၁. တၢ်ကတိၤလၢညါ
စးထီၣ်လၢသုးမီၤစိရိၤဟံးန့ၢ်ဆူၣ်ထံကီၢ်တၢ်စိတၢ်ကမီၤလၢ ၂၀၂၁[1] နံၣ်လံၤလံၤ ဒီးစုကဝဲၤတၢ်သဘံၣ်သဘုၣ်ဟဲ ဆူၣ်ထီၣ်ဝံၤ အလီၢ်ခံန့ၣ်, တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢလၢဒူဖိသဝီဖိလၢအ အိၣ်လၢကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤ ထံးအပူၤသ့ၣ်တဖၣ် အဂီၢ်စှၤလီၤဝဲ ခီဖျိလၢထံကီၢ်တၢ်ပၢတၢ်ပြးကီၣ်ကးကရၢ (SAC)[2] အတၢ်ထီၣ်ဒုးပညိၣ်တၢ်လိၤလိၤ ဒီးထီၣ်ဒုးတပျုာ်တပျီၤနါစိၤစ့ၢ်ကီးတၢ် အဃိန့ၣ်လီၤ. SAC အံၤမၤဟးဂီၤလီၤပှီၢ်ဝဲ ပှၤတဝၢအတၢ် သူၣ်ထီၣ်သ့ၣ် တဖၣ် ဒီးဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီလၢပှၤတဝၢ အတၢ်အိၣ်မူအဂီၢ် ခီဖျိဟဲတ့ၢ်လီၤဝဲမ့ၣ်ပိၢ်, ခးလီၤကျိဖးဒိၣ် ဒီးဒွဲၣ်အူထီၣ်ဒူသဝီသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤတဝၢအတၢ်သူၣ်ထီၣ် သ့ၣ်တဖၣ် ဒ်အမ့ၢ်သီခါဖၠၣ်, သရိာ်, တၢ်မၤလိကၠိ, ဒီးတၢ်ဟ့ၣ်ကသံၣ်ဒၢးသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်သူအီၤလၢတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ, ပှၤတဝၢအတၢ်ရ့လိာ်မုာ်လိာ်, ထူသနူတၢ်ဆဲးတၢ်လၤ အတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤ, တၢ်ဖံးလိမၤဒိး ဒီးတၢ်ကူစါဘျါသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်သူၣ်ထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ အရ့ဒိၣ်ဝဲဒိၣ်မးလၢလီၢ်ကဝီၤပှၤတဝၢဖိသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်ခီဖျိ မ့ၢ်ဝဲတၢ်အခိၣ်သ့ၣ် လၢဒူဖိသဝီဖိဒီး ပှၤတဝၢအတၢ်အိၣ်မူအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိး, ဒူဖိသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်မၤဝဲထူသနူတၢ်ဆဲးတၢ်လၤအမူးသ့ၣ်တဖၣ် ဒ်သိးကမၤ လၤကပီၤဝဲအဝဲသ့ၣ်အတၢ်ဆဲးတၢ်လၤ ဒီးပှၤကိးဂၤလၢပှၤတဝၢ အပူၤန့ၣ်လီၤ. SAC အတၢ်ထီၣ်ဒုးခးဝဲပှၤတဝၢအတၢ်သူၣ်ထီၣ် သ့ၣ်တဖၣ် ဒီးမူးသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်ဆဲးကဲ ထီၣ်ဝဲအသးလၢ ၂၀၂၅ နံၣ် လၢလီၢ်ကဝီၤပာ်ပနီၣ်ကညီကီၢ်စဲၣ်အပူၤ ဒီးတၢ်အံၤဒုးကဲ ထီၣ်ဝဲတၢ်ကီတၢ်ခဲ လၢသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်ကဘူၣ်တၢ်ဘါတၢ်, မၤလၤကပီၤတၢ်ဆဲး တၢ်လၤအမူး, လဲၤကူစါယါဘျါအသး, ဒီးမၤန့ၢ်တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤမ့ၢ်ဝဲတၢ်မၤဘၣ်ဒိအဝဲသ့ၣ် အခွဲးအယာ်ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ် ဒီးမ့ၢ်စ့ၢ်ကီးတၢ်မၤဘၣ်ဒိ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် တၢ်မၤစၢၤပှၤဂ့ၢ်ဝီတၢ်လိၣ်ဘၣ်သဲစးတၢ်ဘျၢန့ၣ်လီၤ.
လံာ်ဒုးသ့ၣ်ညါအံၤပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲတၢ်အုၣ်သး လၢအဘၣ်တၢ်တီၣ်ဖျါထီၣ်အီၤလၢသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ် ဒီးတၢ်ကဲထီၣ်သး ဖဲလါယနူၤအါရံၤဒီးလါယူၤ ၂၀၂၅ နံၣ်အဘၢၣ်ကဝီၤပူၤသ့ၣ်တဖၣ် လၢအဘၣ်တၢ်မၤနီၣ်မၤဃါအီၤလၢ KHRG န့ၣ်လီၤ. တၢ်ကဲထီၣ်သးသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲတၢ်တၤတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်လၢ ဒူဖိသဝီဖိလၢလီၢ်ကဝီၤပာ်ပနီၣ်ကညီကီၢ်စဲၣ်ဒီတဘ့ၣ်ညါ အပူၤဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဝဲ လၢအတၢ်လဲၤဘူၣ်လဲၤဘါ, တၢ်မၤလၤကပီၤတၢ်ဆဲးတၢ်လၤအမူး, တၢ်လဲၤဖံးလိမၤဒိး, ဒီးတၢ်လဲၤကူစါ ယါဘျါသးအပူၤ ခီဖျိတၢ်မၤဟးဂီၤလီၤပှီၢ်ပှၤတဝၢအတၢ်သူၣ်ထီၣ် သ့ၣ်တဖၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ. လံာ်ဒုးသ့ၣ်ညါဝဲအံၤ အခီၣ်ထံးတဆၢဒိၣ်န့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲတၢ်အိၣ်သးဖုၣ်ကိာ် ဘၣ်ထွဲဒီးပှၤဟီၣ်ခိၣ် ဖိခွဲးယာ်အတၢ်အိၣ်သးလၢအပူၤကွံာ်ဒီးခဲအံၤ လၢကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးအပူၤန့ၣ်လီၤ. လံာ်ဒုးသ့ၣ်ညါခံဆၢဒိၣ် တဆၢဒိၣ်တခီ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲတၢ်အုၣ်သးဘၣ်ထွဲဒီး SAC အတၢ်ထီၣ်ဒုးခးဝဲပှၤတဝၢအတၢ်သူၣ်ထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ် ဒီးတၢ်ဆဲးတၢ်လၤအမူးသ့ၣ်တဖၣ်လၢကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးအပူၤ ဖဲ ၂၀၂၅ နံၣ်ခီၣ်ထံးတဝာ်န့ၣ်လီၤ. လံာ်ဆၢဒိၣ်ဝဲအံၤပာ်ဖျါထီၣ်စ့ၢ်ကီး တၢ်ကီတၢ်ခဲလၢ အဟဲပိာ်ထွဲအခံခီဖျိတၢ်ထီၣ်ဒုး ဝဲဒူဖိသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ. လံာ်ဒုးသ့ၣ်ညါဝဲအံၤအကတၢၢ်တဆၢဒိၣ်တခီ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲသဲစးအတၢ်ဘၣ်ထွဲ သ့ၣ်တဖၣ် ဒီးတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ် ဟ့ၣ်ဖးလၢလီၢ်ကဝီၤဒီးဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါအဂီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
၂. တၢ်အိၣ်သးအတၢ်ပဲာ်ထံနီၤဖး- တၢ်ထီၣ်ဒုးမၤဟးဂူာ်ဟးဂီၤဒူသဝီ ဒီးပှၤတဝၢအတၢ်သူၣ်ထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်, တၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤလၢပယီၤသုးတဖၣ်မၤတ့ၢ်အီၤအိၣ်လၢအနံၣ်လၢအဆံတဖၣ်အဆံလံ
ပယီၤသုးအံၤထီၣ်ဒုးဝဲဒူဖိသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ် ဒီးမၤဟးဂီၤလီၤပှီၢ်ဝဲပှၤတဝၢသ့ၣ်တဖၣ်လၢ ကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးဒီတဘ့ၣ် ညါအပူၤ အိၣ်ဒီးအကျိၤအကျဲလီၤတံၢ်လီၤဆဲး စးထီၣ်လၢကညီဒီကလုာ်စၢဖှိၣ်ကရၢ (KNU-ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်) ဒီးအသုးဖီၣ်စုကဝဲၤ ကရၢ, ကညီဒီကလုာ်တၢ်ထူၣ်ဖျဲးသုးမုၢ်ဒိၣ် (KNLA) စးထီၣ်ဖီၣ်ထီၣ်စုကဝဲၤ ဒ်သိးကမၤန့ၢ်ဝဲထံရူၢ်ကီၢ်သဲးအတၢ်သဘျ့လၢ ၁၉၄၈ နံၣ်လံၤလံၤလံန့ၣ်လီၤ. တၢ်ပညိၣ်ထီၣ်ဒုးဝဲသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဖျါဝဲလၢပယီၤသုး အတၢ်သူဝဲကျိၤကျဲလၢတၢ်ခီၣ်ဆၢက့ၤ တၢ်ပူထီၣ်တၢ် လၢအမ့ၢ် “တဲာ်လွံၢ်တဲာ်” သနူအပူၤန့ၣ်လီၤ. သနူအံၤမ့ၢ်ဝဲသနူအၢအၢသီသီလၢပယီၤသုးသူဝဲဒ်သိး ကမၤဟးဂီၤဝဲ ကျိၤကျဲလၢ ကျိၣ်စ့ တၢ်ဆီၣ်ထွဲအဂီၢ်, တၢ်ဆှၢတၢ်ဖိတၢ်လံၤပီးလီသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်, တၢ်ထၢအါထီၣ်သုးဖိ ဒီးတၢ်မၤန့ၢ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ် ကျိၤသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢသနူဝဲအံၤအဖီလာ်န့ၣ် ပယီၤသုးထံၣ်ဝဲသဝီဖိလၢကညီကီၢ်စဲၣ်အပူၤသ့ၣ်တဖၣ် ဒ်သုးဖိအသိး ဒီးပညိၣ်ဝဲလၢအဝဲ သ့ၣ်အသုးတၢ်ထီၣ်ဒုးမၤဟးဂီၤတၢ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.
ပယီၤသုးဖိလၢအဟူးဂဲၤလၢ ‘လီၢ်ကဝီၤသူအပူၤသ့ၣ်တဖၣ်’[3] ဒွဲၣ်အူဝဲဒူသဝီ, ခးလီၤနါစိၤဝဲကျိဖးဒိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်ဆူ ဒူသဝီ အပူၤ, မ့ၢ်ထံၣ်သဝီဖိခးဝဲ, မၤလီၤမၢ်ဆူၣ်ဝဲသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်, ဖီၣ်ဝဲသဝီဖိဒီးသူ ဝဲဒ်ပှၤဝံတၢ်ဖိဒီးပှၤကညီကတီၤ, သူဝဲသွံၣ်ထံး မုၣ်ခွါတၢ်စုဆူၣ်ခီၣ်တကးသ့ၣ်တဖၣ်သကုၤဆးဒး, မၢဆူၣ်သဝီဖိ သ့ၣ်တဖၣ်သုးလီၢ်သုးကျဲဒီသဝီ, ဒီးမၤကမၣ်စ့ၢ်ကီးဝဲ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်အဂုၤအဂၤ လၢအတုၤထီၣ်ဝဲဒုးယၤကွီၢ်မ့ၣ်ဒီးကွီၢ်မ့ၣ်ထီဒါပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိန့ဆၢၣ်သ့ၣ်တဖၣ် အိၣ်လၢအနံၣ်လၢ အဆံတဖၣ်အဆံလံန့ၣ်လီၤ.[4]
၂၀၁၂ နံၣ်တၢ်ပတုာ်တၢ်ခးလၢတၢ်မၤအီၤလၢ KNU ဒီးပယီၤသုးအဘၢၣ်စၢၤ, ဒီးထံကီၢ်ဒီတဘ့ၣ်တၢ်ပတုာ်တၢ်ခးတၢ်အၢၣ်လီၤ အီလီၤအလံာ်ဃံးဃာ် လၢတၢ်မၤအီၤဖဲ ၂၀၁၅ နံၣ်န့ၣ် ဟ့ၣ်ဝဲတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ် လၢပှၤလီၢ်ကဝီၤဖိတနီၤ ကက့ၤကဒါ ဆူအဟံၣ်အဃီတၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲန့ၣ်လီၤ. ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤဂ့ၤ, ပယီၤသုးအံၤမၤလဲၢ် ထီၣ်စ့ၢ်ကီးအတၢ်ဟဲဆီ လီၤသးအလီၢ်အကျဲလၢ လီၢ်ကဝီၤတနီၤ ဖဲတၢ်မၤတၢ်ပတုာ်တၢ်ခးအဆၢကတီၢ်အံၤအဃိ ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲတၢ်ဖ့ၣ် ဆၢဒိၣ်ထီၣ် လၢသဝီဖိ ဒီးပယီၤသုးတဖၣ် အဘၢၣ်စၢၤန့ၣ်လီၤ.[5] ဖဲဆၢကတီၢ်ဝဲန့ၤအပူၤန့ၣ်, လီၢ်ကဝီၤပှၤကဲဒိၣ်ကဲထီ ဒီးပှၤမၤမုၢ်ကျိၤဝဲၤကွာ်လၢတၢ်ချၢသ့ၣ်တဖၣ် ဟဲနုာ်လီၤမၤဝဲတၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီအတၢ်တိာ်ကျဲၤအဆံး ဒီးအဖးဒိၣ်လၢအမၤဘၣ်ဒိခိၣ်ဃၢၤန့ဆၢၣ်သ့ၣ်တဖၣ် လၢကီၢ်ပယီၤ မုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးအပူၤ န့ၣ်လီၤ. တကတီၢ်ဃီ, ကီၢ်ပယီၤပဒိၣ်အကျဲသနူလၢအအၢအသီသ့ၣ်တဖၣ် ဟ့ၣ်ဝဲတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ် လၢတၢ်ကဟံးဆူၣ်ကွံာ်ဝဲ သဝီဖိအတၢ်န့ၢ်ပၢဘၣ်ဟီၣ်ခိၣ်ကပံာ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.[6] ပယီၤသုးသ့ၣ်တဖၣ်ဆဲးမၤကမၣ်ဝဲ ဒူဖိသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်အခွဲးအယာ် လၢလီၢ်ကဝီၤအါတက့ၢ်လၢကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ် ကလံၤထံးအပူၤ န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ပတုာ်တၢ်ခးလၢတၢ်မၤအီၤဖဲကတီၢ်ဝဲန့ၤန့ၣ် ဟးဂီၤကွံာ်ဝဲဖဲပယီၤသုးခိၣ်နၢ်သ့ၣ် တဖၣ်ဟံးဆူၣ်တၢ်စိတၢ်ကမီၤလၢ NLD အအိၣ်ဖဲလါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၁ သီ, ၂၀၂၁ နံၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်လီၤ. NLD အံၤနၢၤဝဲတၢ်ဃုထၢအခီၣ် ထံးကတၢၢ်တဘျီဖဲ ၂၀၁၅ နံၣ်, ဒီးဖဲလါနိၣ်ဝ့ဘၢၣ် ၂၀၂၀ နံၣ်န့ၣ် နၢၤကဒီးဝဲထံ ကီၢ်ဒီဘ့ၣ် အတၢ်ဃုထၢဖးဒိၣ်န့ၣ်လီၤ. စးထီၣ်လၢလါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၂၀၂၁ နံၣ်န့ၣ် ပယီၤသုးလၢအအိၣ်လၢ SAC တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ကလုၢ်အဖီလာ်အံၤက့ၤခီၣ် ဆၢဝဲထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်ပၢၢ်ဆၢထီဒါအဝဲသ့ၣ် ခီဖျိမၤဆူၣ်ထီၣ်ဝဲအ တၢ်ထီၣ်ဒုးထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ SAC အံၤမၤကမၣ်ဝဲပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲး ယာ်သ့ၣ်တဖၣ်အကလုာ်ကလုာ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်လၢ SAC မၤကမၣ်ဝဲသ့ၣ်တဖၣ်အကျါပၣ်ဃုာ်ဝဲတၢ်ဒွဲၣ်အူ ထီၣ်ဒူသဝီ သ့ၣ်တဖၣ်, တၢ်ဖီၣ်ဒုးဃာ်ဒီးမၤဆါ ပယွဲဝဲပှၤဂဲၤလိာ်တၢ် ဒီးပှၤဒီသဒၢပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်သ့ၣ်တဖၣ်, တၢ်မၤတရီတပါဒီးတၢ်သူ သွံၣ်ထံးမုၣ်ခွါတၢ်စုဆူၣ်ခီၣ်တကး ပၣ်ဃုာ်ဒီး တၢ်သူသွံၣ်ထံးမုၣ်ခွါတၢ်စုဆူၣ် ခီၣ်တကးလၢဖိဒံဖိသၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အဖီခိၣ် ဒီးတၢ်သူဝဲထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ဒ်ပှၤကညီကတီၤ သ့ၣ်တဖၣ်အသိးန့ၣ်လီၤ.[7]
SAC အတၢ်က့ၤစးထီၣ်သူဝဲ တဲာ်လွံၢ်တဲာ်သနူ လၢကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးအပူၤ ဖဲလါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၂၀၂၁ နံၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ န့ၣ်ပၣ်ဃုာ်ဝဲအတၢ်ပညိၣ်ဟဲခးလီၤဝဲဒူဖိသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ် ဒီးပှၤတဝၢအတၢ်သူၣ်ထီၣ်သ့ၣ် တဖၣ် လၢကဘီယူၤန့ၣ်လီၤ.[8] ပှၤတဝၢအတၢ်သူၣ်ထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်ဒ်အမ့ၢ် (သီခါဖၠၣ်, တၢ်ဘါယွၤသရိာ်, တၢ်မၤလိကၠိ ဒီးတၢ်ဟ့ၣ်ကသံၣ်ဒၢးသ့ၣ်တဖၣ်) မ့ၢ်ဝဲတၢ်လီၢ်အခိၣ်သ့ၣ်လၢပှၤတဝၢသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ် ဒီးတကတီၢ်ဃီဘၣ်တၢ်သူစ့ၢ်ကီးအဝဲသ့ၣ်ဒ် တၢ်အိၣ်ကဒုဒီးတၢ်မၤစၢၤ အလီၢ် လၢထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်လၢအဘၣ်ဃ့ၢ်ပူၤဖျဲးအသးလၢတၢ်သဘံၣ်သဘုၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. [9] SAC အတၢ်ထီၣ်ဒုး မၤတပျုာ်တပျီၤတၢ်သ့ၣ်တဖၣ် မၤဟးဂီၤဝဲပှၤတဝၢအတၢ်သူၣ်ထီၣ်ဆီလီၤအမိၢ်ပှၢ် ဒီးဒ်န့ၣ်အသိးဒုးအိၣ်ဝဲတၢ်ဒိဘၣ်လၢ သဝီဖိအါမး လၢအတူၢ်ဘၣ်ဝဲတၢ်သဘံၣ်သဘုၣ်နးနးကလဲာ်သ့ၣ်တဖၣ်အဖီခိၣ်န့ၣ်လီၤ.[10]
စးထီၣ်လၢလါယနူၤအါရံၤ ၂၀၂၁ နံၣ်တုၤလၢလါယူၤ ၂၀၂၄ နံၣ်န့ၣ်, KHRG အတၢ်မၤနီၣ်ပာ်ဖျါဝဲလၢ SAC ဟဲခးလီၤတၢ်ဒီးကဘီယူၤလၢသဝီသ့ၣ်တဖၣ်လၢအအိၣ်လၢလီၢ်ကဝီၤပာ်ပနီၣ်ကညီကီၢ်စဲၣ်အပူၤ အိၣ်ဝဲအစှၤက တၢၢ် ၂၀၃ ဘျီ ဒီးတၢ်ဟဲခးလီၤတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤမၤဟးဂီၤဝဲပှၤတဝၢအတၢ်သူၣ်ထီၣ်အိၣ်ဝဲအစှၤကတၢၢ် ၈၉ ဖျၢၣ်န့ၣ်လီၤ.[11] ကညီတၢ်ဆီၣ်ထွဲ မၤစၢၤတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်ပှာ်ဘျးစဲ (KPSN) ပာ်ဖျါဝဲဒၣ်လၢ ဖဲလါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၂၀၂၁ နံၣ် ဒီးလါနိၣ်ဝ့ဘၢၣ် ၂၀၂၄ နံၣ်အဘၢၣ်စၢၤန့ၣ် ပယီၤသုးကဘီယူၤအတၢ်ဟဲခးလီၤတၢ် ဒီးအတၢ်ခးလီၤတၢ်ဒီးကျိ ဖးဒိၣ်လၢ ကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံး ဒီတဘ့ၣ်ညါအပူၤန့ၣ် ဘၣ်ဟးဂီၤလီၤပှီၢ် ဝဲတၢ်မၤလိကၠိ ၂၂ ဖျၢၣ်, တၢ်ဆါ ဟံၣ်/တၢ်ဟ့ၣ်ကသံၣ်ဒၢး ၂၁ ဖျၢၣ်, တၢ်ဘါယွၤသရိာ် ၂၃ ဖျၢၣ်ဒီး သီခါဖၠၣ် ၃၁ ဖျၢၣ်န့ၣ်လီၤ.[12] တၢ်ကရၢကရိအဂုာ်အဂၤသ့ၣ်တဖၣ် ပာ်ဖျါစ့ၢ်ကီးဝဲ SAC အတၢ်ထီၣ်ဒုးခးတၢ်အဂၤလၢ အဘၣ် ဟးဂီၤလီၤပှီၢ်ဝဲ တၢ်ဆါဟံၣ်, တၢ်ဟ့ၣ်ကသံၣ်ဒၢး, ဒီးတၢ်မၤလိကၠိအဖျၢၣ်လၢအကယၤသ့ၣ်တဖၣ် လၢကီၢ်ပယီၤဒီ တဘ့ၣ်ညါအပူၤန့ၣ်လီၤ.[13] နီၣ်ဂံၢ်နီၣ်ဒွးသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ တမ့ၢ်လၢအပာ်ဖျါထီၣ်ဒၣ်လဲာ် SAC တၢ်ခးလီၤတၢ်သ့ၣ်တဖၣ် အတၢ် မၤဘၣ်ဒိဟးဂီၤတၢ်အနီၣ်ဂံၢ်နီၣ်ဒွးနီၢ်ကီၢ်ဘၣ်.
