တၢ်ပာ်ဖျါအဖုၣ် တဘ့ၣ်အံၤ ပာ်ဖျါဝဲ တၢ်ကဲထီၣ်သးအဂ့ၢ်တဖၣ်လၢ ဒီၣ်ဖးခိၣ်ကီၢ်ဆၣ်, တီအူကီၢ်ရ့ၣ်အပူၤ ဖဲလါဒံၣ်စဲဘၢၣ် ၂၀၂၂နံၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ကဲထီၣ်သးတဖၣ်မ့ၢ်၀ဲ တၢ်ခးတပျီၤကဲထီၣ်သးလၢသုးဖီၣ်စုက၀ဲၤတဖၣ်အဘၢၣ်စၢၤ, တၢ်မၤပျံၤမၤဖုးဒီး တၢ်သးတမုာ်မၤကၣ်ဒူသ၀ီဖိခီဖျိတၢ်ခးလီၤကျိဖးဒိၣ်ဒီးကျိဖိတဖၣ်ဆူသ၀ီဖိအိၣ်ဆိးလီၢ်ကျဲတဖၣ်အပူၤ, ဒီးတၢ်တြီတံၢ်ဃာ် တၢ်လဲၤထီၣ်က့ၤလီၤသဘျ့သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ခးတပျီၤကဲထီၣ်သးလၢထံကီၢ်တၢ်ပၢတၢ်ပြးကီၣ်ကးကရၢ (SAC)သုးဒီး ကညီဒီကလုာ်တၢ်ထူၣ်ဖျဲးသုးမုၢ်ဒိၣ် (KNLA)အဘၢၣ်စၢၤ ဖဲဒ့လီၤမုၢ်နုာ်လာ်ခီတၢ်လီၢ်၀ံၤအလီၢ်ခံ SACသုးတဖၣ် ခးလီၤကျိ ဖးဒိၣ် လိၤလိၤဆူ အ---သ၀ီပူၤအဃိ မၤဟးဂီၤသ၀ီဖိတၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ် ဒီးဘၣ်ဒိသ၀ီဖိလၢအသးနံၣ်အိၣ် (၅၀)နံၣ်တဂၤ န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤမ့ၢ်လၢအ၀ဲသ့ၣ်သးတမုာ်ဒီးမၤကၣ်က့ၤသ၀ီဖိတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. အ၀ဲသ့ၣ်ခးစ့ၢ်ကီးကျိဖိတဖၣ်လၢ သၣ်ဒီၣ်မၠိၣ် သ့ၣ်၀့ၢ်ပူၤအဃိ  သ၀ီဖိ ဘၣ်ဒိတဂၤစ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ. အါန့ၢ်အန့ၣ် SACသုးတဖၣ် ကိးပတုာ်ဒီး သံကွၢ်သံဒိး သ၀ီဖိလၢအဟး လၢကျဲမုၢ်ခိၣ်သ့ၣ်တဖၣ် ဒီးလူၤဃုဃိကွၢ်၀ဲကျိတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. လီၢ်က၀ီၤသ၀ီဖိတဖၣ် တူၢ်ဘၣ်၀ဲလၢ တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢတအိၣ် ဘၣ်အဃိ အ၀ဲသ့ၣ်အါဂၤလဲၤဃ့ၢ်အိၣ်ကဒုဆူတၢ်လီၢ်အဂၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.[1]

 

 

