English
ကညီကျိာ်
မြန်မာ
Print:
တၢ်ကတိၤလၢညါ
ကညီဂ့ၢ်ဝီခွဲးယာ်ကရူၢ် အတၢ်မၤနီၣ်မၤဃါပာ်ဖျါဝဲလၢ လါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၁သီ, ၂ဝ၂၁နံၣ် ပယီၤသုးဟံးန့ၢ်ဆူၣ်တၢ်စိ တၢ်ကမီၤ[1]ဝံၤအလီၢ်ခံ တၢ်ဒုးကဲထီၣ်လၢ ကညီဒီကလုာ်တၢ်ထူၣ်ဖျဲးသုးမုၢ်ဒိၣ် (KNLA) ဒီးပယီၤသုးအဘၢၣ်စၢၤအါထီၣ်ဝဲန့ၣ်လီၤ.[2] တၢ်ထီၣ်ဒုးလိာ်သးဒီးတၢ်ဒုးထီဒါဆၢက့ၤတၢ်ခံမံၤလၢာ် ဟဲအါထီၣ်ဝဲလၢ KHRG ဟူးဂဲၤဟီၣ်ကဝီၤအပူၤ, လီၤဆီဒၣ်တၢ်ဖဲချၢၣ်လွံၢ်ထူၣ်, မုၢ်တြီၢ်ဒီးဒူသထူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်တဖၣ်အပူၤ, ဒီးမ့ၢ်တၢ်မၤကမၣ်ဝဲ ထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်ပတုာ်တၢ်ခးအတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤ (NCA), အဆၢဖိ ၅(က) လၢအတြီဝဲၦၤဆဲးလီၤစုမုၢ်ကျၢၢ်တဖၣ် တဘၣ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်စုကဝဲၤတၢ်ထီၣ် ဒုးလိာ်သးလၢ တၢ်မၤတၢ်ပတုာ်တၢ်ခးအဟီၣ်ကဝီၤအပူၤဘၣ်.
ဖဲလါမးၡး ၂၇သီ, ၂ဝ၂၁နံၣ်န့ၣ်, KNLA သုးက့ ၅ လဲၤထီၣ်ဒုးဝဲ ပယီၤသုးခီၣ်ချ့သုးရ့ၣ်နီၣ်ဂံၢ် (၃၄၉) အသုးကလၢၤ ဖဲဃိၣ်လိာ်ကျိထံကၢၢ်နံၤ, ဖဲသံမုၢ်ထၣ်, ဘူးဒီးမဲာ်နုာ်ထၣ်သဝီ, ပါဟဲးကရူၢ်, ဘုသိၣ်ကီၢ်ဆၣ်အပူၤ ဒီးဒွဲၣ်အူကွံာ်ဝဲသုးခိး တၢ်အဒဲတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.[3] ပယီၤသုးဖိသံကွံာ်ဝဲ ၁ဝ ဂၤဖဲတၢ်ထီၣ်ဒုးအဆၢကတီၢ်, ဒီး KNLA ဖီၣ်န့ၢ်အီၤအစှၤကတၢၢ်ဃိးဂၤန့ၣ်လီၤ. KNLA အသုးဖိ သံဝဲတဂၤစ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ.[4]
လီၤဂာ်ဒ်သိးပယီၤသုး မၤဆၢကဒါက့ၤတၢ်ထီၣ်ဒုးအံၤခီဖျိ ဟဲခးလီၤစုကဝဲၤလၢ သုးကဘီယူၤတဖၣ် လၢ KNLA အိၣ်အ လီၢ်, ဒီးကမျၢၢ်အိၣ်အလီၢ်ဖဲ မုၢ်တြီၢ်ဒီးချၢၣ်လွံၢ်ထူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်တဖၣ်အပူၤ စးထီၣ်လၢလါမးၡး ၂၇သီတုၤ ၃ဝသီန့ၣ်လီၤ. တၢ် အံၤမၤသံဝဲကမျၢၢ်အစှၤကတၢၢ် ၁၆ ဂၤဒီးမၤဘၣ်ဒိဝဲၦၤ ၂၅ ဂၤန့ၣ်လီၤ.[5] တချုးလၢသုးကဘီယူၤဟဲခးလီၤတၢ်ဒံးဘၣ်န့ၣ် အါတက့ၢ်ပယီၤသုး အဒရိ (Drones) ဒီး ဟဲလံၤခီပထၢၣ်တဖၣ်ဟဲယူၤဆှၣ်ကွၢ်ဆိတၢ်လီၢ်န့ၣ်လီၤ. သုးကဘီယူၤကွံာ် လီၤမ့ၣ်ပိၢ်တဖၣ်အဃိ ဒူသဝီဖိအစှၤကတၢၢ် ၁၅,ဝဝဝ ဂၤဘၣ်ဃ့ၢ်မှံဟးဖျိးကွံာ်ဒီး အါတက့ၢ်အဝဲသ့ၣ်တဖၣ် အိၣ်ခူသူၣ် ဒံးဝဲလၢၦၤလၢ်ကျါဒီး လိၣ်ဘၣ်ဝဲၦၤဂ့ၢ်ဝီတၢ်မၤဂ့ၤမၤစၢၤဒိၣ်ဒိၣ်ၣ်မုၢ်မုၢ်န့ၣ်လီၤ.
က. ဒ့ၣ်ဘူးနိၣ်ဟီၣ်ကဝီၤ, လူၢ်သီကီၢ်ဆၣ်, မုၢ်တြီၢ်ကီၢ်ရ့ၣ်
သုးကဘီယူၤခးလီၤတၢ်
ဖဲလါမးၡး ၂၇သီတုၤ ၂၈သီ, ၂ဝ၂၁နံၣ် မုၢ်နၤခီန့ၣ် ပယီၤသုးကဘီယူၤကၠဲး (Jet) ကွံာ်လီၤမ့ၣ်ပိၢ်ဖဲ ဒ့ၣ်ဘူးနိၣ်ဟီၣ်ကဝီၤ (ဒ့ၣ်ဘူးနိၣ်န့ၣ် မ့ၢ်သဝီတဖျၢၣ်လၢအစီၤစုၤဒီးကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်အကီၢ်ဆၢ (၇) မံးလာ်, ဒီးမ့ၢ်ဝဲ KNLA သုးက့-၅ အဝဲၤလီၢ် ခိၣ်သ့ၣ်အလီၢ်), ပ့က့ကရူၢ်, လူၢ်သီကီၢ်ဆၣ်န့ၣ်လီၤ. တချုးတၢ်ကဲထီၣ်အသးဒံးဘၣ် စှၤနၣ်ရံၣ်အတီၢ်ပူၤ, ဖဲဟါခီ ၃ နၣ် ရံၣ်တုၤ ၄ နၣ်ရံၣ်အဘၢၣ်စၢၤန့ၣ်, လီၢ်ကဝီၤကညီၦၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဂၤထံၣ်ဝဲ သုးကဘီယူၤကၠဲး ယဲၢ်ဘ့ၣ်ယူၤဝ့ၤဝီၤဝဲ လၢဟီၣ်ကဝီၤအဖီခိၣ်-တယာ်ဝဲလၢအမ့ၢ် တၢ်ကွၢ်ဃုသ့ၣ်ညါဆိတၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲန့ၣ်လီၤ. ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤ, အဝဲတဲဘၣ် KHRG လၢဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် သုးကဘီယူၤကၠဲးအဂၤလၢ အဆှၣ်ကွၢ်ဟီၣ်ကဝီၤအံၤကအိၣ်ဒံးဝဲန့ၣ်လီၤ. “ယဆိကမိၣ်လၢ သုးကဘီယူၤ ဟဲယူၤကအိၣ်တဘျုးဘ့ၣ်ညါ မ့ၢ်လၢယနၢ်ဟူအကလုၢ်သီၣ်ဖးဒိၣ်ညါ. ကဘီယူၤတဖၣ်န့ၣ် ဟးယူၤဝ့ၤဝီၤဝဲဖဲပဖီခိၣ် န့ၣ်လီၤ.”
