English
ကညီကျိာ်
မြန်မာတၢ်ပာ်ဖျါအဖုၣ်တဘ့ၣ်အံၤ ပာ်ဖျါဝဲတၢ်ကဲထီၣ်အသးလၢ ဒီၣ်ဖါခိၣ်ကီၢ်ဆၣ်, တီအူကီၢ်ရ့ၣ် ဖဲလါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ဒီး လါမးရှး ၂၀၂၄ နံၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲလါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၁၀ သီ, ၂၀၂၄ နံၣ်န့ၣ် တၢ်ဒုးကဲထီၣ်လၢ ထံကီၢ်တၢ်ပၢတၢ်ပြးကီၣ်ကးကရၢ (SAC) သုးတဖၣ်ဒီး တၢ်ဒီသဒၢကမျၢၢ်သုး (PDF) ဒီး ကညီဒီကလုာ်တၢ်ထူၣ်ဖျဲးသုးမုၢ်ဒိၣ် (KNLA) အသုးတဖၣ် အဘၢၣ်စၢၤဖဲ အဘူးဒီး အ--- သဝီ, ထံဒ့ဟီၣ်ကဝီၤ, ဒီၣ်ဖါခိၣ်ကီၢ်ဆၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲတၢ်ဒုးကဲထီၣ်အဆၢကတီၢ် ကျီၢ်သံခံဒုဒီး သဝီဖိတဖၣ်ဃ့ၢ်အိၣ်လၢ ဟီၣ်ကဝီၤအဘူးတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဒုးကဲထီၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ SAC သုးဖိတဖၣ် ဟံးန့ၢ်ဆူၣ်သဝီဖိအတၢ်ဖိတၢ်လံၤတဖၣ် ဒ်အမ့ၢ်သိလ့ၣ်, သိလ့ၣ်ယီၣ်, တၢ်ဖိတၢ်လံၤအဂၤတဖၣ်ဒီး ဒွဲၣ်အူထီၣ်ဝဲ ဟံၣ် (၆၄) ဖျၢၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲသဝီဖိတဂၤ က့ၤဟံးက့ၤအသိၣ်လ့ၣ်အဆၢကတီၢ် SAC သုးတဖၣ်ဖီၣ်အီၤန့ၣ်လီၤ. SAC သုးဖိတဖၣ်မၤပျံၤမၤဖုးစ့ၢ်ကီးဝဲလၢ တၢ်ဒုးမ့ၢ်ကဲထီၣ်တဘျီကဒီးန့ၣ် ကဒွဲၣ်အူထီၣ်သဝီဒီတဖျၢၣ်လၢာ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲလါ မးရှး ၂၁ သီ, ၂၀၂၄ နံၣ်န့ၣ် ခီဖျိလၢ ကျိချံမျိာ်သၣ်လီၢ်လံလၢတပိၢ်ထီၣ်ဒံးဘၣ် (UXO) ပိၢ်ဖးထီၣ်အဃိ ဖိသးဖိခံဂၤလၢ အအိၣ်ဖဲ အ--- သဝီသံဝဲန့ၣ်လီၤ. လီၢ်ကဝီၤသဝီဖိတဖၣ် တယာ်ဝဲလၢ ဖဲတၢ်ဒုးကဲထီၣ်သးဖဲ လါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၁၀ သီ, ၂၀၂၄ နံၣ်အဆၢကတီၢ် SAC သုးဖိတဖၣ်ခးလီၤ ကျိဖးဒိၣ်ချံလီၢ်လံၤတဖျၢၣ်အံၤန့ၣ်လီၤ.[1]