ဖဲ ၂၀၂၅ နံၣ်အပူၤန့ၣ်, SAC အတၢ်ထီၣ်ဒုးခးဝဲထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ် လၢကီၢ်ပယီၤအပူၤဆဲးကဲထီၣ် ဝဲအသးန့ၣ်လီၤ. တကတီၢ်ဃီ, ဟီၣ်ခိၣ်ဟူး ဖဲလါမးရှး ၂၈ သီ, ၂၀၂၅ နံၣ်လၢ စကဲတကပၤန့ၣ်ဒုး အိၣ်ထီၣ်ဝဲတၢ်ဟးဂူာ်ဟးဂီၤအါမး ဒီးဟီၣ်ခိၣ်ဟူးဝံၤအလီၢ်ခံတယံာ်ဘၣ်န့ၣ်SAC ဘိးဘၣ်ရၤလီၤလၢကမၤဝဲတၢ်ပ တုာ်တၢ်ခး န့ၣ်လီၤ.[14] ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤဂ့ၤ, SAC တမၤလၢပှဲၤဝဲအတၢ်အၢၣ်လီၤဘၣ်. မ့မ့ၢ်တခီ, အတၢ်ထီၣ်ဒုးခးလီၤဝဲ ပှၤတဝၢအတၢ်သူၣ်ထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ် ဒီးလုၢ်လၢ်ထူသနူ တၢ်ဆဲးတၢ်လၤ အလီၢ်အ ကျဲသ့ၣ်တဖၣ်ဆဲးကဲထီၣ်ဝဲ အသးလၢကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးအပူၤန့ၣ်လီၤ.
၃. တၢ်ကဲထီၣ်သးနီၢ်ကီၢ်အတၢ်ကွဲးဖုၣ် - SAC အတၢ်ထီၣ်ဒုးခးလီၤဝဲဒူသဝီသ့ၣ်တ ဖၣ်လၢကီၢ်ပ ယီၤမုၢ်ထီၣ် ကလံၤ ထံးအပူၤသကုၤဆးဒးအဃိ ပှၤတဝၢအတၢ်သူၣ်ထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်ဟးဂီၤလီၤပှီၢ်
ဖဲ ၂၀၂၅ နံၣ်အပူၤန့ၣ် တၢ်ထီၣ်ဒုးဝဲပှၤတဝၢ အတၢ်သူၣ်ထီၣ်လၢကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးအပူၤ သ့ၣ်တဖၣ်ဆဲးကဲထီၣ်ဝဲ အသး မ့ၢ်လၢ SAC အံၤဟဲခးလီၤဟးဂီၤဝဲသီခါဖၠၣ်, တၢ်ဘါယွၤသရိာ်, တၢ်မၤလိကၠိ ဒီးတၢ်ဟ့ၣ်ကသံၣ်ဒၢးသ့ၣ်တဖၣ် တဘျုးဖျၢၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢအဝဲသ့ၣ်အတၢ်ဟဲခးလီၤတၢ်ဒီးကဘီယူၤ, ဒြိ, အတၢ်ခးလီၤကျိဖးဒိၣ်, ဒီးအတၢ်ဒွဲၣ်အူထီၣ်ဟံၣ်ဃီ တၢ်သူၣ်ထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အပူၤန့ၣ် သူဝဲတၢ်ခးလီၤနါစိၤတပျုာ်တပျီၤတၢ် ဒီးတၢ် ခးလီၤတၢ်လၢအိၣ်ဒီးတၢ်ပညိၣ်လိၤလိၤ ခံမံၤလၢာ်န့ၣ်လီၤ. SAC အတၢ်ခးလီၤတၢ်လၢပှၤတဝၢအ တၢ်သူၣ်ထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်အလီၢ်အကျဲ ဒီးမူးသ့ၣ်တဖၣ်လၢလီၢ်ကဝီၤ ပာ်ပနီၣ်ကညီကီၢ်စဲၣ်အပူၤန့ၣ် ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲထံဖိကီၢ်ဖိ တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဒီးတၢ်သံတၢ်ပှၢ်သ့ၣ်တဖၣ်, မၤဟးဂီၤဝဲထူသနူ တၢ်ဆဲး တၢ်လၤအလီၢ်အကျဲသ့ၣ်တဖၣ်, ဒီးမၤဘၣ်ဒိဝဲလီၢ်ကဝီၤပှၤတဝၢဖိသ့ၣ်တဖၣ်အကံၢ်အစီ လၢကဆီၣ်ထွဲလီၤအနီၢ်ကစၢ် အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤဘူၣ်တၢ်ဘါတၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်ပျံၤဝဲလၢကလဲၤဘူၣ်လဲၤဘါ, ကၠိသရၣ်ဒီးကၠိဖိသ့ၣ်တဖၣ်ပျံၤဝဲလၢ ကလဲၤဆူကၠိ, ပှၤဆူးပှၤဆါသ့ၣ်တဖၣ်တန့ၢ်လဲၤဘၣ်ဝဲဆူတၢ်ဟ့ၣ်ကသံၣ်ဒၢးသ့ၣ်တဖၣ်ဘၣ် ဒီးသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ် တမၤလၤကပီၤဘၣ်ဝဲ အလုၢ်လၢ်ထူသနူတၢ်ဆဲးတၢ်လၤလၢအနီၣ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲအကျါဘၣ်.
စးထီၣ်လၢလါယနူၤအါရံၤတုၤလါယူၤ ၂၀၂၅ နံၣ်အပူၤန့ၣ် KHRG ဒိးန့ၢ်ဝဲတၢ်ပာ်ဖျါ ၅၅ ဘ့ၣ်လၢ ကီၢ်ရ့ၣ်နွံဘ့ၣ် လၢာ်လၢအအိၣ်လၢကညီကီၢ်စဲၣ်အပူၤ, လၢအပၣ်ဃုာ်ဝဲဒီးတၢ်အုၣ်သးဘၣ်ထွဲ တၢ်ခးလီၤတၢ်လၢပှၤတဝၢအတၢ်သူၣ်ထီၣ် သ့ၣ်တဖၣ်အဖီခိၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ပာ်ဖျါသ့ၣ်တဖၣ်အံၤအပူၤန့ၣ် SAC အတၢ်ခးလီၤတၢ်အိၣ်ဝဲ ၄၇ ဘျီ ဒီးတၢ်ခးလီၤတၢ် သ့ၣ်တဖၣ်အံၤဘၣ်ဟးဂီၤလီၤပှီၢ်ဝဲ သီခါဖၠၣ်တၢ်သူၣ်ထီၣ် ၂၃ ဖျၢၣ်, တၢ်ဘါယွၤသရိာ်တဖျၢၣ်, ကၠိတၢ်သူၣ်ထီၣ် ၈ ဖျၢၣ်, ဒီးတၢ်ဟ့ၣ်ကသံၣ်ဒၢး ၄ ဖျၢၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိး, ဘၣ်ဒိဟးဂီၤစ့ၢ်ကီးဝဲ သီခါဖၠၣ်တၢ်သူၣ်ထီၣ်အဂၤ ၂၆ ဖျၢၣ်, တၢ်ဘါယွၤသရိာ် ၄ ဖျၢၣ်, တၢ်မၤလိကၠိ ၁၆ ဖျၢၣ် ဒီးတၢ်ဟ့ၣ်ကသံၣ်ဒၢး ၄ ဖျၢၣ် တဆံးတက့ၢ်န့ၣ်လီၤ. SAC အတၢ်ခးလီၤတၢ်လၢပှၤတဝၢ အတၢ်သူၣ်ထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အဖီခိၣ် ဖဲ ၂၀၂၅ နံၣ်အခီၣ်ထံးတဝာ်န့ၣ် ပၣ်ဃုာ်ဝဲ ကဘီယူၤ ဒီးဒြိတၢ်ခးလီၤတၢ် အဘျီ ၄၀ န့ၣ်လီၤ. တၢ်ခးလီၤတၢ်အဂၤ သၢဘျီတခီ မ့ၢ်ဝဲတၢ်ခးလီၤကျိဖးဒိၣ် အိၣ်ဃုာ်ဒီးကဘီယူၤဒီးဒြိတၢ်ဟဲခးလီၤတၢ်တဘျီဃီန့ၣ်လီၤ. မ့မ့ၢ်တၢ်ကဲ ထီၣ်သးအဂၤတခါတခီ ပာ်ဖျါဝဲ SAC အတၢ်ဒွဲၣ်အူထီၣ်ဝဲပှၤတဝၢအတၢ်သူၣ်ထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. SAC အတၢ်ခးလီၤတၢ်လၢပှၤတဝၢအတၢ်သူၣ်ထီၣ်အဖီခိၣ် ဒီးဖဲလၢတၢ်မၤဝဲထူသနူတၢ်ဆဲးတၢ်လၤအမူးပူၤအဂၤသၢ ဘျီတခီ အဝဲသ့ၣ်သူဝဲတၢ်ခးလီၤကျိဖးဒိၣ်တခါဧိၤန့ၣ်လီၤ.
SAC အတၢ်ခးလီၤတၢ်လၢပှၤတဝၢအတၢ်သူၣ်ထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အဖီခိၣ်ဖဲ ၂၀၂၅ နံၣ်အပူၤ လၢအဘၣ် တၢ်တီၣ်ဖျါထီၣ်အီၤဆူ KHRG န့ၣ် ဘၣ်သံဝဲသဝီဖိအစှၤကတၢၢ် ၁၆ ဂၤ ဒီးဘၣ်ဒိဝဲသဝီဖိ ၇၀ ဂၤန့ၣ်လီၤ. သဝီဖိလၢအသံသ့ၣ်တဖၣ်အကျါ ပိာ်မုၣ်ပၣ်ဃုာ်ဝဲ ၂ ဂၤ ဒီးဖိသၣ်ဖိပၣ်စ့ၢ်ကီးဝဲ ၂ ဂၤန့ၣ်လီၤ. မ့မ့ၢ်ပှၤဘၣ် ဒိအကျါတခီ ပိာ်မုၣ်ပၣ်ဝဲအစှၤကတၢၢ် ၃ ဂၤ ဒီးဖိသၣ်ပၣ်ဝဲ ၆ ဂၤန့ၣ်လီၤ. သဝီဖိလၢအသံ ဒီးဘၣ်ဒိသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ အိၣ်ဝဲလၢတၢ်သူၣ်ထီၣ်ဒီးမူးလၢတၢ်ခးလီၤအီၤအပူၤ မ့တမ့ၢ် အိၣ်ဘူးဝဲဖဲတၢ်ကပိာ်ကပၤ ဖဲတၢ်ကဲထီၣ်သးအဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ခးလီၤတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ဘၣ်သံစ့ၢ်ကီးဝဲ ပှၤမၤတၢ်လၢတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ ၃ ဂၤ ဒီးကသံၣ်ပှၤမၤတၢ်ဖိတဂၤန့ၣ်လီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိး မၤဘၣ်ဒိစ့ၢ်ကီးဝဲပှၤမၤတၢ်လၢတၢ်ဘူၣ် တၢ်ဘါအဂၤ ၆ ဂၤန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ကဲထီၣ်သးနီၢ်ကီၢ်အတၢ်ကွဲးဖုၣ်အံၤ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲတၢ်အုၣ်သးဘၣ်ထွဲဒီး SAC အတၢ်ခးဘၣ်ဒိဟးဂီၤ ပှၤတဝၢ အတၢ်သူၣ်ထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ် စးထီၣ်လၢလါယနူၤအါရံၤ တုၤ လါယူၤ ၂၀၂၅ နံၣ်အပူၤ ဒီးတၢ်လၢအဟဲပိာ်ထွဲထီၣ် အခံသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. အဆိကတၢၢ်န့ၣ်, လံာ်ဆၢဒိၣ်ဝဲအံၤ တဲဖျါဘၣ်ဃးတၢ်လၢအဟဲပိာ်ထွဲထီၣ်အခံခီဖျိ SAC အတၢ်ခးလီၤဝဲတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါအတၢ်သူၣ်ထီၣ်ဒီးထူသနူတၢ်ဆဲးတၢ်လၤအမူးသ့ၣ်တဖၣ် (၃.၁), လၢအပၣ်ဃုာ် ဝဲဒီးတၢ်မၤဟး ဂီၤထူသနူ တၢ်ဆဲးတၢ်လၤအတၢ်န့ၢ်သါသ့ၣ်တဖၣ် ဒီးတၢ်မၤတံာ်တာ်ဝဲထူသနူတၢ်ဆဲးတၢ်လၤအ တၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤလၢတၢ်မၤ ညီနုၢ်အီၤသ့ၣ်တဖၣ်, ပှၤမၤတၢ်လၢတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါသ့ၣ်တဖၣ်အတၢ် သံဒီးတၢ်ဘၣ် ဒိဘၣ်ထံး, ဒီးတၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ပျံၤတၢ်ဖုး လၢတၢ်ကမၤ ဝဲလုၢ်လၢ်ထူသနူတၢ်ဆဲးတၢ်လၤအတၢ်ဟူး တၢ်ဂဲၤလၢတၢ်မၤညီနုၢ်အီၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. လံာ်ဆၢဒိၣ်အံၤကွဲးဖုၣ်ဖှိၣ် စ့ၢ်ကီးဝဲ တၢ်အုၣ်သးဘၣ်ထွဲဒီး SAC အတၢ်ခးလီၤတၢ် လၢအဘၣ်ဟးဂီၤလီၤကလဲဝဲကၠိတၢ်သူၣ်ထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ ဘၣ်ဟးဂီၤဝဲတဆံးတက့ၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤန့ၣ်လီၤ (၃.၂). တၢ်ခးလီၤတၢ်လၢကၠိသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဝဲဖိဒံဖိသၣ် သ့ၣ်တဖၣ်, ဒုးအိၣ်ထီၣ်ကၠိဖိတၢ်ဘၣ်ပတုာ်မၤလိတၢ်, ဒီးဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်တံာ်တာ်လၢကၠိဖိသ့ၣ်တဖၣ် ကဒိးန့ၢ်တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့အဂီၢ် န့ၣ်လီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိး, လံာ်ဆၢဒိၣ်အံၤပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ SAC အတၢ်ခးလီၤဝဲတၢ်ဟ့ၣ်ကသံၣ်ဒၢးသ့ၣ်တဖၣ် (၃.၃) လၢအဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်ကီတၢ်ခဲဒ်သိးသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ် ကဒိးန့ၢ်တၢ်ကူစါယါဘျါအဂီၢ် ဒီးတြီဃာ်ဝဲသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်လၢကလဲၤကူစါယါဘျါ အသးခီဖျိအပျံၤတၢ်အဃိန့ၣ်လီၤ. လၢခံကတၢၢ်န့ၣ်, လံာ်ဆၢဒိၣ်အံၤ တဲဖျါဘၣ်ဃးကျိၤကျဲလၢသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်သူဝဲ ဒ်သိးကဟးဆှဲးဝဲတၢ်မၤဆါပယွဲသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ကျိၤကျဲလၢအဝဲသ့ၣ်သူဝဲပၣ်ဃုာ်ဒီးတၢ်ဟးမံလၢသဝီချၢ, တၢ်မၤလိတၢ်လၢ ကၠိတၢ်သူၣ်ထီၣ်ပတြီာ်အပူၤ လၢတၢ်တ့ထီၣ်အီၤလၢပှၢ်ကျါ, ဒီးတၢ်ဆှၢဝဲပှၤဘၣ်ဒိသ့ၣ်တဖၣ်ဆူတၢ်ဟ့ၣ်ကသံၣ်ဒၢးလၢ တၢ်အိးထီၣ်အီၤဖဲအဘူး သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
၃.၁. SAC အတၢ်ခးလီၤဝဲတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါအလီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အတၢ်ဒိဘၣ်
SAC အတၢ်ခးလီၤတၢ်လၢ ၂၀၂၅ နံၣ်အခီၣ်ထံးတဝာ်န့ၣ် ဘၣ်ဟးဂီၤလီၤပှီၢ်ဝဲသီ ခါဖၠၣ်အတၢ် သူၣ်ထီၣ် အစှၤကတၢၢ် ၂၃ ဖျၢၣ်, တၢ်ဘါယွၤသရိာ်တဖျၢၣ် ဒီးဘၣ်ဒိဟးဂီၤစ့ၢ်ကီးဝဲ သီၣ်ခါဖၠၣ်တၢ်သူၣ်ထီၣ်အဂၤ ၂၆ ဖျၢၣ် ဒီးတၢ်ဘါယွၤသရိာ် ၄ ဖျၢၣ်တဆံး တက့ၢ်န့ၣ်လီၤ. SAC အတၢ်ခးလီၤဝဲ တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါအတၢ်သူၣ်ထီၣ်သ့ၣ် တဖၣ်အံၤ ဘၣ်သံဒီးဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးစ့ၢ်ကီးဝဲ တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါအခိၣ်အနၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲလါယနူၤအါရံၤ ဒီးလါယူၤ ၂၀၂၅ နံၣ်အဘၢၣ်စၢၤန့ၣ် ခီဖျိတၢ်ခးလီၤဝဲ တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါအတၢ်သူၣ်ထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အဃိ, ပှၤမၤတၢ် လၢတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါဘၣ်သံဝဲအစှၤကတၢၢ် ၃ ဂၤ ဒီးဘၣ်ဒိဝဲ ၆ ဂၤန့ၣ်လီၤ. SAC ဟဲခးလီၤတၢ်ဒီးကဘီယူၤ ဒီးဒြိ လၢတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါအတၢ်သူၣ်ထီၣ်အိၣ်အလီၢ် အိၣ်ဝဲအစှၤကတၢၢ် ၂၀ ဘျီ ဒီးခးလီၤဝဲကျိဖးဒိၣ် လၢသီခါဖၠၣ် ဒီးတၢ်ဘါယွၤသရိာ်သ့ၣ်တဖၣ်အဖီခိၣ်အိၣ်ဝဲအစှၤကတၢၢ် ၄ ဘျီန့ၣ်လီၤ.
လၢကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးအပူၤန့ၣ် ညီနုၢ်တၢ်တ့ဝဲသီခါဖၠၣ်သ့ၣ်တဖၣ်လၢတၢ်လူၢ်ဒီခိၣ် ဒီးတၢ်တ့ထီၣ်ဃုာ်ဒီးဃိၣ်သ့ၣ် တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဘါယွၤသရိာ်သ့ၣ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီးအိၣ်ဒီးတၢ်ဘါအတၢ်ပနီၣ်လၢအလိၤ အဃိ တၢ်ထံၣ်ဒီးမၤနီၣ်ဘၣ်အဝဲသ့ၣ်ညီ န့ၣ်လီၤ. ကီဝဲဒၣ်လၢသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်ကနၢ်ပၢၢ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲးလၢဘၣ်မနုၤအဃိ SAC အံၤခးလီၤဝဲတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါအတၢ်သူၣ် ထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်ခဲအံၤခဲအံၤလဲၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်ထီဒါဝဲတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤဒ် န့ၣ်အသိးသ့ၣ်တဖၣ် ဒီးပာ်ဖျါဝဲဒၣ်လၢ SAC အတၢ်ခးလီၤဝဲတၢ်သူၣ်ထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤန့ၣ် တြီဃာ်အဝဲသ့ၣ် ဒ်သိးကသူဝဲတၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲလၢအရ့ဒိၣ်လၢတၢ်မၤဝဲ တၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤညီနုၢ်ဘၣ်ထွဲဒီးတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ ဒီးလုၢ်လၢ်ထူသနူတၢ်ဆဲးတၢ်လၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိး အဝဲသ့ၣ်ဘၣ် အိၣ်ဝဲလၢတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးအပူၤ ခီဖျိ SAC အတၢ်ခးလီၤတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤအဃိန့ၣ်လီၤ.
က) တၢ်မၤဟးဂူာ်ဟးဂီၤဝဲတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါအလီၢ် ဒီးတၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်ဘၣ်ထွဲထူသနူတၢ်ဆဲးတၢ်လၤသ့ၣ်တဖၣ်
SAC အတၢ်ခးလီၤဝဲတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါအတၢ်သူၣ်ထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အဃိ ဘၣ်ဟးဂူာ်ဟးဂီၤဝဲတၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်ဘၣ်ထွဲ ထူသနူတၢ်ဆဲးတၢ်လၤသ့ၣ်တဖၣ် ဒီးဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး ဒီးတၢ်သံတၢ်ပှၢ်သ့ၣ် တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. အဒိ ဖဲလါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၉ သီ, ၂၀၂၅ နံၣ်, ဟါခီ ၁၂ နၣ်ရံၣ် ၄၇ မံးနံးအဆၢကတီၢ်န့ၣ် SAC အကဘီယူၤဒုးသုး ဟဲတ့ၢ်လီၤဝဲမ့ၣ်ပိၢ်လၢအစီၤအိၣ် ၅၀၀ ပီၣ် ခံဖျၢၣ်ဆူ အဘ--- သဝီပူၤ လၢအအိၣ်လၢ ဃီဖိပျဲၢ် (မ့စီ) ကရူၢ်, ဘံလ့ကီၢ်ဆၣ်, ဒူသထူၣ် (သထူၣ်) ကီၢ်ရ့ၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. မ့ၣ်ပိၢ်ခံဖျၢၣ်အံၤလီၤ တဲာ်နုာ်ဝဲလၢသီခါဖၠၣ်ကရၢၢ်ပူၤအဃိ ဘၣ်ဒိဟးဂီၤဝဲသီခါဖၠၣ် တၢ်သူၣ်ထီၣ်မိၢ်ပှၢ်သၢဖျၢၣ် ဒီးတၢ်သူၣ်ထီၣ်အဂၤသၢဖျၢၣ်လၢအအိၣ်လၢသီခါဖၠၣ်ကရၢၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ခးလီၤတၢ်အံၤ ဘၣ်ဒိစ့ၢ်ကီး သီခါခံပါန့ၣ်လီၤ. သီခါတပါန့ၣ်ဘၣ်ဒိဝဲလၢအခီၣ်နၢၣ်ခံ ဒီးအဂၤတဂၤန့ၣ်ဘၣ်ဒိဝဲလၢအဟၢဖၢန့ၣ်လီၤ. သီခါလၢအဘၣ်ဒိခံပါ လၢာ်အံၤ ဒိးန့ၢ်ဝဲဂ့ၢ်ဂီၢ်အူဂံၢ်ခီၣ်ထံးတၢ်ကူစါယါဘျါဖဲအသီခါဖၠၣ်လၢလီၢ်ကဝီၤကသံၣ်ပှၤမၤတၢ်ဖိတဂၤအအိၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ခးလီၤ တၢ်တဘျီအံၤ ဘၣ်ဟးဂီၤလီၤပှီၢ်စ့ၢ်ကီးဝဲ ဟံၣ် ၅ ဖျၢၣ် ဒီးမ့မ့ၢ်ဟံၣ်အဂၤ ၄၃ ဖျၢၣ်တခီအခိၣ်ဒုးဒီး အဒူၣ်ကပၤဘၣ်ဝဲလၢကျိချံ အက့န့ၣ်လီၤ. တၢ်သူၣ်တၢ်ဖျးအလီၢ်အါမးဘၣ်ဒိဟးဂီၤစ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ. SAC ကဘီယူၤဒုးသုးဟဲခးလီၤညီနုၢ်တ့ၢ်တၢ်လၢ အဘ---သဝီပူၤအဃိ, သဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်လဲၤဃ့ၢ်အိၣ်ကဒုတ့ၢ် ဃာ်လံ လၢပှၢ်ပူၤဒီးထံခံကွာ်စိာ်န့ၣ်လီၤ.[15]
တၢ်မၤအသးအဂၤတခါလၢအကဲထီၣ်အသးဖဲလါယနူၤအါရံၤ ၂၇ သီ ဒီး ၂၈ သီ, ၂၀၂၅ နံၣ်အပူၤန့ၣ်, SAC ကဘီယူၤဒုးသုးတဘ့ၣ်ဟဲခးလီၤတၢ်ဖဲ ဝစ--- သဝီ, ညီၣ်ပ့ၣ်ကၠံကရူၢ်, ဆီထံးကီၢ်ဆၣ်, ချၢၣ်လွံၢ်ထူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲလါ ယနူၤအါရံၤ ၂၇ သီ, ၂၀၂၅ နံၣ်န့ၣ်, SAC ကဘီယူၤဒုးသုးတဘ့ၣ်ဟဲတ့ၢ်လီၤဝဲမ့ၣ်ပိၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ဒီးဘၣ်ဟးဂီၤဝဲသဝီဖိအဟံၣ် တဘျုးဖျၢၣ် ဒီးဘၣ်ဟးဂီၤစ့ၢ်ကီးဝဲသီခါဖၠၣ်တဆံးတက့ၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢလီၢ်ခံတနံၤ ဖဲလါယနူၤအါရံၤ ၂၈ သီ, ၂၀၂၅ နံၣ်, SAC ကဘီယူၤဟဲခးလီၤကဒီးတၢ်လၢသဝီတဖျၢၣ်ဃီလီၢ်လီၢ်အပူၤ ဒီးဘၣ်ဟးဂီၤလီၤပှီၢ်ဝဲ သီခါဖၠၣ်တၢ်သူၣ်ထီၣ်ခံဖျၢၣ်အခိၣ်ဒုး, အကပၤ ဒီးအသၣ်လၣ်ခိၣ်န့ၣ်လီၤ. သီခါတပါလၢအမံၤမ့ၢ် အူမ---လၢအအိၣ်လၢ ဝစ--- သဝီ, ညီၣ်ပ့ၣ်ကၠံကရူၢ်, ချၢၣ်လွံၢ်ထူၣ် ကီၢ်ရ့ၣ်ပူၤတဂၤပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲဒ်အံၤ “အဝဲသ့ၣ် [SAC] အံၤသူဝဲကဘီယူၤလၢကခးတၢ်ဒီးမၤဟးဂီၤလီၤပှီၢ် [တၢ်ခဲလၢာ်] အဂီၢ်န့ၣ် လီၤ. အဝဲသ့ၣ်ဟဲခးလီၤတၢ်ခံဘျီလံ. အဟဲခးလီၤတၢ်ခံဘျီတဘျီန့ၣ်ကဲထီၣ်အသးဖဲ [လါယနူၤအါရံၤ] ၂၈ သီ, ၂၀၂၅ နံၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. အဟဲခးလီၤတၢ်အခီၣ်ထံးတဘျီန့ၣ်ဘၣ်ဟးဂီၤဝဲ [သီခါဖၠၣ်] အဟံၣ်ဒွဲ ဒီးအဟဲခးလီၤတၢ်ခံဘျီ တဘျီဖဲ [လါယနူၤအါရံၤ] ၂၈ သီ [၂၀၂၅] နံၣ် ဖဲ ဂီၤခီ ၁ နၣ်ရံၣ် ၄၀ မံးနံးန့ၣ် ဘၣ်ဟးဂီၤလီၤပှီၢ်အါထီၣ်တၢ် [သီခါဖၠၣ်တၢ်သူၣ်ထီၣ် သ့ၣ်တဖၣ်]န့ၣ်လီၤ.” သီခါအံၤတဲအါထီၣ် စ့ၢ်ကီးဒ်အံၤ “တၢ်သူၣ်ထီၣ်အိၣ်ဝဲနွံဖျၢၣ်လၢ[သီခါဖၠၣ်ကရၢၢ်ပူၤ]န့ၣ်လီၤ. တၢ်သူၣ်ထီၣ် နွံဖျၢၣ်လၢာ်ဘၣ်ဒိဟးဂီၤဝဲ ဒီးတၢ်သူၣ်ထီၣ် တၢ်က့ၤဘှီက့ၤသ့န့ၣ်အိၣ်ဒၣ်စှၤဖျၢၣ်လီၤ. တၢ်ကဲထီၣ်သးအံၤအဃိ ပလဲၤဘူၣ်တၢ်ဘါ တၢ်ဒီးမၤတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤအဂၤတသ့လၢၤဘၣ်. ယသးဘၣ်ဒိဒိၣ်မးလီၤ. ယဃ့ဘါထုကဖၣ်ထီဘိဒ်သိး ပက့ၤဘှီထီၣ် က့ၤသီခါဖၠၣ် ကန့ၢ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.”[16]
ခ) တၢ်မၤတံာ်တာ်ဝဲတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါအတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤလၢတၢ်ညီနုၢ်မၤအီၤတဖၣ်
SAC အတၢ်ခးလီၤဝဲ တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါအတၢ်သူၣ်ထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် မၤပျံၤမၤဖုးဝဲပှၤမၤတၢ်လၢတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါသ့ၣ်တဖၣ် ဒီးဒ်န့ၣ်အသိးသဝီဖိလၢအဂုာ်အဂၤသ့ၣ်တဖၣ်အနီၢ်ခိတၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢန့ၣ်လီၤ. တကတီၢ်ဃီ, တၢ်ခးလီၤတၢ်ဒ်အံၤန့ၣ် ဒုးအိၣ်ထီၣ် စ့ၢ်ကီးတၢ်တြီမၤတံာ်တာ် ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်လၢသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်ကဘူၣ်တၢ်ဘါတၢ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ခီဖျိကျိၤကျဲသ့ၣ်တဖၣ် လၢတၢ်သူအီၤလၢတၢ်ခးလီၤတၢ်အဆၢကတီၢ်အဃိ, သဝီဖိအါမးနာ်ဝဲဒၣ်လၢ SAC အတၢ်မၤဟးဂီၤဝဲတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ အတၢ်သူၣ်ထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအအိၣ်ဒီးတၢ်ပညိၣ်လိၤလိၤလီၤ. အဒိ, ဖဲလါယနူၤအါရံၤ ၂၁ သီ, ၂၀၂၅ နံၣ်န့ၣ်, SAC ခီၣ်ချ့သုးရ့ၣ် (LIB) နီၣ်ဂံၢ် (၂၀) လၢအအိၣ်ဆီလီၤအသးဖဲစဝ--- သဝီ, အ့ဝဲကရူၢ်, ဆီထံးကီၢ်ဆၣ်, ချၢၣ်လွံၢ်ထူၣ် ကီၢ်ရ့ၣ်န့ၣ် သူဝဲဒြိဒီးဟဲတ့ၢ်လီၤဝဲမ့ၣ်ပိၢ်လၢသီခါဖၠၣ်အခိၣ် ဖဲဝဟ--- သဝီ, အ့ဝဲကရူၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ခးလီၤ တၢ်အံၤဘၣ်ဟးဂီၤဝဲသီခါဖၠၣ် ဒီးဘၣ်သံဝဲသီခါတပါလၢအမံၤမ့ၢ် အ--- (၅၀ နံၣ်) ဒီးဘၣ်ဒိစ့ၢ်ကီးဝဲသီခါအဂၤတပါ လၢအမံၤမ့ၢ် စီၤဟ--- (၄၆ နံၣ်) အကံၣ်ဒုၣ်လၢအစ့ၣ်တကပၤန့ၣ်လီၤ.
ဖဲလါအ့ဖြ့ၣ် ၆ သီ, ၂၀၂၅ နံၣ်န့ၣ် SAC အခီၣ်သုးသ့ၣ်တဖၣ်နုာ်လီၤဝဲဆူ ဖဘ---သဝီလၢအအိၣ်လၢပရှါလိာ်ကရူၢ်, ဒီၣ်ဖါခိၣ် ကီၢ်ဆၣ်, တီအူကီၢ်ရ့ၣ်အပူၤ ဒီးဒွဲၣ်အူထီၣ်ဝဲသဝီဖိအဟံၣ်လွံၢ်ဖျၢၣ် ဒီးတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါအတၢ်သူၣ်ထီၣ်ယဲၢ်ဖျၢၣ် လၢအဘၣ်တၢ်သူအီၤလၢပှၤခရံာ်ဖိခဲသလံးဖံဝါသ့ၣ်တဖၣ်, ပၣ်ဃုာ်ဒီးဟံၣ်ဒွဲလွံၢ်ဖျၢၣ် ဒီးဘုဖီတဖျၢၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ အတၢ်သူၣ်ထီၣ်လွံၢ်ဖျၢၣ် ဒီးဘုဖီတဖျၢၣ်လၢတၢ်ဒွဲၣ်အူထီၣ်အီၤန့ၣ် အိၣ်ဝဲလၢတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါအကရၢၢ်ပူၤခဲလၢာ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်လီၢ်လၢတၢ်ဒွဲၣ်အူထီၣ်တၢ်ကဲထီၣ်အလီၢ်န့ၣ် တၢ်ပာ်ပနီၣ်အီၤဒ် တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါအကရၢၢ်ခီဖျိအိၣ်ဝဲဒီး မုၣ်ကနီၤစီဆှံနီၢ်မၤရံ အလၢၢ်ထူၣ်ဖးဒိၣ် ဒီးတၢ်သူၣ်ထီၣ်တ ဘျုးဖျၢၣ်လၢအအိၣ်ဝဲဒီးထူၣ်စုညါလၢအဖီခိၣ်န့ၣ်လီၤ. စီၤဒ--- လၢအမ့ၢ်ဝဲသဝီဖိလၢဖဘ--- သဝီန့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲဆူ KHRG ဒ်အံၤ “ဘၣ်မနုၤဃိအဝဲသ့ၣ် [SAC] ဒွဲၣ်အူထီၣ်ဝဲ[ဟံၣ်ဃီဒီး တၢ်ဘူၣ်တၢ် ဘါအတၢ်သူၣ်ထီၣ် သ့ၣ်တဖၣ်]လဲၣ်န့ၣ်ယတသ့ၣ်ညါလီၤတံၢ်ဘၣ်. လၢယၤတဂၤယတၢ်ထံၣ်ဒု အဝဲသ့ၣ်ဒွဲၣ်အူထီၣ် ဝဲတၢ်သူၣ်ထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ဖဲလၢအမၤဝဲ တၢ်မၤရှဲမၤပျီ အတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤအခါန့ၣ်လီၤ. [ဖဲတၢ်ကဲထီၣ် သးအဆၢကတီၢ်န့ၣ်] တၢ်ခးလိာ်သးတကဲထီၣ်ဘၣ်. အဝဲသ့ၣ်ကးပံာ်ဃာ်ဝဲကျဲဖဲအဒွဲၣ်အူထီၣ် ဟံၣ်သ့ၣ်တ ဖၣ်အခါန့ၣ်လီၤ.”[17]
ဖဲတၢ်ကဲထီၣ်သးအမုၢ်နံၤန့ၣ် သဝီဖိတအိၣ်လၢဖဘ--- သဝီပူၤနီတဂၤဘၣ်. တချုးလၢတၢ်ဟဲဒွဲၣ်အူ ထီၣ်ဟံၣ်သ့ၣ်တဖၣ်ဒ် ဘၣ်အမဲာ်ညါကအိၣ်သၢနံၣ်ဘျဲၣ်လံန့ၣ်, သဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်ဘၣ်ဃ့ၢ်အိၣ်ကဒုဝဲ တစိၢ်တလီၢ်ခဲအံၤခဲအံၤန့ၣ်လီၤ. သဝီဖိတနီၤ လဲၤဃ့ၢ်အိၣ်ဝဲလၢအဒဲ, တနီၤလဲၤဃ့ၢ်အိၣ်ဝဲလၢဝ့ၢ်ပူၤ, တနီၤန့ၣ်လဲၤဃ့ၢ်အိၣ်ဝဲလၢအဘူးအတံၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အဟံၣ် ဒီးတနီၤလဲၤဃ့ၢ်အိၣ်ဝဲလၢပှၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ. လၢအပူၤကွံာ်န့ၣ်ဖံဝါ သ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်ဝဲလၢဟံၣ်ဒွဲ ဘၣ်ဆၣ်ဖဲ SAC ဒွဲၣ်အူထီၣ်အဝဲသ့ၣ် ဟံၣ်ဒွဲဝံၤအလီၢ်ခံန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ် မဲာ်ဝဲဒီးတၢ်ကီတၢ်ခဲလၢကက့ၤဆူတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါကရၢၢ်လၢကက့ၤဘူၣ်တၢ်ဘါ တၢ်အဂီၢ် ခီဖျိတၢ်လီၢ်လၢအဝဲသ့ၣ် ကအိၣ်ဝဲအဂီၢ်တအိၣ်လၢၤဘၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ. ခီဖျိတၢ်ဒွဲၣ်အူထီၣ်စ့ၢ်ကီးအဝဲသ့ၣ်အဘုဖီအဃိ အတၢ်အီၣ်အိၣ် တ့ၢ်ဒၣ်တဆံးတက့ၢ်စ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ.
ဂ) တၢ်ခးလီၤတၢ်လၢလုၢ်လၢ်ထူသနူတၢ်ဆဲးတၢ်လၤအမူးသ့ၣ်တဖၣ်အပူၤ ဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ပျံၤတၢ်ဖုး ဒီးတၢ်သံတၢ်ပှၢ်
သဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်ပာ်ဖျါစ့ၢ်ကီးဝဲလၢ SAC အတၢ်ခးလီၤတၢ်လၢတၢ်မၤဝဲလုၢ်လၢ်ထူသနူတၢ်ဆဲးတၢ်လၤအမူးသ့ၣ် တဖၣ်အပူၤန့ၣ် ကဲထီၣ်အသးလၢသဝီပူၤသ့ၣ်တဖၣ်အဃိ ဒုးအါထီၣ်ဝဲတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးလၢသဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ် ကမၤဝဲမူးလၢတၢ်ဘၣ်မၤအီၤလၢတၢ် ပျီပူၤသ့ၣ် တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲ၂၀၂၅ နံၣ်အခီၣ်ထံးန့ၣ်, KHRG ဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲတၢ်ပာ်ဖျါသၢဘ့ၣ်လၢအဘၣ်ဃးဒီး SAC အတၢ်ခး လီၤတၢ်လၢတၢ်မၤဝဲလုၢ်လၢ်ထူ သနူတၢ်ဆဲးတၢ်လၤအမူးသ့ၣ်တဖၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. SAC အကဘီယူၤဒုးသုးဟဲ တ့ၢ်လီၤဝဲမ့ၣ်ပိၢ်သ့ၣ် တဖၣ်လၢသဝီပူၤဖဲတၢ်မၤဝဲကညီလုၢ်လၢ် ထူသနူတၢ်ဆဲးတၢ်လၤအမူးလၢအရ့ဒိၣ်သ့ၣ်တဖၣ် ဒ်အမ့ၢ်ကညီ နံၣ်ထီၣ်သီ မ့တမ့ၢ် ကညီတၢ်ကံၢ်စု အမူးသ့ၣ်တဖၣ်အလီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဟဲခးလီၤတၢ် သ့ၣ်တဖၣ် အံၤဒုးအိၣ်တၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးလၢ သဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ် ဒီးလၢခါဆူမဲာ်ညါန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်မၤဝဲမူးသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ဘူၣ်ဧါတ ဘူၣ်ဧါန့ၣ်တသ့ၣ်ညါလီၤတံၢ်ဝဲဘၣ်.