ဖဲလါမးၡး ၂၇သီ, ၂ဝ၂၁နံၣ်, သုးကဘီယူၤကၠဲး (Jet) ခံဘ့ၣ်ဟဲခးလီၤတၢ်အဆိကတၢၢ်တဘျီစးထီၣ်ဝဲဖဲမုၢ်နၤခီ ၇း၄၅နၣ် ရံၣ်ဒီး ကတၢၢ်ဝဲဖဲမုၢ်နၤခီ ၉ နၣ်ရံၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲလါမးၡး ၂၈သီ, မုၢ်ဂီၤခီ ၁၂း၄၅ နၣ်ရံၣ်န့ၣ်, သုးကဘီယူၤကၠဲးအဂၤခံ ဘ့ၣ်ဟဲဒီး ကွံာ်လီၤမ့ၣ်ပိၢ်ဖဲလီၢ်ကဝီၤအံၤတဘျီကဒီးန့ၣ်လီၤ. သုးကဘီယူၤခးလီၤတၢ်အံၤ ဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်သံတၢ်ၦၢ် တၢ် ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးလၢကမျၢၢ်တဖၣ်အကျါ, ပၣ်ဃုာ်ဒီးဖိသၣ်တဖၣ် ဒီးမၤဟးဂီၤစ့ၢ်ကီးဝဲတၢ်သူၣ်ထီၣ်ဘှီထီၣ်အါဖျၢၣ်လၢ ပ့က့ ကရူၢ်အပူၤ, ဃုာ်ဒီး ကညီကူၣ်သ့ဆဲးလၤဝဲၤကျိၤ (KECD) နီၣ်ဂံၢ် (၁) ဒ့ၣ်ဘူးနိၣ်တီၤထီကၠိ ဖဲဒ့ၣ်ဘူးနိၣ်သဝီးဒီးသဝီဖိ အဟံၣ် ၁၂ ဖျၢၣ်လၢဟီၣ်ကဝီၤအပူၤန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဂ့ၢ်လၢအဖီလာ်အံၤ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ ကမျၢၢ်လၢအဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဒီးဘၣ်သံဘၣ်ၦၢ် ဖဲသုးကဘီယူၤဟဲခးလီၤတၢ်လၢ ဒ့ၣ်ဘူးနိၣ်ဟီၣ်ကဝီၤအခီၣ်ထံးတဘျီ (ဖဲလါမးၡး ၂၇သီအနၤ တုၤလၢ ၂၈သီ, ၂ဝ၂၁နံၣ်န့ၣ်လီၤ).[6]
ၦၤနီၢ်ဒိၣ်တဖၣ်
၁. နီၢ်က---, ၅၈နံၣ်, ဘၣ်ဒိ (ဒ့ၣ်ဘူးနိၣ်သဝီ)
၂. နီၢ်ခ---, ၂၅နံၣ်, ဘၣ်ဒိ (ဒ့ၣ်ဘူးနိၣ်သဝီ)
၃. စီၤဃ---, ၄၇နံၣ်, ဘၣ်ဒိ (ဒ့ၣ်ဘူးနိၣ်သဝီ)
၄. စီၤင---, ၃၇နံၣ်, ဘၣ်ဒိနးနးကလဲာ် (ဒ့ၣ်ဘူးနိၣ်သဝီ)
၅. စီၤစ---, ၁၈နံၣ်, ဘၣ်ဒိ (ဒ့ၣ်ဘူးနိၣ်သဝီ)
၆. နီၢ်ဆ---, ၁၈နံၣ်, ဘၣ်ဒိ (ဒ့ၣ်ဘူးနိၣ်သဝီ)
၇. စီၤကံဒိၣ်, ၅၂နံၣ်, သံ (ကျိၣ်ဘီထၣ်သဝီ)
၈. စီၤၡ, ၃၅နံၣ်, ဘၣ်ဒိ (ဖ---သဝီ)
ဖိသၣ်တဖၣ်
၉. နီၢ်ဂ---, ၁၂နံၣ်, ဘၣ်ဒိ (ဒ့ၣ်ဘူးနိၣ်သဝီ)
၁ဝ. စီၤတၢ်ဘျုးစိ, ၈နံၣ်, သံ (လါဂိာ်သဝီ)
၁၁. တသ့ၣ်ညါအမံၤ, ၂နံၣ်, သံ (ယွၤရ့ၤပၢၤခိၣ်သဝီ)
ပယီၤသုးကဘီယူၤတဖၣ် ကွံာ်လီၤဒံးဝဲမ့ၣ်ပိၢ်ဆူဒ့ၣ်ဘူးနိၣ်ဟီၣ်ကဝီၤကွ့ၢ်ကွ့ၢ်ဖဲ လါမးၡး ၂၈သီတုၤ လါမးၡး ၂၉သီအ တီၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ. လီၢ်ကဝီၤသဝီဖိတဖၣ်လၢခ့ပူၤ, တ့မုၢ်ဒၢ, ပါဟဲးကရူၢ်တဖၣ် ထံၣ်စ့ၢ်ကီးဝဲပယီၤသုးကဘီယူၤကၠဲး ယူၤဝ့ၤဝီၤလၢသဝီဖိအဖီခိၣ် ဖဲမုၢ်နၤခီအကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. KHRG ၦၤမၤနီၣ်မၤဃါတၢ်ကစီၣ်တဂၤတဲဝဲလၢ, “ပယီၤသုးခးလီၤတၢ် လၢကျိဖိတဖၣ်စ့ၢ်ကီး (ကဘီယူၤတဖၣ်ခးဝဲမျိာ်ချံဖးဒိၣ်) န့ၣ်လီၤ. ပယီၤသုးခးလီၤတၢ်လၢကျိဖိတဖၣ်အဃိ ဘၣ်ဟးဂီၤဝဲ ဟံၣ်လွံၢ်ဖျၢၢ် (လၢဒ့ၣ်ဘူးနိၣ်ဟီၣ်ကဝီၤအပူၤ), ဘၣ်ဆၣ်ဟံၣ်ကစၢ်အမံၤန့ၣ် တၢ်တသ့ၣ်ညါအီၤလီၤတံၢ်ဘၣ်”.