ဖဲလါဒံၣ်စဲဘၢၣ် ၁၁သီ, ၂၀၂၂နံၣ်ကဘၣ်ဖဲ ဂီၤခီ ၈း၃၀နၣ်ရံၣ်အဆၢကတီၢ်န့ၣ် ထံကီၢ်တၢ်ပၢတၢ်ပြးကီၣ်ကးကရၢ (SAC) ခီၣ်ချ့သုးရ့ၣ် (ခမရ-၆၀၄)သုးတဖၣ် ဟူးဂဲၤဟး၀့ၤ၀ီၤဆှၣ်တၢ်လၢသိလ့ၣ်ကျဲမုၢ်ခိၣ် [လၢတီအူဒီးသၣ်ဒီၣ် ၀့ၢ်အဘၢၣ်စၢၤ, ဒီၣ်ဖးခိၣ်ကီၢ်ဆၣ်ပူၤ] န့ၣ်လီၤ. SACသုးတဖၣ် ဘၣ်သဂၢၢ်လိာ်သးဒီး ကညီဒီကလုာ်တၢ်ထူၣ်ဖျဲး သုးမုၢ်ဒိၣ် (KNLA) သုးဒ့ (၃) လၢအအိၣ်လၢ သုးရ့ၣ် (၅) အဖီလာ်, သုးက့ (၂) ဟီၣ်က၀ီၤအပူၤတဖုအံၤန့ၣ်လီၤ.  လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ တၢ်ဒုးကဲထီၣ်၀ဲလၢ SAC ခီၣ်ချ့သုးရ့ၣ် (ခမရ-၆၀၄)သုးဒီး KNLAသုးဒ့ (၃) အဘၢၣ်စၢၤ ကအိၣ် (၁၅) မံးနံး ဃၣ်ဃၣ်န့ၣ်လီၤ. SAC ခီၣ်ချ့သုးရ့ၣ် (ခမရ-၆၀၄) သုးသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ အိၣ်ဆီလီၤအသးဖဲ စန့ၤကိသုးကလၢၤပူၤ ဒီးသုးကလၢၤ၀ဲအံၤ အိၣ်စီၤစုၤဒီး အ---သ၀ီ (ဘၣ်တၢ်သ့ၣ်ညါစ့ၢ်ကီးအီၤလၢအမ့ၢ် ဘ---သ၀ီ), ဒ့လီလီၢ်လံၤဟီၣ်က၀ီၤပူၤ, ဒီၣ်ဖးခိၣ်ကီၢ်ဆၣ်, တီအူကီၢ်ရ့ၣ် ကအိၣ် တမံးလာ်န့ၣ်လီၤ.  စန့ၤကိသုးကလၢၤ အံၤ မ့ၢ်တၢ်မဲာ်ညါတစိၢ်တလီၢ်သုးကလၢၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ကဲထီၣ်သးအလီၢ်အံၤ ကအိၣ်စီၤစုၤဒီး အ---သ၀ီ ကအိၣ် ယဲၢ်တၢၣ်န့ၣ်လီၤ. စန့ၤကိသုးကလၢၤအံၤ အိၣ်စီၤစုၤဒီး အ---သ၀ီတဆဲးဖိအဃိ တၢ်ဒုးကဲထီၣ်သးလၢ  SAC ခီၣ် ချ့သုးရ့ၣ် [ခမရ-၆၀၄]သုးဒီး [KNLA သုးဒ့-] အဘၢၣ်စၢၤအခါ သ၀ီဖိတဖၣ် တသ့ၣ်ညါထွဲ၀ဲဘၣ်န့ၣ်လီၤ.

တၢ်ဒုးကဲထီၣ်၀ံၤအလီၢ်ခံ ကဘၣ်ဖဲ [လါဒံၣ်စဲဘၢၣ် ၁၁သီ, ၂၀၂၂နံၣ်] ဂီၤခီ ၉နၣ်ရံၣ်အဆၢကတီၢ်န့ၣ် လၢတၢ်ခီၣ် ဆၢတၢ်ဒုးအဘျီ၀ဲအံၤအဂီၢ် SAC ခီၣ်ချ့သုးရ့ၣ် [ခမရ-၆၀၄]သုးတဖၣ် ခးလီၤ၀ဲကျိဖးဒိၣ်အံၤဆူ အ---သ၀ီပူၤ န့ၣ်လီၤ. [လၢအပူၤကွံာ် SAC ခီၣ်ချ့သုးရ့ၣ် (ခမရ-၆၀၄) သုးရ့ၣ်ခိၣ် ဟ့စၤထိဟ့ၣ်ပလီၢ်သ၀ီဖိတဖၣ်လၢ KNLA သုးတဖၣ်မ့ထီၣ်ဒုးအ၀ဲသ့ၣ်န့ၣ် အ၀ဲသ့ၣ်ကထီၣ်ဒုးထီဒါ၀ဲသ၀ီန့ၣ်လီၤ.] ကျိဖးဒိၣ်တၢတဖျၢၣ်လီၤတဲာ် ဒီးပိၢ်ဖး ထီၣ်၀ဲဖဲ တၢ်လူၢ်ခိၣ်တတီၤလၢအဘူးဒီးသ၀ီအဃိ သ၀ီဖိတဘၣ်ဒိနီတဂၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. မ့မ့ၢ်ကျိဖးဒိၣ် ခံဖျၢၣ်တ ဖျၢၣ်န့ၣ် လီၤတဲာ်ပိၢ်ဖးထီၣ်ဘၣ်လၢ စီၤစ--- အဟံၣ်ခိၣ် ဒီးဖဲန့ၣ် ဘၣ်လၢသ၀ီဖိလၢအမ့ၢ် စီၤဒ--- သးနံၣ်အိၣ် (၅၀) နံၣ်တဂၤအံၤအိၣ်ဘူးဒီးစီၤစ--- ဟံၣ်အဃိ အစုစ့ၣ်အဒုၣ်ဖီခိၣ် ဘၣ်ဒိဒီးကျိဖးဒိၣ်က့တဆံးတက့ၢ်န့ၣ်လီၤ. [မ့မ့ၢ်စီၤစ--- အနီၢ်ကစၢ်တခီ ဖဲတၢ်ကဲထီၣ်သးအခါ အ၀ဲအိၣ်လၢတၢ်ဘါယွၤသရိၤပူၤအဃိ အ၀ဲတဘၣ်ဒိနီတစဲး ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.] တၢ်ခးလီၤကျိဖးဒိၣ်၀ံၤအလီၢ်ခံ လီၢ်က၀ီၤသ၀ီဖိတဖၣ် ဟးထီၣ်လၢသ၀ီချၢတဘူၣ်လၢၤ ဘၣ်အဃိ ဘၣ်အိၣ်ခူသူၣ်ဒၣ်လၢသ၀ီအပူၤဒ်အံၤန့ၣ်လီၤ. မ့မ့ၢ်သ၀ီဖိလၢအဘၣ်ဒိတဂၤန့ၣ် ဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဆၢ်ကူစါယါဘျါလၢ အ--- သ၀ီဖိကသံၣ်သရၣ်မုၣ်တဂၤအအိၣ်တနံၤဃီဃီန့ၣ်လီၤ. ကသံၣ်သရၣ်မုၣ်တဂၤအံၤ လၢအပူၤကွံာ်န့ၣ် ထီၣ် ဘၣ်၀ဲ ကသံၣ်တၢ်မၤလိလၢသ၀ီပူၤအဃိန့ၣ်လီၤ. [ပှၤဘၣ်ဒိတဂၤအံၤအတၢ်ပူၤလီၢ်ဘျါကွံာ်၀ဲဒၣ်လံန့ၣ်လီၤ.]

[တၢ်ဒုးကဲထီၣ်ဖဲ လါဒံၣ်စဲဘၢၣ် ၁၁သီ, ၂၀၂၂နံၣ် ၀ံၤအလီၢ်ခံ] SAC ခီၣ်ချ့သုးရ့ၣ် [ခမရ-၆၀၄] သုးတဖၣ် ခးထီၣ် ကြီကျိဖိဆူမူခိၣ် ကအိၣ် (၃၀)ထံၣ်ဃၣ်ဃၣ် ဖဲသၣ်ဒီၣ်မၠိၣ်သ့ၣ်၀့ၢ်ပူၤအံၤန့ၣ်လီၤ. [လီၢ်က၀ီၤသ၀ီဖိတဖၣ် နာ်၀ဲလၢ တၢ်ခးကြီကျိဒ်အံၤန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်သးတမုာ်တၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤလၢအမၤကၣ်သ၀ီဖိ ဒ်သုးရ့ၣ်ခိၣ်ဟ့စၤထိ ဟ့ၣ်လီၤတၢ် ကလုၢ် ဒီးမၢအသုးဖိတဖၣ်လၢ KNLAသုးတဖၣ်မ့ခးအ၀ဲသ့ၣ်န့ၣ် ကဘၣ်မၤပျံၤမၤဖုးကဒါလၢသ၀ီဖိန့ၣ်လီၤ.]  ပယီၤသုးတဖၣ် ခးကြီကျိအဃိ Telenor လီတဲစိပှၤမၤတၢ်ဖိလၢအအိၣ်ဖဲတီအူ၀့ၢ်တဂၤအဟၢဖၢဘၣ်ဒိတဆဲး န့ၣ်လီၤ. [ပှၤတူၢ်ဘၣ်တၢ်တဂၤအံၤက့ၤကဒါဆူတီအူ၀့ၢ်ပူၤ ဒီးဖဲလါယနူၤအါရံၤ ၂၀၂၃နံၣ်န့ၣ် ပှၤတူၢ်ဘၣ်တၢ်တဂၤ အံၤအိၣ်တၢ်လီၢ်ဖဲလဲၣ်ခီလဲၣ်န့ၣ် တၢ်တသ့ၣ်ညါ၀ဲဒံးဘၣ်န့ၣ်လီၤ.]

