တၢ်ကဲထီၣ်သးအကလုာ်

တၢ်မၤသံ

တၢ်ကဲထီၣ်သးမုၢ်နံၤမုၢ်သီ

ဖဲလါမ့ၤ ၂၃သီ, ၂ဝ၂၂နံၣ်

တၢ်ကဲထီၣ်သးတၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲ (သဝီ, ကရူၢ်, ကီၢ်ဆၣ်, ကီၢ်ရ့ၣ်)

ဟ---သ၀ီ, ခၠိးကလံကရူၢ်, ကီးတရံးကီၢ်ဆၣ်, ဒူပျာ်ယာ်ကီၢ်ရ့ၣ်

ၦၤလၢအတူၢ်ဘၣ်တၢ်တဂၤအဂ့ၢ်အကျိၤ

မံၤ

စီၤ အ---

သးနံၣ်

၅၀

မုၣ်/ ခွါ

ပိာ်ခွါ

ကလုာ်

ကညီ

ဟံၣ်ဖိဃီဖိ အိၣ် / တအိၣ်   

အိၣ်

တၢ်ဖံးတၢ်မၤ

မၤစံာ်

တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ

ဘူးဒး

တၢ်ဟံမူဒါ/ လီၢ်လၤ

သ၀ီဖိ

အိၣ်ဆိးဒူသဝီ

ဟ---သ၀ီ

ၦၤလၢအမၤအၢပယွဲတၢ်တဂၤအဂ့ၢ်အကျိၤ

မံၤ                   

လီၢ်လၤ

သုးကျိၤ§ သုးရ့ၣ် § သုးတြိၤ

အိၣ်သူၣ်လီၤသးလီၢ်ကျဲ §သုးကလၢၤ

အခိၣ်အမံၤဒီးလီၢ်လၤ

တသ့ၣ်ညါ

တသ့ၣ်ညါ

တသ့ၣ်ညါ

တသ့ၣ်ညါ

တသ့ၣ်ညါ

၁. ၡဲပၠးၦၤနဟံးန့ၢ်တၢ်ကဲထီၣ်သးတခါအံၤ တဆီဘၣ်တဆီတက့ၢ်.

ဖဲ KHRG ပျီပူၤပှၤမၤတၢ်ဖိ ဒီးန့ၢ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤဘၣ်ဃးတၢ်မၤသံတၢ်ဂ့ၢ်အံၤ၀ံၤအလီၢ်ခံ အ၀ဲလဲၤဆူတၢ်ကဲထီၣ်သးတၢ်လီၢ် ဒီးမၤတၢ်ထံၣ်လိာ်သံကွၢ်ဒီးပှၤသၢဂၤန့ၣ်လီၤ.

၂. ကွဲးနီၣ်ၦၤလၢဟ့ၣ်တၢ်ဂ့ၢ်အံၤတဂၤစုာ်စုာ်သ့ၣ်ညါ တၢ်ဂ့ၢ်အံၤအမ့ၢ်အတီလၢကျဲဒ်လဲၣ်.

ပှၤစံးဆၢတၢ်ထံၣ်လိာ်သံကွၢ်သၢဂၤအကျါတဂၤ မ့ၢ်၀ဲပှၤသ၀ီဖိလၢအအိၣ်လၢဟံၣ်ပူၤ ဒီးထံၣ်ထွဲ၀ဲဒၣ်ပှၤမၤသံ ပှၤတူၢ်ဘၣ် တၢ်တဂၤအံၤန့ၣ်လီၤ.

ပာ်ဖျါတၢ်ကဲထီၣ်သးအဂ့ၢ်အကျိၤလၢလၢၦဲၤၦဲၤတက့ၢ်.