ဖဲလါမးၡး ၂၈သီ, ၂ဝ၂၁နံၣ်, မုၢ်နၤခီ ၁၁း၄၅ နၣ်ရံၣ်န့ၣ်, ပယီၤသုးကဘီယူၤကၠဲးတဖၣ် ကွံာ်လီၤဝဲမ့ၣ်ပိၢ်အါဖျၢၣ် လၢ ဒ့ၣ်ဘူးနိၣ်ဟီၣ်ကဝီၤသဝီတဖၣ်အပူၤ, တၢ်အံၤမၤဘၣ်ဒိဝဲသဝီဖိ သၢဂၤ-စီၤည---, ၆၅နံၣ် (ဒ့ၣ်ဘူးနိၣ်သဝီ), စီၤတ- --, ၅၈နံၣ် (ယွၤရ့ၤပၢၤခိၣ်သဝီ), ဒီးဖိသၣ်တဂၤ (တသ့ၣ်ညါအမံၤ, သးနံၣ်ဒီးသဝီဘၣ်) န့ၣ်လီၤ. အါန့ၢ်အန့ၣ်, ဟံၣ်ဟးဂီၤစ့ၢ်ကီးဝဲခံဖျၢၣ်ဖဲကဘီယူၤခးလီၤတၢ်အခါန့ၣ်လီၤ. ဟံၣ်ဟးဂီၤအကျါတဖျၢၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲစီၤထ---အဟံၣ်, လၢအအိၣ်ဖဲ ထံစွဲၣ်နံၤသဝီန့ၣ်လီၤ. ဟံၣ်အဂၤတဖျၢၣ်မ့ၢ်ဝဲ စီၤဒ---အဟံၣ်, လၢအအိၣ်ဖဲ သ့ၣ်ဃးထၣ်သဝီန့ၣ်လီၤ. စီၤဒ-- -အတၢ်အိၣ်ယၢၤတဖၣ်ဟးဂီၤကွံာ်ဝဲ ဃုာ်ဒီးဟံၣ်ဃီတၢ်ပီးတၢ်လီ, ကဟၣ်ထူစံာ်, ကဟၣ်ဂံာ်ဘုဒီး ကဟၣ်ဆးတၢ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲလါမးၡး ၂၉သီ, ဖးဖီမုၢ် ၁ နၣ်ရံၣ်န့ၣ်, ပယီၤသုးကဘီယူၤကၠဲးခံဘ့ၣ် ကွံာ်လီၤဝဲမ့ၣ်ပိၢ်ခံဖျၢၣ်ဖဲ KECD စၢၤသွဲၣ်သီကၠိ, ဟိထံပၢၤခိၣ်သဝီ, ပ့က့ကရူၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ကဲထီၣ်သးတဘျီအံၤအပူၤ ၦၤဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးတအိၣ်ဝဲဘၣ်.
တၢ်ဃ့ၢ်မှံဟးဖျိး
ပယီၤသုးကဘီယူၤခးလီၤတၢ်အဃိ သဝီဖိ ၂,၄၉ဝ ဂၤလၢ သဝီ ၁၅ ဖျၢၣ်ဖဲ ပ့က့ကရူၢ်အပူၤ ဘၣ်ဃ့ၢ်ထီၣ်ကွံာ်ဝဲဒီး အိၣ် ကဒုဝဲတစိၢ်တလီၢ်ဖဲ လီၢ်ကဝီၤၦၢ်လၢ်ကျါတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်ဃ့ၢ်စိာ်အတၢ်ဖိတၢ်လံၤပီးလီဒီး တၢ်အီၣ်တၢ်အီတချုးနီ တမံၤဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် ဖဲကဒီးတနံၤမုၢ်ဆ့ၣ်ထီၣ်ဂီၤခီန့ၣ် သဝီဖိတနီၤဟဲက့ၤဟံးန့ၢ်ခူသူၣ်က့ၤဟုသးလၢသဝီပူၤန့ၣ်လီၤ. သဝီဖိတဖၣ်လၢအဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဖဲ ကဘီယူၤခးလီၤတၢ်လၢဒ့ၣ်ဘူးနိၣ်ဟီၣ်ကဝီၤတဖၣ်န့ၣ် တဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်အိၣ်ဆူၣ် အိၣ်ချ့အတၢ်အံးထွဲကွၢ်ထွဲမူာ်မူာ်နီၢ်နီၢ် ဖဲတၢ်ဃ့ၢ်အိၣ်ကမှံအလီၢ်န့ၣ်ဘၣ်. ဖဲလါမးၡး ၃ဝသီ, ၂ဝ၂၁နံၣ်န့ၣ်, အဝဲသ့ၣ်တ နီၤ တၢ်ဆှၢအီၤဆူကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်တကပၤ လၢတၢ်ကူစါယါဘျါအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. (အဝဲသ့ၣ်အနီၣ်ဂံၢ်ၦဲၤဂၤန့ၣ် KHRG တဒိးန့ၢ် ဘၣ်တၢ်ဂ့ၢ်လီၤတံၢ်ဘၣ်)
KHRG ပျီပူၤၦၤမၤနီၣ်မၤဃါတၢ်ကစီၣ်တဂၤ ပာ်ဖျါဝဲလၢ, ဖဲလါမးၡး ၃၁သီ ၂ဝ၂၁နံၣ်န့ၣ်, ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤၦၤဃ့ၢ်မှံဟးဖျိး (IDP) အိၣ်ဝဲ ၇,ဝဝဝ ဂၤ ဖဲလူၢ်သီကီၢ်ဆၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်လိၣ်ဘၣ်ဝဲ တၢ်အီၣ်တၢ်အီ, ကသံၣ်ကသီဒီး တၢ်ခိၣ်ဒုးလၢ အဒဲဖိ အိၣ်ကဒုအလီၢ်န့ၣ်လီၤ. IDP သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ဃ့ထီၣ်ဝဲလၢ ထံဂုၤကီၢ်ဂၤၦၤတဝၢ ကဆီၣ်သနံးကီၢ်ပယီၤပဒိၣ်ဒ်သိး ကပတုာ်ကွံာ် တၢ်ခးလီၤတၢ်လၢသုးကဘီယူၤန့ၣ်လီၤ. ထီဘိန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်အိၣ်သးပျံၤဝဲလၢ ပယီၤသုးကဟဲထီၣ်ဒုးအဝဲသ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲတၢ်ကွဲးလံာ်တၢ်ကစီၣ်အံၤအဆၢကတီၢ်, သဝီဖိလၢအဘၣ်ဃ့ၢ်မှံဟးဖျိးတဖၣ် ဘၣ်အိၣ်ခူသူၣ်ဒံးဝဲလၢတၢ် ပျံၤတၢ်ဖုးအပူၤ မ့ၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်ဘၣ်ယိၣ်လၢ ပယီၤသုးကဟဲထီၣ်ဘၣ်ဖုးဆူသဝီပူၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲဃဲပးကရူၢ်ဟီၣ်ကဝီၤန့ၣ်, သဝီဖိလၢအကယၤဃၣ်ဃၣ်ဘၣ်ဃ့ၢ်ထီၣ်ကွံာ်လၢအဟံၣ်အဃီမ့ၢ်လၢကဘီယူၤဟဲခးလီၤတၢ်လၢဒ့ၣ်ဘူးနိၣ်ဟီၣ်ကဝီၤပူၤ အဃိန့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်တနီၤဃ့ၢ်အိၣ်ခူသူၣ်ဝဲဖဲ ၦၢ်လၢ်ကျါ ဒီးတနီၤလဲၤဃ့ၢ်ခီဝဲဆူ ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်တကပၤန့ၣ်လီၤ.
