲးအယာ် ဒီးအဝဲသ့ၣ်တဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်တြီတၢ်တြၢ် ဒီးတၢ်ဟ့ၣ်စ့အီၣ်လီးလၢအကြၢးကၢကီၣ်ဘၣ်.

ကီၢ်ပယီၤအံၤတတူာ်လိာ်ဝဲကလုာ်ဒူၣ်ဖိလၢအအိၣ်လၢ ထံကီၢ်ပူၤသ့ၣ်တဖၣ် အတၢ်မ့ၢ်တၢ်ဘၣ် ဒီးတတူၢ်လိာ်စ့ၢ်ကီးဝဲ ဘီမုၢ် စၢဖှိၣ်ကရၢ အလံာ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤ ဘၣ်ထွဲပှၤထူလံၤဖိခွဲးယာ်ဘၣ်. ဒ်န့ၣ်အသိး ကီၢ်ပယီၤအံၤတဆဲးလီၤစုမုၢ် ကျၢၢ်လၢ ဟီၣ် ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်လံာ်ဃံးဃာ် ဘၣ်ထွဲတၢ်မၤလီၤမၢ် ကလုာ်တၢ်ထံၣ်ဆံးကွၢ်တလီၤ (ICERD) အပူၤဘၣ် ဒီးတအၢၣ်လီၤတူာ်လိာ်ပာ် ပနီၣ်စ့ၢ်ကီး ၁၉၈၉ နံၣ် ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ပှၤမၤတၢ်ဖိအရၢ (ILO) အလံာ်ဃံးဃာ်နီၣ်ဂံၢ် ၁၆၉ လၢအဘၣ်ထွဲဒီး ပှၤထူလံၤဖိဒီး ကလုာ်ဒူၣ်သ့ၣ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီးဘၣ်. ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်အလံာ်ဃံးဃာ် ဘၣ်ထွဲထံဖိကီၢ်ဖိ ကမျၢၢ်ဒီး ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးခွဲးယာ် (ICCPR) န့ၣ် တၢ်ထံၣ်အီၤဒ် တၢ်လီၤပျံၤလီၤဘၣ်ယိာ်လၢ ထံကီၢ်တၢ်စိတၢ်ကမီၤအ ဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ကီၢ်ပယီၤအံၤ တူၢ်လိာ်ပာ် ပနီၣ်ဒၣ်ဟီၣ် ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်လံာ်ဃံးဃာ် ဘၣ်ထွဲမုၢ်ကျိၤဝဲၤကွာ်, ပှၤတဝၢ, ဒီးလုလၢ်ထူသနူ တၢ်ဆဲးတၢ်လၤခွဲးယာ် (ICESCR) ဖဲ၂၀၁၇ နံၣ် န့ၣ်လီၤ. လၢထံကီၢ်အပတီၢ်န့ၣ် တၢ်မ့ၢ်စံးကတိၤဘၣ်ထွဲ တၢ်ထဲသိးတုၤသိးဘၣ်ဆၣ်, ၂၀၀၈ သဲးစးတၢ်ဘျၢခိၣ် သ့ၣ်, ၂၀၁၄ ထံကီၢ်တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့သဲစးတၢ်ဘျၢ, ဒီး ၂၀၁၅ တၢ်ဒီသဒၢကလုာ်ဒူၣ်ခွဲးယာ်သဲစးတၢ်ဘျၢန့ၣ် ဒုးအိၣ် ထီၣ်ဝဲတၢ်ထံၣ် ဆံးကွၢ်တလီၤကလုာ်ဒူၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.

ပပာ်ပနီၣ်ဝဲပှၤထူလံၤဖိသ့ၣ်တဖၣ် အတၢ်ပၣ်ဃုာ်ပၣ်ဂီၢ်မၤသကိးတၢ် ဒီးပထီဒါဝဲတၢ်ဆီၣ်တံၢ်မၤနၢၤလၢ အဝဲသ့ၣ်ဘၣ် လဲၤ ခီဖျိတူၢ်ဘၣ်ဝဲ သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိး ပကဆဲးဂဲၤလိာ်ကတိၤန့ၢ်ခဲးတၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်အတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်အဂီၢ်, တၢ်စံၣ် ညီၣ်ပၢလီၤသးအဂီၢ်, ဒီးတၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီလၢအတူၢ်ယံာ်ခီၣ်ကျၢၤ လၢအပာ်ပနီၣ်ဒီးပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤဝဲပှၤထူလံၤ ဖိသ့ၣ်တဖၣ် အလုၢ်လၢ်ထူသနူတၢ်ဆဲးတၢ်လၤ ဒီးလၢအဒီသဒၢစၢၤအဝဲသ့ၣ်ဟီၣ်ခိၣ်ကပံာ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.

လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဖျၢၣ်ပှၤထူလံၤဖိမုၢ်နံၤအံၤ, KHRG ဆီၣ်သခူထီၣ်ဝဲထံဂုၤကီၢ်ဂၤပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါသ့ၣ်တဖၣ်, ကရၢသဘျ့ သ့ၣ် တဖၣ်, ဒီးလီၢ်က၀ီၤဒီးထံဂုၤကီၢ်ဂၤပဒိၣ်ပပှၢ်သ့ၣ်လၢကဟံးထီၣ်ဖီၣ်ထီၣ်မၤဝဲ တၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤဒ်လာ်အသိးတဖၣ်အံၤန့ၣ်လီၤ.

• သ့ၣ်ညါပာ်ပနီၣ်ပဒိၣ်, သုးဖီၣ်စုကဝဲၤ, ဒီးမုၢ်ကျိၤဝဲၤကွာ်ကရူၢ်ကရၢသ့ၣ်တဖၣ်အတၢ်ထံၣ်ဆံးကွၢ်တလီၤ ဒီးတၢ် မၤ ဘၣ်ဒိကလုၣ်ဒူၣ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်အခွဲးအယာ် လၢအအိၣ်ဒီးအကျိၤအကျဲလီၤတံၢ်လီၤဆဲးန့ၣ်တက့ၢ်. ဒ်န့ၣ် အသိး ဟ့ၣ်အါထီၣ်တၢ်သ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ် ဘၣ်ဃးတၢ်မၤဘၣ်ဒိပှၤထူလံၤဖိလၢကီၢ်ပယီၤပူၤသ့ၣ်တဖၣ် အခွဲး အယာ်ဘၣ်ထွဲ ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးမ့ၢ်ဂ့ၤ, လုၢ်လၢ်ထူသနူတၢ်ဆဲးတၢ်လၤမ့ၢ်ဂ့ၤန့ၣ်တက့ၢ်.
• ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤလီၢ်ကဝီၤဂံၢ်ခီၣ်ထံးတၢ်ကရၢကရိသ့ၣ်တဖၣ်, ပှၤတဝၢတၢ်ကရၢကရိသ့ၣ်တဖၣ်, ဒီးကလုာ်ဒူၣ် တၢ် ကရၢကရိလၢအဟ့ၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤသ့ၣ်တဖၣ် ဒ်သိးအဝဲသ့ၣ်မၤလဲၢ်ထီၣ်အတၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤအတ ကွီၣ်, လီၤ ဆီဒၣ်တၢ်ဘၣ်ထွဲဒီးတၢ်ဒိးန့ၢ်တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အတၢ်ကွၢ်ထွဲကဟုကယာ်, တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့, သဲစးတၢ်ဆီၣ် ထွဲမၤစၢၤ, ဒီးပှၤဂ့ၢ်ဝီတၢ်လိၣ်ဘၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ လၢပှၤထူလံၤဖိသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်ကသ့ ဝဲအဂီၢ်န့ၣ်တက့ၢ်.
• ဒိကနၣ်ဒီးဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤလီၢ်ကဝီၤဒီး ကမျၢၢ်တၢ်ကရၢကရိသ့ၣ်တဖၣ်  လၢအတၢ်ကျဲးစၢၤမၤနီၣ်မၤဃါ တၢ်ကဲ ထီၣ် သးဘၣ်ထွဲဒီး တၢ်မၤဘၣ်ဒိပှၤလံၤဖိသ့ၣ်တဖၣ်အခွဲးအယာ်န့ၣ်တက့ၢ်. ဒ်န့ၣ်အသိး, ကတိၤန့ၢ်ခဲးတၢ်လၢ ပှၤတူၢ် ဘၣ်တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်, ဟ့ၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤဒီးဒီသဒၢပှၤလၢအထံၣ်ထွဲတၢ်မၤဘၣ်ဒိပှၤဂ့ၢ်ဝီခွဲးယာ် ဒီး ပာ်ဖျါ ထီၣ်ဝဲသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်တက့ၢ်.

တၢ်ဆဲးကျိး

စီၤနၤဒၣ်ဆူ, hsue@khrg.org
နီၢ်ဖီလါ, nawpawlah@khrg.org