ဖဲလါမ့ၤ ၂၃သီ ၂၀၂၂ နံၣ် မုၢ်နၤခီ ၁၀း၃၀ မံးနံး အဆၢကတီၢ် ဖဲလၢပှၤသ၀ီဖိသ့ၣ်တဖၣ် မံ၀ဲအဆၢကတီၢ်န့ၣ် ပှၤမၤကမၣ် ကွီၢ်မ့ၣ် (တဖၣ်) နုာ်လီၤ၀ဲဆူ စီၤအ---အဟံၣ်ပူၤ လၢအအိၣ်လၢ ဟ---သ၀ီ, ခၠိးကလံကရူၢ်, ကီးတရံးကီၢ်ဆၣ်, ဒူပျာ်ယာ် ကီၢ်ရ့ၣ် ဒီးခးသံအီၤလၢကျိ လၢတအိၣ်ဒီးတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤနီတမံၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. မုၢ်ဂၢ် ၀--- (ပှၤလၢအအိၣ်လၢဟံၣ် ပူၤဖဲတၢ် ကဲထီၣ်သးဆၢကတီၢ်) စံး၀ဲဒၣ် ထဲတမံၤန့ၣ် အ၀ဲသ့ၣ်ညါ၀ဲဒၣ်လၢပှၤဟဲနုၤလီၤဆူအဟံၣ်ပူၤ လၢတဖိးသဲစးထဲတဂၤဧိၤန့ၣ် လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ ပှၤကအိၣ်အါန့ၢ်ဒံးတဂၤန့ၣ်သ့၀ဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. အ၀ဲနာ်၀ဲလၢပှၤမၤကမၣ်ကွီၢ်မ့ၣ်န့ၣ်မ့ၢ်၀ဲဒၣ် ပှၤသုးဖိ ပိာ်ခွါတဂၤ ကူကၤ၀ဲသုးအယူနံဖီန့ၣ်လီၤ. ပှၤပိာ်ခွါတဂၤန့ၣ် နုၤလီၤဆူဟံၣ်ပူၤ စိာ်ဃုာ်၀ဲဒီးမ့ၣ်ဘံးတဖျၢၣ် ဒီးကွၢ်ဃုတၢ်လၢ ဟံၣ်ပူၤ၀း၀း ဒီးတဃ့န့ၢ်၀ဲတၢ်ပျဲလၢဟံၣ်ကစၢ် စီၤအ---လၢကနုၤလီၤ၀ဲဆူဟံၣ်ပူၤန့ၣ်ဘၣ်လီၤ. တၢ်အံၤကဲထီၣ်သးဖဲ စီၤအ--- ဒီးမုၢ်ဂၢ် ၀---သ့ၣ်တဖၣ်မံ၀ဲလၢအဟံၣ်ပူၤန့ၣ်လီၤ. ပှၤပိာ်ခွါတဂၤအံၤ (ပှၤမၤကမၣ်ကွီၢ်မ့ၣ်) ကိးပသူထီၣ်လၢအကလုၢ်ဖး ဒိၣ် ”ဟ့ၣ်” “ဟ့ၣ်” လၢကကိးပၢၢ်ထီၣ်၀ဲ အ၀ဲသ့ၣ် (ဖဲလၢပှၤခံဂၤန့ၣ်အိၣ်လၢလီၢ်မံပူၤအဆၢကတီၢ်) န့ၣ်လီၤ. ပှၤပိာ်ခွါတဂၤ အံၤတဲ၀ဲ စီၤအ---လၢအကလဲၤဆှၢအီၤဆူမဲာ်တဲးလဲးကရၢတဖျၢၣ် လၢအအိၣ်တယံာ်ဒီး အဟံၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အ ဃိ စီၤအ---စံးဆၢအီၤ “ယသကိးတအိၣ်နီတဂၤဘၣ်. (...) ယကကိးယသကိးတဂၤလၢကလဲၤဃုာ်ဒီးယၤ” န့ၣ်လီၤ. ပှၤပိာ် ခွါတဂၤအံၤတတဲတၢ်နီတမံၤဘၣ် လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ အ၀ဲသ့ၣ် (စီၤအ--- ဒီးမုၢ်ဂၢ် ၀---) စံၣ်လီၤ(လၢဃီလိၤ) လၢဟံၣ်ပူၤ ဒ်သိး ကလဲၤ၀ဲဆူမဲာ်တဲးလဲးကရၢန့ၣ်လီၤ. (အ၀ဲသ့ၣ်နၢ်ဟူ၀ဲလၢပှၤပိာ်ခွါတဂၤန့ၣ်ဟဲပိာ်အ၀ဲသ့ၣ်အခံန့ၣ်လီၤ.) မုၢ်ဂၢ် ၀--- စံၣ်လီၤဆိလၢဟံၣ်ပူၤ ဒီးနၢ်ဟူ၀ဲကျိပိၢ်သီၣ်တထံၣ် ဖဲလၢအအိၣ်လၢဃီလိၤအဆၢကတီၢ် ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ အ၀ဲတထံၣ်၀ဲ ကျိချံန့ၣ် ဟဲ၀ဲကျဲဖဲလဲၣ်ဘၣ် ခီဖျိလၢတၢ်ခံးအဃိန့ၣ်လီၤ. ၀ံၤဒီး အ၀ဲနၢ်ဟူ၀ဲကျိပိၢ်သီၣ်လၢခံတထံၣ် ဖဲလၢအ၀ဲဒိးထီၣ်ခီၣ်ဖံး အဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. စီၤအ--- ဟဲလီၤလၢဃီလိၤ ဒီးဆၢထၢၣ်၀ဲလၢအဃၢၤ ဒီးထံၣ်၀ဲဒၣ်လၢ စီၤအ---လီၤတဲာ်၀ဲလၢဟီၣ် ခိၣ်လိၤဒီးအကိာ်ပူၤသွံၣ်လီၤ၀ဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.(လီၤဂာ်လၢအဘၣ်၀ဲဒီးကျိချံလၢခံတဖျၢၣ်). လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ မုၢ်ဂၢ် ၀--- ဃ့ၢ်ပူၤ ဖျဲးကွံာ်အသးလၢ ပှၤမၤကမၣ်ကွီၢ်မ့ၣ် (တဖၣ်) န့ၣ်လီၤ. မုၢ်ဂၢ် ၀--- အုၣ်အသးလၢ “တၢ်အံၤ (ကျိချံ) ဘူးကဘၣ်ယၤ. ယဆိ ကမိၣ်လၢ ယမ့ၢ်တ (သကူးလီၤသး) ဒိးထီၣ်ယခီၣ်ဖံးဘၣ်န့ၣ်ဒီး ပကဘၣ်ခံဂၤလၢာ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲယကွၢ်ဃီၤဆူ (စီၤအ---) အအိၣ်န့ၣ် အ၀ဲလီၤဃံၤဒီးကတိၤတၢ်တချုးနီတဖျၢၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ. အကိာ်ပူၤပှဲၤ၀ဲဒီးအသွံၣ်န့ၣ်လီၤ. ၀ံၤဒီး ပှၤတဂၤန့ၣ် (ပှၤမၤကမၣ်ကွၢ်မ့ၣ်) ဃ့ၢ်၀ဲလၢကျဲတဘိအံၤ ဒီးယဃ့ၢ်ကွံာ်လၢကျဲတဘိန့ၣ် (ဃ့ၢ်တဂၤတပူၤ) န့ၣ်လီၤ. ယလီၤဃံၤလၢကျဲ တဘျုးဘျီ ဖဲလၢယဃ့ၢ်အဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. ယအိးထီၣ်ယမ့ၣ်ဘံးတဘူၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.”