ခ. ဒွဲၣ်လိကီၢ်ဆၣ်, မုၢ်တြီၢ်ကီၢ်ရ့ၣ်
ဖဲလါမးၡး ၂၉သီ, ၂ဝ၂၁နံၣ်, မုၢ်ဃ့ၢ်လီၤ ၁နၣ်ရံၣ်န့ၣ်, ပယီၤသုးကဘီယူၤကၠဲးခံဘ့ၣ် ကွံာ်လီၤဝဲမ့ၣ်ပိၢ်ယဲၢ်ဖျၢၣ်ဖဲ KECD နီၣ်ဂံၢ်(၃) ဒီၣ်ကူာ်ထၣ်တီၤထီကၠိ, လၢၢ်ထူၣ်ဖိသဝီ, မဲာ်သုၣ်ကရူၢ်, ဒွဲၣ်လိကီၢ်ဆၣ်, မုၢ်တြီၢ်ကီၢ်ရ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲတၢ်ကွံာ်လီၤ မ့ၣ်ပိၢ်တဘျီအံၤန့ၣ် ဖိသၣ်ဘၣ်ဒိဝဲယဲၢ်ဂၤဒီး လၢအကျါခံဂၤန့ၣ် ဘၣ်ဒိဝဲနးမးန့ၣ်လီၤ. မ့မ့ၢ်ကၠိတၢ်သူၣ်ထီၣ်တခီ ဟးဂီၤ ကွံာ်ဝဲလၢာ်စီဖ့ကလ့ၤန့ၣ်လီၤ.[7]
လီၢ်ကဝီၤတၢ်ကစီၣ်ပာ်ဖျါထီၣ်စ့ၢ်ကီးဝဲလၢ လါမးၡး ၃ဝသီ, ၂ဝ၂၁နံၣ်န့ၣ်, ပယီၤသုးကဘီယူၤဟဲကွံာ်လီၤမ့ၣ်ပိၢ်ခံဖျၢၣ်ဖဲ မဲာ်ကျီဒီး ဃီဖိခံသဝီတဖၣ်, မဲာ်ဝ့ၤကရူၢ်, ဒွဲၣ်လိကီၢ်ဆၣ်, မုၢ်တြီၢ်ကီၢ်ရ့ၣ်န့ၣ်လီၤ.[8] မ့ၣ်ပိၢ်တဖၣ်အံၤပိၢ်ဖးဒီးမၤဟးဂီၤဝဲ ဟံၣ်ဃုဖျၢၣ်, ဘုဖီခံဖျၢၣ်လၢအအိၣ်ဒီးဘု ၁၇၅ နာ်, သိလ့ၣ်ယီၢ်တခိၣ်, ကဟၣ်ထူစံာ်တဖျၢၣ်ဖဲ မဲာ်ကျီသဝီန့ၣ်လီၤ. တၢ် အံၤမၤသံစ့ၢ်ကီးသဝီဖိခံဂၤ (စီၤလိဘိ, ၆၃နံၣ်ဒီး သ့ဝ့, ၅၅နံၣ်), မၤဘၣ်ဒိသဝီဖိအဂၤ လွံၢ်ဂၤ (နီၢ်န---, ၅ဝနံၣ်, နီၢ် ပ---, ၆၂နံၣ်, စီၤဖ---, ၁၇နံၣ်, စီၤဘ---, ၃ဝနံၣ်) ဒီးမၤဟးဂီၤဝဲဟံၣ်သၢဖျၢၣ်ဖဲ ဃီဖိခံသဝီန့ၣ်လီၤ. Free Burma Rangers ပာ်ဖျါထီၣ်စ့ၢ်ကီးဝဲလၢ မဲာ်ကျီသဝီဖိလၢအမံၤမ့ၢ် စီၤဖါလိဖိ, ၇၆ နံၣ်တဂၤသံဝဲဖဲ ကဘီယူၤဟဲခးလီၤ တၢ်တဘျီအံၤန့ၣ်လီၤ.[9]
KHRG ပျီပူၤၦၤမၤနီၣ်မၤဃါတၢ်ကစီၣ်တဂၤ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ, ဖဲလါအ့ဖြ့ၣ်ထီၣ်သီသီန့ၣ်, သဝီဖိလၢဒွဲၣ်လိကီၢ်ဆၣ်အပူၤ ၅,ဝဝဝ ဃၣ်ဃၣ် ဘၣ်ဃ့ၢ်မှံဟးဖျိးကွံာ်ခီဖျိလၢ ကဘီယူၤဟဲခးလီၤတၢ်အဃိန့ၣ်လီၤ.
ဂ. ဘုသိၣ်ကီၢ်ဆၣ်, မုၢ်တြီၢ်ကီၢ်ရ့ၣ်
ကဘီယူၤဟဲခးလီၤတၢ်
KHRG ပျီပူၤၦၤမၤနီၣ်မၤဃါတၢ်ကစီၣ်တဂၤ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ လါမးၡး ၂၈သီန့ၣ်, ပယီၤသုးကဘီယူၤခံဘ့ၣ် ဟဲခးလီၤ တၢ်ဖဲပါဟဲးကရူၢ်, တၢ်အံၤမၤသံဝဲသဝီဖိတဂၤဒီး မၤဘၣ်ဒိသဝီဖိ သၢဂၤန့ၣ်လီၤ. ကဘီယူၤကွံာ်လီၤမ့ၣ်ပိၢ်အံၤ မၤဘၣ်ဒိဝဲ KECD သံကီၢ်ထၣ်ကၠိတၢ်သူၣ်ထီၣ်ဒီး တၢ်ဟ့ၣ်ကသံၣ်ဒၢးတဖျၢၣ် ဖဲသံကီၢ်ထၣ်တၢ်လီၢ်, ပီကါဒၢသဝီ, ဒီးလၢလ့သၢ ခိၣ်သဝီစ့ၢ်ကီး ဟံၣ်သ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်ဒိဝဲတနီၤန့ၣ်လီၤ.
ဖဲတနံၤဃီဝဲန့ၣ် မုၢ်ဃ့ၢ်လီၤ ၃း၃ဝ နၣ်ရံၣ်ဃၣ်ဃၣ်န့ၣ်, ပယီၤသုးကဘီယူၤခံဘ့ၣ်ဟဲခးလီၤတၢ် ဖဲဃိၣ်က့ၣ်သဝီ, ပါဟဲးကရူၢ်, ဘုသိၣ်ကီၢ်ဆၣ်န့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်လၢသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ် ဃ့ၢ်ထီၣ်ကွံာ်လၢတၢ်လီၢ်သဒၢ လၢမုၢ်ထူၣ်အဆၢကတီၢ် န့ၣ်လံအဃိ တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဒီးတၢ်သံတၢ်ၦၢ်တအိၣ်နီတမံၤဘၣ်.
တၢ်ဃ့ၢ်မှံဟးဖျိး
အံတုၢ်ထၣ် IDP ဒဲကဝီၤန့ၣ် အိၣ်စီၤစုာ်ဝဲ ၂၁.၅ ကံလိမံးထၢၣ် ဒီးဃိၣ်က့ၣ်သဝီ, ပါဟဲးကရူၢ်, ဘုသိၣ်ကီၢ်ဆၣ် လၢက ဘီယူၤဟဲခးလီၤတၢ် ဖဲလါမးၡး ၂၈သီ, ၂ဝ၂၁နံၣ်န့ၣ်လီၤ. ၦၤလၢအအိၣ်ဖဲ အံတုၢ်ထၣ်တဖၣ် နၢ်ဟူဆိဝဲတၢ်ကစီၣ် လၢပယီၤသုးကဘီယူၤကဟဲခးလီၤတၢ်ဖဲ ဒဲကဝီၤအံၤအပူၤန့ၣ်လီၤ.[10] လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ, တနံၤဃီန့ၣ် ၦၤ ၃,ဝဝဝ ဘျဲၣ်လၢ အအိၣ်ကဒုဖဲ အံတုၢ်ထၣ်ဒီးသဝီလၢအဘူးဖဲန့ၣ်တဖၣ်, ပၣ်ဃုာ်ဒီးပိာ်မုၣ်, ဖိဒံဖိသၣ်, ၦၤသးၦၢ်ဒီး ၦၤက့ၢ်ဂီၤဖၢစၢ်တဖၣ်ခဲလၢာ် ဃ့ၢ်ထီၣ်ကွံာ်ဝဲဒီး ခီဂာ်ဝဲဃိၣ်လိာ်ကျိ (လၢအမ့ၢ်ကီၢ်ပယီၤဒီး ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်အဆၢ) ခီဖျိချံန့ၣ်လီၤ.[11] ၦၤဃ့ၢ်မှံဟး ဖျိးတနီၤစိာ်ဃုာ်ဒီးအတၢ်ပီးတၢ်လီချုးဝဲ ဘၣ်ဆၣ် တနီၤစိာ်တၢ်တချုးနီတမံၤဘၣ်.
ဖဲအဝဲသ့ၣ်လဲၤတုၤလၢကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်အပူၤဝံၤ စှၤနၣ်ရံၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ်, ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်သုးတဖၣ်မၢန့ၢ်ဆူၣ်အဝဲသ့ၣ် လၢက က့ၤကဒါဆူကီၢ်ပယီၤန့ၣ်လီၤ. ၦၤသးၦၢ်တနီၤ တက့ၤကဒါက့ၤတဘျီဃီဘၣ်ဒီး အိၣ်ကဒုဝဲဖဲကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်အပူၤ ခံသီသၢသီ, ဝံၤဒီး တၢ်ဟဲက့ၤဆှၢက့ၤအဝဲသ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. IDP လၢအလဲၤဃ့ၢ်ဆူကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ် ဒီးဘၣ်တၢ်မၢဆူၣ်လၢ ကက့ၤကဒါဆူအံတုၢ်ထၣ်အကျါတဂၤတဲဝဲလၢ ကၠီၣ်တဲၣ်သုးတဲအဝဲသ့ၣ်လၢ အဃ့ကညးလံပယီၤသုးတဖၣ်လၢအသုတလဲၤခးလီၤ တၢ်ဒီးကဘီယူၤလၢ အံတုၢ်ထၣ်ဒဲကဝီၤပူၤတဂ့ၤန့ၣ်လီၤ. ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်န့ၣ် တမ့ၢ်ပၣ်တံၣ်တဖုလၢ ၁၉၅၁ တၢ်အၢၣ်လီၤ အီလီၤဘၣ်ဃးၦၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိ (1951 Convention Relating to the Status of Refugees) အပူၤဘၣ်ဆၣ်, တၢ်ဟူး တၢ်ဂဲၤ အဝဲအံၤ မ့ၢ်ဝဲတၢ်ဆှၢကဒါၦၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိ (refoulement) န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ, အဝဲသ့ၣ်တမၤ လၢၦဲၤဝဲ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်လုၢ်လၢ်သဲစး တၢ်သိၣ်တၢ်သီလၢ ထံကီၢ်တဘ့ၣ်ကဘၣ်လူၤထွဲဝဲဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဃ. ချၢၣ်လွံၢ်ထူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်
ဖဲလါမးၡး ၃ဝသီ, ၂ဝ၂၁နံၣ်န့ၣ်, ပယီၤသုးကဘီယူၤခံဘ့ၣ်ကွံာ်လီၤဝဲမ့ၣ်ပိၢ်ဖဲ မိအီၤတၢ်ခူၣ်ထူအလီၢ် လၢအအိၣ်ဖဲ မဲာ်သဲးခံတၢ်လီၢ်, ဘူးဒီးထံဖးဒိၣ်သဝီ, မဲာ်ယဲာ်ခံကရူၢ်, ဆီထံးကီၢ်ဆၣ်, ချၢၣ်လွံၢ်ထူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. လီၢ်ကဝီၤတၢ်ကစီၣ်တခါ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲဒၣ်လၢ ၦၤသံအိၣ်ဝဲ ခွံဂၤ (ၦၤခူၣ်ထူဖိ ဃိးဂၤဒီး KNLA ကွဲၤလ့လိၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဂၤ) ဒီးၦၤဘၣ်ဒိ အိၣ်ဝဲခံဂၤ (ၦၤခူၣ်ထူဖိတဂၤဒီး KNU သ့ၣ်ၦၢ်အၦၤတဂၤန့ၣ်လီၤ). တကးဒံးဘၣ် တၢ်ပိၢ်ဖးအံၤ မၤဘၣ်ဒိဟးဂီၤစ့ၢ်ကီး ဘဲးခိ ခံခိၣ်ဒီးသိလ့ၣ်ဖးဒိၣ် သၢခိၣ်န့ၣ်လီၤ. ၦၤလၢအဘၣ်ဒိတဖၣ်န့ၣ် တၢ်ဆှၢလီၤအီၤဆူ ဝ့ၢ်ထူတၢ်ဆါဟံၣ် လၢကကူစါ သးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. လီၢ်ကဝီၤဖိတဖၣ်ပာ်ဖျါဝဲလၢ, ကဘီယူၤကၠဲးလၢအဟဲကွံာ်လီၤမ့ၣ်ပိၢ်န့ၣ် ဟဲကျဲလၢဝ့ၢ်တီအူတကပၤ (ဖဲပယီၤကလံၤသုးအိၣ်ဆီလီၤသးအလီၢ်) န့ၣ်လီၤ.