တၢ်ဒုးတၢ်ယၤဒီး တၢ်ဒွဲၣ်အူထီၣ်ဟံၣ်လၢ အ--- သဝီ, ထံဒ့ဟီၣ်ကဝီၤ
ဖဲလါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၁၀ သီ, ၂၀၂၄ နံၣ် ဟါခီ ၃ နၣ်ရံၣ်ဃၣ်ဃၣ်န့ၣ် တၢ်ဒုးကဲထီၣ်လၢ ထံကီၢ်တၢ်ပၢတၢ်ပြးကီၣ်ကးကရၢ (SAC) ခီၣ်သုးရ့ၣ် (IB) နီၣ်ဂံၢ် (၄၉) ဃုာ်ဒီး SAC သုးရ့ၣ်အဂၤ [လၢတၢ်တသ့ၣ်ညါအီၤ] တဖၣ် ဒီး တၢ်ဒီသဒၢကမျၢၢ်သုး (PDF) [တသ့ၣ်ညါသုးရ့ၣ်ဘၣ်] ပာ်ဖှိၣ်လိာ်သးဒီး ကညီဒီကလုာ်တၢ်ထူၣ်ဖျဲးသုးမုၢ်ဒိၣ် (KNLA) သုးက့နီၣ်ဂံၢ် (၂) ဒီး သုးရ့ၣ် နီၣ်ဂံၢ် (၄) တဖၣ်အဘၢၣ်စၢၤဖဲ တၢ်လီၢ်လၢအဘူးလိာ်သးဒီး အ--- သဝီ, ထံဒ့ဟီၣ်ကဝီၤ, ဒီၣ်ဖါခိၣ်ကီၢ်ဆၣ်, တီအူကီၢ်ရ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဒုးလိာ်သးအံၤ ကဲထီၣ်သးတံာ်တာ်သၢနၣ်ရံၣ်န့ၣ်လီၤ. SAC သုးတဖၣ် [IB နီၣ်ဂံၢ် (၄၉) ဒီး SAC သုးရ့ၣ်အဂၤတဖၣ် လၢတၢ်တသ့ၣ်ညါအီၤဘၣ်] အံၤအိၣ်လၢ န့ၤပၠံၤဒီၤခီစံၤဟီၣ်ကဝီၤ [မ့ၢ်ဝဲဟီၣ်ကဝီၤတခါလၢ SAC ပၢအီၤလိၤလိၤ] န့ၣ်လီၤ. တချုးလၢတၢ်ဒုးကဲထီၣ်ဒံးဘၣ်န့ၣ် PDF တဖၣ် ပာ်လီၤသုးကလၢၤလၢအိၣ်ဆီလီၤသးတစိၢ်တလီၢ် ဖဲတၢ်လီၢ်လၢဘူးဒီး အ--- သဝီဒီး အိၣ်ဖဲန့ၣ်စှၤကိးသီန့ၣ်လီၤ. ဖဲတၢ်ဒုးကဲထီၣ်အဆၢကတီၢ် KNLA သုးက့ နီၣ်ဂံၢ် (၂) ဒီး သုးရ့ၣ်နီၣ်ဂံၢ် (၄) သုးဖိတနီၤအိၣ်ဖဲ PDF သုးကလၢၤလၢအိၣ်ဆီလီၤသးတစိၢ်တလီၢ် တၢ်လီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲတၢ်ဒုးကဲထီၣ်အဆၢကတီၢ် သဝီဖိတဖၣ်အကျီၢ်ခံဒုဘၣ်ဒီး ကျိချံဒီး သံဝဲန့ၣ်လီၤ. မ့မ့ၢ်လီၢ်ကဝီၤသဝီဖိတနီၤလၢအအိၣ် အ--- သဝီတဖၣ် လဲၤဃ့ၢ်အိၣ်လၢစံာ်လီၢ်, တၢ်သူၣ်တၢ်ဖျးလီၢ်, ဒီး ကစၢၢ်ကလိလၢအအိၣ်ဘူးတဖၣ် လၢအဝဲၣ်သ့ၣ်အတၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲသဝီဖိတဖၣ်ဃ့ၢ်အဆၢကတီၢ် တစိာ်ဃုာ် တၢ်ဒီးအဝဲသ့ၣ်နီတမံၤဘၣ်.