တၢ်အံၤကဲထီၣ်ဖဲလၢမုၢ်နၤခီအဆၢကတီၢ် ဒီးတၢ်ဘၣ်ယိၣ်အိၣ်၀ဲလၢတၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢအဂီၢ်ဒိၣ်မး (လၢသ၀ီပူၤ) အဃိန့ၣ် မုၢ်ဂၢ် ၀--- ကိး၀ဲဒၣ်တၢ်မၤစၢၤလၢပှၤသ၀ီဖိသ့ၣ်တဖၣ်အအိၣ်သနာ်က့ ပှၤသ၀ီဖိသ့ၣ်တဖၣ်ဘၣ်ယိၣ်၀ဲလၢ တၢ်ကဟးထီၣ် လၢအ ၀ဲသ့ၣ်အဟံၣ်ပူၤန့ၣ်လီၤ. ပှၤတူၢ်ဘၣ်တၢ် အဘူးအတံၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်အိၣ်ခိး၀ဲတုၤလၢအ၀ဲသ့ၣ်တူၢ်ဘၣ်၀ဲ လၢအအိၣ်ဒီး တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢ လၢကမၤန့ၣ်က့ၤပှၤသံစိၣ်န့ၣ်လီၤ. အ၀ဲသ့ၣ်သ့ကဆှီကွံာ်၀ဲ စီၤအ---အစိၣ် ခီဖျိလၢအမိၢ်ပှၢ် ဘၣ်အၢဒီး အသွံၣ်ဒီတဂၤန့ၣ်လီၤ. အ၀ဲသ့ၣ်ထံၣ်၀ဲ ကျိချံဘၣ်ဒိ၀ဲအကံၢ်လာ်လၢအစ့ၣ်တပၤတဖျၢၣ် (လဲၤနုၤလီၤဆူအမိၢ်ပှၢ် ဒီးဖျိးထီၣ်ဆူအယီၢ်တဲာ်ခိၣ်) ဒီးဖျိသဂၢၢ်ဆူအစုဒ့ကိာ်လၢအထွဲတကပၤန့ၣ်လီၤ. ပှၤသ၀ီဖိသ့ၣ်တဖၣ်ဆိကမိၣ်တယာ်၀ဲလၢ ဘၣ်တၢ်ခး၀ဲကျိချံခံဖျၢၣ် ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ ကျိချံဘၣ်အီၤထဲတဖျၢၣ်ဧိၤန့ၣ်လီၤ.