ၦၤလီၢ်ကဝီၤဖိလၢ ဆီထံးကီၢ်ဆၣ်တဖၣ်နၢ်ဟူဝဲ ပယီၤသုးခးလီၤတၢ်ဒီး စုကဝဲၤတၢ်ဒုးတဖၣ်အဂ့ၢ်စ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ. လီၢ်ကဝီၤကညီဘၣ်မူဘၣ်ဒါဖိတဂၤ တဲဘၣ် KHRG လၢ, ကဘီယူၤဟဲခးလီၤတၢ်ဝံၤအလီၢ်ခံ, ပယီၤသုးတဖၣ်ထုးလီၤက့ၤအသးဒီးက့ၤပာ်ဖှိၣ်က့ၤအသးဆူ အသုးအိၣ်ဆီလီၤသးအလီၢ်ဖဲဝ့ၢ်ထူန့ၣ်လီၤ. လီၢ်ကဝီၤသဝီဖိတဖၣ် ဘၣ်ယိၣ်ဝဲလၢ ပယီၤသုးကဟဲခးလီၤတၢ်ဒီးကဘီယူၤလၢလီၢ်ကဝီၤအံၤအပူၤန့ၣ်လီၤ.
လံာ်တိာ်ဃ့- ပယီၤသုးကဘီယူၤခးလီၤတၢ်ဖဲ မုၢ်တြီၢ်ဒီးချၢၣ်လွံၢ်ထူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်, လါမးၡး ၂ဝ၂၁နံၣ်
| မုၢ်နံၤမုၢ်သီ (တၢ်ဆၢကတီၢ်) | တၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲ | ကီၢ်ရ့ၣ် | တၢ်သံတၢ်ၦၢ် | တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံ |
| လါမးၡး ၂၇သီ မုၢ်နၤခီ တုၤ ၂၈သီ, ၂ဝ၂၁နံၣ် (ဟါခီ ၇း၄၅- ဖးဖီမုၢ် ၁၂း၄၅ နၣ်ရံၣ်) | ဒ့ၣ်ဘူးနိၣ်ဟီၣ်ကဝီၤ, ပ့က့ကရူၢ်, လူၢ်သီကီၢ်ဆၣ် | မုၢ်တြီၢ်ကီၢ်ရ့ၣ် | ၃ ဂၤ | ၈ ဂၤ |
| လါမးၡး ၂၈သီ, ၂ဝ၂၁ နံၣ် (မုၢ်နၤခီ ၁၁း၄၅ နၣ်ရံၣ်) | ဒ့ၣ်ဘူးနိၣ်ဟီၣ်ကဝီၤ, ပ့က့ကရူၢ်, လူၢ်သီကီၢ်ဆၣ် | မုၢ်တြီၢ်ကီၢ်ရ့ၣ် | ဝ ဂၤ | ၃ ဂၤ |
| လါမးၡး ၂၈သီ, ၂ဝ၂၁ နံၣ် (ဟါခီ ၃းဝဝ နၣ်ရံၣ်) | ဃိၣ်က့ၣ်သဝီ, ပါဟဲးကရူၢ်, ဘုသိၣ်ကီၢ်ဆၣ် | မုၢ်တြီၢ်ကီၢ်ရ့ၣ် | ဝ ဂၤ | ၀ ဂၤ |
| လါမးၡး ၂၈သီ, ၂ဝ၂၁ နံၣ် (တသ့ၣ်ညါ တၢ်ဆၢ ကတီၢ်) | သံကီၢ်ထၣ်တၢ်လီၢ်, ပီကါဒၢသဝီ, ပါဟဲးကရူၢ်, ဘုသိၣ်ကီၢ်ဆၣ် | မုၢ်တြီၢ်ကီၢ်ရ့ၣ် | ၁ ဂၤ | ၃ ဂၤ |
| လါမးၡး ၂၉သီ, ၂ဝ၂၁ နံၣ် (ဖးဖီမုၢ် ၁ နၣ်ရံၣ်) | ထိထံပၢၤခိၣ်သဝီ, ပ့က့ကရူၢ်, လူၢ်သီကီၢ်ဆၣ် | မုၢ်တြီၢ်ကီၢ်ရ့ၣ် | ဝ ဂၤ | ၀ ဂၤ |
| လါမးၡး ၂၉သီ, ၂ဝ၂၁ နံၣ် (မုၢ်ဃ့ၢ်လီၤ ၁ နၣ် ရံၣ်) | လၢၢ်ထူၣ်ဖိသဝီ, မဲာ်သုၣ်ကရူၢ်, ဒွဲၣ်လိကီၢ်ဆၣ် | မုၢ်တြီၢ်ကီၢ်ရ့ၣ် | ဝ ဂၤ | ၅ ဂၤ |
| လါမးၡး ၃ဝသီ, ၂ဝ၂၁ နံၣ် (တသ့ၣ်ညါတၢ်ဆၢ ကတီၢ်) | မဲာ်ကျီဒီး ဃီဖိခံသဝီ, မဲာ်ဝ့ၤ ကရူၢ်, ဒွဲၣ်လိကီၢ်ဆၣ် | မုၢ်တြီၢ်ကီၢ်ရ့ၣ် | ၃ ဂၤ | ၄ ဂၤ |
| လါမးၡး ၃ဝသီ, ၂ဝ၂၁နံၣ် (တသ့ၣ် ညါတၢ်ဆၢကတီၢ်) | မဲာ်သဲးခံတၢ်လီၢ်, ဘူးဒီးထံဖးဒိၣ်သဝီ, မဲာ်ယဲာ်ခံကရူၢ်, ဆီထံးကီၢ်ဆၣ် | ချၢၣ်လွံၢ်ထူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ် | ၉ ဂၤ | ၂ ဂၤ |
တၢ်ကွဲးကျၢၢ်တံၢ်
ဖဲလါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၁သီ, သုးဟံးန့ၢ်ဆူၣ်တၢ်စိတၢ်ကမီၤဝံၤအလီၢ်ခံ တၢ်ဒုးကဲထီၣ်အါထီၣ်လၢ KNLA ဒီးပယီၤသုးအဘၢၣ်စၢၤအဃိ, ဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ဘၣ်ယိၣ်လၢ NCA အံၤ ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်တမ့ၢ်အအိၣ်ဂၢၢ်ကျၢၤလၢၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ် အိၣ်သးအံၤအဖီခိၣ်, တၢ်ခးလီၤတၢ်ခီဖျိသုးကဘီယူၤအံၤ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ တၢ်သဘံၣ်သဘုၣ်အတၢ်အိၣ်သးလီၤဘၣ်ယိၣ်ဒိၣ် ထီၣ်အါထီၣ် လၢသုးခံဖုအဘၢၣ်စၢၤ, မ့ၢ်လၢ စးထီၣ်လၢ ၁၉၉၅နံၣ်လံၤလံၤ ကီၢ်ပယီၤသုးအံၤ တသူဝဲ သုးကဘီယူၤလၢ ကထီၣ်ဒုး ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်အဂီၢ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ထံကီၢ်တၢ်ပၢတၢ်ပြးကီၣ်ကးကရၢ (SAC)[12] အနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲ ဘိးဘၣ်ရၤလီၤ ဝဲလၢ ကပတုာ်တၢ်ခး စးထီၣ်ဖဲ လါအ့ဖြ့ၣ် ၁သီတုၤ ၃ဝသီ, ဒီးလၢခံမၤအါထီၣ်ဝဲတုၤလၢ လါမ့ၤ ဘၣ်ဆၣ်, တၢ်ဒုးတၢ်ယၤဒီး သုးကဘီယူၤခးလီၤတၢ်တဖၣ် ကဲထီၣ်ဒံးဝဲကွ့ၢ်ကွ့ၢ်န့ၣ်, ဒီးတၢ်အံၤဒုးဃ့ၢ်မှံဟးဖျိးဝဲသဝီဖိလၢကထိတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ထီၣ်ဒုး ကမျၢၢ်ထံဖိကီၢ်ဖိဒီးလီၢ်ကဝီၤကညီတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့သနူတဖၣ်မ့ၢ်တ့ၢ်လံ ကီၢ်ပယီၤသုးအတၢ်ကူၣ်တရံးပူ ထီၣ်ထီဒါတၢ်, ဒီးတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤလၢအကဲထီၣ်သးသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ပာ်ဖျါစဲဃဲၤဝဲလၢ တၢ်အံၤတဆီတလဲဒံးဝဲဘၣ်. တၢ်ကွံာ်လီၤမ့ၣ်ပိၢ်လၢ ကၠိသၢဖျၢၣ်အပူၤ, ဟံၣ်ဃီတၢ်အိၣ်ဆိးလီၢ် ဒီးတၢ်ခူၣ်ထူလီၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ပာ်ဖျါဝဲလၢ ကီၢ်ပယီၤသုးအံၤ ပညိၣ်မၤဟးဂီၤဝဲ ကမျၢၢ်တၢ်သူၣ်ထီၣ်တဖၣ်လိၤလိၤ မ့တမ့ၢ်တခီ အဝဲသ့ၣ်တသ့ၣ်ညါလီၤတံၢ်ဝဲ တၢ်လၢပညိၣ်ခးဟးဂီၤဝဲ အံၤတမ့ၢ်သုးတၢ်ခးပနီၣ်အလီၢ်ဘၣ်, လၢခံကတၢၢ် တၢ်အံၤအခီပညီမ့ၢ်ဝဲ သုးကဘီယူၤခးလီၤတၢ်အံၤ မ့ၢ်တၢ်ခးတပျီၤနါ စိၤတၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်ဂ့ၢ်ခံမံၤလၢာ်အံၤအဖီခိၣ်, တၢ်ဒုးထီဒါလၢကျဲဒ်အံၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်မၤပယွဲ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ၦၤတၢ်မၤစၢၤ ဂ့ၢ်ဝီသဲစး (International Humanitarian Law ) န့ၣ်လီၤ.
အခဲအံၤ သဝီဖိလၢအအိၣ်လၢ ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်တၢ်ပၢဟီၣ်ကဝီၤတဖၣ် အိၣ်ၦဲၤဒီးတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ကိၢ်ဂီၤလၢ တၢ်ဒုးကကဲထီၣ် ဘၣ်ဖုးလၢ ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်ကိးဘ့ၣ်ဒဲးအပူၤ, ဒီး KHRG ၦၤမၤနီၣ်မၤဃါတၢ်ကစီၣ်တဖၣ်ပာ်ဖျါထီၣ်စ့ၢ်ကီးဝဲလၢ ပယီၤသုးတဖၣ် ဆှၢအါထီၣ်အသုးမုၢ်ဒီးစုကဝဲၤပီးလီတဖၣ် လၢဟီၣ်ကဝီၤတနီၤအပူၤ-အဃိတၢ်တယာ်ဝဲလၢ အဝဲသ့ၣ်က တီၤဆိအသးလၢခါဆူညါတၢ်ဒုးတၢ်ယာ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ပၣ်တံၣ်ခံဖုလၢာ် မ့တလူၤပိာ်မၤထွဲ NCA လၢလၢၦဲၤၦဲၤဘၣ်န့ၣ် တၢ်အိၣ်သးကဲထီၣ်က့ၤဆူ စုကဝဲၤတၢ်သဘံၣ်သဘုၣ်အိၣ်ထီၣ်သကုၤဆးဒးလၢ ပယီၤသုးဒီး KNLA အဘၢၣ်စၢၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ကဲထီၣ်သးအံၤ ဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်ကီသတူၢ်ကလာ် လၢၦၤဂ့ၢ်ဝီတၢ်အိၣ်သးအဖီခိၣ် ဒီးဒုးလီၤဘၣ်လီၢ်ကဝီၤကမျၢၢ်တဖၣ်လၢ တၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ် ဘၣ်ဃးတၢ်မၤပယွဲၦၤဂ့ၢ်ဝီခွဲးယာ်အပူၤဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်န့ၣ်လီၤ.
Footnotes:
[1] ဖဲလါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၁သီ, ၂ဝ၂၁နံၣ်န့ၣ်, ကီၢ်ပယီၤသုးမုၢ်ဒိၣ် ဟံးန့ၢ်ဆူၣ်ကွံာ် NLD ပဒိၣ်အလီၢ်အလၤလၢကမျၢၢ်ဃုထၢပာ်ပနီၣ်တ့ၢ်လံ အီၤတဖုအစုပူၤန့ၣ်လီၤ. သုးမုၢ်ဒိၣ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤဝဲလၢ ကပၢတၢ်ဂ့ၢ်ဂီၢ်အူတနံၣ်အတီၢ်ပူၤဒီး ဟ့ၣ်လီၤဝဲတၢ်စိကမီၤဆူ ကီၢ်ပယီၤသုးမုၢ်ဒိၣ် အသုးရိၢ်မဲခိၣ်ကျၢၢ် မ့အီၤလဲၤအစုပူၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်အုၣ်သးလၢ တၢ်ပာ်ဒ့ၣ်ပာ်ကမၣ် ဘၣ်ဃးသဲစးတၢ်လီတၢ်ဝ့ၤအဂ့ၢ် တအိၣ်ဘၣ်အဖီခိၣ်, ကီၢ်ပယီၤသုးမုၢ်ဒိၣ် မၤဟးဂီၤကွံာ်ဝဲ NLD ပဒိၣ်အတၢ်မၤနၢၤလၢ လါနိၣ်ဝ့ဘၢၣ် ၂ဝ၂ဝနံၣ် ထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်ဃုထၢအပူၤ ဒီးပာ်ဖျါဝဲလၢအကရဲၣ်ကျဲၤက့ၤတၢ်ဃုထၢအသီတဘျီဖဲအတၢ်ပၢဂ့ၢ်ဂီၢ်အူဝံၤအကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. သုးဟံးန့ၢ်ဆူၣ်တၢ်စိတၢ်ကမီၤကဲထီၣ်အသးဖဲ တချုးမုၢ်နံၤ တနံၤလၢ တၢ်ကပာ်ဂၢၢ်ပာ်ကျၢၤက့ၤ ကီၢ်ပယီၤအဘျီၣ်ဒိၣ်ကရၢဖိတဖၣ် လၢတၢ်ဃုထၢတ့ၢ်အီၤဖဲ ၂ဝ၂ဝနံၣ်တၢ်ဃုထၢအပူၤန့ၣ်လီၤ. ကီၢ်ခိၣ် အူဝ့မၠ့ၣ်ဒီး ထံကီၢ်ၦၤဟ့ၣ်ကူၣ်တၢ် အီၤစါစူၣ်ကၠံၤ လၢတၢ်ဃုထၢထီၣ်တ့ၢ်အီၤတဖၣ် ဘၣ်တၢ်ဖီၣ်ဒုးဃာ်အဝဲသ့ၣ် ဃုာ်ဒီးကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ်ဒီး အခၢၣ်စးတဖၣ်, ဒီးဘျီၣ်ဒိၣ်ကရၢဖိတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
[2] မ့ၢ်အဲၣ်ဒိးသ့ၣ်ညါအါထီၣ်ဘၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤန့ၣ် ကွၢ်ဘၣ်ဖဲ KHRG “An End to Peace Efforts: Recent fighting in Doo Tha Htoo District between the KNLA and the Tatmadaw following the 2021 Myanmar military coup (March and April 2021)”, လါမ့ၤ ၂ဝ၂၁နံၣ်.