ဖဲလါယနူၤအါရံၤ ၇ သီ, ၂၀၂၅ နံၣ် ဂီၤခီ ၁၁ နၣ်ရံၣ် ၃၀ မံးနံးအဆၢကတီၢ်န့ၣ် SAC ကဘီယူၤဟဲခးလီၤတၢ်ဖဲ ဝဖ--- သဝီ လၢအအိၣ်လၢဖီကျိဟီၣ်ကဝီၤ, ကစၢၢ်ဒိၣ်ကီၢ်ဆၣ်, ဘျံးဒဝဲၢ်ကီၢ်ရ့ၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. ကဘီယူၤတၢ်ဟဲခးလီၤတၢ်အံၤ ကဲထီၣ်အသးဖဲတၢ်မၤဝဲကညီနံၣ်ထီၣ်သီအမူးလၢသဝီပူၤဝံၤအလီၢ်ခံစှၤသီန့ၣ်လီၤ. သဝီဖိအါမးဟဲပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်အသးဒီးမၤလၤ ကပီၤဝဲမူးအံၤန့ၣ်လီၤ. SAC ကဘီယူၤအတၢ်ဟဲခးလီၤတၢ်တဘျီအံၤ ဘၣ်ဒိဝဲပှၤသ ဝီဖိခံဂၤန့ၣ်လီၤ. ပှၤဘၣ်ဒိခံဂၤအံၤအခီၣ်ထံး န့ၣ်ဘၣ်တၢ်လဲၤဆှၢအီၤဆူသုးတၢ်ဆါဟံၣ် ဒီးလၢလီၢ်ခံန့ၣ်ဘၣ်တၢ် ဆှၢအီၤဆူတၢ်ဆါဟံၣ်လၢအအိၣ်လၢ ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်အပူၤ န့ၣ်လီၤ. တၢ်ခးလီၤတၢ်အံၤဘၣ်ဒိဟးဂီၤစ့ၢ်ကီးသဝီဖိ အဟံၣ်တဖျၢၣ်, သိလ့ၣ်ယီၢ်တခိၣ်, ဒီးတၢ်သူၣ်အီၣ်ဖျးအီၣ်အလီၢ် တဘျုးခါန့ၣ်လီၤ. ခီဖျိလၢတၢ်ဒုးတကဲထီၣ်အသးလၢလီၢ်ကဝီၤပူၤဘၣ် ဆၣ်သနာ်က့ SAC ဟဲခးလီၤတၢ်ဒီးကဘီယူၤအဃိ သဝီဖိတနီၤပျံၤတၢ်ဖုးတၢ် ဒီးနံၣ်လၢအကဟဲန့ၣ်, အဝဲသ့ၣ်ကြၢးမၤလၤကပီၤဒံးဝဲကညီနံၣ်ထီၣ်သီအမူးဧါမ့တမ့ၢ်တကြၢးမၤ လၢၤဝဲဘၣ်ဧါန့ၣ် တသ့ၣ်ညါလီၤတံၢ်ဝဲဘၣ်.[18]
SAC ကဘီယူၤတၢ်ခးလီၤတၢ်အဂၤတခါကဲထီၣ်ဖဲလါမ့ၤ ၂၅ သီ, ၂၀၂၅ နံၣ် ဂီၤခီ ၉ နၣ်ရံၣ်လၢ ဖဝ--- သဝီ, ကၠိကၠံကရူၢ်, လၢၢ်ဒိၣ် (ကၠီၣ်ကၠံ) ကီၢ်ဆၣ်, ချၢၣ်လွံၢ်ထူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ထွဲဒီးတၢ်ကဲထီၣ်သးအံၤန့ၣ် SAC အကဘီယူၤဟဲတ့ၢ်လီၤဝဲ မ့ၣ်ပိၢ်လၢအစီၤအိၣ် ၁၀၀ ပီၣ် လွံၢ်ဖျၢၣ်ဆူတၢ်ဖျီအမူးပူၤ အဃိဘၣ်သံဝဲပှၤအဂၤ ၁၀ ဒီးဘၣ်ဒိဝဲပှၤအစှၤကတၢၢ် ၄၉ ဂၤလၢအအိၣ်လၢတၢ်ဖျီအမူးပူၤန့ၣ်လီၤ. ပှၤသံအကျါန့ၣ် ပၣ်ဃုာ်ဝဲတလးမူးပိာ်မုၣ်ဒီးဖိသၣ်ခံဂၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ခးလီၤတၢ် တဘျီအံၤဘၣ်ဟးဂီၤစ့ၢ်ကီးဝဲသဝီဖိအဟံၣ် ဃုဖျၢၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဖျီအမူးလၢ ဖဝ---သဝီအံၤဘၣ်တၢ်မၤအီၤလၢတၢ်ပျီပူၤန့ၣ်လီၤ. လီၢ်ကဝီၤသဝီဖိစီၤဖ---လၢအမ့ၢ်သဝီအပှၤပၢၤစ့ ဒီးထံၣ်ထွဲဝဲတၢ် ကဲထီၣ်သးန့ၣ်စံးဘၣ်ဝဲ KHRG ဒ်အံၤ, “အနီၢ်ကီၢ်န့ၣ် ယကဲဝဲ ပှၤကတိၤတူာ်လိာ်မုာ်တမှံၤလၢတၢ်ဖျီမူးအဝဲအံၤန့ၣ်လီၤ. [ဖဲလၢတၢ်ကဲထီၣ်သးအခါန့ၣ်]ယအိၣ်လၢ တၢ်ဖျီအပျဲၢ်စီၤခိၣ် န့ၣ်လီၤ. ယအိၣ်ဘူးဝဲဒီးပိာ်မုၣ်ဖိ [လၢအဟဲထီၣ်တၢ်ဖျီ]တဂၤန့ၣ်လီၤ. ပိာ်မုၣ်ဖိအံၤအခီၣ်ဘၣ်ဒိဝဲဘၣ် ဆၣ်မ့မ့ၢ် ယၤဒုယတဘၣ်ဒိနီမံၤဘၣ်. ပိာ်မုၣ်ဖိအံၤမၢဝဲယမၤစၢၤအီၤ ဒီးယဖီၣ်ဃာ်အီၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲယဃၣ်ဃီၤယသးဒီးကွၢ် လၢအဂၤအခါ, ပှၤအါဂၤကိးဒီးစံးဝဲ ‘မၤစၢၤယၤ... ပါဒိၣ်, မၤစၢၤယၤ... ပါဒိၣ်’ န့ၣ်လီၤ. ယတဲအဝဲသ့ၣ်လၢ ‘ယကဃုပှၤလၢက ဟဲမၤစၢၤတၢ် ဘၣ်ဆၣ်ကဘီယူၤ ဟဲကဒီးအဃိ ပှၤတအိၣ်နီတဂၤဘၣ်.’ ဖဲယလဲၤဃုကိး [တၢ်မၤစၢၤအခါ] ယထံၣ်ဝဲပှၤလၢအဘၣ်ဒီးအပှံာ်ဖျိးထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ် န့ၣ်လီၤ. ယထံၣ်ဝဲ [ပှၤသံဒီးပှၤဘၣ်ဒိ သ့ၣ်တဖၣ်] လၢတၢ်လီၢ် လၢယလဲၤကိးပူၤဒဲးအဃိ ယဘူးကသးပ့ၣ်နီၣ်ဘၣ်ယသး န့ၣ်လီၤ. တလးမူးပိာ်မုၣ်ဒီးတလးမူးပိာ်ခွါန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်ကရၢကရိ [KNU]အပှၤဧါ ဒီးတၢ်ဟဲခးလီၤတၢ်ခီဖျိတၢ်န့ၣ်အဃိဧါန့ၣ် ယတသ့ၣ်ညါလီၤတံၢ်ဘၣ်. တဘျီတခီၣ်န့ၣ်ပှၤတမှံၤဟဲဟးလၢယအိၣ်အါမးအဃိ မ့ၢ်တၢ်ပညိၣ်ယၤလိၤလိၤ တခီဧါန့ၣ် ယတသ့ၣ် ညါစ့ၢ်ကီးဘၣ်. ယနၢ်ဟူလၢတလးမူးပိာ်မုၣ်အပါန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ KNU အပှၤ ဘၣ်ဆၣ်မ့ၢ်အမၤသကိးတၢ် ဒီးKNU နီၢ်ကီၢ်ဧါ န့ၣ် ယတသ့ၣ်ညါလီၤတံၢ်ဘၣ်”[19] ကဘီယူၤတၢ်ဟဲခးလီၤတၢ်ကဲထီၣ်သးဝံၤအလီၢ်ခံ သဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ် ပျံၤတၢ်ဖုးတၢ် ဒီးအိၣ်လၢတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီအပူၤန့ၣ်လီၤ.
၃.၂. ကဘီယူၤအတၢ်ဟဲခးလီၤကၠိဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ဟးဂူာ်ဟးဂီၤဒီးတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုး ဒီးဒုးအိၣ် ထီၣ်ကၠိဖိတၢ်ပတုာ် န့ၢ်ဆူၣ်တၢ်ဖံးလိမၤဒိး
SAC အတၢ်ပညိၣ်ခးလီၤတၢ် ဒီးအတၢ်ခးလီၤနါစိၤတပျုာ်တပျီၤတၢ်လၢ ကၠိသ့ၣ်တဖၣ်လၢကီၢ်ပယီၤ မုၢ်ထီၣ် ကလံၤထံးအပူၤအံၤ ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲတၢ်တြီမၤတံာ်တာ်ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်လၢ တၢ်ကဒိးန့ၢ်တၢ်ကူၣ် ဘၣ်ကူၣ်သ့ အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲလါယနူၤအါရံၤ တုၤလါယူၤ ၂၀၂၅နံၣ် အပူၤန့ၣ်, KHRG ဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲတၢ်ပာ်ဖျါ ၁၆ ဘ့ၣ်လၢအဘၣ်ထွဲဒီး SAC အတၢ်ခးလီၤကၠိလၢကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤ ထံးအပူၤန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်ပာ်ဖျါသ့ၣ် တဖၣ်အံၤအပူၤ န့ၣ် ကၠိဘၣ်ဒိဟးဂီၤလီၤကလဲအိၣ်ဝဲအစှၤကတၢၢ် ၈ ဖျၢၣ် ဒီးဘၣ်ဒိဝဲ တဆံးတက့ၢ်အိၣ်ဝဲ ၁၈ ဖျၢၣ်ခီဖျိ SAC ကဘီယူၤဒီးဒြိတၢ်ဟဲခးလီၤတၢ်အဃိန့ၣ်လီၤ. မ့မ့ၢ်လၢတၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးတခီ, ပှၤကၠိဖိဘၣ် ဒိဝဲ အစှၤကတၢၢ်သၢဂၤ ဒီးကၠိသရၣ်တဂၤန့ၣ်လီၤ. ကၠိလၢ SAC ဟဲခးလီၤဝဲဒီးဟးဂီၤဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဖဲ တၢ်ဆှၢထီၣ် တၢ်ပာ်ဖျါသ့ၣ်တဖၣ်အဆၢကတီၢ်န့ၣ် အါတက့ၢ်မ့ၢ်ဝဲကၠိလၢအအိၣ်လၢကညီကူၣ်သ့ဆဲးလၤဝဲၤကျိၤ (KECD) တၢ်တီခိၣ်ရိၣ်မဲ အဖီလာ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
တချုးလၢအဟဲခးလီၤကၠိသ့ၣ်တဖၣ်ဘၣ်အခါန့ၣ် တၢ်လၢ SAC မၤညီနုၢ်ဝဲန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ အဝဲသ့ၣ်ဟဲဆှၣ်ကွၢ်တၢ် ဒီးဒြိလၢတၢ်လီၢ်လၢ အပညိၣ်ခးဝဲအဖီခိၣ်န့ၣ်လီၤ. ကၠိလၢကညီကီၢ်စဲၣ်အပူၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်ထံၣ်ဒီး မၤနီၣ် ဘၣ်အီၤညီဝဲ ခီဖျိတၢ်တ့အီၤဒိၣ် တစဲး, တၢ်မၤအခိၣ်ဒုးလၢအိၣ်ဒီးအလွဲၢ်, တၢ်တ့အီၤလၢတၢ်လီၢ်ပျီ ဒီးအမဲာ်ညါန့ၣ်အိၣ်ဝဲဒီး တၢ်လီၤပျီလၢတၢ်သူအီၤလၢ တၢ်ဂဲၤလိာ်ကွဲအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ SAC အတၢ်ဟဲဆှၣ်ကွၢ်တၢ်လၢကလံၤကျါခဲအံၤခဲအံၤ တချုးဒံးလၢ အဟဲခးလီၤ တၢ်ဘၣ်န့ၣ် ဒုးသ့ၣ်ညါဘၣ်ပှၤလၢ တၢ်ဟဲခးလီၤတၢ်တနီၤန့ၣ်ပညိၣ်ဝဲပှၤတဝၢ အတၢ်သူၣ်ထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်လိၤလိၤ န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ခးလီၤတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤဘၣ်ဟးဂီၤဝဲကၠိတၢ်သူၣ်ထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်, ဒုးအိၣ်ထီၣ်နီၢ်ခိဒီးနီၢ်သးအတၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ် ထံးဒိၣ်ဒိၣ် မုၢ်မုၢ်လၢကၠိဖိ, ကၠိသရၣ်,ဒီးကၠိဖိမိၢ်ပၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်, ဒီးဒုးအိၣ်ထီၣ်စ့ၢ်ကီးကၠိ သရၣ်ဒီးကၠိဖိမိၢ်ပၢ်သ့ၣ်တဖၣ်တၢ်ဘၣ်ပတုာ် ဃာ်ကၠိခီဖျိအဝဲသ့ၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးလၢတၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢအဂီၢ်အဃိန့ၣ်လီၤ.
က) ကၠိဖိသ့ၣ်တဖၣ်တမၤလိဘၣ်တၢ်လၢကၠိဘၣ် ခီဖျိတၢ်ခးဟးဂီၤလီၤပှီၢ်ကၠိသ့ၣ်တဖၣ်အဃိ
SAC အတၢ်ခးလီၤတၢ်ဘၣ်ဟးဂီၤလီၤပှီၢ်ဝဲတၢ်မၤလိကၠိအတၢ်သူၣ်ထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အဃိ တၢ်ဘၣ်ပတုာ်ဃာ်ဝဲကၠိ န့ၣ်လီၤ. ဖဲလါယနူၤအါရံၤ ၂၁ သီ, ၂၀၂၅ နံၣ် ဂီၤခီ ၁ နၣ်ရံၣ်အဆၢကတီၢ်န့ၣ် SAC ကဘီယူၤဟဲတ့ၢ်လီၤဝဲမ့ၣ်ပိၢ်လၢအစီၤအိၣ် ၅၀၀ ပီၣ် ခံဖျၢၣ်ဆူ အလ---သဝီ, ယီၣ်ကဒီကရူၢ်, နိၣ်တကီ (ကၠၣ်အ့ဆ့းကၠံ) ကီၢ်ဆၣ်, ဒူပျာ်ယာ်ကီၢ်ရ့ၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. မ့ၣ်ပိၢ်လၢတၢ်တ့ၢ်လီၤအီၤအကျါတဖျၢၣ်န့ၣ် လီၤတဲာ်ဝဲလၢကၠိ (အိၣ်လၢ KECD တၢ်တီခိၣ်ရိၣ်မဲအဖီလာ်) အကပၤ ဖဲ အလ--- သဝီပူၤ ဒီးဘၣ်ဟးဂီၤဝဲကၠိတၢ်သူၣ်ထီၣ်ခံဖျၢၣ်အခိၣ်ဒုး, အတီ ဒီးအဟံၣ်ထူၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. မ့ၣ်ပိၢ်အဂၤတဖျၢၣ် န့ၣ်လီၤတဲာ်ဝဲလၢသဝီချၢအဃိ တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးတအိၣ်ဘၣ်. ကၠိသရၣ်တဂၤလၢအအိၣ်လၢအလ--သဝီဒီးအမံၤမ့ၢ်နီၢ်စ---န့ၣ်ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲဒ်အံၤ “ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်န့ၣ်အဝဲသ့ၣ်ကွၢ်နီၣ်ဃာ်ဝဲကၠိအံၤဖးယံာ်လံ. ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်န့ၣ် ကဘီယူၤဟဲဆှၣ် ကွၢ်တၢ် [လၢလီၢ်ကဝီၤဖီခိၣ်] တနွံခံနွံတဘျီမၢ်မၢ်လီၤ. [...] ကဘီယူၤအကလုာ်မနုၤလဲၣ်ဒုယတသ့ၣ်ညါဘၣ်. အဟဲဆှၣ်ကွၢ် တၢ်လၢမုၢ်ဆါခီ ဒီးအကလုၢ်သီၣ်ဝဲ “ထူၣ်” [ညီနုၢ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲဒြိအကလုၢ်]န့ၣ်လီၤ... ကဘီယူၤတကလုာ်အံၤတဟဲတ့ၢ်လီၤမ့ၣ်ပိၢ် နီတဘျီဒံးဘၣ်.”[20] နီၢ်ယ--- လၢအမ့ၢ်ကၠိခိၣ်လၢ အလ---သဝီန့ၣ်စံးစ့ၢ်ကီးဝဲဒ်အံၤ “[ဘၣ်မနုၤအဃိ SAC ဘၣ်ခးလီၤကၠိလဲၣ်] န့ၣ်ယ တသ့ၣ်ညါ လီၤတံၢ်ဘၣ်. ယနၢ်ဟူလၢအဝဲသ့ၣ် [SAC] ရဲၣ်ကျဲၤလၢကမၤဟး ဂီၤလၢာ်ကွံာ်ဝဲ ကၠိလၢအအိၣ် လၢကီၢ်သူလ့ၤ [ ကညီကီၢ်စဲၣ်] အပူၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ အဝဲသ့ၣ် [SAC] ဟဲတ့ၢ်လီၤမ့ၣ်ပိၢ် လၢကၠိဖီခိၣ်ဒ်သိးကမၤဟးဂီၤ လီၤပှီၢ်ဝဲအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.”[21]
ကဘီယူၤဟဲခးလီၤတၢ်ဝံၤအလီၢ်ခံ ကၠိသရၣ်သရၣ်မုၣ်ဒီးကၠိဖိသ့ၣ်တဖၣ်ပျံၤတၢ်ဖုးတၢ်အဃိ အဝဲသ့ၣ်လဲၤမၤလိက့ၤတၢ်လၢ ပှၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲအဝဲသ့ၣ်မၤလိတၢ်လၢပှၢ်ပူၤအခါန့ၣ် ကၠိဖိသ့ၣ်တဖၣ်ထံၣ်ဘၣ်ဝဲတၢ်ကီတၢ်ခဲ လၢကသးစၢၢ်ဆၢလၢတၢ်ဖံးလိ မၤဒိး ခီဖျိတၢ်အိၣ်ကဒုလီၢ်တအိၣ်မူၢ်မူၢ်နီၢ်နီၢ်ဘၣ်, တၢ်လီၢ်လၢအသဒၢဒီးအဘှ့ၣ်အ ဘှီၣ်တအိၣ်ဘၣ်, ဒီးတၢ်ဖိဃၢ်သ့ၣ်တဖၣ် အ့ၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ကဲထီၣ်သးအဂၤတခါတခီ ဖဲလါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၁၃ သီ, ၂၀၂၅ နံၣ် ကဘၣ်ဖဲဟါခီ ၄ နၣ်ရံၣ် ၃၀ မံးနံးအဆၢကတီၢ်န့ၣ် SAC ဟဲခးလီၤတၢ်ဒီးကဘီယူၤလၢတီၤဖုၣ်ကၠိ [လၢအအိၣ်လၢ KECD တၢ်တီခိၣ်ရိၣ်မဲအဖီလာ်] တဖျၢၣ်အဖီခိၣ် လၢထဟ--- သဝီ, ကၠီၣ်ဖၠၣ်ကရူၢ်, ကၠဲးထိၣ်ကီၢ်ဆၣ်, ဒူသထူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. SAC ကဘီယူၤတၢ်ခးလီၤတၢ်အံၤ ဘၣ်ဒိဝဲကၠိအတၢ်သူၣ် ထီၣ် ဒီးတၢ်ဟ့ၣ်ကသံၣ် ဒၢးတဖျၢၣ်လၢအအိၣ်ဘူးဖဲကၠိကပၤ [လၢအဘၣ်တၢ်တီခိၣ်ရိၣ်မဲအီၤလၢကညီဆူၣ်ချ့မၤစၢၤဝဲကျိၤ (KDHW) န့ၣ်လီၤ]. နံၤအဝဲန့ၣ် တချုးလၢတၢ်ဟဲခးလီၤဒံးတၢ်ဖဲတၢ်လီၢ်ဝဲန့ၤဘၣ်န့ၣ် SAC ကဘီယူၤလဲၤတ့ၢ် လီၤစ့ၢ်ကီးမ့ၣ် ပိၢ်အစီၤအိၣ် ၅၀၀ ပီၣ်အဂၤခံဖျၢၣ်လၢတၢ်လီၢ်အိၣ်ဘူးဖဲန့ၣ်အဂၤတတီၤန့ၣ်လီၤ. မ့ၣ်ပိၢ်အခီၣ်ထံးတဖျၢၣ်န့ၣ် လီၤတဲာ်ဝဲလၢကမျၢၢ်တၢ်ဒီသဒၢသုး (PDF) အသုးကလၢၤလၢအအိၣ်လၢ မထ---သဝီကပၤ ဖဲပၠ့ကဒိကိကရူၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ. မ့ၣ်ပိၢ်ခံဖျၢၣ်တဖျၢၣ်တခီ လီၤတဲာ်နုာ်ဝဲလၢမထ--- သဝီအသီခါ ဖၠၣ်ကျဲလဲၤနုာ် ဒီးဘၣ်ဟး ဂီၤလီၤပှီၢ်ဝဲဃိၣ်, ကျဲ, တၢ်ဘါလီၢ် ဒီးသီခါဖၠၣ်တၢ်သူၣ်ထီၣ်အဂၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. မထ---သဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်စံးဘၣ်ဝဲ KHRG လၢတချုးကဘီယူၤဟဲခးလီၤတၢ် ဘၣ်န့ၣ် SAC အကဘီယူၤ Y-12 တဘ့ၣ်ဟဲဆှၣ်ဝဲတၢ်လၢလီၢ်ကဝီၤဖဲန့ၣ်တဘျုးသီန့ၣ်လီၤ. [22]
ဖဲလါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၇ သီ, ၂၀၂၅ နံၣ် ဂီၤခီ ၂ နၣ်ရံၣ် ဒီး ၃ နၣ်ရံၣ်တခီအဘၢၣ်စၢၤန့ၣ်, SAC ကဘီယူၤဟဲခးလီၤတၢ် ၆ ဝီ လၢအစူခၠီကရူၢ်ဒီးရွှ့ၣ်လီၤအ့ကရူၢ်ပူၤ ဖဲဘံလ့ကီၢ်ဆၣ်, ဒူသထူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. မ့ၣ်ပိၢ်အကျါတဖျၢၣ်န့ၣ်လီၤတဲာ်ဝဲလၢ ဘစ--- KECD ကၠိအကျဲခိၣ်ထီး ဒီးဘၣ်ဟး ဂီၤဝဲကၠိ သရၣ်အဟံၣ်ဒွဲ ဃုာ်ဒီးကၠိအတၢ်သူၣ်ထီၣ်န့ၣ်လီၤ. မ့ၣ်ပိၢ်လီၤတဲာ်နုာ်ဝဲလၢ နအ---သဝီ, ရွှ့ၣ်လီၤ အ့ကရူၢ် ပူၤသၢဖျၢၣ် ဒီးလီၤတဲာ်နုာ်ဝဲလၢဘစ---သဝီ, အစူခၠီကရူၢ်ပူၤခဲလၢာ်နွံဖျၢၣ်န့ၣ်လီၤ.[23] တၢ်ဟဲခးလီၤတၢ်ဝံၤအလီၢ်ခံ, ကၠိတၢ်သူၣ်ထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်တၢ်သူအီၤတသ့လၢၤဘၣ်.
ခ) ကၠိဖိ ဒီးကၠိပှၤမၤတၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်အတၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး
SAC အတၢ်ခးလီၤတၢ်လၢကၠိကရၢၢ်ပူၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးစ့ၢ်ကီးဝဲကၠိဖိ ဒီးကၠိသရၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. အဒိ, ဖဲလါမ့ၤ ၂၉ သီ, ၂၀၂၅ နံၣ် မုၢ်ဟါလီၤခီအဆၢကတီၢ်န့ၣ် SAC အကဘီယူၤဒုးသုးတဘ့ၣ် ဟဲတ့ၢ်လီၤဝဲမ့ၣ်ပိၢ်တဘျုးဖျၢၣ်ဆူ ခထ--- သဝီပူၤလၢအအိၣ်လၢသ့ၣ်ဘီဘိကရူၢ်, ကီးတရံးကီၢ်ဆၣ်, ဒူပျာ်ယာ်ကီၢ်ရ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. မ့ၣ်ပိၢ်အကျါတဖျၢၣ်န့ၣ် လီၤတဲာ်ဒီးပိၢ် ထီၣ်ဝဲလၢကၠိအဟံၣ်ဒွဲ လၢအအိၣ်လၢသဝီပူၤ ဒီးဘၣ်ဒိဝဲပှၤကၠိဖိသၢဂၤန့ၣ်လီၤ. ပှၤကၠိဖိလၢဘၣ်ဒိသ့ၣ် တဖၣ်မ့ၢ်ဝဲစီၤ ဖ--- (၁၄ နံၣ်), စီၤအ--- (၁၅ နံၣ်) ဒီးစီၤလ---(၁၆ နံၣ်) န့ၣ်လီၤ. တၢ်ကဲထီၣ်သးဝံၤအလီၢ်ခံ လီၢ်ကဝီၤ KNLA ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါသ့ၣ်တဖၣ် ဆှၢဝဲကၠိဖိဘၣ်ဒိသ့ၣ်တဖၣ်ဆူ တၢ်ဆါဟံၣ်လၢအအိၣ်လၢ ဖခ--- သဝီ, သ့ၣ်ဘီဘိကရူၢ် ဒ်သိးအဝဲသ့ၣ်ကဒိးန့ၢ် တၢ်ကူစါယါဘျါအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. စီၤန---လၢအမ့ၢ်ဝဲကၠိခိၣ်ခံလၢ ခထ---အကၠိန့ၣ်တဲဖျါထီၣ်ဝဲဒ်အံၤ “အဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်ယပှၤကၠိဖိဒီး တၢ်ကဲထီၣ်အသးဒီးအဝဲသ့ၣ်ဒ်အံၤအဃိ ယသးဘၣ်ဒိဒိၣ်မးလီၤ. [...] အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်ဒိဝံၤအလီၢ်ခံ အတထီၣ်ဘၣ်လၢၤကၠိဘၣ် [တဘျုးနွံညါ] န့ၣ်လီၤ.”[24]
တၢ်ကဲထီၣ်သးအဂၤတခါတခီဖဲလါမ့ၤ ၁၈ သီ, ၂၀၂၅ နံၣ်, ကဘၣ်ဖဲဂီၤခီ ၁၁ နၣ်ရံၣ်တခီအဆၢကတီၢ်န့ၣ် SAC အကဘီယူၤ ဒုးသုးတဘ့ၣ် ဟဲတ့ၢ်လီၤဝဲမ့ၣ်ပိၢ်အစီၤအိၣ် ၅၀၀ ပီၣ် ခံဖျၢၣ်ဆူ ထဖ---တီၤထီကၠိအကရၢၢ်ပူၤ ဖဲကလ့ဝါမုၢ်ထီၣ်ကရူၢ်, ဒီၣ်ဖါခိၣ်ကီၢ်ဆၣ်, တီအူကီၢ်ရ့ၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဟဲတ့ၢ်လီၤမ့ၣ်ပိၢ်အံၤ ကဲထီၣ်အ သးဖဲမုၢ်အိၣ်ဘှံးကၠိပ့းအနံၤန့ၣ်လီၤ. ကၠိဝဲအံၤအိၣ်လၢ KECD တၢ်တီခိၣ်ရိၣ်မဲအဖီလာ်န့ၣ်လီၤ. မ့ၣ်ပိၢ်လၢတၢ်တ့ၢ် လီၤအီၤခံဖျၢၣ်အံၤ ပိၢ်ထီၣ်ထဲတဖျၢၣ် ဒီးမ့ၣ်ပိၢ်အက့ ဘၣ်ဒိဝဲ ထဖ--- တီၤထီကၠိအကၠိခိၣ်လၢအမံၤမ့ၢ် စီၤခ--- အဖံဘၣ်ခိၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဟဲတ့ၢ်လီၤမ့ၣ်ပိၢ်အံၤ ဘၣ်ဟးဂီၤစ့ၢ်ကီးဝဲ သဝီဖိအဟံၣ်ခံဖျၢၣ်, သ့ၣ်ထူၣ်တနီၤ, ဒီးတၢ်ဟးလီၢ်တဖျၢၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲလၢတၢ်ကဲထီၣ်သးအဆၢကတီၢ်န့ၣ် ပှၤအိၣ်လၢကၠိကရၢၢ် ပူၤ ကအိၣ်အဂၤ ၂၀ ဃၣ်ဃၣ် (ပၣ်ဃုာ်ဒီးကၠိဖိ, လီၢ်ကဝီၤကသံၣ်ပှၤမၤတၢ်ဖိ, ဒီးကၠိသရၣ်သ့ၣ်တဖၣ်)န့ၣ်လီၤ. ဖဲတၢ်ကဲထီၣ် သးတဘျီဃီ အဝဲသ့ၣ်လဲၤဃ့ၢ်ဝဲဆူထံကျိပူၤလၢကဃ့ၢ်အိၣ်ကဒုအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. သရၣ်ကၠိခိၣ်လၢအဘၣ်ဒိန့ၣ် ဒိးန့ၢ်တၢ်ကူစါ ယါဘျါတနံၤဃီန့ၣ်လီၤ. တၢ်ခးလီၤတၢ်တဘျီအံၤဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ပျံၤတၢ်ဖုး ဒီးတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီ လၢကၠိဖိခဲလၢာ်အဂီၢ်န့ၣ် လီၤ.[25]
ဂ) တၢ်ဘၣ်ပတုာ်ဃာ်ကၠိခီဖျိတၢ်ဟးဂူာ်ဟးဂီၤဒီးတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုး
ဖဲလါယနူၤအါရံၤ ၁၆ သီ တုၤလါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၁၃ သီ, ၂၀၂၅ နံၣ်န့ၣ်, KHRG မၤနီၣ်မၤဃါဝဲ တၢ်ခးလီၤကၠိသ့ၣ်တဖၣ် ဖဲဒူသထူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်အပူၤအိၣ်ဝဲတဘျုးဘျီန့ၣ်လီၤ. ဖဲလါယနူၤအါရံၤ ၁၆ သီ, ၂၀၂၅ နံၣ် ဟါခီ ၄ နၣ်ရံၣ် ၄၀ မံးနံးအဆၢကတီၢ် န့ၣ် SAC ဟဲတ့ၢ်လီၤဝဲအ ‘ဒြိတူၢ်သံသး’ တဘ့ၣ်လၢကၠိတဖျၢၣ်လၢ[ဘၣ်တၢ်တီခိၣ်ရိၣ်မဲအီၤလၢ KECD] အဖီခိၣ်လၢအအိၣ်ဘူး ဒီး အဘ--- သဝီဖဲ ဃီဖိပျဲၢ်ကရူၢ်, ဘံလ့ကီၢ်ဆၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. ဒြိအတၢ်ပိၢ်ဖးထီၣ် မၤဟးဂူာ်ဟးဂီၤဝဲကၠိအတၢ်သူၣ်ထီၣ်ဒိၣ်ဒိၣ် မုၢ်မုၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ကဲထီၣ်သးဝဲန့ၣ်ကအိၣ်ခံမံးနံးဝံၤအလီၢ်ခံ, ဒြိအဂၤတဘ့ၣ်ဟဲတ့ၢ်လီၤဝဲ မ့ၣ်ပိၢ်လၢသဝီအိၣ်ဘူးဖဲန့ၣ်တဖျၢၣ် အပူၤ ဒီးမ့ၣ်ပိၢ်ဝဲန့ၣ်လီၤတဲာ်ဘူးဒီးကၠိန့ၣ်လီၤ. သဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ်စံးဝဲလၢ အဝဲသ့ၣ်တိာ်ပာ်ရဲၣ်ကျဲၤလၢကက့ၤ အိးထီၣ် ကဒါက့ၤကၠိဖဲတၢ်အိၣ်သးဂ့ၤထီၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤဂ့ၤ, ဖဲလါယူၤလံ ၂၀၂၅ နံၣ်န့ၣ် တၢ်တက့ၤအိးထီၣ် ဘၣ်က့ၤကၠိဒံးဘၣ်. သဝီဖိလၢအအိၣ်လၢအဘ---သဝီသ့ၣ်တဖၣ်စံးဝဲလၢတၢ်ဘၣ်ပတုာ်ဃာ်ကၠိဒ်အံၤန့ၣ် ကဒုး စဲၤခံဝဲကၠိ ဖိ သ့ၣ်တဖၣ်တၢ်ကူၣ်ဘၣ် ကူၣ်သ့အတၢ်ဒိၣ်ထီၣ်န့ၣ်လီၤ.[26]
အဘ---သဝီဖိတဂၤလၢအသးနံၣ်အိၣ် ၃၆ နံၣ် ဒီးအမံၤမ့ၢ် စီၤအ--- န့ၣ်စံးဝဲဒ်အံၤ, “ဖဲလါယနူၤအါရံၤ ၁၆ သီ, ၂၀၂၅ နံၣ် ဟါခီ ၄ နၣ်ရံၣ် ၄၀ မံးနံးအဆၢကတီၢ်န့ၣ် ဒြိဟဲဝဲခံဘ့ၣ် ဒီးတဘ့ၣ်န့ၣ်ခးလီၤဝဲကၠိ ဒီးမ့မ့ၢ်အဂၤတဘ့ၣ်န့ၣ် ခးလီၤတၢ်လၢ [တၢ်လီၢ်] လၢအအိၣ်လၢကၠိချၢန့ၣ်လီၤ. ကၠိအတၢ်ပီးတၢ်လီတနီၤဟးဂီၤ ဝဲခီဖျိဒြိတၢ်ခးလီၤတၢ်အဃိန့ၣ်လီၤ. [ဖဲလၢတၢ်ကဲထီၣ်သးအဆၢ ကတီၢ်န့ၣ်] ပှၤကၠိသ့ၣ်တဖၣ်က့ၤလံလၢအဟံၣ် ဒီးတအိၣ်လၢကၠိပူၤနီဂၤဘၣ်. ကၠိအံၤဘၣ်တၢ်ဟဲခးလီၤအီၤခံဘျီလံန့ၣ်လီၤ. တၢတဘျီန့ၣ်တၢ်ဟဲခးလီၤဝဲဒီး ကဘီယူၤဒီးခံဘျီတဘျီန့ၣ်တၢ်ဟဲခးလီၤဝဲဒီးဒြိန့ၣ်လီၤ. ဖဲလၢတၢ်ဟဲခးလီၤတၢ်တၢတဘျီ ကဲထီၣ် သးအဆၢက တီၢ် [ဖဲလါအ့ဖြ့ၣ် ၂၉ သီ, ၂၀၂၄ နံၣ်]န့ၣ် တၢ်ဘၣ်ပတုာ်ဃာ်ဝဲကၠိအသီ ၂၀ န့ၣ်လီၤ. တၢ်ပတုာ်ဃာ်ကၠိ အသီ ၂၀ ဝံၤအလီၢ်ခံ [လီၢ်ကဝီၤ KNU] ခိၣ်နၢ် ဒီးဒူသဝီသူၣ်က့သးပှၢ်သ့ၣ်တဖၣ်စံးဝဲလၢ တၢ်က့ၤထီၣ်ကဒါက့ၤကၠိသ့လံန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ, တၢ်က့ၤအိးထီၣ်ကဒါက့ၤကၠိန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ ဖဲလၢ [ကညီ]နံၣ်ထီၣ်သီဟဲတုၤန့ၣ် သဝီဖိသ့ၣ်တဖၣ် စံးဝဲလၢ ကဘီယူၤတၢ်ဟဲခးလီၤတၢ် ကဲထီၣ်က ဒီးအသးသ့အဃိ တၢ်က့ၤပတုာ်ဃာ်ကဒီးကၠိ အသီ ၁၀ န့ၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ သဝီသးပှၢ် ဒီးကၠိသရၣ် သရၣ်မုၣ်သ့ၣ်တဖၣ်စံးဝဲလၢ အသးတဆူၣ်မူၢ်နီၢ်လၢကက့ၤအိးထီၣ်ကဒါက့ၤကၠိဘၣ်. အဝဲသ့ၣ် [ကၠိဖိသ့ၣ်တဖၣ်] က့ၤထီၣ်ဘၣ်ကဒီးကၠိကအိၣ်ဒၣ်သၢသီမ့တမ့ၢ်လွံၢ်သီ ဒီးဒြိတၢ်ဟဲခးလီၤတၢ်လၢကၠိကဲထီၣ် ကဒီးအသးန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ, တၢ်ဘၣ်ပတုာ်ဃာ်ကဒီးကၠိန့ၣ်လီၤ.”[27]
SAC အတၢ်ထီၣ်ဒုးထီဒါတဖၣ်ကဲထီၣ်သးဒံးဒ်အံၤအဖီခိၣ် ကၠိဖိလၢအအိၣ် ကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးပူၤတဖၣ်အဂီၢ် ကဲ ထီၣ်ဝဲ တၢ်တြီမၤတံာ်တာ်ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ခးလီၤတၢ်ဒီးကဘီယူၤ ထီဘိတပယူာ်ဃီအံၤ ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲ တၢ်ပျံၤ တၢ်ဖုး, တၢ်တလီၤတံၢ်လီၤမံဘၣ်ဒီး တုၤဒၣ်လဲာ်ကၠိအါဖျၢၣ် ဘၣ်အိၣ်ပတုာ်ကွံာ်ဝဲန့ၣ်လီၤ. သရၣ်, သရၣ်မုၣ်တဖၣ် သိၣ်လိ တၢ်တဘူၣ်လၢၤဘၣ်ဒီး ကၠိဖိတဖၣ်ထီၣ်ကၠိထီဘိ တဘူၣ်လၢၤစ့ၢ်ကီးဘၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢန့ၣ်အမဲာ်ညါ မိပါတဖၣ် ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ် ဘှီတၢ်လၢ အဖိတဖၣ် အတၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢအဂီၢ်ဒိၣ်မးဒီး မိပါအါဂၤ ပာ်လီၤအသးလၢ တဆှၢအဖိတဖၣ်လၢ ကၠိလၢၤဘၣ်ဒီး ကၠိအါဖျၢၣ် ဘၣ်ပတုာ်ကွံာ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲလါအ့ဖြ့ၣ် ၂၃ သီ, ၂၀၂၅ နံၣ် ဟါခီ ၈း၀၆ မံးနံးအဆၢကတီၢ် SAC ကွံာ်လီၤမ့ၣ်ပိၣ် သၢဖျၢၣ်ဖဲ ဒအ--- သဝီ, ဝၣ်ကးကရူၢ်, ကြုၢ်တုကီၢ်ဆၣ်, ဒူပျာ်ယာ်ကီၢ်ရ့ၣ်ပူၤန့ၣ်လီၤ. မ့ၣ်ပိၢ်ခံဖျၢၣ်လၢ ဘၣ်တၢ်ကွံာ်လီၤအီၤန့ၣ် အလီၤတဲာ်ဘူးဒီး ကၠိသရၣ်,သရၣ်မုၣ် တဖၣ်တၢ်အိၣ်ဘှံးဒၢး အိၣ်ဖဲကၠိကရၢၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ. မ့ၣ်ပိၢ်လီၤတဲာ်လၢ ကၠိကရၢၢ်ပူၤခံဖျၢၣ်အကျါ တဖျၢၣ်န့ၣ်ပိၢ်ဖးထီၣ်ဝဲဒီး အဂၤတဖျၢၣ်န့ၣ် တပိၢ်ဖးထီၣ်ဝဲဒံးဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ခိဖျိလၢ မ့ၣ်ပိၢ်လၢအပိၢ်ဖးထီၣ်တဖျၢၣ်န့ၣ်အဃိ ကၠိ,သရၣ်, သရၣ်မုၣ်တဖၣ် အိၣ်ဘှံးဒၢး, ကၠိတၢ်ဟးလီၢ်, ကၠိထံဒၢ, ဒီး ကၠိတၢ်သူၣ်ထီၣ်အဂၤခံဖျၢၣ် ဟးဂူာ်ဟးဂီၤဝဲန့ၣ်လီၤ. ဒအ--- ကၠိအံၤ အိၣ်ဝဲဒၣ်လၢ SAC တၢ်တီခိၣ်ရိၣ်မဲပၢဆှၢအဖီလာ်န့ၣ်လီၤ.
ဒအ--- သဝီဖိတဖၣ် တဲဘၣ် KHRG လၢ အဝဲသ့ၣ်တယာ်ဝဲဒၣ် SAC ကဘီယူၤဟဲခးလီၤတၢ်တဘျီညါအံၤ ပညိၣ်ဝဲဒၣ်တၢ်သူၣ်ထီၣ်သၢဖျၢၣ်လၢ အမ့ၢ်ဝဲဒၣ် ကၠိသရၣ်, သရၣ်မုၣ်အိၣ်ဘှံးဒၢး အိၣ်လၢကၠိကရၢၢ်ပူၤ, KNU ဝဲၤဒၢးအိၣ်လၢ သဝီပူၤဒီး ဒအ--- တၢ်ဆါဟံၣ် အိၣ်လၢကၠိဃၢၤန့ၣ်လီၤ. တယံာ်တမီၢ်ဒံးဘၣ်န့ၣ် သဝီဖိလၢအဃ့ၢ်အိၣ်ကမှံတဖၣ် ဟဲအိၣ်လၢကၠိကရၢၢ်ပူၤအဃိ လီၢ်ကဝီၤသဝီဖိတဖၣ် နာ်ဝဲလၢ SAC ဆိကမိၣ်ကမၣ် သဝီဖိဟဲဃ့ၢ်အိၣ်ကမှံတဖၣ်လၢ အဘၣ်ထွဲလိာ်သးဒီး သုးဖီၣ်စုကဝဲၤကရၢတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. သဝီဖိတဖၣ် နာ်စ့ၢ်ကီးဝဲလၢ တၢ်ဒုးကဲထီၣ်သးဘူးဒီးသဝီဒီး SAC တယာ်ဝဲလၢ သုးဖီၣ်စု ကဝဲၤကရၢတဖၣ် လဲၤဒိးကူစါယါဘျါသး ဖဲတၢ်ဆါဟံၣ်ပူၤအဃိ ကဘီယူၤခးလီၤတၢ်ဆါဟံၣ်န့ၣ်လီၤ.