အ၀ဲသ့ၣ်ပာ်ဃာ်၀ဲကျိချံအကု (ကျိချံခံဖျၢၣ်) ဒီး ဒုးနဲၣ်ပၠး၀ဲဒၣ် ကညီဒီကလုာ်တၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီသုးမုၢ်ဒိၣ် (DKBA) သုးခိၣ် သုးခိၣ်ကျၢၢ်စိ ဘိၤစတံ (သုးရ့ၣ်လၢတၢ်တသ့ၣ်ညါ) ဒီးသံကွၢ်အီၤလၢ မ့ၢ်အ၀ဲမၤစၢၤအ၀ဲသ့ၣ်လၢကဃိထံသ့ၣ်ညါ ဒီးပာ်ဖျါ ထီၣ် ပှၤမၤကမၣ်ကွီၢ်မ့ၣ်အံၤ သ့ဧါတသ့ဧါန့ၣ်လီၤ. မုၢ်ဂၢ် ၀--- တဲ၀ဲ “ပလဲၤစိာ်ကျိချံအကုတဖၣ် ဆူဘိၤစတံအိၣ် ဒီးအပှၤ သုးဖိတဂၤစံး၀ဲလၢ ဘၣ်တၢ်သူ၀ဲကျိခံခိၣ်န့ၣ်လီၤ. (...) ဘိၤစတံ သံကွၢ်ယၤ “မ့ၢ်နသ့ၣ်ညါ ပှၤခးတၢ်ကစၢ်ဧါ” ယတဲအီၤ ယတသ့ၣ်ညါဘၣ် ဒီးမၤနီၣ်အီၤတဘၣ်ဘၣ် ခီဖျိလၢတၢ်ခံးအဃိန့ၣ်လီၤ. အ၀ဲတဲ၀ဲ (အ၀ဲဆိကမိၣ်၀ဲ) အ၀ဲသ့ၣ်မ့ၢ်၀ဲ ကီၢ်သူ လ့ၤ (ကညီဒီကလုာ်တၢ်ထူၣ်ဖျဲးသုးမုၢ်ဒိၣ်-KNLA မ့တမ့ၢ် ကညီဒီကလုာ်ဂၢၤသးကရၢ-KNDO) ဖဲအ၀ဲကွၢ်၀ဲကျိချံသ့ၣ် တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. အ၀ဲမၤစၢၤ၀ဲဆူညါတသ့လၢာ်ဘၣ် ခီဖျိလၢ ပဟ့ၣ်အီၤတၢ်ကဲထီၣ်သးတၢ်ဂ့ၢ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲး ဘၣ်ဃးဒီး ပှၤမၤကမၣ်ကွီၢ်မ့ၣ်အဂ့ၢ် တသ့ၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.”

ပှၤလၢအစံးဆၢတၢ်ထံၣ်လိာ်သံကွၢ်အဂၤတဂၤ စီၤထ---တဲ၀ဲ “ဖဲပကွၢ်ကျိချံအကုသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ပထံၣ်ဘၣ်လၢ ကျိချံသ့ၣ် တဖၣ်အံၤ ဟဲ၀ဲလၢကျိလီၤဆီလိာ်သးခံကလုာ်န့ၣ်လီၤ. ယထၢဖှိၣ်န့ၣ် AK-47 အချံတဖျၢၣ် ဒီး AR-16 အချံတဖျၢၣ် လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ပှၤမၤကမၣ်ကွီၢ်မ့ၣ်ကဘၣ်မ့ၢ်၀ဲဒၣ်ခံဂၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲယကွၢ်တၢ်လီၢ်လၢအ၀ဲ (ပှၤတူၢ်ဘၣ်တၢ်ဖိ) ဆၢထၢၣ် အလီၢ် ဒီးတၢ်ပူၤလီၢ်လၢအအိၣ်လၢအစု ဒီးအကံၢ်လာ်အလိၤန့ၣ် ပှၤခးတၢ်ကစၢ်ကဘၣ်အိၣ်၀ဲလၢအလီၢ်ခံတဂၤ ဒီးအဂၤ တဂၤန့ၣ်ကဘၣ်အိၣ်၀ဲလၢအကပၤန့ၣ်လီၤ. ကျိချံအကုသ့ၣ်တဖၣ် လီၤတဲာ်၀ဲလၢတၢ်လီၢ် လၢအံၤတဖျၢၣ် လၢန့ၣ်တဖျၢၣ် န့ၣ်လီၤ.” (မ့ၢ်နာ်သက့ဒ်န့ၣ်ဒီး တၢ်အံၤကီဒိၣ်မးလၢတၢ်ကဃုသ့ၣ်ညါ၀ဲ ပှၤမၤကမၣ်ကွီၢ်မ့ၣ်အိၣ်တၢ်အလီၢ်ဒီး စီၤအ--- အိၣ် တၢ်အလီၢ် ဖဲတၢ်ခးတၢ်အဆၢကတီၢ် မ့ၢ်လၢမုၢ်ဂၢ် ၀---တဲ၀ဲလၢတၢ်ခံး ဒီးအ၀ဲတယာ်၀ဲဒၣ်တဘၣ်လၢ မ့ၢ်ပှၤခးကျိန့ၣ်အိၣ်ဟဲ တၢ်လီၢ်ဖဲလဲၣ်န့ၣ်လီၤ.

