တၢ်ဂ့ၢ်တၢတခါ- ကီၢ်ပယီၤသုးခးသံ (KNU) ဂၢၤၦၢ်ဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဂၤဖဲ ဒွဲၣ်လိကီၢ်ဆၣ်

ဖဲလါမးၡး ၅ သီႇ ၂ဝ၂ဝ နံၣ်အနံၤန့ၣ် ကီၢ်ပယီၤသုး ခီၣ်ချ့သုးရ့ၣ် (ခမရ) နီၣ်ဂံၢ်-၃၃၈ ခးသံဝဲ ကညီဒီကလုာ်စၢဖှိၣ်ကရၢ (KNU) ဂၢၤၦၢ်ဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဂၤဖဲ မဲာ်ဝ့ၤသဝီႇ ဒွဲၣ်လိကီၢ်ဆၣ်ႇ မုၢ်တြီၢ်ကီၢ်ရ့ၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.[2]  

မုၢ်တြီၢ်ကီၢ်ရ့ၣ် KNU နဲၣ်ရွဲၣ်ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢႇ ပယီၤသုးတဖၣ်ခးစိဃီၤဝဲ KNU ဂၢၤၦၢ်ဘၣ်မူဘၣ်ဒါခံဂၤလၢအလဲၤ လီၤမူဒါဒိး ဒိးဃုာ်ဝဲသိလ့ၣ်ယီၢ်အခါ ခီဂာ်ဘၣ်ကျဲဖဲအဘူးဒီးပယီၤသုးကလၢၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်အကျါတဂၤလၢအမ့ၢ် စီၤမီၣ်အ့သါန့ၣ် ကျိချံဘၣ်အီၤဖျိသဂၢၢ်လၢအကပၤတထံၣ်ဒီး အခီၣ်စ့ၣ်တကပၤဘၣ်ဒီးကျိသၢထံၣ်န့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်လၢ တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်အံၤအဃိ ဂၢၤၦၢ်ဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဂၤအံၤ အသးသမူဟးထီၣ်ကွံာ်ဝဲ ဖဲတၢ်လဲၤဆှၢအီၤဆူ KNU မုၢ်တြီၢ်ကီၢ်ရ့ၣ်ဝဲၤဒၢးအဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. 

ဂၢၤၦၢ်ဘၣ်မူဘၣ်ဒါလၢအပူၤဖျဲးတဂၤတခီ တဲဖျါဝဲလၢ အဝဲသ့ၣ်ခံဂၤအံၤလဲၤလီၤမူဒါဒ်အညီနုၢ်အသိးန့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်လၢ အဝဲသ့ၣ်သူကျဲအံၤလၢတၢ်လဲၤထီၣ်က့ၤလီၤအဂီၢ်ထီဘိအဃိ တဆိကမိၣ်ပာ်သူၣ်ပာ်သးဝဲလၢ ပယီၤသုးကခးအီၤ သတူၢ်ကလာ်ဒ်အံၤဘၣ်. ဖဲတၢ်ကဲထီၣ်သးအနံၤန့ၣ်ႇ ကီၢ်ပယီၤသုးတဖၣ် လဲၤထီၣ်အိၣ်ခိးကွၢ်တၢ်လၢအသုးကလၢၤ အချၢတၢ်ဒ့ၣ်စၢၤကအိၣ်ဝဲ အအ့ၣ် (အကဲး) ၂ဝဝ (၁၈၃ မံထၢၣ်) ဃၣ်ဃၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲဂၢၤၦၢ်ၦၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါခံဂၤ ဟဲဘူးထီၣ်န့ၣ် ပယီၤသုးသ့ၣ်တဖၣ်ခးစိဃီၤအဝဲသ့ၣ် အထံၣ် ၂ဝ ဃၣ်ဃၣ်ညါန့ၣ်လီၤ. 

ဘၣ်ဃးဒီးတၢ်ဂ့ၢ်အံၤ ပယီၤသုးတဲပဒ့ၣ်အသးလၢ ဂၢၤၦၢ်ၦၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါခံဂၤအံၤ ဟဲခးဆိအဝဲသ့ၣ်အဃိ အဝဲသ့ၣ် ခးဆၢက့ၤဒ်သိးကဒီသဒၢ လိာ်က့ၤအသးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. KNU တတူၢ်လိာ်ဝဲပယီၤသုးအတၢ်ပာ်ဖျါအံၤဘၣ်. KNU ပာ်ဖျါဝဲလၢ ကီၢ်ပယီၤ ခီၣ်ချ့သုးရ့ၣ်နီၣ်ဂံၢ် (၃၃၈) အံၤ ဆီလီၤအသုးကလၢၤသကုၤဆးဒး လၢအဘူးဒီးလီၢ်ကဝီၤ သဝီဖိတဖၣ် တၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးအလီၢ်ဒီး တၢ်လဲၤတၢ်က့ၤအလီၢ်န့ၣ်လီၤ. KNU ဃ့ထီၣ်တ့ၢ်ဝဲလၢ ကီၢ်ပယီၤသုးဖဲန့ၣ်တဖၣ် ကသုးကွံာ် မ့တမ့ၢ် မၤလီၤစှၤကွံာ်အသုးကလၢၤလၢလီၢ်ကဝီၤအံၤအပူၤဘၣ်ဆၣ် တၢ်တမၤထွဲအီၤနီတမံၤဘၣ်. 

တၢ်ကဲထီၣ်သးခံခါတခါ- ကီၢ်ပယီၤသုးမၤသံ ကညီလီၢ်ကဝီၤၦၤတဝၢခိၣ်နၢ်တဂၤဖဲလူၢ်သီကီၢ်ဆၣ်

ဖဲလါမးၡး ၃၁ သီႇ ၂ဝ၂ဝ နံၣ်အနံၤန့ၣ်ႇ ကီၢ်ပယီၤသုးလၢ ခီၣ်သုးရ့ၣ် (ခလရ) နီၣ်ဂံၢ်-၃ဝ တဖု ခးဝဲသဝီဖိခံဒူၣ်လၢ အဝံစိာ်တၢ်အီၣ်တၢ်အီ ဒီးတၢ်ပီးတၢ်လီလၢဟံၣ်ဖိဃီဖိတၢ်လိၣ်အဂီၢ်တဖၣ် ဖဲစီၤမုၢ်ပျီကရူၢ်ႇ လူၢ်သီကီၢ်ဆၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲမုၢ်နံၤအဝဲန့ၣ်ႇ ကီၢ်ပယီၤသုး ခလရ (၃ဝ) အသုးဖိတဖၣ်လၢ အအိၣ်ဆီလီၤအသးဖဲ ဝၣ်ကျ့ၣ်တူၢ်သုးကလၢၤတဖၣ် တီဆှၢထီၣ်သုးတၢ်အီၣ်တၢ်အီဒီးတၢ်ပီးတၢ်လီသ့ၣ်တဖၣ်ဆူအသုးကလၢၤပူၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ် အသုးဖိတနီၤခိးတၢ် ဘံၣ်တၢ်ဘၢလၢကျဲတီၤလိၤ လၢသုးဖိဆှၢသုးပီးလီဒီးတၢ်အီၣ်တၢ်အီတဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. 

လၢတၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢအဂီၢ် လီၢ်ကဝီၤသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ် ညီနုၢ်ဘၣ်တၢ်အံးထွဲကွၢ်ထွဲကဟုကယာ်အဝဲသ့ၣ်လၢ ကညီဒီကလုာ်တၢ်ထူၣ်ဖျဲးသုးမုၢ်ဒိၣ် (KNLA) အသုးဖိစှၤဂၤ ဖဲအဝဲသ့ၣ်လဲၤထီၣ်က့ၤလီၤလၢလီၢ်ကဝီၤပူၤ အဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်မၤအသးဖဲ လါမးၡး ၃၁ သီႇ ၂ဝ၂ဝ နံၣ် ဂီၤခီ ၆း၁ဝ နၣ်ရံၣ်န့ၣ်ႇ KNLA  သုးစှၤဂၤခီဆှၢဝဲ လီၢ်ကဝီၤ သဝီဖိ (၁၁) ဂၤလၢကခီကျဲဖဲ စီၤနွဲၢ်ပျီ (တၢ်ကိးစ့ၢ်ကီးအီၤလၢ ထိၣ်ကိးထၣ်ပျီ), စီၤမုၢ်ပျီကရူၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ် ကီၢ်ပယီၤသုးဖိလၢ ခလရ (၃ဝ) တဖၣ်ထံၣ်စိဃီၤသဝီဖိတဖုအံၤဒီး ခးစိအဝဲသ့ၣ်ဒီးကျိတဘျုးထံၣ်န့ၣ်လီၤ. သဝီဖိ တဖၣ်ဃ့ၢ်ကွံာ်ပစုၢ်ပတ့ၤဒီး ဘၣ်ပာ်တ့ၢ်ကွံာ်ကယဲၢ်အတၢ်ပီးတၢ်လီတဖၣ် လၢအပာ်ဃုာ်ဒီးတၢ်အီၣ်တၢ်အီတဖၣ်ဒီး စဲးဖီကဟၣ်သိ (၂)ဒၢ လၢအအိၣ်ဝဲ(၂ဝ လံးထၢၣ်) န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်ပှ့ၤပာ်ဝဲကဟၣ်သိအံၤ ဒ်သိးကသူဝဲလၢ စဲးထဲၣ်ဟီၣ်ခိၣ်အဂီၢ် ဖဲအဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်ထဲၣ်လီၤစံာ်လီၢ် လၢတၢ်စူၤခါၦၤသူၣ်ဘုကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်ပှ့ၤပာ်တၢ်လိၣ်ဘၣ်လၢ အရ့ဒိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ မ့ၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်ဘၣ်ယိၣ်လၢ တၢ်လဲၤတၢ်က့ၤကကီခဲဒိၣ်ထီၣ်ဒီး တၢ်ပတုာ်တၢ်လဲၤတၢ်က့ၤ ကအိၣ်ထီၣ် ခီဖျိတၢ်ဆါသတြိာ် ခိရိနၣ်ဘဲရၢးစ် (COVID-19) အဃိန့ၣ်လီၤ. 

တၢ်ကဲထီၣ်သးကဒီးတနံၤဃီ ဖဲဟါလီၤခီ (၆း၅ဝ)နၣ်ရံၣ်ဃၣ်ဃၣ်န့ၣ် လီၢ်ကဝီၤသဝီဖိဃုဂၤခီဂာ်ဝဲကျဲ ဖဲထိၣ်ကိးထၣ် ပျီ လၢတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးအပူၤမ့ၢ်လၢပယီၤသုးခးတ့ၢ် ၦၤသဝီဖိလၢအခီကျဲ ဖဲဂီၤခီအဆၢကတီၢ်အဃိန့ၣ်လီၤ. ပယီၤသုးဖိလၢ ခလရ (၃ဝ) ထံၣ်စိကဒီးသဝီဖိလၢအခီကျဲတဖၣ်အံၤအဃိ ခးစိဃီၤကဒီးအဝဲသ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢအဝဲသ့ၣ်အကျါ စီၤသဲးမံ လၢအမ့ၢ်လီၢ်ကဝီၤၦၤတဝၢခိၣ်နၢ်တဂၤဘၣ်ဒိဒီးကျိအဃိ သံကွံာ်ဝဲန့ၣ်လီၤ.[3]  ထဲဒၣ်သဝီဖိလၢအခီကျဲအဂၤယဲၢ်ဂၤ ဃုာ်ဒီး စီၤသဲးမံ အမါဧိၤဃ့ၢ်ပူၤဖျဲးအသးချုးဝဲန့ၣ်လီၤ. 

စီၤသဲးမံ အသးနံၣ်အိၣ်ဝဲ ၅ဝ ဘျဲၣ်ႇ ဒီးအဝဲအိၣ်ဆိးဝဲလၢ အ---သဝီႇ ခ---ကရူၢ်ႇ လူၢ်သီကီၢ်ဆၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.[4]  အဝဲမ့ၢ်လီၢ်ကဝီၤၦၤတဝၢခိၣ်နၢ်တဂၤႇ မ့ၢ်စ့ၢ်ကီး ကီၢ်သ့ၣ်ဂုၢ်စံၣ်ညီၣ်ကွီၢ်ခိၣ် (၂) ဂၤတဂၤဒီး ကမံးတံာ်ကရၢဖိတဂၤလၢ ဃိၣ်လိာ်တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်ကရၢၢ် (Salween Peace Park) လၢအမ့ၢ် လီၢ်ကဝီၤၦၤတဝၢသ့ၣ်ၦၢ်န့ၣ်လီၤ.[5]  ဖဲတၢ်ကဲထီၣ်သး အနံၤန့ၣ်ႇ စီၤသဲးမံဒီးအမါလဲၤဆူ ပာ်ကီၤထၣ်တၢ်ဆါတၢ်ပှ့ၤအလီၢ် လၢအအိၣ်လၢ မုၢ်သဲးဝ့ၢ်ႇ လၢၢ်ဒိၣ်ကီၢ်ဆၣ်ႇ ချၢၣ်လွံၢ်ထူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲအဝဲသ့ၣ်ဃ့ၢ်ပူၤဖျဲးအသးလၢပယီၤသုးခးအီၤဆၢကတီၢ်ႇ အမါနၢ်ဟူစီၤသဲးမံကိး ပသူထီၣ်ဝဲ “ကျိဘၣ်ယၤလံ” ဘၣ်ဆၣ်ဒီး မ့ၢ်လၢအမါစ့ၢ်ကီး ဘၣ်ဃ့ၢ်ပူၤဖျဲးလၢအသးသမူဂီၢ်အဃိ ကွၢ်က့ၤအလီၢ်ခံတချုးဘၣ်လီၤ. စီၤသဲးမံအမါအံၤ ဘၣ်ပာ်တ့ၢ်ကွံာ်အတၢ်အီၣ်တၢ်အီဒီး သဲးသၣ် ၂ႇဝဝဝ ဖျၢၣ်လၢအဟဲက့ၤပှ့ၤဝဲန့ၣ်လီၤ. သဝီဖိအဂၤလွံၢ်ဂၤလၢအလဲၤသကိးတၢ်ဒီးအဝဲသ့ၣ်တဖၣ် ဃ့ၢ်စိာ်အတၢ်ပီးတၢ်လီန့ၢ်ဝဲ မ့ၢ်လၢအတယၢၢ်ဖှံဝဲအဃိလီၤ. 

KNLA  သုးဖိတဖၣ်ဒီး လီၢ်ကဝီၤသဝီဖိလဲၤဟံးန့ၢ်က့ၤ စီၤသဲးမံအစိၣ်တဘူၣ်ဒံးဘၣ်မ့ၢ်လၢ ပယီၤသုးသ့ၣ်တဖၣ် ဟူးဂဲၤဒံးဖဲ တၢ်ကဲထီၣ်သးလီၢ်ကဝီၤန့ၣ်အပူၤအဃိလီၤ. ဖဲလါအ့ဖြ့ၣ် ၃ သီႇ ၂ဝ၂ဝ နံၣ်န့ၣ်ႇ KNLA သုးဖိတဖၣ် လဲၤကွၢ်စိဝဲ တၢ်ကဲထီၣ်သးအလီၢ်န့ၣ် ဒီးမဲာ်ကလၤနါပီၤ (မှန်ဘီလူး) အခါႇ ထံၣ်ဝဲလၢ ပယီၤသုးဖိတဖၣ်ဆၢထၢၣ် ခိးကွၢ်တၢ်ဖဲ စီၤသဲးမံအစိၣ်အဃၢၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲ KNLA သုးဖိတဖၣ်လဲၤကွၢ်ကဒီးတဘျီ ဖဲလါအ့ဖြ့ၣ် ၆သီႇ ၂ဝ၂ဝ နံၣ်အနံၤန့ၣ် တထံၣ်ဝဲစီၤသဲးမံအစိၣ်လၢၤဘၣ်. အဝဲသ့ၣ်တယာ်ဝဲလၢပယီၤသုးတဖၣ် ကစိာ်ကွံာ်အစိၣ်အံၤ ဒီးခူၣ်လီၤ အီၤဖဲ အသုးကလၢၤကပိာ်ကပၤန့ၣ်လီၤ. ကညီတၢ်ကစီၣ်သန့ (KIC) ကျဲးစၢးဆဲးကျိးဒီး ကီၢ်ပယီၤသုးၦၤကတိၤ တၢ်ပၢသုးခိၣ်ဒိၣ်စိ စီၢ်မ့ထိ ဒီး သုးခိၣ်ဒိၣ်စိ မီၤမီၤလၣ် ဘၣ်ဃးဒီးတၢ်ဂ့ၢ်အံၤဘၣ်ဆၣ် ဆဲးကျိးဝဲတန့ၢ်နီတဂၤဘၣ်.[6] 
 
စီၤသဲးမံအံၤ ဘၣ်ပာ်လီၤတဲာ်ကွံာ်ဝဲအဖိ ယဲၢ်ဂၤဒီးအမါန့ၣ်လီၤ. 