ကဘီယူၤခးလီၤတၢ်ဝံၤအလီၢ်ခံ တၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးဟဲအါထီၣ်ဝဲန့ၣ်လီၤ. ဒအ--- သဝီအပူၤ သဝီဖိတဂၤပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ ဒ်မိပါတဂၤအသိးဒ်အံၤန့ၣ်လီၤ. “ပကဆှၢပဖိလၢ ကၠိအဂီၢ် ပပျံၤတၢ်ဒိၣ်မး. တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢတအိၣ်ဘၣ်. ပအဲၣ်ဒိးလၢ အဝဲသ့ၣ်မၤလိ တၢ်သနာ်က့ ပပျဲအဝဲသ့ၣ်လၢ သးသမူတၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်ပူၤတသ့ဘၣ်.” ကရူၢ်ခိၣ်တဂၤလၢအအိၣ် ဒအ--- သဝီ [တၢ်ဘံၣ် တၢ်ဘၢအဂီၢ် တပာ်ဖျါထီၣ် အလီၢ်အလၤဘၣ်.] ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲဒ်အံၤစ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ. “ပကက့ၤအိးထီၣ်ကၠိ တၢ်တနံၣ်ညါအံၤ အဂီၢ် ပသးတဆူၣ်ဒံးဘၣ်. ပကၠိစ့ၢ်ကီးဟးဂူာ်ဟးဂီၤဒီး တၢ်သူၣ်ထီၣ်အိၣ်လၢကၠိကရၢၢ်ပူၤတဖၣ် ဟးဂီၤဃုာ်ဝဲဒၣ်. ပကက့ၤ ဘှီထီၣ်အဂီၢ် ပကျိၣ်ပစ့တအိၣ်ဘၣ်. ဖိသၣ်အိၣ်လၢ သဝီပူၤတဖၣ် ကဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့အဂီၢ် ယကဘၣ်ရဲၣ် ကျဲၤအီၤဒ်လဲၣ်န့ၣ် ယဆိကမိၣ်ဖၢဒံးလီၤ. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ပကဘၣ်မၢကၠိဖိတဖၣ် ကမၤလိတၢ်လၢ သဝီဖိအဂၤအဟံၣ်အဃီ ပူၤ. ပမ့ၢ်တမၤဒ်န့ၣ်ဘၣ်ဒု ပဖိတဖၣ်န့ၣ် ကဆဲးခံလၢ အဝဲသ့ၣ်အတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ […] တၢ်ကရၢကရိတဖုဖု မ့တမ့ၢ် ဘၣ်န့ၣ် ပှၤတဂၤဂၤ မ့ၢ်မၤစၢၤပှၤ [ဟ့ၣ်လီၤကျိၣ်စ့] လၢ ပကသူၣ်ထီၣ်က့ၤပကၠိအဂီၢ် ကကဲဘျုးသပှၢ်ကတၢၢ်လီၤ. လီၤဂာ်ဒ်သိး ဒီး အဝဲသ့ၣ် [SAC] ကာ်တံၢ်ဃာ်တြဲၤလၢ ပဖိတဖၣ်ခါဆူညါအဂီၢ်လီၤ.”[28]
၃.၃. တၢ်ဒုးထီဒါကသံၣ်ဒၢးတဖၣ် ဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်တြီမၤတံာ်တာ်လၢ ကဒိးန့ၢ်ဘၣ်ကသံၣ်တၢ်ကူစါယါဘျါ
SAC အတၢ်ဒုးထီဒါ ကသံၣ်ဒၢးဒီး တၢ်ဆါဟံၣ်တဖၣ်အံၤအဃိ သဝီဖိတဖၣ် ဘၣ်ကွၢ်မဲာ်ဒီးတၢ်တၤတဖၣ် ဒ်သိးကဒိးန့ၢ်ဘၣ် ကသံၣ်တၢ်ကူစါယါဘျါသးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. စးထီၣ်လါယနူၤအါရံၤ တုၤ လါယူၤ ၂၀၂၅ နံၣ်န့ၣ် SAC အတၢ်ဒုးထီဒါကသံၣ်ဒၢးန့ၣ် ပၣ်ဃုာ်ဝဲဒၣ် တၢ်ခးလီၤတၢ်ဒီးကဘီယူၤ, တၢ်ခးလီၤတၢ်ဒီးဒြိဒီး တၢ်ခးလီၤကျိဖိဒိၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်သဝီဖိတဖၣ်ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ KHRG အသိး ခီဖျိလၢ SAC ခးလီၤတၢ်ဒီးကဘီယူၤ မ့တမ့ၢ် ခးလီၤတၢ်ဒီးဒြိတဖၣ်အဃိ ကသံၣ်တၢ်သူၣ်ထီၣ် အစှၤကတၢၢ်ခံဖျၢၣ် ဟးဂူာ်ဟးဂီၤကွံာ်ဝဲခဲလၢာ် ဒီး အဂၤလွံၢ်ဖျၢၣ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
ခီဖျိလၢ SAC အတၢ်ဒုးထီဒါ ဒ်အံၤသ့ၣ်တဖၣ်အဃိ လီၢ်ကဝီၤသဝီဖိတဖၣ်န့ၣ် အအိၣ်ဖဲ သဝီလၢအအိၣ်ဒီးကသံၣ်ဒၢး ဒီး တၢ်ဆါဟံၣ်တဖၣ် တဘူၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဒုးထီဒါသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ မၤဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး သဝီဖိတဖၣ် ဒ်သိးကဒိးန့ၢ်ဘၣ် က သံၣ်တၢ်ကူစါယါဘျါ အတၢ်ကဟုကယာ်လၢ အရ့ဒိၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ခီဖျိလၢ ကသံၣ်တၢ်ကူစါယါဘျါ အတၢ်ကဟုက ယာ်အိၣ်စှၤအဃိ သဝီဖိအါဂၤ ဘၣ်လဲၤလၢတၢ်လီၢ်ဖးယံၤဒီး ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဒီး သးသမူအတၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ် ဒ်သိးကဒိးန့ၢ်ဘၣ် ကသံၣ်တၢ်ကူစါယါဘျါ အတၢ်ကဟုကယာ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.[29]
က) ကသံၣ်ဒၢးဒီး တၢ်ဆါဟံၣ်တဖၣ် အတၢ်ဟးဂူာ်ဟးဂီၤ
ဖဲလါမ့ၤ ၄ သီ, ၂၀၂၅ နံၣ်န့ၣ် SAC ခးလီၤတၢ်ဒီးကဘီယူၤအဃိ တၢ်ဆါဟံၣ်တဖျၢၣ်လၢ အအိၣ်ဖဲ ဟပ--- သဝီ, ဟးတရဲးကရူၢ်, ဖၣ်အၣ်ကီၢ်ဆၣ်, ဒူသထူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ် ဟးဂီၤဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. SAC ခးလီၤတၢ်ဒီးကဘီယူၤဖဲ ဟပ--- တၢ်ဆါဟံၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ သဝီဖိတဖၣ် လဲၤဒိးကူစါယါဘျါသးလၢ သဝီပူၤ တသ့လၢၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဆါဟံၣ်ဝဲအံၤ ဘၣ်တၢ်တီခိၣ်ရိၣ်မဲပၢဆှၢအီၤလၢ KDHW န့ၣ်လီၤ. ဟပ--- သဝီဖိ စီၤတ--- ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲဒ်အံၤန့ၣ်လီၤ. “SAC ကဘီယူၤ ဟဲခးလီၤတၢ်လၢ ဟပ--- သဝီ ဖဲဖးဖီမုၢ်အဆၢကတီၢ်. မ့ၣ်ပိၢ်လီၤတဲာ်ဘၣ်တၢ်ဆါဟံၣ် ဒီး တၢ်ဆါဟံၣ်န့ၣ်ဟးဂီၤဝဲ. နီၢ်နီၢ်န့ၣ် ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးတကးဘၣ်. မ့ၣ်ပိၢ် ပိၢ်ဖးထီၣ်အဃိ တၢ်ဆါဟံၣ်ဟးဂီၤဒီဖျၢၣ်လၢာ်လီၤ.”[30] လီၢ်ကဝီၤ KNU ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဖၣ် ဟ့ၣ်ပလီၢ်ဆိပာ် SAC တၢ်ဒုးထီဒါအံၤအဃိ တချုးလၢတၢ်ကဲထီၣ်သးဒံးဘၣ်န့ၣ် သဝီဖိတဖၣ်ဒီး ဆူၣ်ချ့ပှၤမၤစၢၤတၢ်တဖၣ် ဃ့ၢ်အိၣ်ပာ်ဆိတစိၢ်တလီၢ်အဃိ ပှၤတဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးနီတဂၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
ခီဖျိတၢ်ဒုးထီဒါကသံၣ်ဒၢးတဖၣ် တလီၢ်လီၢ်အဃိ ဘၣ်ပတုာ်ကွံာ်ကသံၣ်ဒၢး, ပှၤမၤတၢ်ဖိအိၣ်တယၢဘၣ် မ့တမ့ၢ် ဘၣ်ဟးအိၣ်ခူသူၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. အဃိ သဝီဖိလၢ အဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးတဖၣ်န့ၣ် ကဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ကူစါယါဘျါသးအဂီၢ် ကဘၣ်လဲၤတၢ်လီၢ်ဖးယံၤန့ၣ်လီၤ. ပှၤဆါအတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့တၢ်အိၣ်သးတဖၣ်နးဒိၣ်ထီၣ် ခီဖျိတၢ်ကူစါယါဘျါသးဆဲးခံအဃိဒီး မ့ၢ်လၢ ပှၤကညီတဖၣ်တူၢ်ဘၣ်ဝဲလၢ ကဃ့တၢ်မၤစၢၤအဂီၢ် တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢတအိၣ်လၢၤဘၣ်အဃိ တၢ်နာ်န့ၢ် ကသံၣ်တၢ်ကူစါယါဘျါတၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ လီၤစှၤဝဲစ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ် မ့ၢ်ဟးထီၣ်က့ၤလီၤန့ၣ် ကဘၣ်လဲၤခီဖျိ တၢ်ဒုးကဲထီၣ်သးတၢ်လီၢ်တဖၣ်, ကျဲလၢထံဒိၣ်လုၢ်ဘၢအီၤတဖၣ်ဒီး တၢ်သမံသမိးတြဲၤလၢ သုးအိၣ်အါအါတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤ ဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်ဆူညါ ဒီး တၢ်ဒိးန့ၢ်တၢ်ကူစါယါဘျါစဲးခံလၢအရ့ဒိၣ်လၢ ပှၤလိၣ်ဘၣ်တၢ်မၤစၢၤလီၤဆီတဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.[31]
လီၢ်ကဝီၤသဝီဖိ စီၤစ--- အိၣ်လၢ လက--- သဝီ, စတ့ၢ်ကရူၢ်, လၢၢ်ကဆီကီၢ်ဆၣ်, ဘျံး-ဒဝဲၢ်ကီၢ်ရ့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ “တၢ် အံၤတၢ်တၤတၢ်ဖးဒိၣ်တခါညါ. [ဖဲလါအ့ဖြ့ၣ် ၂၀၂၅ နံၣ်န့ၣ်] လၢသဝီပူၤ ကသံၣ်တၢ်ကူစါယါဘျါ တၢ်ကဟုကယာ်တအိၣ်လၢၤဘၣ်. ပှၤဘၣ်လဲၤလၢ တၢ်လီၢ်အဂၤဖးယံၤ ဒ်သိးကဃုကသံၣ်ဒၢးအဂီၢ် [ကဃုကသံၣ်တၢ်ကူစါယါဘျါအဂီၢ်]. တၢ်စူၤခါအဆၢကတီၢ် ကျဲတဖၣ်န့ၣ် ထံၣ်ဒိၣ်လီၤဘၢဒီးကပံာ်လဲလဲ. တၢ်သမံသမိးတြဲၤအိၣ်ဖးအါညါဒီး လၢကျဲန့ၣ် ပှၤသမံသမိးတၢ် ဒီကျဲလီၤ.” [32]
ခ) တၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးလၢ ကဒိးကူစါယါဘျါသးဖဲ ကသံၣ်တၢ်ပီးတၢ်လီအိၣ်အလီၢ်
SAC ပညိၣ်ဒုးထီဒါ ကသံၣ်ဒၢးတဖၣ်အဃိ ဆူၣ်ချ့ပှၤမၤစၢၤတၢ်ဖိတဖၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးလၢ အဝဲသ့ၣ်အသးသမူအတၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ဆူၣ်ချ့ပှၤမၤစၢၤတၢ်ဖိတဖၣ် ပတုာ်ကွံာ်ဝဲ ကသံၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤလၢ အရ့ဒိၣ်တဖၣ် တစိၢ်တလီၢ် မ့တမ့ၢ် ပတုာ်ကွံာ်ဝဲလၢာ်လၢာ်ဆ့ဆ့န့ၣ်လီၤ. လၢန့ၣ်အမဲာ်ညါ တၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်လၢ SAC အ တၢ်ဖီၣ်ဒုးဃာ်အံၤအဃိ သဝီဖိတဖၣ် ကဒိးန့ၢ်ဘၣ် ကသံၣ်တၢ်ကူစါယါဘျါအဂီၢ် တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်ဟါမၢ်ကွံဝဲန့ၣ်လီၤ.
အဒိ, တချုးဒံးလၢ ၂၀၂၅ နံၣ်န့ၣ် SAC တဒုးထီဒါတၢ်ဖဲ တန--- သဝီ အိၣ်ဖဲ သူကဘံကရူၢ်, လၢၢ်ဒိၣ်ကီၢ်ဆၣ်, ချၢၣ်လွံၢ်ထူၣ် ကီၢ်ရ့ၣ်ပူၤ နီတဘျီဘၣ်န့ၣ်လီၤ. သနာ်က့ ဖဲလါမးရှး ၁ သီ, ၂၀၂၅ နံၣ်အဆၢကတီၢ် ဖဲလၢ KHDW ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤဒီး တ့ထီၣ် ကသံၣ်ဒၢးတဖျၢၣ် တယံာ်တမီၢ်ဘၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ SAC ကဘီယူၤကွံာ်လီၤ မ့ၣ်ပိၢ်သၢဖျၢၣ်လၢ သဝီပူၤန့ၣ်လီၤ. မ့ၣ်ပိၢ်လီၤတဲာ်လၢ သဝီပူၤခံဖျၢၣ်ဒီး ဟံၣ်ဟးဂီၤဃုဖျၢၣ်န့ၣ်လီၤ. မ့ၣ်ပိၢ်အဂၤတဖျၢၣ်လီၤတဲာ်လၢ စံာ်တဘ့ၣ်အပူၤဒီး ဘၣ်ဒိ သဝီဖိတဂၤလၢ အမံၤမ့ၢ်နီၢ် သ--- အခီၣ်ကံၣ်ဒုၣ် ဖဲအကွၢ်ကျီၢ်အဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. ကျီၢ်ခံဒု ဘၣ်ဒိစ့ၢ်ကီးဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. သဝီဖိတဖၣ်တဲဘၣ် KHRG လၢ PDF သုးဖိတဖၣ် လဲၤဒိးကူစါယါဘျါသးဖဲ ကသံၣ်ဒၢးအဃိ လီၤဂာ်လၢ SAC ပညိၣ်ဝဲဒၣ် သဝီန့ၣ်လီၤ. နီၢ်သ--- လၢအဘၣ်ဒိန့ၣ် တဲဘၣ် KHRG လၢ “ယဆိကမိၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ် [SAC] ကဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ကစီၣ်ဘၣ်ဃး ကသံၣ်ဒၢးဟဲက့ၤသုးအသးလၢ ပသဝီအဃိ ကဘီယူၤဟဲခးလီၤတၢ်. အပူၤကွံာ်န့ၣ် သဝီအခိၣ်အဃၢၤ တၢ်တခးလီၤတၢ်နီတဘျီဘၣ်. (တချုးလၢကသံၣ်ဒၢးသုးက့ၤအသးဒံးဘၣ်အခါ) ကသံၣ်ဒၢးန့ၣ် (အပူၤကွံာ်) အိၣ်လၢ ယဃ--- သဝီ (အိၣ်လၢ သူကဘံကရူၢ်) အဃိ တၢ်ဟဲခးလီၤတၢ်ဒီးဒြိလၢ ယဃ--- သဝီပူၤ. […] ဝံၤအလီၢ်ခံ ကသံၣ်ဒၢးသုးက့ၤအသးလၢ တန--- သဝီ. […] ကသံၣ်ဒၢးသုးက့ၤအသးလၢ တန--- သဝီ တလါဘျဲၣ်ဒီး သဝီဖိတဖၣ်ပျံၤတၢ်လီၤ. ပသံကွၢ်လီၤပသးလၢ ‘နနၢ်ဟူပှၤသူၣ်ထီၣ်ကသံၣ်ဒၢးဖဲန့ၣ်ဧါ.’ ပပျံၤတၢ်လၢ ပယီၤသုးမ့ၢ်ဒုးထီဒါတၢ်လၢ မုၢ်နၤခီအဆၢကတီၢ် [သုးဖီၣ်စုကဝဲၤကရၢ] သုးဖိတဖၣ် မ့ၢ်ဘၣ်ဒိဒီး ပှၤမ့ၢ်လဲၤဆှၢအဝဲသ့ၣ်လၢ ပကသံၣ်ဒၢးန့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် အဝဲသ့ၣ် [SAC] ကဒုးထီဒါပှၤ.”[33]
မ့ၢ်လၢ ကသံၣ်ဒၢးတဖၣ် ဘၣ်တၢ်ထံၣ်အီၤ ဒ်အမ့ၢ် SAC တၢ်ပညိၣ်အသိးအဃိ သဝီဖိတဖၣ် ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီဝဲဒၣ်လၢ အဝဲ သ့ၣ်မ့ၢ်အိၣ်ဘူးဒီး ကသံၣ်ဒၢးန့ၣ် ပှၤကပညိၣ်အဝဲသ့ၣ်စ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ အါဒၣ်တက့ၢ် အဝဲသ့ၣ်စဲးခံလၢကဒိးကူၣ်စါယါဘျါသးအဂီၢ် မ့တမ့ၢ် ဟးဆှဲတၢ်ကူစါယါဘျါ မ့တမ့ၢ် ဂ့ၢ်လိာ်လၢကဟးထီၣ်က့ၤလီၤလၢ တၢ်ကူစါယါဘျါ သးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်လၢ တၢ်ဒုးထီဒါဒ်အံၤတဖၣ်အဃိ လီၢ်ကဝီၤ ဆူၣ်ချ့ပှၤမၤစၢၤတၢ်တဖၣ် ဘၣ်သုးလီၢ်သုးကျဲ မ့တမ့ၢ် ဟူးဂဲၤခူသူၣ်အဃိ ကသံၣ်ဒၢးအိၣ်လၢလီၤကဝီၤတဖၣ်အပူၤ ပှၤမၤတၢ်ဖိစှၤလီၤ မ့တမ့ၢ် တအိၣ်လၢၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
၃.၄. SAC တၢ်ဒုးထီဒါအဘျီတဖၣ်အဘျီအဖီခိၣ် သဝီဖိအတၢ်ခီဆၢတၢ်သ့တၢ်ဘၣ်တဖၣ်
SAC တၢ်ဒုးထီဒါ ကမျၢၢ်တၢ်သူၣ်ထီၣ် အဘျီတဖၣ်အဘျီအဖီခိၣ် သဝီဖိတဖၣ် အတၢ်ခီဆၢ တၢ်သ့တၢ်ဘၣ်လၢ ကပူၤဖျဲး အဂီၢ် မ့ၢ်တၢ်တခါလၢအရ့ဒိၣ်ဒိၣ်မးန့ၣ်လီၤ. သဝီဖိတဖၣ်ဒိးသန့ၤထီၣ်သးလၢ အဝဲသ့ၣ် အနီၢ်ကစၢ်အတၢ်ဆဲးကျိးတဖၣ်, တၢ်တီခိၣ်ရိၣ်မဲဒီး နီၢ်ကစၢ်တၢ်ပူၤဖျဲးကျိၤကျဲတဖၣ်ဒ်သိး ကဆဲးဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤအရ့ဒိၣ် ဟဲခီဖျိသးလၢ ပှၤတ ဝၢအတၢ်သူၣ်ထီၣ်ဘှီထီၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. အဒိ, ဒ်သိးအဝဲသ့ၣ်ကပၢၤဃာ် ဒ်သိးကဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤအံၤအဂီၢ် သုးတၢ်မၤလိမၤဒိးလီၢ်ဒီး ကသံၣ်ဒၢးတဖၣ်ဆူ တၢ်အိၣ်တဒၢလီၢ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. သဝီဖိတဖၣ် အိၣ်ဖှိၣ်လၢကရူၢ်ဆံးဆံးဖိ ဒ်သိးကဆဲးမၤလၤကပီၤ အဝဲသ့ၣ်လုၢ်လၢ်ထူသနူတနီၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
က) တၢ်ဃ့ၢ်အိၣ်ကမှံတစိၢ်တလီၢ် လၢကဟးဆှဲးတၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး ခီဖျိတၢ်ဒုးထီဒါတဖၣ်
သဝီဖိအိၣ်လၢ ကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးပူၤတဖၣ် ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဒီး SAC တၢ်ဒုးထီဒါအဃိ တဘျီတခီၣ် အဝဲသ့ၣ်လဲၤမံလၢသဝီချၢဒီး အဝဲသ့ၣ်အစံာ်ဒဲတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်မၤဒ်အံၤန့ၣ် ဒ်သိးကအိၣ်ဘှံးအိၣ်သါဘၣ်လၢ တအိၣ်ဒီးတၢ် ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီလၢ ကဘီယူၤဟဲခးလီၤတၢ် မ့တမ့ၢ် တၢ်ခးလီၤကျိဖးဒိၣ်လၢ မုၢ်နၤခီအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်လၢ သဝီဖိတဖၣ် ဃ့ၢ်အိၣ်ထဲဒၣ်လၢ မုၢ်နၤခီတစိၢ်တလီၢ်ဒ်အံၤအဃိ ဖဲမုၢ်ဆ့ၣ်ထီၣ်အဆၢကတီၢ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ် က့ၤကွၢ် အစုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်ဒီး တၢ်လုၢ် အီၣ်နီၢ်ခိသးသမူလၢ သဝီပူၤသ့ဝဲဒံးန့ၣ်လီၤ. သဝီဖိတဖၣ်န့ၣ် ကးတံာ်ပှၤတဝၢတၢ်သူၣ်ထီၣ်တဖၣ် တစိၢ်တလီၢ် ဖဲအဝဲသ့ၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်ဘၣ်ယိၣ်လၢ တၢ်ကဒုးထီဒါ အဝဲသ့ၣ်သဝီအဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. ခီဖျိလၢသဝီဖိတဖၣ်မၤဝဲဒ်အံၤ မၤလီၤစှၤတၢ်သံ တၢ်ပှၢ် တၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်ဟဲကဲထီၣ်သး ခီဖျိ SAC အတၢ်ဒုးထီဒါတၢ်အဃိန့ၣ်လီၤ.