ဖဲတၢ်ကဲထီၣ်သးဆၢကတီၢ်န့ၣ် တၢ်ကဘၣ်သူ၀ဲဒၣ်ကျိခံကလုာ် (လၢတၢ်န့ၣ်အဃိတၢ်အံၤလီၤဂၤလၢ ပှၤမၤကမၣ်ကွီၢ်မ့ၣ် အံၤကဘၣ်အါန့ၣ်ဒံးတဂၤ) ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ ပှၤအုၣ်သးပာ်ဖျါထီၣ်၀ဲဒၣ်လၢမ့ၢ်ပှၤမၤကမၣ်ကွီၢ်မ့ၣ်န့ၣ် ဟဲလၢတၢ်ကဲထီၣ် သးအလီၢ်အံၤပှဲၤဂၤလဲၣ် မ့ၢ်မတၤသ့ၣ်တဖၣ်လဲၣ်န့ၣ်တသ့ဘၣ် ခီဖျိလၢတၢ်ခံး ဒီးအ၀ဲတူၢ်ဘၣ်၀ဲ လၢတၢ်အံၤအိၣ်ဒီး တၢ်ဘၣ် ယိၣ်လၢကအိးထီၣ်၀ဲမ့ၣ်ဘံး လၢကထံၣ်၀ဲမ့ၢ်မၤတဂၤဟဲန့ၣ်လီၤ. သနာ်က့ အ၀ဲဆိကမိၣ်တယာ်၀ဲလၢ ပှၤမၤကမၣ်ကွီၢ်မ့ၣ် တဖၣ် အစှၤကတၢၢ်တဂၤန့ၣ် ကဘၣ်မ့ၢ်၀ဲပှၤသုးဖိ ခီဖျိလၢအ၀ဲထံၣ်၀ဲဒၣ်ပှၤတဂၤန့ၣ် ပး၀ဲဒၣ်ဒီး သုးယီၢ်တကိးလၢ အယီၢ်ဒ့ လိၤ ဒီးအ၀ဲမ့ၢ်၀ဲဒၣ်ပှၤကညီ ခီဖျိလၢအကတိာ်တၢ်ဒီးအီၤလၢပှၤကညီအကျိာ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်သိးဒီးမုၢ်ဂၢ် ၀---ရှဲပၠး၀ဲန့ၣ် “ယတ သ့ၣ်ညါလၢပှၤစိာ်စုက၀ဲာ်န့ၣ်ဟဲပှဲၤဂၤလဲၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ခံးအဃိယထံၣ်ထဲတဂၤလီၤ. (...) ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်ပှၤတဂၤန့ၣ် ကမ့ၢ်ပှၤသုးဖိ ခီဖျိလၢအပး၀ဲဒၣ် သုးယီၢ်တကိးလၢအယီၢ်ဒ့လိၤန့ၣ်လီၤ.” ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ အ၀ဲကတဲ၀ဲလၢ ပှၤသုးဖိန့ၣ် အိၣ်ဟဲလၢကရူၢ်ဖဲလဲၣ်တကရူၢ်လဲၣ်န့ၣ်တသ့ဘၣ် ခီဖျိလၢအတထံၣ်၀ဲဒၣ် အတၢ်ပနီၣ်ဘၣ် ဒီးပှၤဖီၣ်တၢ်စုက၀ဲာ်အိၣ်၀ဲဒၣ် အါဖု လၢအပှၤတ၀ၢပူၤ ဒ်အမ့ၢ် KNLA, KNDO, ကမျၢၢ်တၢ်ဒီသဒၢသုး (PDF), ကညီဒီကလုာ် တၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီသုး မုၢ်ဒိၣ် (DKBA), ထံကီၢ်တၢ်ပၢတၢ်ပြးကီၣ်ကးကရၢ (SAC) သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤစံးဆၢ တၢ်ထံၣ်လိာ်သံကွၢ်လၢအဂၤ တဂၤ စီၤဆ---တဲ၀ဲ “ပတသ့ၣ်ညါလၢအမ့ၢ်၀ဲပှၤဖီၣ်တၢ်စုက၀ဲၤဖဲလဲၣ်တဖုလဲၣ်န့ၣ်ဘၣ်. ကဘၣ်မ့ၢ်ဒၣ်ပှၤသုးဖိတဂၤဂၤ န့ၣ်လီၤ. ပှၤဖီၣ်တၢ်စုက၀ဲၤအိၣ်၀ဲဒၣ်အါဖု လၢအဟူးဂဲၤလၢတၢ်လီၢ်ဖဲအံၤအဃိ ပဆိကမိၣ်တယာ် လၢအ၀ဲသ့ၣ်မ့ၢ်ပှၤဖီၣ် တၢ်စုက၀ဲၤဖဲလဲၣ်တဖုလဲၣ်န့ၣ် တဘၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ပတသ့ၣ်ညါလီၤတံၢ်လၢ မ့ၢ်အမ့ၢ်၀ဲ အဘီ (DKBA), အသူ (KNLA/ KNDO) မ့တမ့ၢ် ပယီၤသုး (SAC) ဧါန့ၣ်လီၤ. အ၀ဲသ့ၣ်ကဘၣ်မ့ၢ်၀ဲပှၤသုးဖိသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် အ၀ဲသ့ၣ် တမ့ၢ်ပှၤကမျၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ဘၣ်. အ၀ဲသ့ၣ်မ့မ့ၢ်ပှၤကမျၢၢ်ဖိန့ၣ် အ၀ဲသ့ၣ်တအိၣ်ဒီးကျိအပတီၢ် ဒ်အံၤ သ့ၣ်တဖၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.” စီၤအ---ဘၣ်တၢ်မၤသံအီၤလၢတၢ်သတူၢ်ကလာ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. ပှၤသ၀ီဖိသ့ၣ်တဖၣ် တသ့ၣ်ညါ၀ဲလၢ အ၀ဲဘၣ်တၢ်မၤသံအီၤ လၢတၢ်ဂ့ၢ်မနုၤလဲၣ် ဒီးလီၢ်က၀ီၤပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါသ့ၣ်တဖၣ်တဟံးထီၣ်ဂ့ၢ်၀ီ လၢကဃိထံဃုသ့ၣ်ညါတၢ်ဂ့ၢ်အံၤဘၣ်လဲၣ်န့ၣ် လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ တမ့ၢ်ထဲလၢ စီၤအ---အဟံၣ်ဖိဃိဖိသ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်၀ဲဒီးတၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢ အတၢ်ဘၣ်ယိၣ် ဘၣ်ဘီသ့ၣ်တဖၣ်အံၤန့ၣ်ဘၣ်လီၤ. ပှၤသ၀ီဖိခဲလၢာ် လၢအအိၣ်ဘူးဒီး တၢ်ကဲထီၣ်သးအလီၢ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီး တူၢ်ဘၣ်၀ဲလၢတၢ် ဘံၣ်တၢ်ဘၢတအိၣ်ဘၣ် ဒီးတၢ်လီၢ်၀ဲအံၤတမ့ၢ်တၢ်လီၢ်လၢအပူၤဖျဲးလၢ ပှၤကမျၢၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ဟံၣ်ဖိဃီ ဖိအံၤ အဲၣ်ဒိးသ့ၣ်ညါ၀ဲဒၣ်တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ ဒီးအဲၣ်ဒိး၀ဲလၢပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါ သ့ၣ်တဖၣ်ကဟံးထီၣ်ဂ့ၢ်၀ီလၢကမၤဖျါထီၣ် တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ လီၢ်က၀ီၤပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါသ့ၣ်တဖၣ် တဟံးထီၣ်န့ၣ်ဂ့ၢ်၀ီ လၢအ၀ဲသ့ၣ်ဟံၣ်ဖိဃီဖိအဂီၢ် နီတဂၤဂၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤတဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟံၣ်ဘါပှၤတူၢ်ဘၣ်တၢ်အဘူးအတံၢ် သ့ၣ်တဖၣ် လၢကပာ်ဖျါထီၣ်၀ဲတၢ်ကဲထီၣ်သးအံၤ ဒီး ဃုသ့ၣ်ညါပှၤအမၤကမၣ်ကွီၢ်မ့ၣ်အံၤ နီတဂၤဂၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤစံးဆၢ တၢ်ထံၣ်လိာ်သံကွၢ်အကျါတဂၤ တဲ၀ဲ “ယအဲၣ်ဒိး သ့ၣ်ညါလၢ တၢ်အံၤမ့ၢ်အမ့ၢ် စီၤအ---အတၢ်ကမၣ်ဧါန့ၣ်လီၤ. မ့မ့ၢ်အတၢ်ကမၣ်န့ၣ် ပတူၢ်လိာ်သ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. ပ၀ဲဒၣ်ခဲလၢာ် အဲၣ်ဒိးသ့ၣ်ညါလၢတၢ်မနုၤကဲထီၣ်သးလဲၣ်န့ၣ်လီၤ. (...) ယတထံၣ်လၢပှၤတဂၤဂၤမၣ်ကဟံးန့ၣ်မူဒါ လၢကဃုထံၣ်သ့ၣ်ညါ၀ဲ ပှၤမၤကမၣ်ကွီၢ်မ့ၣ်န့ၣ်ဘၣ်.”