သုးရ့ၣ်ခိၣ် ဟ့စၤထိမ့ၢ်၀ဲ SACခီၣ်ချ့သုးရ့ၣ် (ခမရ-၆၀၄)ခိၣ်ဒီးအသုးလၢအဟူးဂဲၤလၢ သၣ်ဒီၣ်မၠိၣ်သုးကလၢၤ လၢအအိၣ်ဖဲသၣ်ဒီၣ်မၠိၣ်သ့ၣ်၀့ၢ်ပူၤအိၣ်စ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤSAC သုးကလၢၤ သၢဖျၢၣ် လၢအအိၣ်ဆီလီၤအသး ဖဲသၣ် ဒီၣ်၀့ၢ်ဒီးတီအူ၀့ၢ်အဘၢၣ်စၢၤကျဲမုၢ်ကပၤတဖၣ်အံၤမ့ၢ်၀ဲ တဆံဃုမံးလာ်သုးကလၢၤ, စန့ၤကိ သုးကလၢၤ ဒီးတီၤ ပၠၤကၠံသုးကလၢၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. သုးရ့ၣ်ခိၣ် ဟ့စၤထိအံၤ အိၣ်ဆီလီၤအသးဖဲ သၣ်ဒီၣ်မၠိၣ်သ့ၣ်သုးကလၢၤပူၤ အံၤန့ၣ်လီၤ.

[တနံၤဃီဃီ ဖဲလါဒံၣ်စဲဘၢၣ် ၁၁သီ, ၂၀၂၂နံၣ်န့ၣ် ဖဲသၣ်ဒီၣ်၀့ၢ်ပူၤန့ၣ်] SACသုးဖိတဖၣ် ကိးပတုာ်သ၀ီဖိ လၢအဟဲ က့ၤလီၤလၢတၢ်ဘါယွၤသရိၤလၢကျဲမုၢ်ခိၣ်အခါတဖၣ်ဒီး သံကွၢ်သ၀ီဖိတဖၣ်အံၤ [မ့ၢ်အပၣ်ဃုာ်ပၣ်ဂီၢ်လၢတၢ် ထီၣ်ဒုးအံၤဧါအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ.] သုးတဖၣ်အံၤ ဃုဃိတၢ်လၢသ၀ီဖိအလိၤဒီး ဟးဃုစုက၀ဲၤဒ်အမ့ၢ်ကျိသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် လီၤ. အါန့ၢ်အန့ၣ် သုးတဖၣ်အံၤ တြီတံၢ်ဃာ်သ၀ီဖိတၢ်လဲၤထီၣ်က့ၤလီၤ [စးထီၣ်လၢသၣ်ဒီၣ်၀့ၢ် ဒီးတုၤလၢတီအူ ၀့ၢ်အဘၢၣ်စၢၤတၢ်လီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤန့ၣ်လီၤ.] လၢတၢ်ဂ့ၢ်ဒ်အံၤအဃိ လီၢ်က၀ီၤသ၀ီဖိလၢ သၣ်ဒီၣ်မၠိၣ်သ့ၣ်၀့ၢ်တ ဖၣ် ပျံၤတၢ်ဒီး အိၣ်က့ၤလၢအဟံၣ်ဃီတဘူၣ်လၢၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. အဃိသ၀ီဖိသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ လဲၤဃ့ၢ်အိၣ်ခူသူၣ်က့ၤ လၢ အကီၣ်ကျိးဒီးသဲးကျိးသ့ၣ်တဖၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.