အဒိ, ဖဲလါယနူၤအါရံၤ ၃၁ သီ, ၂၀၂၅ နံၣ် ဂီၤခီအဆၢကတီၢ်န့ၣ် SAC ‘ဒြိတူၢ်သံ’ သၢဘ့ၣ်ဘၣ်တၢ်တ့ၢ်လီၤအီၤဖဲ ပဟ--- သဝီ, တၤအုးခံကရူၢ်, ဘံလ့ကီၢ်ဆၣ်, ဒူသထူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်ဒီး လီၤတဲာ်ဘၣ် သီခါဖၠၣ်န့ၣ်လီၤ. ‘ဒြိတူၢ်သံ’ အဂၤသၢဘ့ၣ် လီၤတဲာ်လၢစံာ်ပူၤလၢ အဘူးဒီးသဝီဘၣ်ဆၣ် အတပိၢ်ထီၣ်ဝဲဘၣ်န့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်လၢ SAC ဒြိတဖၣ် ပညိၣ်ကၠိတဖၣ် တလီၢ်လီၢ်အဃိမိပါတဖၣ် လဲၤဆှၢအဖိလၢ ကထီၣ်ကၠိအဂီၢ်တဘူၣ်လၢၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ဖဲတၢ်ဒုးထီဒါတၢ်အဆၢကတီၢ်ကၠိတအိးထီၣ်ဝဲဘၣ်န့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်လၢသဝီဖိတဖၣ်န့ၣ် မုၢ်နၤခီအဆၢကတီၢ် ဟးမံလၢဒဲအဃိ တၢ်ဒုးထီဒါအဖီခိၣ် ပှၤတဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးနီတဂၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.[34]
ခ) တၢ်မၤလိမၤဒိးလၢ နီၢ်ကစၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်ကၠိပူၤဒီး သူၣ်ထီၣ်တၢ်ခူသူၣ်လီၢ်လၢပှၢ်ကျါ
စးထီၣ်လၢ ၂၀၂၁ နံၣ် ပှၤတဝၢတဖၣ် လဲၤခီဖျိဘၣ် တၢ်ဒုးထီဒါကၠိတဖၣ်အဘျီတဖၣ်အဘျီဝံၤအလီၢ်ခံ သဝီဖိအါဂၤလၢအအိၣ် ကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးပူၤတဖၣ် ဒုးအိၣ်ဒီးအတၢ်သ့တၢ်ဘၣ်လီၤဆီလၢ ကဆဲးဟ့ၣ်လီၤတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ ဖဲဒီ သဒၢကၠိဖိဒီး ကၠိသရၣ်, သရၣ်မုၣ်တဖၣ် အဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. သဝီဖိတဖၣ် မၤသကိးတၢ်ဒီး လီၢ်ကဝီၤ KNU ခိၣ်နၢ်တဖၣ်ဒီး ပှၤပၢဆှၢတၢ်တဖၣ်ဒီး သူၣ်ထီၣ်ဝဲကၠိတၢ်သူၣ်ထီၣ်လၢ ပှၢ်ယိာ်ပူၤဒီး လၢလ့ကိပူၤလၢ ကအိၣ်သဒၢ SAC ကလံၤအတၢ်ကွၢ်စူၣ်ကွၢ်ဟုၣ်ဒီး အသုးတၢ်ပညိၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်လီၢ်လၢ တၢ်ကသူၣ်ထီၣ် ကၠိပှၢ်ပူၤမ့ၢ်တန့ၢ်ဘၣ်န့ၣ် ကၠိဖိတဖၣ်မၤလိတၢ်လၢ ကရူၢ်ဖိဆံးကိးဖိလၢ ဟံၣ်တဖၣ်ပူၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်မၤအီၤဒ်အံၤသနာ်က့ သဝီတဖၣ် အိၣ်လၢတၢ်ဒုးထီၣ်ဒါ တၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲလါယနူၤအါရံၤ တုၤလၢ လါယူၤ ၂၀၂၅ နံၣ် ဖဲမၤလိမၤဒိးတၢ်လၢ ဟံၣ်တဖၣ်အဆၢကတီၢ်န့ၣ် ကၠိဖိတဖၣ်ဒီး ကၠိသရၣ်, သရၣ်မုၣ်တဖၣ် ဘၣ်ဒိဒီး ဘၣ်သံဘၣ်ပှၢ်အိၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.[35]
ကျိၤကျဲလၢသဝီဖိတဖၣ်မၤအီၤလၢ ကဒီသဒၢကၠိဖိတဖၣ်လၢ SAC တၢ်ဒုးထီဒါတဖၣ်န့ၣ် အိၣ်ဖျါဝဲ ဖဲအဝဲသ့ၣ်အတၢ်ခီဆၢကဘီယူၤခးလီၤတၢ်ဖဲ နက--- သဝီ, မးထီကရူၢ်, ဒွဲၣ်လိကီၢ်ဆၣ်, မုၢ်တြီၢ်ကီၢ်ရ့ၣ် အဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲလါမးရှး ၁၉ သီ, ၂၀၂၅ နံၣ် ဂီၤခီ ၅ နၣ်ရံၣ်အဆၢကတီၢ်န့ၣ် SAC ကဘီယူၤဒုးသုးတဘ့ၣ် ဟဲခးလီၤတၢ်လၢ တီၤဖုၣ်ကၠိတဖျၢၣ်လၢ အအိၣ်ဖဲ နက--- သဝီပူၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ခးလီၤတၢ်အံၤအဃိ ကၠိတၢ်သူၣ်ထီၣ်ဟးဂီၤသၢဖျၢၣ်, ကၠိတၢ်ပီးတၢ်လီတဖၣ်ဒီး ကၠိသရၣ်, သရၣ်မုၣ်အတၢ်အိၣ်ဘှံးဒၢးအခိၣ်ဒုးတဖၣ် ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. မိပါတဖၣ်, လီၢ်ကဝီၤကူၣ်သ့ၣ်မူဒါခိၣ်တဖၣ်ဒီး လီၢ်ကဝီၤ KNU ခိၣ်နၢ်တဖၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီဘၣ်ဃး တၢ်ခးလီၤတၢ်ဒီးကဘီယူၤ, တၢ်ခးလီၤကျိဖးဒိၣ် ဒီး တၢ်ခးလီၤတၢ်ဒီးဒြိ အတၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်ခါဆူညါန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ အဝဲသ့ၣ် သူၣ်ထီၣ်ကၠိလၢ ပှၢ်ပူၤတဖျၢၣ်လၢ ကၠိဖိတဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤကဲထီၣ်တၢ်ဘျုးတၢ်ဖှိၣ်လၢ ဖိသၣ်အိၣ်လၢ ကဟ--- နက--- ဒီး တန--- သဝီတဖၣ်လၢ အိၣ်ဖဲမးထီကရူၢ်ပူၤတဖၣ် ဒ်သိးဆဲးမၤလိအဝဲသ့ၣ်တၢ်ကူၣ်သ့ လၢပှၢ်ပူၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ ဖိသၣ်တနီၤအိၣ်ယံၤဒီးကၠိလၢဘၣ်တၢ်သူၣ်ထီၣ်အီၤသီ လၢပှၢ်ပူၤတဖျၢၣ်အံၤအဃိ ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဝဲဒၣ်ဒံးတၢ်ကီတၢ်ခဲလၢ ကလဲၤထီၣ်ကၠိအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. သဝီဖိတဖၣ်အိၣ်လၢ နက--- သဝီလၢ အပျံၤဝဲ တၢ်ခးလီၤကျိဖးဒိၣ်ဒီး ကဘီယူၤခးလီၤတၢ်တဖၣ်န့ၣ် ဟးထီၣ်လၢကၠိန့ၣ်လီၤ.
ဖိသၣ်တဖၣ် ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဒီးတၢ်တၤတၢ်တဖၣ်လၢကလဲၤထီၣ် ကၠိလၢသုးလီၢ်သုးကျဲတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်တၤတၢ်တဖၣ်အကျါန့ၣ်ပၣ်ဃုာ်ဝဲဒၣ်စ့ၢ်ကီးဒီး ကျဲဟးဂူာ်ဟးဂီၤဒီး ကျဲတဂ့ၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲတၢ်စူၤလီၤခါအဆၢကတီၢ် တၢ်ကီတၢ်ခဲဒ်အံၤနးဒိၣ်ထီၣ်ဝဲန့ၣ်လီၤ. မူခိၣ်ကလံၤသီၣ်ဂီၤတၢ်အိၣ်သးတဂ့ၤဘၣ်အဃိ ကျဲတၢ်အိၣ်သးတဖၣ်နးဒိၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ်ဒီး ထံဒိၣ်ထီၣ်ဝဲတလီၢ်လီၢ်စ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် တၢ်ဆါဟဲကဲထီၣ်သးခီဖျိပစိၤ အိၣ်ဝဲစ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ တဘျီတခီၣ်ကၠိဖိတဖၣ် ထီၣ်ကၠိတကဲဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲကၠိတဖၣ် ဘၣ်သုးကွံာ်သးလၢပှၢ်ပူၤအဆၢကတီၢ် ဒ်သိး SAC ကလံၤသုးကျိၤ တၢ်ကွၢ်စူၣ်ကွၢ်ဟုၣ်တၢ် သုတထံၣ်တဂ့ၤအဂီၢ် ဘၣ်ပတုာ်ကွံာ်ဝဲကၠိတၢ်မၤလိမၤဒိး အိၣ်ဝဲတလီၢ်လီၢ်န့ၣ်လီၤ.[36]
ဂ) လီၢ်ကဝီၤခိၣ်နၢ်တဖၣ်ဒီး ပှၤတဝၢတၢ်ကရၢကရိတဖၣ် ဆှၢပှၤဆါလၢကသံၣ်ဒၢးတဖၣ်
ဖဲလါယနူၤအါရံၤတုၤလၢ လါယူၤ ၂၀၂၅ နံၣ်န့ၣ် ဟီၣ်ကဝီၤလၢ ကသံၣ်ဒၢးဒီး တၢ်ဆါဟံၣ်ဟးဂီၤတဖၣ် မ့တမ့ၢ် ခီဖျိလၢ SAC အတၢ်ကွၢ်စူၣ်ကွၢ်ဟုၣ်တၢ်ဒီး တၢ်ဒုးထီဒါတၢ်တဖၣ်အဃိ သဝီဖိတဖၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ် လၢက လဲၤကူစါယါဘျါသးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. အဃိ လီၢ်ကဝီၤသဝီခိၣ်နၢ်တဖၣ်ဒီး သဝီဖိဆဲးရဲၣ်ကျဲၤဝဲ ဂ့ၢ်ဝီအူတၢ်လဲၤတၢ်က့ၤလၢပှၤ ဆါတဖၣ် ဒီး ပှၤတူၢ်ဘၣ်တၢ်တဖၣ်ဖဲ တၢ်လီၢ်လၢဒိးန့ၢ်တၢ်ကူစါယါဘျါသးသ့တဖၣ် လၢခိလၢဝ့ၢ် မ့တမ့ၢ် ကီၢ်ဆၢန့ၣ်လီၤ.[37] ဒ်န့ၣ်အသိး, လီၢ်ကဝီၤပှၤတဝၢတၢ်ရၢကရိကရၢတဖၣ် ဆဲးဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ သဝီဖိလၢ အဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးတဖၣ် တၢ်လဲၤတၢ် က့ၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
အဒိ, ဒ်အိၣ်ဖျါဝဲလၢအဖီခိၣ်အသိး ဖဲကဘီယူၤခးလီၤတၢ်လၢ ဒအ--- သဝီ, ဝၣ်ကးကရူၢ်, ကြုၢ်တုကီၢ်ဆၣ်အဆၢကတီၢ် မ့ၣ်ပိၢ်တဖျၢၣ်လီၤတဲာ်လၢ သဝီဖိသးနံၣ်အိၣ် ၄၀ နံၣ်တဂၤလၢ အမံၤမ့ၢ် စီၤဘ--- အဟံၣ် ဖဲအအီၣ်ဟါတၢ်အီၣ်လၢ တၢ်အီၣ်မ့ၤလီၢ်န့ၣ်လီၤ. မ့ၣ်ပိၢ်ပိၢ်ဖးထီၣ်အဃိ အဟံၣ်ဟးဂီၤကွံာ်ဝဲဒီး အနၢ်ကုတအၢဝဲလၢ အဆ့ၣ်တကပၤ စ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ. ခီဖျိလၢတၢ်ပိၢ်ဖးထီၣ်အဃိ အမဲာ်သၣ်ဘၣ်ဒိဝဲနးနးကလဲာ် စ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ. အဘၣ်ဒိဝံၤအလီၢ်ခံ ကရူၢ်ခိၣ်ဒီး သဝီဖိအဂၤတဖၣ်လဲၤဆှၢအီၤလၢ ကသံၣ်ဒၢးလၢဘၣ်သုးသးဒီး သူၣ်ထီၣ်အီၤလၢ တၢ်အိၣ်သဒၢလီၢ် မ့ၢ်လၢ ဒအ--- တၢ်ဆါဟံၣ် ဟးဂီၤဝဲလၢ တၢ်ဒုးထီဒါအဃိန့ၣ်လီၤ. အဝဲဘၣ်ထီၣ်တၢ်ဆါဟံၣ် ဖဲခံနွံအဘၢၣ်စၢၤန့ၣ်လီၤ.[38] လၢတၢ်အိၣ်သးအိၣ်ဝဲတနီၤန့ၣ် လီၢ်ကဝီၤ KNU ပှၤပၢဆှၢတၢ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီး ဟံးထီၣ်မူဒါလၢ ကလဲၤဆှၢဒုးနဲၣ်စၢၤ တၢ်သမံသမိးတြဲၤလၢအလီၤဘၣ်ယိၣ်အိၣ်ဝဲလၢ တၢ်မဲာ်ညါဟီၣ်ကဝီၤတဖၣ်အပူၤဒီး ဟ့ၣ်တၢ်ဒီသဒၢ ဖဲတၢ်လဲၤတၢ်က့ၤအဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ.
၄. တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢဒီး သဲစးအတၢ်ပဲာ်ထံနီၤဖး - SAC တၢ်ဒုးထီဒါ ပှၤတဝၢတၢ်သူၣ်ထီၣ်တဖၣ်အဖီခိၣ် တၢ်ဘၣ်ဒိ ဘၣ်ထံးတဖၣ်
ဖဲ ၂၀၂၅ နံၣ် တဝာ်န့ၣ် SAC အတၢ်ဒုးထီဒါ ပှၤတဝၢတၢ်သူၣ်ထီၣ်တဖၣ်ဒီး တၢ်ဆဲးတၢ်လၤတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤတဖၣ်အံၤ မ့ၢ်တၢ် ဆဲးသူက့ၤဝဲဒၣ် ပယီၤသုးဒုးယၤကျိၤကျဲလၢအပူၤကွံာ်ဒီး လီၤဆီဒၣ်တၢ် ဒုးယၤကျိၤကျဲအံၤ ဒိးသန့ၤထီၣ်သးလၢ ‘တဲာ်လွံၢ် တဲာ်’ ကျိၤကျဲသနူန့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ် သူဝဲကျိၤကျဲဝဲအံၤဒီး ဆဲးမၤဘၣ်ဒိ တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့, တၢ်အိၣ်မုာ်ဆိးပၢၤ, တၢ်ဆဲးတၢ်လၤဒီး တၢ်တူၢ်ဘၣ်လၢနီၢ်သးခွဲးယာ်တဖၣ်လၢ လၢကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးပူၤန့ၣ်လီၤ. SAC တၢ်ဒုးထီဒါသဝီတဖၣ် အါထီၣ်ဝဲ, တၢ်ဒုးထီဒါတဖၣ်အံၤ ဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ဟးဂူာ်ဟးဂီၤဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်ဒီး SAC သူကျိၤကျဲအါဘိလၢ ကမၤဟးဂီၤပှၤ တဝၢဟီၣ်ကဝီၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်ဒုးထီဒါအပူၤ SAC သူဝဲ တၢ်ခးလီၤတၢ်ဒီးကဘီယူၤ, တၢ်ခးလီၤကျိဖးဒိၣ်, တၢ်ခးလီၤ တၢ်ဒီးဒြိဒီး တၢ်ဒွဲၣ်အူထီၣ်တၢ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဒုးထီဒါဒ်အံၤတဖၣ်အဖီခိၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ SAC ခိၣ်နၢ်တဖၣ်တအိၣ်ဒီး တၢ်ပာ်ကဲပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤ ကမျၢၢ်အသးသမူဒီး အစုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်တဖၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
သီခါဖၠၣ်, သရိာ်, ကၠိဒီး ကသံၣ်ဒၢးတဖၣ်န့ၣ် အမ့ၢ်တၢ်သူၣ်ထီၣ်တကးဘၣ်အမဲာ်ညါ မ့ၢ်တၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲလၢ သဝီဖိအိၣ်လၢ ကညီကီၢ်စဲၣ်ပူၤတဖၣ် ကမၤလိမၤဒိး, ကကဟုကယာ်, ဒီး မၤလၤကပီၤတၢ်ဆဲးတၢ်လၤ တပူၤဃီအလီၢ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. KHRG အတၢ်မၤနီၣ်မၤဃါတဖၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ပယီၤသုးအတၢ်ဒုးထီဒါ ပှၤတဝၢဒီး လုၢ်လၢ်ထူသနူတၢ်ဆဲးတၢ်လၤ တၢ်သူၣ်ထီၣ်တဖၣ်, ဒီးတၢ်မၤလၤကပီၤတၢ်ဆဲးတၢ်လၤအံၤအဃိ သဝီဖိတဖၣ် တူၢ်ဘၣ်ဝဲ အဝဲသ့ၣ်တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်န့ၣ် ဘၣ် တၢ်မၤဃံာ်အီၤ မ့တမ့ၢ် ကဘၣ်မၤတၢ်ဆီတလဲဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်လၢ ဖဲလူၤမၤထွဲဝဲတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်တဖၣ်အံၤန့ၣ်လီၤ. ဖိသၣ်အိၣ် ကၠိတဖၣ် ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဒီး အဝဲသ့ၣ် တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢအတၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်အဃိ အဝဲသ့ၣ်ပတုာ်လၢ တၢ်မၤလိမၤဒိးအပူၤ မ့တမ့ၢ် တဆဲးထီၣ်လၢၤကၠိဘၣ်န့ၣ်လီၤ. သဝီဖိတဖၣ် ကဒိးန့ၢ်ဘၣ် ကသံၣ်တၢ်ကူစါယါဘျါအဂီၢ် ဘၣ်လဲၤတၢ်လီၢ်ဖးယံၤ န့ၣ်လီၤ. တံၤသကိးတဖၣ်ဒီး ပှၤတဝၢတဖၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်သးစွံကတုၤ လၢကဒိးတ့ဒိဖျီသးဒီး တၢ်မၤလၤကပီၤ တၢ်ဆဲးတၢ် လၤအဂၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်တၢ်တဖၣ် ပာ်တ့ၢ်ကွံာ်အဝဲသ့ၣ် တၢ်လဲၤဘူၣ်လဲၤဘါအလီၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ် ဒုးထီဒါဒ်အံၤတဖၣ်အဃိ ခဲအံၤ ပှၤတဝၢအတၢ်သူၣ်ထီၣ်တဖၣ် တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢ တအိၣ်လၢၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
က) တၢ်ဒုးထီဒါနါစိၤဒီး တၢ်ဒုးထီဒါပညိၣ်တဖၣ်:
ဒ်တၢ်အုၣ်သးတဖၣ်ပာ်ဖျါထီၣ်အသိး SAC အတၢ်ဒုးထီဒါ ပှၤတဝၢတၢ်သူၣ်ထီၣ်တဖၣ် ဒီး တၢ်မၤလၤကပီၤတၢ်ဆဲး တၢ်လၤ လၢ ကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးပူၤခံခါလၢာ်အံၤ မ့ၢ်ဝဲအတၢ်ရဲၣ်လီၤကျဲၤလီၤဒီး ပညိၣ်မၤအီၤန့ၣ်လီၤ. လၢန့ၣ်အမဲာ်ညါ ပၣ်ဃုာ် ဒၣ် တၢ်ဒုးထီဒါနါစိၤသဝီတဖၣ် စ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ. ဖဲ ၂၀၂၅ နံၣ် အတီၢ်ပူၤန့ၣ် SAC အတၢ်ဒုးထီဒါ ပှၤတဝၢတၢ်သူၣ်ထီၣ်တဖၣ် န့ၣ် ပၣ်ဃုာ်ဝဲဒၣ် ကွၢ်စူၣ်ကွၢ်ဟုၣ်တၢ်တလီၢ်လီၢ် ဖဲလၢတချုးခးလီၤတၢ်ဒံးဘၣ်, သုးဖိတဖၣ်ဒွဲၣ်အူထီၣ်တၢ်, တၢ်ခးလီၤ တၢ်ဒီးဒြိဒီး ကဘီယူၤအါအါဂီၢ်ဂီၢ်, ဒီး တၢ်ခးလီၤကျိဖးဒိၣ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ. လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်တိစၢၤမၤစၢၤပှၤဂ့ၢ်ဝီ တၢ်လိၣ်ဘၣ်လုၢ်လၢ်ထူသနူသဲစးတၢ်ဘျၢ (CIHL) အဖီလာ်န့ၣ် တၢ်အုၣ်သးမ့ၢ်အိၣ်လီၤတံၢ်လၢ ကမျၢၢ်အတၢ်ပီးတၢ်လီ တဖၣ် ဘၣ်တၢ်သူအီၤဒ် သုးအတၢ်ပညိၣ်မးန့ၣ် တၢ်ဒုးထီဒါအီၤသ့န့ၣ်လီၤ.[39] တၢ်မၤထွဲတၢ်ဘျၢအံၤအဖီခိၣ် ပယီၤသုးအိၣ် ဒီးမူဒါလၢ ကမၤလီၤတံၢ် အဝဲသ့ၣ်အတၢ်ဒုးထီဒါတဖၣ်န့ၣ် အသုတပညိၣ်ကမျၢၢ် အစုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်တဖၣ်တဂ့ၤဒီး အသုတ ဘၣ်ဒုးအိၣ်ထီၣ် ဒုးယၤကျိၤကျဲလၢအတလီၤတံၢ်လီၤမံ လၢအကမၤဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး ကမျၢၢ်ဒီး အစုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်တဖၣ်န့ၣ် လီၤ.[40] KHRG ဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်မၤနီၣ်မၤဃါဘၣ်ဃး SAC အတၢ်ဒုးထီဒါတဖၣ် ဖဲ လါယနူၤအါရံၤ တုၤလၢ လါမ့ၤ ၂၀၂၅ နံၣ်အ တီၢ်ပူၤန့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ပယီၤသုးဒုးထီဒါကမျၢၢ်တၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ် လၢအပၣ်ဃုာ်ဒီး ကမျၢၢ်တၢ်သူၣ်ထီၣ်တဖၣ်လၢ အတ အိၣ်ဒီး တၢ်ပဲးထံနီၤဖးတၢ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢန့ၣ်အမဲာ်ညါ SAC ဆဲးသူဝဲဒၣ် အဂံၢ်အဘါလၢ အတဃူတဖိးမံလိာ်သးဘၣ်ဒီး မၤကမၣ်တၢ်သိၣ်တၢ်သီတၢ်ဘျၢပျီပျီလၢအမ့ၢ် ကဘၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်ပလီၢ်ပဒီထီဘိ ဒ်သိးကမျၢၢ်အစုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်တဖၣ် သုတ ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးတဂ့ၤအဂီၢ် ဖဲဒုးအိၣ်ထီၣ်ဒုးယၤအဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ.[41]
ခ) တၢ်ဒီသဒၢလၢဘၣ်တၢ်ဟ့ၣ်လီၤပာ်လီၤလၢ ပှၤတဝၢတၢ်သူၣ်ထီၣ်ဒီး တၢ်မၤလၤကပီၤတၢ်ဆဲးတၢ်လၤတဖၣ်
ပှၤတဝၢတၢ်သူၣ်ထီၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်ဒီသဒၢပာ်အီၤလၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်တိစၢၤမၤစၢၤ ပှၤဂ့ၢ်ဝီတၢ်လိၣ်ဘၣ်လုၢ်လၢ်ထူ သနူသဲစးတၢ်ဘျၢ (CIHL) အဖီလာ်ဒီး ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်တၢ်ဘျၢ (IHRL) တၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤအပူၤ ဒီး တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ အဘၣ်လိာ်သးဒီး ကီၢ်ပယီၤတၢ်အိၣ်သးန့ၣ်လီၤ.