စးထီၣ်လၢ လါနိၣ်၀့ဘၢၣ်, ၂၀၂၂နံၣ်န့ၣ် ဟ---သ၀ီဖိသ့ၣ်တဖၣ် ဒီးသ၀ီဖိအါဂၤလၢအအိၣ်လၢသ၀ီအဂုၤအဂၤ လၢကီးတရံး ကီၢ်ဆၣ်, ဒူပျာ်ယာ်ကီၢ်ရ့ၣ်ပူၤသ့ၣ်ဖၣ် ဘၣ်ဃ့ၢ်မှံဟးဖျိး၀ဲဆူထံဆၢကီၢ်ဆၢ ခီဖျိလၢတၢ်ဒုးကဲထီၣ်၀ဲဒၣ်လၢ KNDO ဒီး BGF သုးပာ်ဖှိၣ် ဒီး SAC သုး အဘၢၣ်စၢၤအဃိန့ၣ်လီၤ. ပှၤသ၀ီဖိသ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်ဃ့ၢ်မှံဟးဖျိး၀ဲ ဒီးအိၣ်၀ဲဒၣ်လၢ ပှၤဃ့ၢ်မှံဟးဖျိး အလီၢ်လၢအအိၣ်ဖဲ ယိၤ ဒီးကီၢ်ပယီၤအဆၢန့ၣ် ကအိၣ်လၢ ဃုလါဃၣ်ဃၣ်လံန့ၣ်လီၤ. လါမ့ၤန့ၣ် မ့ၢ်၀ဲဒၣ် တၢ်ဆၢကတီၢ်လၢ တၢ်ကကတဲာ်ကတီၤ၀ဲ တၢ်သူတၢ်ဖျးအလီၢ်အကျဲအဂီၢ် ဒီးအ၀ဲသ့ၣ်ဘၣ်ကိၢ်ဘၣ်ဂီၤ၀ဲဒၣ်လၢအ၀ဲသ့ၣ် အတၢ်လုၢ်အီၣ်နီၢ် ခိသးသမူလၢနံၣ်လၢကဟဲလၢခံတနံၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ပှၤသ၀ီဖိအါဂၤ လၢအအိၣ်လၢတၢ်လီၢ်အါတီၤ ဟဲက့ၤ ကဒါက့ၤ၀ဲဒၣ်လၢအ၀ဲသ့ၣ်အဒူသ၀ီ ဒ်သိးဒီးကစးထီၣ်ထူစံာ်ထူပှဲၤန့ၣ်လီၤ. စီၤအ---ဟဲက့ၤဆူ ဟ---သ၀ီ, ခၠိးကလံ ကရူၢ်, ကီးတရံးကီၢ်ဆၣ် ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ အါဒၣ်တက့ၢ်အဟံၣ်ဖိဃီဖိသ့ၣ်တဖၣ် အိၣ်တ့ၢ်၀ဲလၢ IDPs အလီၢ် မ့ၢ်လၢတၢ်ဘၣ် ယိၣ်အိၣ်၀ဲဒိၣ်မးလၢကဟဲက့ၤအိၣ်လၢဟံၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲအ၀ဲဟဲက့ၤလၢအဟံၣ် အသီတဆံ၀ံၤအလီၢ်ခံန့ၣ် စီၤအ---ဃ့လိၢ် န့ၣ်၀ဲဘုခ့ချံ လၢပှၤသ၀ီအဂၤသ့ၣ်တဖၣ်အအိၣ် ဒီးပှ့ၤန့ၣ်စ့ၢ်ကီး၀ဲကဟၣ်သိ ဒ်သိးဒီးကကတဲာ်ကတီာ်အဟီၣ်ခိၣ်လီၢ် လၢတၢ်သူၣ်တၢ်ဖျါးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. (တယံာ်တမီၣ် တချုးဒ်လၢအသံဒံးအဆၢကတီၢ်).