[စးထီၣ်လၢ လါဒံၣ်စဲဘၢၣ်ထီၣ်သီ ၂၀၂၂နံၣ်န့ၣ်], SAC ခီၣ်ချ့သုးရ့ၣ် (ခမရ-၆၀၄) သုးတဖၣ် ဟူးဂဲၤဟး၀့ၤ၀ီၤဆှၣ် ကွၢ်တၢ်လၢမုၢ်နၤခီ ဖဲသၣ်ဒီၣ်မၠိၣ်သ့ၣ်၀့ၢ်ဟီၣ်က၀ီၤသ့ၣ်တဖၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. မ့မ့ၢ်လၢမုၢ်ဆါခီအဆၢကတီၢ်အ၀ဲသ့ၣ် ကွၢ်စူၣ်သ၀ီဖိတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဒုးကဲထီၣ်၀ံၤအလီၢ်ခံ အ၀ဲသ့ၣ်ကိးပတုာ်ဒီးသံကွၢ်သံဒိး သ၀ီဖိ လၢအဟးထီၣ်က့ၤလီၤလၢဟီၣ်က၀ီၤပူၤ လီၤဆီဒၣ်တၢ်ပှၤလၢအ၀ဲသ့ၣ်ဆိကမိၣ်တယး၀ဲလၢအအိၣ် ဒီးတၢ်ဆဲး ကျိးဆဲးကျၢဒီးလီၢ်က၀ီၤ KNLAသုးသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ခီဖျိလၢသုးတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤဒ်အံၤသ့ၣ်တဖၣ်အဃိ လီၢ်က ၀ီၤသ၀ီဖိတဖၣ် တူၢ်ဘၣ်၀ဲလၢ တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢလၢအ၀ဲသ့ၣ်ဂီၢ်တအိၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.

Fri, 20 Jan 2023

Footnotes: 

[1] တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢ လံာ်ပာ်ဖျါတဘ့ၣ်အံၤအပူၤန့ၣ် တၢ်ဒိးန့ၢ်ဘၣ်အီၤဖဲ လါဒံၣ်စဲဘၢၣ် ၂၀၂၂နံၣ် အပူၤန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်တၢ်ဆှၢဟ့ၣ်ထီၣ်အီၤလၢ လီၢ်ကဝီၤ ၦၤမၤသကိးတၢ်တဂၤ ဖဲတီအူကီၢ်ရ့ၣ်အပူၤ လၢအဘၣ်တၢ်သိၣ်လိအီၤ လၢကညီဂ့ၢ်ဝီခွဲးယာ်ကရူၢ် KHRG လၢကမၤနီၣ်မၤဃါတၢ်မၤဘၣ်ဒိ ၦၤဟီၣ်ခိၣ် ဖိခွဲးယာ်အတၢ်အိၣ်သးတဖၣ်ဖဲလီၢ်ကဝီၤပူၤန့ၣ်လီၤ. ၦၤတူၢ်ဘၣ်တၢ်တဖၣ်အမံၤ, တၢ်ဂီၤဒီး အိၣ်ဆိးလီၢ်ကျဲ လီၤတံၢ်လီၤဆဲးတဖၣ်န့ၣ် တၢ်မၤလီၤဘၢအီၤ လၢအဝဲနီၢ်ကစၢ်တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢ တၢ်ကွဲးၡဲပၠးအါထီၣ်အီၤဖဲ ပနိကဝီၤအပူၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲဒၣ် KHRG အတၢ်ကွဲးၡဲထီၣ်တၢ် ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤန့ၣ်လီၤ.

Related Readings