တၢ်ကတိၤကျၢၢ်တံၢ်

တၢ်ကဲထီၣ်သးခံခါလၢာ်အံၤ မ့ၢ်တၢ်လုၢ်သ့ၣ်ခါပတာ်ဒီး တၢ်မၤပယွဲ ထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်ပတုာ်တၢ်ခးတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤ (NCA) အတၢ်ဘျၢ အဆၢဖိ ၅(က) ဒီး ၈(က) လၢအစံးဝဲ ကရၢလၢအဆဲးလီၤစုမုၢ်ကျၢၢ်တဖၣ် တဘၣ်ဒုးအိၣ်ထီၣ် စုကဝဲၤတၢ်ထီၣ်ဒုးတပျီာ်တၢ်လၢတၢ်ပတုာ်တၢ်ခးဟီၣ်ကဝီၤဘၣ်. တၢ်ကဲထီၣ်သးခံခါတခါမ့ၢ်စ့ၢ်ကီးတၢ်မၤပယွဲဝဲ(NCA) အဆၢဖိ ၉(ခ) ဒီး ၇(ခ) လၢအတြီဝဲ ကရၢလၢအဆဲးလီၤစုမုၢ်ကျၢၢ်တဖၣ်လၢ တဘၣ်မၤသံမၤဝီကမျၢၢ်ထံဖိကီၢ်ဖိလၢ တၢ်ပတုာ်တၢ်ခးအဟီၣ်ကဝီၤပူၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. 

တၢ်ကစီၣ်အဖုၣ်တဘ့ၣ်အံၤ ပာ်ဖျါဝဲ ကီၢ်ပယီၤသုးသ့ၣ်တဖၣ်မၤပယွဲဝဲတၢ်ပတုာ်တၢ်ခးအတၢ်ဘျၢတဖၣ်ခီဖျိ တၢ်ပညိၣ် ထီဒါဒီးမၤသံမၤဝီဒံး ကမျၢၢ်ဒီး (KNU) ၦၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဖၣ်ကွ့ၢ်ကွ့ၢ် လၢကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးအပူၤန့ၣ်လီၤ. လၢအပူၤကွံာ်စ့ၢ်ကီး တၢ်ဒ်အံၤကဲထီၣ်တ့ၢ်ဝဲ ဒီးကီၢ်ပယီၤသုးဖိလၢအမၤပယွဲတၢ်ဘျၢတဖၣ် တၢ်တဟံးန့ၢ်အီၤဂ့ၢ်ဝီ နီတမံၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. လီၤဆီဒၣ်တၢ်ႇ ပယီၤသုးတဖၣ်လၢအခးသံ ကညီၦၤတဝၢခိၣ်နၢ် စီၤအိၣ်မူ ဖဲလါအ့ဖြ့ၣ် ၂ဝ၁၈ နံၣ်န့ၣ်ႇ တုၤခဲကနံၣ်အံၤ တၢ်တဟံးထီၣ်ဂ့ၢ်ဝီနီတမံၤ လၢတၢ်ကစံၣ်ညီၣ်ဆၢတဲာ်က့ၤတၢ်တီတၢ်တြၢ်အဂီၢ်ဘၣ်.[7] 

လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ကညီဂ့ၢ်ဝီခွဲးယာ်ကရူၢ် (KHRG) အိၣ်ဒီးတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘီဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်လၢ တၢ်မၤသံမၤဝီကဲထီၣ် သးခံခါအံၤစ့ၢ်ကီး တၢ်တဟံးထီၣ်န့ၢ် အဝဲသ့ၣ်အဂ့ၢ်အဝီကဒီးဘၣ်န့ၣ်လီၤ. 

လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ကီၢ်ပယီၤထံကီၢ်ပဒိၣ်ပၦၢ်ကဘၣ်ဟံးထီၣ်ဂ့ၢ်ဝီလၢအဆိအချ့ လၢကစံၣ်ညီၣ်အၦၤသုးမုၢ်သံၣ်ဘိတဖၣ်ခီဖျိအမၤပယွဲ (NCA) တၢ်ဘျၢအဖီခိၣ် ဒီးကဘၣ်ဆှၢထီၣ်စ့ၢ်ကီး ၦၤမၤကမၣ်တၢ်ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်တဖၣ် ဆူတၢ်တီ တၢ်တြၢ်တၢ်စံၣ်ညီၣ်ပီတ့အလီၢ်န့ၣ်လီၤ.