[3] “KNU seizes control of Tatmadaw base in Kayin state”, Myanmar Now, လါမးၡး ၂ဝ၂၁နံၣ်.
[4] “Myanmar airstrikes cause thousands to flee across Thailand border”, The Guardian, လါမးရှး ၂၀၂၁ နံၣ်.
[5] တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢ လံာ်ပာ်ဖျါတဘ့ၣ်အံၤအပူၤန့ၣ် တၢ်ဒိးန့ၢ်ဘၣ်အီၤဖဲ လါမးၡး ဒီးလါအ့ဖြ့ၣ် ၂၀၂၁နံၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤၣ် ဘၣ်တၢ်ဆှၢဟ့ၣ် ထီၣ်အီၤလၢ လီၢ်ကဝီၤၦၤမၤသကိးတၢ်တဂၤ ဖဲမုၢ်တြီၢ်ကီၢ်ရ့ၣ်ဒီး ချၢၣ်လွံၣ်ထူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်အပူၤ လၢအဘၣ်တၢ်သိၣ်လိအီၤ လၢကညီဂ့ၢ်ဝီခွဲးယာ်ကရူၢ် KHRG လၢကမၤ နီၣ်မၤဃါတၢ်မၤဘၣ်ဒိၦၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်အတၢ်အိၣ်သးတဖၣ်ဖဲလီၢ်ကဝီၤပူၤန့ၣ်လီၤၣ် ၦၤတူၢ်ဘၣ်တၢ်တဖၣ်အမံၤႇ တၢ်ဂီၤဒီး အိၣ်ဆိးလီၢ်ကျဲလီၤတံၢ်လီၤ ဆဲးတဖၣ်န့ၣ် တၢ်မၤလီၤဘၢအီၤလၢအဝဲနီၢ်ကစၢ်တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢအဂီၢ်န့ၣ်လီၤၣ် တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢ တၢ်ကွဲးၡဲပၠးအါထီၣ်အီၤဖဲ ပနိကဝီၤအပူၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲဒၣ် KHRG အတၢ်ကွဲးၡဲထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤန့ၣ်လီၤ.
[6] Free Burma Rangers, “THREE DEAD AND EIGHT WOUNDED AS BURMA ARMY EXPANDS AIR ATTACK TO NORTHERN KAREN STATE”, လါမးၡး ၂ဝ၂၁နံၣ်.
[7] Free Burma Rangers, “CHILDREN KILLED AND WOUNDED BY DAILY AIRSTRIKES FROM BURMA MILITARY, 12,000 PEOPLE NOW DISPLACED IN KAREN STATE”, လါမးၡး ၂ဝ၂၁နံၣ်.
[8] ဟံးန့ၢ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤအံၤလၢ Facebook page of the KNU Department of Organising and Information (ဖဲလါမ့ၤ ၁၂ သီ, ၂၀၂၁ နံၣ်).
[9] ဟံးန့ၢ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤအံၤလၢ Facebook page of the KNU Department of Organising and Information (ဖဲလါမ့ၤ ၁၂ သီ, ၂၀၂၁ နံၣ်).
[10] “စစ္ေကာင္စီတပ္မွ KNU တပ္မဟာ (၅) နယ္ေျမတြင္း ေလယာဥ္ျဖင့္ ထပ္မံပစ္ခတ္”, ကညီတၢ်ကစီၣ်သန့, လါမးၡး ၂ဝ၂၁နံၣ်.
[11] “စစ်ကောင်စီတပ်မှ KNU တပ်မဟာ (၅) နယ်မြေတွင်း လေယာဉ်ဖြင့် ထပ်မံပစ်ခတ်”, ကညီတၢ်ကစီၣ်သန့, လါမးၡး ၂ဝ၂၁နံၣ်.
[12] ထံကီၢ်တၢ်ပၢတၢ်ပြးကီၣ်ကးကရၢ (SAC) န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲၦၤပၢဆှၢရဲၣ်ကျဲၤထံကီၢ်တဖုလၢ တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤဖဲ လါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၁သီ, ၂ဝ၂၁နံၣ် ဖဲသုးဟံးန့ၢ်ဆူၣ်ကွံာ်ထံကီၢ်တၢ်စိတၢ်ကမီၤဝံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်လီၤ. ကီၣ်စံၣ်တဖုအံၤဘၣ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤလၢ သုးခိၣ်ကျၢၢ်စိရိၣ် မ့အီၤလဲၤ ဖဲလါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၂သီ, ၂ဝ၂၁နံၣ်, ဒီးအၦၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါလၢတၢ်ဃုထၢထီၣ်အီၤတဖၣ်မ့ၢ်ဝဲ သုးမုၢ်ဒိၣ်အခိၣ်အနၢ် (၈)ဂၤဒီး ကမျၢၢ် (၈)ဂၤန့ၣ်လီၤ. အၦၤပၢၤလီၢ်ဆ့ၣ်နီၤ ဟံးန့ၢ်ဝဲလီၢ်လၤဒ်ကီၢ်ပယီၤပဒိၣ်အခိၣ်တဂၤအသိး, ဒီးတီခိၣ်ရိၤမဲဝဲ ကီၢ်ပယီၤသုးမုၢ်ဒိၣ် လၢအမ့ၢ်ပဒိၣ်အဒ့တဖုန့ၣ်လီၤ. သုးဟံးန့ၢ်ဆူၣ်တၢ်စိတၢ်ကမီၤဝံၤအလီၢ်ခံ မ့အီၤလဲၤဟံးန့ၢ်ဝဲလီၢ်လၤဒ်အမ့ၢ် SAC အၦၤပၢၤလီၤဆ့ၣ်နီၤ တဂၤအသိးန့ၣ်လီၤ.