ဖဲပှၤတူၢ်ဘၣ်တၢ်အံၤအမါဘၣ်အိၣ်လီၤတဲာ်ခီဖျိ အ၀ၤလၢအမ့ၢ်၀ဲပှၤလုၢ်အီၣ်အဟံၣ်ဖိဃီဖိအံၤ တအိၣ်လၢာ်ဘၣ်အဃိန့ၣ် အ၀ဲကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဘၣ်၀ဲဒၣ် ဒီးတၢ်လုၢ်အီၣ်နီၢ်ခိသးသမူအတၢ်တၤတၢ်သ့ၣ်တဖၣ် လၢကဘၣ်ကွၢ်လုၢ်ဒိၣ်ထီၣ်၀ဲအဖိယဲၢ်ဂၤအံၤ ထဲအီၤတဂၤဧိၤန့ၣ်လီၤ. (အဖိအိၣ်ဃုဂၤ ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ အဖိခွါဒိၣ်ကတၢၢ်တဂၤန့ၣ်ထီၣ်ပှၢ်လံ). ဖဲလါမ့ၤ ၁၈သီ ဒီး ၂၁သီ အဘၢၣ်စၢၤန့ၣ် မူခိၣ်စူၤ၀ဲဖးဒိၣ်အဃိ ပှၤဃ့ၢ်အိၣ်ကမှံဖိအါဂၤ IDPs အတၢ်အိၣ်ကဒုတစိၢ်တလီၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်ဟး ဂီၤကွံာ်၀ဲဒၣ် ခီဖျိလၢ သူမွဲကျိထံၣ်ဒိၣ်လီၤအဃိ ပၣ်ဃုာ်၀ဲဒီး စီၤအ---အတၢ်အိၣ်ကဒုအလီၢ် လၢတၢ်န့ၣ်အဃိဒီး အဟံၣ်ဖိ ဃီဖိ အတၢ်လုၢ်အီၣ်နီၢ်ခိသးသမူအတၢ်တၤတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အါထီၣ်၀ဲလၢအခဲအံၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤစ့ၢ်ကီးကီဒိၣ်မးလၢ ဟံၣ်ဖိ ဃီဖိအံၤ ကကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်၀ဲဒီးအတၢ်တူၢ်ဘၣ်သ့ၣ်တဖၣ် ခီဖျိလၢဟံၣ်ဖိဃီဖိလၢတၢ်အဲၣ်အီၤတဂၤအံၤလီၤမၢ်အဃိ ဒီးပှၤတူၢ် ဘၣ်တၢ်အဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ် အသးတမံ၀ဲဒၣ်လၢတၢ်ကဲထီၣ်အံၤန့ၣ်ဘၣ် ခီဖျိလၢအ၀ဲမ့ၢ်ပှၤကမျၢၢ်လၢ အတၢ်ကမၣ်တအိၣ် ဘၣ်တဂၤန့ၣ်လီၤ. ပှၤတူၢ်ဘၣ်တၢ်အဟံၣ်ဖိဃီဖိ ပာ်ဖျါထီၣ်၀ဲအတၢ်သးအုးလၢ အ၀ဲသ့ၣ်ဟံၣ်ဖိဃီဖိအတၢ်လီၤမၢ်အံၤ ဒီးအဲၣ်ဒိးသ့ၣ်ညါ၀ဲလၢ မ့ၢ်အမၤကမၣ်တၢ်ကမၣ်မနုၤတဖၣ် လၢအဒုးကဲထီၣ်အတၢ်သံအံၤန့ၣ်လဲၣ်. ဟံၣ်ဖိဃီဖိအံၤ ဆိက မိၣ်၀ဲလၢ အ၀ဲတမၤကမၣ်တၢ်နီတမံၤဘၣ် ဒ်အမ့ၢ်၀ဲဒၣ်ပှၤမၤအီၣ်စံာ်မုၢ်ဆ့ၣ်မုၢ်ဂီၤတဂၤအသိးန့ၣ်လီၤ.

မ့ၢ်ၦၤလၢအတူၢ်ဘၣ်တၢ်ဖၣ် ဟ့ၣ်ၦၤတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢပကသူတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤတခါအံၤဧါ, ဟ့ၣ်ၦၤတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ ပက သူတၢ်ဂ့ၢ်အံၤလၢကျဲဒ်လဲၣ်.

ပှၤစံးဆၢတၢ်ထံၣ်လိာ်သံကွၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ဟ့ၣ်အခွဲးလၢ KHRG သူတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤအံၤန့ၣ်လီၤ.