စးထီၣ်လၢ ၁၈၆၄ Geneva တၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤဆၢကတီၢ်လံၤလံၤန့ၣ် တၢ်ဆါဟံၣ်ဒီး ကသံၣ်ဒၢးတဖၣ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်ဒီ သဒၢအီၤလၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်တၢ်ဘျၢအဖီလာ် တဖှံၣ်တနီၤန့ၣ်လီၤ.[42] မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် တၢ် တိစၢၤမၤစၢၤ ပှၤဂ့ၢ်ဝီတၢ်လိၣ်ဘၣ်လုၢ်လၢ် ထူသနူသဲစးတၢ်ဘျၢ (CIHL)န့ၣ် တြီဃာ်ဝဲ တၢ်ဒုးထီဒါ ကသံၣ်ပှၤမၤတၢ်ဖိတဖၣ်, ကသံၣ်တၢ်သူၣ်ထီၣ်လီၢ်တဖၣ်ဒီး ‘လီၢ်ကဝီၤတဖၣ်’ န့ၣ်လီၤ. လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်တိစၢၤမၤစၢၤ ပှၤဂ့ၢ်ဝီတၢ်လိၣ် ဘၣ်လုၢ်လၢ်ထူသနူသဲစးတၢ်ဘျၢအဖီလာ် တၢ်ဒုးထီဒါကသံၣ်တၢ်သူၣ်ထီၣ်လီၢ်တဖၣ် မ့တမ့ၢ် လီၢ်ကဝီၤတဖၣ်လၢ အမ့ၢ် ကမျၢၢ် မ့တမ့ၢ် သုးမ့ၢ်ဂ့ၤန့ၣ် ကဘၣ်ပာ်ကဲအီၤဒီး ဒီသဒၢအီၤကိးဆၢကတီၢ်ဒဲးန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဒီသဒၢအံၤ တၢ်ပတုာ်အီၤသ့အဆၢကတီၢ်ဖဲလၢ အဝဲသ့ၣ်အတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤ လုၢ်သ့ၣ်ခါပတာ် တၢ်တိစၢၤမၤစၢၤပှၤဂ့ၢ်ဝီတၢ်လိၣ်ဘၣ်ဒီး မ့ၢ်မၤတၢ်လၢ အ ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဒုၣ်ဒါန့ၣ်လီၤ.[43] ကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးအပူၤ ကသံၣ်ဒၢးလၢ ဘၣ်တၢ်ဒုးထီဒါအီၤတဖၣ် တအိၣ်ဒီးတၢ်အုၣ်ကီၤလၢ အလိၤလိာ်သးဒီးတၢ်လီၤဆီဝဲန့ၣ်ဘၣ်. အဃိ SAC အတၢ်ဒုးထီဒါကသံၣ် တၢ်သူၣ်ထီၣ်လီၢ်တဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်မၤကမၣ် ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်တိစၢၤမၤစၢၤ ပှၤဂ့ၢ်ဝီတၢ်လိၣ်ဘၣ်လုၢ်လၢ်ထူသနူသဲစးတၢ်ဘျၢ (CIHL) န့ၣ်လီၤ.
SAC အတၢ်ဆဲးမၤပျံၤမၤဖုးလၢ တၢ်ဒုးထီဒါ တၢ်ဆါဟံၣ်ဒီး ကသံၣ်ဒၢးတဖၣ် စးထီၣ်လၢ ၂၀၂၁ နံၣ်သုးမီၤစိရိၤဟံးန့ၢ်ဆူၣ် သုးတၢ်စိတၢ်ကမီၤဝံၤဒီး တုၤလီၤလၢ ၂၀၂၅ နံၣ်န့ၣ် တြီသဝီဖိတဖၣ်ဒ်သိး ကဃုကသံၣ်ကသီတၢ်ကဟုကယာ်လၢ အရ့ဒိၣ်ဒီး သးသမူအတၢ်ပူၤဖျဲးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဒုးထီဒါကသံၣ်ဒၢးတဖၣ်န့ၣ် ဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးအယံာ်ထၢလၢသဝီဖိတဖၣ် ကဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဂံၢ်ခီၣ်ထံးတၢ်ကူစါယါဘျါခွဲးယာ်ဒီး တၢ်အိၣ်မူတီၤပတီၢ်လၢ အလၢအပှဲၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ် တဖၣ်အံၤ ဘၣ်တၢ်ထၢနုာ်လီၤပာ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်တၢ်ဘျၢပူၤန့ၣ်လီၤ.[44] ပယီၤသုးမီၤစိရိၤ မၤဟးဂီၤတၢ်ဆါဟံၣ်ဒီး ကသံၣ်ဒၢးတဖၣ်လၢ ကမျၢၢ်တဖၣ်သူအီၤဒီး ဆီတလဲက့ၤတၢ်သူၣ်ထီၣ်တဖၣ်အံၤလၢ တၢ်ဒုးပျီတခါ အသိးန့ၣ်လီၤ. ပှၤလၢအပူၤဖျဲးတဖၣ်န့ၣ် အတၢ်ဃုထၢတအိၣ်ဘၣ်ဒီး ဘၣ်လဲၤဒိးကူစါယါဘျါသးလၢ သးသမူတၢ်လီၤဘၣ် ယိၣ်ပူၤ ဒ်သိးကဒိးန့ၢ်ဘၣ် ဂ့ၢ်ခီၣ်ထံးတၢ်ကူစါယါဘျါအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဒ်န့ၣ်အသိး တၢ်ဒုးထီဒါကၠိဒီး တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ကရၢဘၣ်ထွဲတဖၣ်န့ၣ် တၢ်တဘၣ်သူအီၤလၢ သုးအတၢ်ပညိၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်ဘၣ်ဒီး တၢ်ဒ်အံၤတဖၣ် ဘၣ်တၢ်တြီဃာ်အီၤလၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်တိစၢၤမၤစၢၤ ပှၤဂ့ၢ်ဝီတၢ်လိၣ်ဘၣ်လုၢ်လၢ် ထူသ နူသဲစးတၢ်ဘျၢ (CIHL) အဖီလာ်န့ၣ်လီၤ.[45] လီၤဆီဒၣ်တၢ် ဖိသၣ်လၢဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးခီဖျိ တၢ်သဘံၣ်သဘုၣ်အဃိတဖၣ်န့ၣ် ဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ဒီသဒၢလီၤဆီလၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်တိစၢၤမၤစၢၤ ပှၤဂ့ၢ်ဝီတၢ်လိၣ်ဘၣ်လုၢ်လၢ်ထူသနူသဲစးတၢ်ဘျၢ (CIHL)[46], ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်တၢ်ဘျၢ (IHRL) လၢအပၣ်ဃုာ်ဝဲဒၣ် လံာ်တၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤဘၣ်ဃး ဖိသၣ်ခွဲးယာ် (CRC) လၢကီၢ်ပယီၤဆဲးလီၤစုမုၢ်ကျၢ အဖီလာ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဒုးထီဒါကၠိတဖၣ်န့ၣ် တမ့ၢ်ထဲလၢအမၤဘၣ်ဒိ တၢ်ဒီသဒၢ ဒီးကဟုကယာ်ဖိသၣ်တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်တကးဘၣ် မၤဘၣ်ဒိစ့ၢ်ကီး အဝဲသ့ၣ်ကဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ကူၣ်ဘၣ် ကူသ့ခီၣ်ထံးခီၣ်ဘိ အခွဲးအယာ်န့ၣ်လီၤ.[47] ဒ်လံာ်ဒုးသ့ၣ်ညါ တဘ့ၣ်အံၤအပူၤပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲအသိး ပယီၤသုးတဖၣ် မၤဟးဂီၤကၠိတၢ်မၤလိလီၢ် တကးဒံးဘၣ်အမဲာ်ညါ ကၠိတဖၣ်ဘၣ်တၢ်ပာ်ပတုာ်အီၤအဘျီတဖၣ်အဘျီ မ့တမ့ၢ် သုးလီၢ်သုးကျဲန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်ပျံၤတၢ် ဒုးထီဒါဒ်အံၤအဖီခိၣ် မိပါတဖၣ် ထုးထီၣ်ကွံာ်အဝဲသ့ၣ် အဖိတဖၣ်လၢကၠိန့ၣ်လီၤ.
လၢခံကတၢၢ် ဖဲ လါဒံၣ်စဲဘၢၣ် ၁၉၅၄ နံၣ်န့ၣ် ကီၢ်ပယီၤတူၢ်လိာ် ဆဲးလီၤစုမုၢ်ကျၢၢ်ဘၣ်ဃး လံာ်ဃံးဃာ်လၢကဘၣ် ဒီသဒၢ တၢ်ဆဲးတၢ်လၤတၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ် ဖဲသုးဖီၣ်စုကဝဲၤတၢ်သဘံၣ်သဘု ကဲထီၣ်သးအဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. သုးဖီၣ်စုကဝဲၤလၢ အပၣ်ဃုာ်လၢတၢ်ဒုးတၢ်ယၤအပူၤတဖၣ် ကဘၣ်ပာ်ကဲဒီး ဒီသဒၢတၢ်ဆဲးတၢ်လၤတၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်တဖၣ်လၢ အပၣ်ဃုာ်ဒီး တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါတၢ်သူၣ်ထီၣ်တဖၣ်ဒီး တၢ်ဆဲးတၢ်လၤလၢ ဘၣ်တၢ်ပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤအီၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. အဃိလၢ တၢ်ဒုးတၢ် ယၤအဆၢကတီၢ် အဝဲသ့ၣ် ကဘၣ်ထိၣ်ထံကွၢ်ဆး ဒ်သိးကဒီသဒၢ တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး မ့တမ့ၢ် တၢ်ဟးဂူာ်ဟးဂီၤတဖၣ် ကသ့အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.[48] တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ ဒီး တၢ်ဆဲးတၢ်လၤတၢ်သူၣ်တဖၣ်အံၤ တၢ်မ့တသူအီၤဒ် သုးအတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤ အတၢ် ပညိၣ်ဘၣ်အဖီခိၣ် ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်တိစၢၤမၤစၢၤ ပှၤဂ့ၢ်ဝီတၢ်လိၣ်ဘၣ်လုၢ်လၢ်ထူသနူသဲစး တၢ်ဘျၢ (CIHL) စ့ၢ်ကီး တြီဃာ်ဝဲတၢ်ဒုးထီဒါ တၢ်သူၣ်ထီၣ်ဒ်အံၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်တိစၢၤမၤစၢၤ ပှၤဂ့ၢ်ဝီတၢ်လိၣ်ဘၣ်လုၢ်လၢ်ထူ သနူသဲ စးတၢ်ဘျၢ (CIHL) တြီဃာ်ဝဲ တၢ်ဒုးထီဒါကသံၣ်ဒၢးတဖၣ်အသိး တြီဃာ်တၢ်မၤသံ မ့တမ့ၢ် တၢ်မၤဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး ပှၤမၤတၢ်လၢတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါတကပၤန့ၣ်လီၤ.[49] ဒ်ပာ်ဖျါထီၣ်တ့ၢ်အသိး ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်တိစၢၤမၤစၢၤ ပှၤဂ့ၢ်ဝီတၢ်လိၣ်ဘၣ် လုၢ်လၢ်ထူသနူသဲစးတၢ်ဘျၢ (CIHL) တြီဃာ်ဝဲ တၢ်ဒုးထီဒါ ကမျၢၢ်ဒီး တၢ်ဆဲးတၢ်လၤတၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်တဖၣ် တဲာ်တဲာ်ဖျုဖျုန့ၣ်လီၤ. တၢ်တြီဃာ်တဖၣ်အံၤ ပၣ်ဃုာ်ဝဲဒၣ် တၢ်တြီဘၣ်ဃး တၢ်ဒုးထီဒါကမျၢၢ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ် မၤလၤကပီၤတၢ် တဖၣ် စ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ.[50]
SAC အတၢ်ဒုးထီဒါတဖၣ်အံၤ ကဲထီၣ်ဝဲတၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးနီၢ်နီၢ်လၢ ပှၤတဝၢတဖၣ် ကပၢၤဃာ်အဝဲသ့ၣ် အနီၢ်ကစၢ် တၢ်ဆဲး တၢ်လၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. SAC တၢ်ဒုးထီဒါတဖၣ်အဃိ တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါတၢ်သူၣ်ထီၣ်တဖၣ်လၢ အဘၣ်ဒိဟးဂူာ်ဟးဂီၤ ဖဲတၢ် ဆၢကတီၢ်ဝဲအံၤအပူၤအကျါ အါတက့ၢ်န့ၣ် အရ့ဒိၣ်လၢတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤဒီးတၢ်ဆဲးတၢ်လၤလၢ ပှၤတဝၢဖိတဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢန့ၣ်အမဲာ်ညါ တၢ်သူၣ်ထီၣ်တဖၣ်အံၤန့ၣ် ဘၣ်တၢ်သူအီၤဒ် ဒူဖိသဝီဖိတဖၣ် ကအိၣ်ဘှံးအိၣ်သါအလီၢ်ဒီး ပှၤဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်တၢ်တဖၣ် အဟံၣ်အသိးန့ၣ်လီၤ. ဒ်တၢ်ဒုးထီဒါ ပှၤတဝၢတၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲအဂၤတဖၣ်အသိး, တၢ်ဒုးထီဒါ တၢ်ဆဲးတၢ်လၤ မ့တမ့ၢ် တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ တၢ်သူၣ်ထီၣ်တဖၣ်အံၤ မၤလီၤမၢ်ကွံာ် ပှၤကညီတဖၣ် အတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ ဘၣ်တၢ်ကွဲးလီၤပာ်အီၤလၢ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်အခီၣ်တဃာ်လံာ်ပူၤန့ၣ်လီၤ.[51] ဒ်န့ၣ်အသိး တၢ်မၤလၤကပီၤ တၢ်ဆဲးတၢ်လၤဒ်သိး ကညီနံၣ်ထီၣ်သီ, တၢ်ဒိးတ့ဒိးဖျီတဖၣ်ဒီး တၢ်သံတၢ်ပှၢ်တဖၣ် ဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ ကပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်ပာ်ဖှိၣ်မၤလၤကပီၤ လီၢ်ကဝီၤ တၢ်ဆဲးတၢ်လၤဒီး တၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤန့ၣ်လီၤ. SAC တၢ်ဒုးထီဒါတဖၣ် မၤဟးဂီၤ ဒူဖိသဝီဖိတဖၣ် အတၢ်ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်တၢ်, ကိးနံၤဒဲးတၢ်အိၣ်မူအိၣ်ဂဲၤအပူၤဒီး တၢ်န့ၢ်သါလၢတၢ်လီၢ်လၢ ထံၣ်အီၤတသ့တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ပယီၤသုးအတၢ်ဒုးထီဒါ ပှၤတဝၢတၢ်သူၣ်ထီၣ်တဖၣ် ဖဲလါယနူၤအါရံၤ တုၤလၢ လါယူၤ ၂၀၂၅ နံၣ် အဘၢၣ်စၢၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲဒၣ် တၢ်မၤကမၣ် ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်တိစၢၤမၤစၢၤ ပှၤဂ့ၢ်ဝီတၢ်လိၣ်ဘၣ်လုၢ်လၢ်ထူသနူသဲစးတၢ်ဘျၢ (CIHL), jus cogens တၢ်ဘျၢတဖၣ်လၢ ပှၤနုာ်လီၤပၣ်ဃုာ်လၢ တၢ်သဘံၣ်သဘုၣ်ပူၤ မၤကမၣ်တန့ၢ်တဖၣ်, ဒီး တၢ်ဟံးမူဟံးဒါလၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ပှၤတဝၢအဖီခိၣ် (erga omnes) တဲာ်တဲာ်ဖျုဖျုန့ၣ်လီၤ. တၢ်ပာ်ပနီၣ်ဒ်အံၤတဖၣ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်ပာ်ပနီၣ်အီၤသ့ခီဖျိ တၢ်ဒုးထီဒါတၢ်အိၣ်သးတဖၣ်ဒီး တၢ်ပီးတၢ်လီလၢ အဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး ဟးဂူာ်ဟးဂီၤ ခီဖျိတၢ်ဒုးထီဒါတဖၣ်အဖီခိၣ်န့ၣ်လီၤ.
၅. တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်သ့ၣ်တဖၣ်
ဆူဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါသ့ၣ်တဖၣ်, ကရၢသဘျ့ (NGOs) တဖၣ်, ထံဂုၤကီၢ်ဂၤတၢ်ကရၢကရိတဖၣ်ဒီး လီၢ်က ဝီၤခိၣ်နၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ဒီးထံဂုၤကီၢ်ဂၤပဒိၣ်ပပှၢ်သ့ၣ်တဖၣ်
လံာ်ကုမဲာ်ညါတၢ်ဂီၤအဂ့ၢ် -
တၢ်ဂီၤလၢလံာ်ကုပူၤအံၤ ဘၣ်တၢ်ဒိန့ၢ်အီၤဖဲ လါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၂၀၂၅ နံၣ် ဖဲသီခါဖၠၣ်တဖျၢၣ်အိၣ်ဖဲ ယစျ--- သဝီဟီၣ်ကဝီၤ, ညီပ့ၤကၠံကရူၢ်, ဆီထံးကီၢ်ဆၣ်, ချၢၣ်လွံၢ်ထူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲလါယနူၤအါရံၤ ၂၇ သီ ဒီး ၂၈ သီ, ၂၀၂၅ နံၣ်န့ၣ် SAC ကဘီယူၤဒုးသုးဟဲခးလီၤတၢ်ခံဘျီဖဲ ယစျ--- သဝီအဃိ သီခါဖၠၣ်လၢ အအိၣ်ဘူးလိာ်သးခံဖျၢၣ် အခိၣ်ဒုး, အဒူၣ်ဒီး အဒါတဖၣ်ဟးဂီၤဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲလါ ယနူၤအါရံၤ ၂၇ သီန့ၣ် SAC ခးလီၤတၢ်ဒီးကဘီယူၤအဃိ သီခါဖၠၣ်အတၢ်သူၣ်ထီၣ်တဖျၢၣ်ဟးဂီၤတဆံးတက့ၢ် ခီဖျိလၢဘၣ်ဒီးကျိအက့အခီတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲလါယနူၤအါရံၤ ၂၈ သီ န့ၣ် SAC တ့ၢ်လီၤမ့ၣ်ပိၢ် တဖၣ်လၢ သီခါဖၠၣ်ခံဖျၢၣ်ပူၤဒီး သီခါဖၠၣ်တၢ်သူၣ်ထီၣ်ခံဖျၢၣ်လၢာ် ဟးဂူာ်ဟးဂီၤကွံာ်ဝဲခဲလၢာ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂီၤအံၤ ပာ်ဖျါထီၣ် SAC ဟဲခးလီၤတၢ်ဒီးကဘီယူၤအဃိ သီခါဖၠၣ်တၢ်သူၣ်ထီၣ်တဖျၢၣ်ဟးဂီၤကွံာ်ဝဲ အဂီၤန့ၣ်လီၤ. (တၢ်ဂီၤ- KHRG)