တၢ်ဒုးပတုာ်ကွံာ်ဖဲ ဟါခီ ၆ နၣ်ရံၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ SAC သုးဖိတဖၣ်နုာ်လီၤလၢသဝီပူၤဒီး ဒွဲၣ်အူထီၣ်ဝဲသဝီဖိတဖၣ် အဟံၣ် (၆၄) ဖျၢၣ်အဃိ သဝီဖိတနီၤဘၣ်ဃ့ၢ်အိၣ်အသီတဘျီကဒီးလၢ တၢ်လီၢ်ဘူးလၢအဘံၣ်အဘၢန့ၣ်လီၤ. လၢသဝီပူၤဟံၣ်အိၣ်ဝဲအါန့ၢ်ဒံးအဖျၢၣ် (၁၀၀) န့ၣ်လီၤ. အချုးလၢအဝဲသ့ၣ်ဒွဲၣ်အူထီၣ်သဝီဖိတဖၣ်အဟံၣ်ဒံးဘၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ဟံၤန့ၢ်ဆူတၢ်လၢအလိၣ်ဘၣ်လၢသဝီဖိတဖၣ်အအိၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်ဟံးန့ၢ်ဆူၣ်စ့ၢ်ကီး သိလ့ၣ်ခံခိၣ်ဒီး သိလ့ၣ်ယီၣ် သၢခိၣ်န့ၣ်လီၤ. သိလ့ၣ်တခိၣ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲအူဘ--- အသိလ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. မ့မ့ၢ်သိလ့ၣ်ယီၣ်အကစၢ်ဒီး သိလ့ၣ်အဂၤတခိၣ်အကစၢ်န့ၣ် တၢ်တသ့ၣ်ညါအမံၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. SAC ဃ့ဝဲသိလ့ၣ်ကစၢ်တဖၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်လီၢ်ကီက့ၤအသိလ့ၣ်န့ၣ် ကဘၣ်ဟ့ၣ်ဝဲ သိလ့ၣ်တခိၣ်န့ၣ် အကလီၢ်လွံၢ်ဆံန့ၣ်လီၤ. အူဘ--- က့ၤဟံန့ၢ်က့ၤအသိလ့ၣ်ဘၣ်ဆၣ် SAC သုးတဖၣ်ဖီၣ်အီၤန့ၣ်လီၤ. [မ့ၢ်အူဘ--- အံၤ ဘၣ်တၢ်ပျၢ်က့ၤအီၤလံဧါန့ၣ် KHRGတသ့ၣ်ညါစ့ၢ်ကီးဘၣ်.] SAC သုးတဖိတဖၣ် မၤပျံၤမၤဖုးသဝီဖိတဖၣ်လၢ တၢ်ဒုးမ့ၢ်ကဲထီၣ်အသးဆူညါ [လၢ SAC အသုးဒီး PDF/KNLA အဘၢၣ်စၢၤ] န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ကဒွဲၣ်အူထီၣ်သဝီဒီတဖျၢၣ်လၢာ်န့ၣ်လီၤ.
ဆၢကတီၢ်ခဲအံၤသဝီဖိအါတက့ၢ် က့ၤအိၣ်က့ၤလၢအဝဲသ့ၣ်သဝီလံန့ၣ်လီၤ. သဝီဖိတနီၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်က့ၤတ့ထီၣ်က့ၤအဟံၣ်တတန့ၢ်ဒံးဘၣ်အဃိ တက့ၤကဒါက့ၤဒံးဘၣ်ဒီး အဝဲသ့ၣ်အိၣ်လၢ အသကိး မ့တမ့ၢ် အဘူးအတံၢ်တဖၣ်အဟံၣ်အိၣ်လၢ သဝီအဂၤ န့ၣ်လီၤ. သဝီဖိတနီၤလၢအဟံၣ်အူအီၣ်ထီၣ်ကွံာ်ဝဲတဖၣ် အိၣ်လၢအ--- သဝီပူၤဒီး တ့ထီၣ်ဟံၣ်ဒီး ဝၣ်လၢကအိၣ်တစိၢ်တလီၢ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. KNLA ဟ့ၣ်နီၤလီၤအဝဲသ့ၣ် သ့ၣ်ဒီးဝၣ်တဖၣ်လၢ ကတ့ၢ်ထီၣ်ဟံၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ယ့ၤတၤရှ့ၤပှၤတဝၢတၢ်တိစၢၤမၤစၢၤတၢ်ကရၢကရိ [အိၣ်လၢ ယ့ၤတၤရှ့ၤဝ့ၢ် ပကိကီၢ်ခီအပူၤလၢ အအိၣ်ဘူးဒီးဒီၣ်ဖါခိၣ်ကီၢ်ဆၣ်] ဟ့ၣ်လီၤသဝီဖိတဖၣ် တလါဂီၢ် တၢ်အီၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤတနီၤလၢ အပၣ်ဃုာ်ဒီး ဟုသးဒီးသိတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဟ့ၣ်မၤစၢၤဝဲန့ၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ သဝီဖိတဖၣ် တဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤအဂုာ်အဂၤနီတမံၤလၢၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ် တဒိးန့ၢ်ဘၣ်စ့ၢ်ကီး တၢ်အီၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ မ့တမ့ၢ် တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤလၢ ကတ့ထီၣ်အဝဲသ့ၣ်အဟံၣ်လၢ တၢ်တိစၢၤမၤစၢၤပှၤဂ့ၢ်ဝီတၢ်လိၣ်ဘၣ်တၢ်ကရၢကရိနီတဖု အအိၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ. သဝီဖိတဖၣ်ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ အဝဲသ့ၣ်လိၣ်ဘၣ်ဒံးတၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤလၢကတ့ထီၣ်က့ၤအဟံၣ်ဒီး ကစးထီၣ်က့ၤအတၢ်အိၣ်မူန့ၣ်လီၤ.
ခဲအံၤ [ဖဲလါယူၤလံ ၂၀၂၄ နံၣ်] န့ၣ် တၢ်လီၢ်လၢအဘူးဒီး အ--- သဝီန့ၣ် PDF တၢ်လီၢ်လၢဘၣ်တၢ်တ့ထီၣ်အီၤ တစိၢ်တလီၢ် တအိၣ်လၢၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢန့ၢ်အလီၢ် SAC ဟဲဆီလီၤအဝဲသ့ၣ်တၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးလီၢ်တစိၢ်တလီၢ်လၢအနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲဒီး အိၣ်ဒံးဒၣ်ဖဲန့ၣ်လီၤ.
UXO ပိၢ်ဖးထီၣ်လၢ အ--- သဝီ, ထံဒ့ဟီၣ်ကဝီၤ
ဖဲလါမးရှး ၂၁ သီ, ၂၀၂၄ နံၣ်န့ၣ် ပိာ်ခွါဖိခံဂၤလၢ အမံၤမ့ၢ် ဝ့ၤယၤလ့ (သးနံၣ်အိၣ် ၅ နံၣ်) ဒီး ကီခဲၣ်လွ့ၤ (သးနံၣ်အိၣ် ၈ နံၣ်)အိၣ်ဖဲ အ--- သဝီ ထံၣ်ဝဲ ကျိချံမျိာ်သၣ်လၢတပိၢ်ဖးထီၣ်ဒံးဘၣ် (UXO) တဖျၢၣ်လၢ အ--- သဝီပူၤန့ၣ်လီၤ. [သဝီဖိတဖၣ်တယာ်ဝဲလၢ UXO လၢအမ့ၢ်ကျိဖးဒိၣ်တဖျၢၣ်အံၤ SAC ခးလီၤအီၤဖဲ တၢ်ဒုးကဲထီၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ်ဒီး PDF/KNLA သုးတဖၣ်အဘၢၣ်စၢၤဖဲ လါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၁၀ သီ, ၂၀၂၄ နံၣ်န့ၣ်လီၤ.] ဝ့ၤယၤလ့ဒီး ကီခဲၣ်လွံၤဂဲၤလိၣ်ကွဲဒီး ကျိဖးဒိၣ်ချံဝဲန့ၣ်ဒီး ပိၢ်ဖးထီၣ်ဝဲန့ၣ်လီၤ. ကျိၣ်ဖးဒိၣ်လၢအပိၢ်ဖးထီၣ်အံၤဘၣ် ဝ့ၤယၤလ့ အခိၣ်, အစုဆ့ၣ်, အခီၣ်ဆ့ၣ်, သးနၢ်ပှၢ်ဒီး အဟၢဖၢအဃိ သံဝဲတဘျီဃီန့ၣ်လီၤ. မ့မ့ၢ်ကီခဲၣ်လွ့ၤန့ၣ်ဘၣ်ဒိနးနးကလဲာ်န့ၣ်လီၤ. အခီၣ်လၢအဆ့ၣ်တကပၤတူာ်ကွံာ်ဒီခီဒီး ဘၣ်ဒိစ့ၢ်ကီး အစုဆ့ၣ်ဒီး သးနၢ်ပှၢ်န့ၣ်လီၤ. သဝီဖိတဖၣ် လဲၤဆှၢကီခဲၣ်လွ့ၤလၢ တၢ်ဆါဟံၣ်အိၣ်လၢ စွါဝ့ၢ်လၢအအိၣ်ဖဲ န့ၤပၠံၤဒီၤခီစံၤဟီၣ်ကဝီၤ [အိၣ်သူၣ်လီၤသး တၢ် ဒ့ၣ်စၢၤဒီးသိၣ်လ့ၣ်ယီၣ်န့ၣ် တၢ်လဲၤကျဲကအိၣ်ခံနၣ်ရံၣ်] ဘၣ်ဆၣ် အဟးထီၣ်လၢသဝီဖဲပှၤကလဲၤဆှၢအီၣ်လၢတၢ်ဆါဟံၣ်အဆၢကတီၢ် အသံဝဲန့ၣ်လီၤ.
သဝီဖိတဖၣ် ရဲၣ်ကျဲမၤစၢၤ ဝ့ၤယၤလ့ဒီး ကီခဲၣ်လွ့ၤအဟံၣ်ဖိဃီဖိလၢ တၢ်ကခူၣ်လီၤက့ၤအဝဲသ့ၣ်ခံဂၤလၢာ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ် ကဲထီၣ်သးဝံၤအလီၢ်ခံ တၢတၢခံနွံန့ၣ် မတၤဂၤမၣ်တဟ့ၣ်ဖိသးခံအဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ် တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤနီတမံၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. စးထီၣ်ဖဲန့ၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ မ့ၢ်ဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ်အံၤဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤတမံၤမံဧါန့ၣ် တၢ်တသ့ၣ်ညါအီၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
Footnotes:
[1] တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢ လံာ်ပာ်ဖျါတဘ့ၣ်အံၤအပူၤန့ၣ် တၢ်ဒိးန့ၢ်ဘၣ်အီၤဖဲ လါမ့ၤ ၂၀၂၄ နံၣ် အပူၤန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်တၢ်ဆှၢဟ့ၣ်ထီၣ်အီၤလၢ လီၢ်ကဝီၤၦၤမၤသ ကိးတၢ်တဂၤ ဖဲတီအူကီၢ်ရ့ၣ်အပူၤ လၢအဘၣ်တၢ်သိၣ်လိအီၤ လၢကညီဂ့ၢ်ဝီခွဲးယာ်ကရူၢ် KHRG လၢကမၤနီၣ်မၤဃါ တၢ်မၤဘၣ်ဒိ ၦၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ် အတၢ်အိၣ်သးတဖၣ်ဖဲလီၢ်ကဝီၤပူၤန့ၣ်လီၤ. ၦၤတူၢ်ဘၣ်တၢ်တဖၣ်အမံၤ, တၢ်ဂီၤဒီး အိၣ်ဆိးလီၢ်ကျဲ လီၤတံၢ်လီၤဆဲးတဖၣ်န့ၣ် တၢ်မၤလီၤဘၢအီၤလၢ အဝဲနီၢ် ကစၢ်တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢ တၢ်ကွဲးၡဲပၠးအါထီၣ်အီၤ ဖဲပနိကဝီၤအပူၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲဒၣ် KHRG အတၢ်ကွဲးၡဲထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤန့ၣ်လီၤ.
Print:
